Ahlâk ve Etikle İlgili Temel Kavramlar

Transkript

1 Ahlâk Kavramı Yrd. Doç. Dr. Rıza DEMİR İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İnsan Yönetimine Etik Yaklaşım Dersi Etik Türleri Mesleki Etik Türleri 2017 Ruhumu kudret altında tutan Allah'a yemin ederim ki cennete sadece güzel ahlâk sahipleri girer Hz. Muhammed (S.A.V) İnsanları yasa ve ceza ile yönetirseniz, onlar bir daha yanlış yapmayacaklar, ancak şeref ve utanma duygularına da sahip olmayacaklardır... İnsanları erdemle ve ahlâk kuralları ile yönetirseniz, o zaman onlar hem şeref ve utanma duygusuna sahip olacaklar, hem de doğruyu yapmaya çalışacaklardır Ahlâk Kavramı Ahlâk İngilizce morality moral Türkçe deki ahlâk kelimesi Arapçadan geliyor Hulk (huluk); huylar, seciyeler, mizaçlar, âdetler, karakterler, alışkanlıklar Hılk ; yaratılmış veya yaratıklar, halk veya toplum Ahlâk Kavramı Ahlâk: İnsanın davranış tarzı, tutum ve tavrı, bir cemiyette makbul ve iyi sayılan davranış kuralları Ahlâk olgusu insanı diğer canlı varlıklardan ayıran en önemli unsurlardan biri Ahlâkın.. ne olduğu konusunda üç temel tez var; Farklı.. doktrinlerinin tezleri Antropolojik ve sosyolojik teoriler. tezleri 1

2 1 Felsefi Akımlara Göre (Ey insan kendini bil) Platon (Davranışı herhangi bir şekilde kurala bağlı olmayan bir insan, insanlar topluluğuna akıllı bir varlık olarak iştirak edemez.). (İnsan sadece düşünen ve toplumsal bir varlık değil, aynı zamanda en yüksek iyiyi ve mutluluğu amaç edinen bir varlık,.. ise hangi erdemlerin iyi olduğunu bize gösteren bilim) 1 Felsefi Akımlara Göre.. filozofçuları (Erdem, iyi ve kötü kavramlarının mahiyeti nedir?) Ahlâk nedir ve belirlenir? Bir şey Allah öyle istediği için mi iyidir, yoksa o şeyin bizzat kendisi iyi olduğu için mi Allah onu istemiştir? 1 Felsefi Akımlara Göre Yeniçağ filozofçuları... (en yüksek ve en mükemmel ahlâk, diğer bilimlerde kamil bir bilgiyi ve hikmette nihai dereceyi öngörür Temelli (Kat'i) Ahlâk ) Temelli ahlâka iki adımdan sonra ulaşılabilir: 1. Külli hakikatin bilgisine ulaşmak (.. elde etmek ) 2. Bu hikmetin üzerine kurulmuş tam bir. ulaşmak 1 Felsefi Akımlara Göre Yeniçağ filozofçuları. (Ahlâk alanında ve zorunlu bir bilginin yani bir kanunun olması gerektiğini savunur. ) Ahlâk, insan. konu edinen bu kanunu bulmaya çalışan bilgi dalı Dünya düzeninin bir ahlâk düzeni olabilmesi için, Tanrı'nın varlığını zorunlu görüyor 1 Felsefi Akımlara Göre 20. Yüzyıl Ahlâk Felsefesi Öğretileri Stuart Mill (Ahlâkın temel ilkesi, bir eylemin mümkün olduğu kadar fazla sayıda insana. getirmesi. ) Özgürlükçü Ahlâk Öğretileri ( ve... temel hedef ) Günümüzde hakim olan. anlayışı Ekonomik alanda gelişen olarak nitelenen siyasal felsefe 2 Ahlâkın Kaynağı Toplum mudur? Ahlâk, felsefe ve din alanının dışında toplumsal ve kültürel bir olgu olarak,.. biliminin de ilgi alanını oluşturuyor Toplumsal ilişkiler, gelenekler, töreler Dini kurallar ile ahlâk kuralları arasındaki ilişki Ahlâk. Durkheim (Ahlâki davranış. bir ürünü ) 2

