TEKNOKENTLERDE VERGİ MUAFİYETLERİ VE DESTEKLER Rasim SEZER 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu nun Tanımlar başlıklı 3 üncü maddesinde tanımlar şu şekilde yapılmıştır. 1-) Teknoloji Geliştirme Bölgesi: Yüksek/ileri teknoloji kullanan ya da yeni teknolojilere yönelik firmaların, belirli bir üniversite veya ileri teknoloji enstitüsünün olanaklarından yararlanarak teknoloji veya yazılım ürettikleri/geliştirdikleri yeri ifade eder. Teknoloji Geliştirme Bölgesi, teknolojik bir buluşu, ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline dönüştürmek için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla bölgenin kalkınmasına katkıda bulundukları, aynı üniversite, ileri teknoloji enstitüsü ya da AR-GE merkez enstitüsü alanı içinde veya yakınında, akademik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği siteyi veya bu özelliklere sahip yerleşkeyi kapsamaktadır. 2-) Araştırma ve Geliştirme (AR-GE): Bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayacak yeni bilgileri elde etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme, ürün veya araçlar üretmek, yazılım üretimi dahil olmak üzere yeni sistem, süreç ve hizmetler oluşturmak veya mevcut olanları geliştirmek amacı ile yapılan düzenli çalışmaları, 3-) Yazılım: Bir bilgisayar, iletişim cihazı veya bilgi teknolojilerine dayalı bir diğer cihazın çalışmasını veya kendisine verilen verilerle ilgili gereken işlemleri yapmasını sağlayan komutlar dizisinin veya programların ve bunların kod listesini, işletim ve kullanım kılavuzlarını da içeren belgelerin ve hizmetlerin tümünü, ifade eder. 4-) Yönetici Şirket: Aynı kanunun 5 inci maddesinde de; Yönetici Şirket, bölgenin kuruluş aşamasında planlama ve projelendirmenin yapılması, gerekli altyapı ve üstyapı hizmetleri ile bölge için gerekli her türlü hizmetlerin yürütülmesi, bölgenin bu Kanun ve ilgili yönetmeliklerde gösterilen amaca uygun olarak yönetilmesi, girişimcilerin ve üçüncü şahısların buna aykırı davranışlarının önlenmesi ve gerekli önlemlerin alınması ile yükümlüdür. denilmektedir. BÖLGELERDE FAALİYETTE BULUNANLARA SAĞLANAN MUAFİYET VE DESTEKLER a) Yönetici Şirket İle İlgili Muafiyetler: 4691 sayılı kanunun 8. Maddesine göre Yönetici şirket, Bu Kanunun uygulanması ile ilgili işlemlerde her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. Atık su arıtma tesisi işleten Bölgelerden, belediyelerce atık su bedeli alınmaz. Şeklinde tanımlan desteklere sahip iken, 5035 sayılı Kanunla 4691
sayılı Kanuna eklenen Geçici 2. Madde ile yeniden düzenleme yapılmıştır. Bu düzenlemeye ve ilgili uygulama yönetmeliğine göre; Yönetici şirketlerin, Kanunun uygulanması ile ilgili her türlü faaliyetleri sonucunda elde ettikleri kazançları 31.12.2023 tarihine kadar kurumlar vergisinden müstesnadır. Yönetici şirket, ayrıca, Kanunun uygulanması ile ilgili olarak düzenlenen kâğıtlardan ve yapılan işlemlerden dolayı damga vergisi ve harçtan muaftır. Yönetici şirket, bu muafiyet ve istisnaların uygulanabilmesi için bağlı bulunduğu vergi dairesine başvuruda bulunur. Bu başvuruya yönetici şirketten alınan söz konusu vergi mükelleflerinin bölgede yer aldığını ve mükelleflerin faaliyet alanlarını gösteren belge de bilgi için eklenir. Bölgede yer alan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri ile ilgili istisnalar: 4691 sayılı kanunun 8. Maddesi; Bölgede yer alan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu Bölgedeki yazılım ve AR-GE' ye dayalı üretim faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları, faaliyete geçilmesinden itibaren beş yıl süre ile gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır. Bakanlar Kurulu, seçilen, hedef alınan, belirli teknolojik alanlar ve ürünler için on yıla kadar süreyi uzatabilir. Şeklindedir. 