OLASILIKSAL SİSMİK TEHLİKE ANALİZİ YÖNTEMİ VE DÜZLEŞTİRİLMİŞ SİSMİSİTE MODELİ KULLANILARAK SİSMİK TEHLİKE HARİTALARI ELDE EDİLMESİ

Benzer belgeler
Güncel veriler ve olasılıksal sismik tehlike analizi kullanarak Eskişehir için sismik tehlike haritası ve ivme eğrileri elde edilmesi

Türkiye Deprem Tehlike Haritası ve İnteraktif Web Uygulaması

Deprem Tehlike Analizi Nedir? Ne Zaman Gerekir? Nasıl Yapılır? Naz Topkara Özcan

EN BÜYÜK OLASILIK YÖNTEMİ KULLANILARAK BATI ANADOLU NUN FARKLI BÖLGELERİNDE ALETSEL DÖNEM İÇİN DEPREM TEHLİKE ANALİZİ

ANTAKYA VE YAKIN ÇEVRESİ İÇİN DEPREM TEHLİKESİNİN STOKASTİK YÖNTEMLER İLE TAHMİNİ

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ VE CİVARININ POISSON YÖNTEMİ İLE DEPREM TEHLİKE TAHMİNİ

1. Giriş. 2. Model Parametreleri

TÜRKİYE NİN FARKLI BÖLGELERİ İÇİN SİSMİK HAZARD PARAMETRELERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER

12 HAZİRAN 2017 (15:28 TSİ), Mw=6.2 İZMİR KARABURUN (EGE DENİZİ) DEPREMİ SİSMOLOJİK ÖN DEĞERLENDİRME RAPORU

SİSMİK KAYNAK ve YER HAREKETİ TAHMİN DENKLEMLERİNE BAĞLI MODELLEME BELİRSİZLİĞİNİN OLASILIKSAL SİSMİK TEHLİKE HESAPLARINA ETKİLERİ

MARMARA BÖLGESİNİN KUVVETLİ YER HAREKETİ AZALIM İLİŞKİSİ MODELİ STRONG GROUND MOTION ATTENUATION RELATIONSHIP MODEL FOR MARMARA REGION

by Karin Şeşetyan BS. In C.E., Boğaziçi University, 1994

Senaryo Depremlerin Zemin Hareketi

TÜRKİYE İÇİN ALAN KAYNAK MODELİNE DAYALI OLASILIKSAL DEPREM TEHLİKE ANALİZİ

19 Mayıs 2011 M w 6.0 Simav-Kütahya Depreminin Kaynak Parametreleri ve Coulomb Gerilim Değişimleri

1. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı Ekim 2011 ODTÜ ANKARA

Elazığ ve Çevresindeki Sismik Aktivitelerin Deprem Parametreleri İlişkisinin İncelenmesi

AVRUPA VE ORTADOĞU İÇİN HESAPLANAN YER HAREKETİ TAHMİN DENKLEMLERİNİN TÜRKİYE İLE UYUMLULUĞUNUN İRDELENMESİ

EN BÜYÜK OLASILIK YÖNTEMİ KULLANILARAK BATI ANADOLU NUN FARKLI BÖLGELERİNDE ALETSEL DÖNEM İÇİN DEPREM TEHLİKE ANALİZİ

21 NİSAN 2017, 17h12, Mw=4.9 MANİSA-ŞEHZADELER DEPREMİ SİSMOLOJİK ÖN DEĞERLENDİRME RAPORU

OLASILIK VE İSTATİSTİK YÖNTEMLER İLE MERSİN İLİNİN SİSMİK TEHLİKESİNİN TAHMİNİ

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ 25 MART 2019 YAĞCA-HEKİMHAN MALATYA DEPREMİ BASIN BÜLTENİ

MERSİN DEĞİRMENÇAY BARAJ SAHASI İÇİN DEPREM TEHLİKESİ ANALİZİ

KONU: KOMİTE RAPORU TAKDİMİ SUNUM YAPAN: SALİH BİLGİN AKMAN, İNŞ. YÜK. MÜH. ESPROJE GENEL MÜDÜRÜ

SİSMİK TEHLİKE ANALİZİ

BATI MARMARA BÖLGESİ İÇİN ALTERNATİF YÖNTEMLERLE DEPREM HASAR VE KAYIP TAHMİNİ ÇALIŞMALARI

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ 20 ŞUBAT 2019 TARTIŞIK-AYVACIK-ÇANAKKALE DEPREMİ

YÜKSEK BİNALAR İÇİN DEPREM TEHLİKE DEĞERLENDİRMESİ VE ZEMİN BAĞIMLI TASARIM DEPREM YER HAREKETLERİNİN BELİRLENMESİ

27 KASIM 2013 MARMARA DENİZİ DEPREMİ

EGE DENİZİ DEPREMİ

T.C. BAŞBAKANLIK AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI DEPREM DAİRESİ BAŞKANLIĞI. BASINA VE KAMUOYUNA (Ön Bilgi Formu)

İNM Ders 1.2 Türkiye nin Depremselliği

PRELIMINARY REPORT. 19/09/2012 KAHRAMANMARAŞ PAZARCIK EARTHQUAKE (SOUTHEAST TURKEY) Ml=5.1.