3 2 Ahlâkın Kaynağı Toplum mudur? Comte (Bilimsel ve sosyal ilerlemenin sonucunda, insanlığı mutluluğa götürecek bağımsız ve onun dışında bir ahlâk sistemi kurulabileceği anlayışı ) Dini inançlara dayanmayan seküler bir ahlâkın ilkeleri tam anlamıyla. bağımsız değil, dinin. dönüşmüş bazı pratikleri şeklinde Köksüz bir bitki olmadığı gibi, dini temeli olmayan gerçek ve uygulanabilir bir ahlâk da olamaz (.. ) 3 Ahlâkın Kaynağı Din midir? Ahlâk tarihi bütünüyle dini ve ahlaki düşüncelerin birbiriyle sıkı bir bağlılığın hikayesinden meydana geliyor (.. hayat hikayeleri ve semavi kitaplar ) Ahlâk kuralları, insanların hem fert hem toplum olarak hayatlarını düzenlemeleri için Allah'ın insan tabiatına ektiği ve ortaya koyduğu., onun insanlardan nasıl davranmaları gerektiğine dair talepleri 3 Ahlâkın Kaynağı Din midir? Peygamberlerin, gönderildikleri ve ahlâki açıdan bozulmuş toplumlara örnek olacak şekilde en güzel. sahip olmaları Dinlerin sadece dünya mutluluğunu değil, ölümden sonrası olarak bilinen. bir hayatın mutluluğunu da hedef edinmesi Filozofların aklın bir gereği olarak ortaya koydukları ahlâki ilkelerin, çoğunlukla ilgi görmemesi veya teorik olarak benimsense bile, pratikte yine beklenildiği kadar etkili olamaması.. (..) ihtiyaç olması Ahlâki davranışların oluşumunda etkili olan faktörler; Aile Dinî inanç,..,. Sosyal çevre, kazancı artırma fikri, müşteri kaybetme korkusu, yasalar, şirketin yazılı kuralları,. ve medya Ahlâki norm ve davranışlar evrensel midir? görüş.. Üçüncü görüş Yunanca "karakter" anlamına gelen "..." sözcüğünden türemiş Ahlâkı. biçimde inceleyen bilim dalı, ahlâk İnsanların kurduğu bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan değerleri, kuralları, doğru yanlış ya da iyi kötü gibi ahlâki açıdan araştıran, bireyle ya da gruplarla ilgili davranış prensipleri üzerine yoğunlaşan bir disiplin ya da ahlâki.. 3

4 Etik tartışmaların temel konusu; insanın eylemlerini ahlaki bakımdan.. ya da kılanın ne olduğunun belirlenmesi Etik,.. üzerinde düşünebilme etkinliği Ahlâk olgusal ve tarihsel olarak yaşanmasına karşın etik bu olguya yönelen felsefe disiplininin adı Bu nedenle, günlük dildeki alışkanlıkla bir ahlâksal problemden söz edildiğinde, bunu aslında etiğe ait bir problem, bir etik problemi olarak anlamak gerekiyor Etik ve Ahlâk Konusunda Genellemeler Etik ve ahlâki değerler hazır reçeteleri değildir Yasa hazırlar gibi etik değerler hazırlanıp topluma sunulamaz Etik çerçevesinde oluşturulan ilke ve kurallar, hukuk kurallarından farklı olarak yasalarla değil. oluşur Etik kategoriler tek başına, diğer kategoriler dışında tutularak ele alınamaz Toplumun ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel yapılanması içinde tüm kategorilerle doğrudan ilişki vardır Etik ve Ahlâk Konusunda Genellemeler Etik değerler ve.. edilemez Ancak toplumlar arası ilişkilerle toplumdan topluma geçer ve içselleştirildikleri oranda geçerlik kazanır ve zamanla toplumun kültürü içinde yer alır Etik Türleri etik... etik. etik Etik ve ahlâki değerlerin ihlaline karşı yaptırım. oluşur Mesleki Etik Türleri Din etiği etik Hukuk etiği.. etiği İş etiği Belli bir alanda işin yürütümü ve uygulanması sırasında yararlı görülen.. Bütün iş ilişkilerinde dürüstlüğün, güvenin, saygının ön plana çıkarılması ve adil davranılması İş yaşamında karşılaşılan ahlâki.. (ethical ) Özellikle son dönemde yönetim yazınında ve iş hayatında daha sıkça ilgilenilen bir konu 4

5 Konunun gelişimi ve popüler hale gelmesi; (a), (b).... (c) somut bir zorunluluk ve talep olmasa da iş/işletme/yönetim alanında ahlâk veya etik, sürecin son evresi Ahlâk açısından iş mi, iş açısından ahlâk mı? 1 Ahlâk açısından iş: İş hayatını disipline ederken ahlâki doğrular ve yanlışlar üzerine eğilinir ve ahlâki standartların işletme politikaları, kurumlar ve davranışlar üzerinde nasıl uygulanacağı konusuna yoğunlaşılır Ahlâki davranış belirli ahlâki ilkelerin.. olarak açıklanır 1 Ahlâk Açısından İş:. Kişisel yarar, sosyal yarar, yardımseverlik, babacanlık, zarar vermeme, doğruluk/ dürüstlük, kanuna uygunluk, özerklik ve haklara saygı İKY uygulamalarında bu ilkelere uyum önemli 2 İş (Yönetim) Açısından Ahlâk Genellikle ve sağlanacak yararlara odaklanılıyor 1960 larda başlayan sosyal sorumluluk hareketi ile önce bir yönetim konusu, sonra da disiplini hâline gelmiş Başlangıçta iş ahlâkı, ve işletmenin çıkarlarının önemsenmesi gibi nedenlerle ihmal ediliyor Sonrasında konunun gelişmesi söz konusu 2 İş (Yönetim) Açısından Ahlâk Günümüzde işletmeler etik kodlar oluşturarak ve etik denetimler yaparak iş ahlakını bir yönetim konusu olarak görmekte