5035 sayılı Kanunla 4691 sayılı Kanuna eklenen Geçici 2. Madde ile yeniden düzenleme yapılmış ve süre uzatılmıştır. Bu düzenlemeye göre; Yönetici şirketlerin bu Kanun uygulaması kapsamında elde ettikleri kazançlar ile bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu bölgedeki yazılım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31.12.2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır. Geçici 2. maddedeki düzenleme ile de uygulamanın süresi değiştirmektedir. Yapılan düzenleme ile teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin, bölgedeki yazılım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar daha önce 10 yıl ile sınırlanmış iken, faaliyete başlanılan tarihten bağımsız olmak üzere, 31.12.2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Bu istisnanın uygulanabilmesi için mükellefler bağlı bulundukları vergi dairesine başvuruda bulunurlar. Bu başvuruya, yönetici şirketten alınan söz konusu vergi mükellefinin bölgede yer aldığını ve mükellefin faaliyet alanlarını gösteren belge de eklenir, aksi takdirde istisna uygulanmaz. Kazanç istisnasından, bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu bölgedeki yazılım ve AR-GE faaliyetleri neticesinde elde ettikleri kazançlar yararlanacaktır. Mükelleflerin bölge dışında da benzer faaliyetlerde bulunması durumunda bu kazançlar mezkûr madde hükmündeki kazanç istisnasından yararlanamayacaktır. İstisna kazancın ve bu bağlamda gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespiti açısından, istisna kapsamında olan faaliyetler ile diğer faaliyetlere ilişkin hâsılat, maliyet ve gider unsurlarının ayrı ayrı izlenmesi gerekmektedir. Kazancı istisna kapsamında olacak projelere ait giderlerin diğer faaliyetlerle ilişkilendirilmesi, beyan edilecek matrahın hatalı tespitine yol açacaktır.
Teknoloji geliştirme bölgesinde yazılım faaliyetinde bulunan şirketin, ürettiği yazılımların lisans satışından veya kiralanmasından elde edeceği kazançlar istisnadan yararlanacak, ancak söz konusu yazılımın disk, CD, veya elektronik ortam yoluyla (lisansa isabet eden kısmı hariç) veya bayiler vasıtasıyla pazarlanmasından elde edilen kazançların istisnadan yararlanması mümkün olmayacaktır. Kazancı istisna kapsamında olan projelerin zararla sonuçlanması halinde bu zararların diğer faaliyetlerden elde edilen kazançlardan indirilmesi mümkün değildir. İstisnadan yararlanacak kazancın tespiti açısından, mükelleflerin muhasebe kayıtlarını istisna kapsamına giren üretim faaliyetlerine ilişkin kazançlar ile istisna kapsamında değerlendirilmeyecek faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlarının ayrımını yapabilecek şekilde tutmaları gerekmektedir. c) Bölgelerde Çalışan Araştırmacı, Yazılımcı Ve Ar-Ge Faaliyetinde Bulunan Personelin Bu Görevleri ile İlgili Ücretlerine Uygulanan İstisna: Bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı ve AR-GE personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri 31.12.2023 tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadır. Yönetici şirket, ücreti gelir vergisi istisnasından yararlanan kişilerin bölgede fiilen çalışıp çalışmadığını denetler. Bölgede fiilen çalışmayanlara istisna uygulandığının tespit edilmesi halinde, ziyaa uğratılan vergi ve buna ilişkin cezalardan yönetici şirket de ayrıca sorumludur. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği nin 4 üncü maddesinde araştırmacı personel, yazılımcı personel ve AR-GE personeli ile ilgili yapılan tanımlar şu şekildedir: Araştırmacı Personel: Bölgede yer alan faaliyetlerde hizmetine ihtiyaç duyulan üniversitelerde çalışan konusunda uzman akademik personeli ve kamu kurum ve kuruluşlarına ait araştırma merkez ve enstitülerinde çalışan en az yüksek lisans derecesine sahip konusunda uzman personeli, Yazılımcı Personel: Yazılım olarak tanımlanan süreçte çalışıp yazılım geliştiren, üreten, alanında yeterli deneyime veya eğitime sahip nitelikli personeli, AR-GE Personeli: AR-GE faaliyetlerinde çalışan, alanında uzman personel ile nitelikli destek personelini ve AR-GE faaliyetlerinin bilimsel ve teknik yanlarının planlanıp yönetilmesi, izlenip değerlendirilmesi ve desteklenmesi ile uğraşan personeli, ifade eder. d) Katma Değer Vergisi İstisnası: 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu na, 5035 sayılı Kanunun 11. maddesiyle eklenen geçici 20. madde 1.1.2004 tarihinden geçerli olarak yürürlüğe girmiştir. 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununa göre, teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyette bulunan girişimcilerin kazançlarının gelir veya kurumlar vergisinden istisna bulunduğu süre içinde, münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden müstesnadır. Bu istisnanın süresinin de Gelir ve Kurumlar vergisi istinasının süresine bağlı olarak 31.12.2023 tarihine kadar olacağı açıktır.
Bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetlerinin, 25/10/1984 tarihli ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu kapsamında katma değer vergisinden müstesna tutulması için yönetici şirketin onayı alınarak ilgili vergi dairesine başvuruda bulunulur. KDV istisnası kapsamında satışı yapılan yazılımlar için, satış sonrası verilen güncelleme, tasarım ve bakım hizmetleri gibi hizmetler istisna kapsamında değerlendirilmemektedir. Ayrıca, teknokentte faaliyet gösteren firmaların bünyelerinde kullanmak veya ticari emtia olarak aldıkları ve satışını yaptıkları mallar (ilave yazılım uygulansa dahi) ve bu teslimlere ilişkin verilen danışmanlık hizmetleri için KDV istisnası uygulanması mümkün değildir. Bir yazılımın KDV istisnası kapsamında değerlendirilebilmesi için, üretimine teknokentte başlanmış olması gerekmektedir. Diğer bir deyişle, teknokente taşınmadan önce geliştirilen bir yazılımın istisna kapsamında değerlendirilmesi mümkün olmayacaktır. Burada yer alan istisna kapsamındaki teslim ve hizmetler için yüklenilen KDV nin indirimi de mümkün olmadığından söz konusu KDV maliyet ya da gider olarak değerlendirilmektedir. İstisna sadece bölgede üretilecek yazılım, program ve lisansını kapsamaktadır. Teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyette bulunan girişimcilerin kazançlarının gelir veya kurumlar vergisinden istisna bulunduğu süre içinde, münhasıran bu Bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetlerinin, katma değer vergisinden müstesna tutulması için yönetici şirketin onayı alınarak ilgili vergi dairesine başvuruda bulunulur. Bölgede ürettiği yazılımı farklı kişilere satması ya da satışın CD veya elektronik ortamda yapılması (lisans devrini içermesi şartıyla) istisna uygulanmasına engel değildir. Ancak bu yazılımın bayiler aracılığıyla satışında istisna uygulanmayacaktır. Bu konu ile ilgili İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen özelgede; 1- Teknokent Bölgesinde, firmanızın bölgede görevli personelince sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımlarının teslimi KDV den istisna olacak, ancak, teknoloji geliştirme bölgelerinde verilen yazılım şeklindeki teslimler vergiden istisna olduğundan, teslimden sonra verilecek güncelleme, tasarım, uygulama ve bakım hizmetleri genel oranda vergiye tabi olacaktır. 2- Bölge dışında kurulu olan veri tabanları ve internet sitelerine verilen verilerin güncellenmesi, tasarım ve bakım hizmetleri, 3- Firmanızın faaliyet konusu kapsamında kullanılmak veya bir ticari işlem olarak satmak üzere alınan emtia, 4- Yurtdışından satın alınarak yurt içinde satılan yazılım lisanslarına verilen danışmanlık hizmetleri ile hazır yazılım ürününe yapılan ilave yazılım ve geliştirme hizmetleri genel oranda KDV ye tabi olacaktır. denilmektedir.
Özelgede belirtildiği üzere, KDV istisnası kapsamında satışı yapılan yazılımlar için, satış sonrası verilen güncelleme, tasarım ve bakım hizmetleri gibi hizmetler istisna kapsamında değerlendirilmemektedir. e) Ödenen Destekleme Primlerinin Kazanç Tespitinde Dikkate Alınıp Alınmayacağı: Bölgelerde faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine herhangi bir karşılık beklemeksizin TÜBİTAK ve benzeri kurumlar tarafından yapılan bağış ve yardımlar, Kurumlar Vergisi Kanunu nun 1 inci maddesinde yer alan kurum kazancının gelir vergisi mevzuuna giren gelir unsurlarından oluşacağına yönelik hüküm gereğince vergiye tabi olacak kazancın tespitinde dikkate alınmayacaktır. KAYNAKLAR 1-4691 sayılı Kanun 2-5035 sayılı Kanunun 3-3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu 4-60 Seri Numaralı KDV Sirküleri 5-4691 sayılı Kanun ile ilgili yönetmelik.