İNM Ders 2.2 YER HAREKETİ PARAMETRELERİNİN HESAPLANMASI. Yrd. Doç. Dr. Pelin ÖZENER İnşaat Mühendisliği Bölümü Geoteknik Anabilim Dalı

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ 12 HAZİRAN 2017 KARABURUN AÇIKLARI- EGE DENİZİ DEPREMİ

GPE DEÜ Fen Bilimleri Enstitüsü. Sismik Risk ve Sismik Tehlike : Tanım, Temel kavramlar Sismotektonik haritalar : USGS 30sec DEM topoğrafya

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ DEPREM KAYIT İSTASYONUNUNA AİT SÜREYE BAĞLI BÜYÜKLÜK HESABI

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü

TÜRKİYE ULUSAL KUVVETLİ YER HAREKETİ GÖZLEM AĞI VERİLERİNİN MEVCUT YER HAREKETİ TAHMİN İLİŞKİLERİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

KONU: BARAJLARDA SİSMİK TEHLİKENİN TAYİNİ - Olasılıksal ve deterministik hesaplar sonrası baraj tasarımında kulanılacak sismik tehlike seviyeleri

MAKSİMUM YER İVMESİ VE HIZI İLE YER DEĞİŞTİRME TALEBİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ARAŞTIRILMASI

ISPARTA BÖLGE HASTANESİ NİN SİSMİK TEHLİKE ANALİZİ

İTME ANALİZİ KULLANILARAK YÜKSEK RİSKLİ DEPREM BÖLGESİNDEKİ BİR PREFABRİK YAPININ SİSMİK KAPASİTESİNİN İNCELENMESİ

T.C. BAŞBAKANLIK AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI DEPREM DAİRESİ BAŞKANLIĞI. BASINA VE KAMUOYUNA (Ön Bilgi Formu)

Boğaziçi Üniversitesi. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü. Ulusal Deprem İzleme Merkezi

TASARIM SPEKTRUMU KÖŞE PERİYOTLARI VE ZEMİN AMPLİFİKASYON KATSAYILARININ OLASILIKSAL SİSMİK TEHLİKE ANALİZLERİ İLE BELİRLENMESİ

25 OCAK 2005 HAKKARİ DEPREMİ HAKKINDA ÖN DEĞERLENDİRME

Burdur İl Merkezinin Depremselliğinin Araştırılması

Ders 1.2 Türkiyede Barajlar ve Deprem Tehlikesi

:51 Depremi:

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ

Tasarım Spektrumu Parametreleri için Olasılıksal Sismik Tehlike Analizlerine Bağlı Bir Çalışma *

:51 Depremi:

TÜRKİYE DEKİ ZEMİNE ÖZGÜ ORTALAMA TEPKİ SPEKTRUMLARININ AASHTO LRFD (2007 VE 2010) KÖPRÜ TASARIM ŞARTNAMELERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE.

TÜRKİYE DEPREM TEHLİKE HARİTALARI İNTERAKTİF WEB UYGULAMASI

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi Afyon Kocatepe University Journal of Science and Engineering

24 MAYIS 2014 GÖKÇEADA AÇIKLARI - EGE DENİZİ DEPREMİ BASIN BÜLTENİ

İZMİR VE ÇEVRESİNİN ÜST-KABUK HIZ YAPISININ BELİRLENMESİ. Araştırma Görevlisi, Jeofizik Müh. Bölümü, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir 2

BALIKESİR BÖLGESİNİN DEPREM RİSKİ VE DEPREMSELLİK AÇISINDAN İNCELENMESİ

16 NİSAN 2015 GİRİT (YUNANİSTAN) DEPREMİ

YEREL VE GLOBAL YER HAREKETİ TAHMİN DENKLEMLERİNİN TÜRKİYE İÇİN UYGULANABİLECEK SİSMİK TEHLİKE ANALİZLERİNDE KULLANILABİLİRLİKLERİNİN TEST EDİLMESİ

YÜKSEK RİSKLİ DEPREM BÖLGESİNDEKİ BİR PREFABRİK YAPININ FARKLI YER HAREKETLERİ ETKİSİNDEKİ SİSMİK DAVRANIŞININ İNCELENMESİ

T.C. BAŞBAKANLIK AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI DEPREM DAİRESİ BAŞKANLIĞI AYLIK DEPREM RAPORU

KİLİS VE CİVARI İÇİN SİSMİK KAYNAK MOLELİ OLUŞTURULMASI VE ŞAHİNBEY İLÇESİ İÇİN ÖRNEK BİR SİSMİK TEHLİKE ANALİZİ

BASIN DUYURUSU. 10 Haziran 2012 FETHİYE KÖRFEZİ Depremi

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Sınırlarında Deprem Tehlike ve Riskinin Belirlenmesi

AVRO-AKDENİZ BÖLGESİ İÇİN GELİŞTİRİLEN EŞ ZAMANLI ANALİTİK ŞİDDET DAĞILIMI HESAPLAMA YÖNTEMLERİ

Deprem Kaynaklarının ve Saha Koşullarının Tanımlanması. Dr. Mustafa Tolga Yılmaz

Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Fay Zonu için Deprem Tekrarlanma Parametrelerinin Belirlenmesi

DOĞU KARADENİZ BÖLGESİ VE CİVARININ DEPREMSELLİĞİ

17 EKİM 2005 SIĞACIK (İZMİR) DEPREMLERİ ÖN DEĞERLENDİRME RAPORU

Neotektonik incelemelerde kullanılabilir. Deformasyon stili ve bölgesel fay davranışlarına ait. verileri tamamlayan jeolojik dataları sağlayabilir.

Şekil 1. Mikrotremor sinyallerini oluşturan bileşenler (Dikmen, 2006 dan değiştirilmiştir)

Kastamonu İlinin Depremselliği ve Deprem Tehlikesi. Bülent ÖZMEN. Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Deprem Araştırma Dairesi

Kastamonu İlinin depremselliği ve deprem tehlikesi The seismicity and earthquake hazard of Kastamonu Province

Deprem Tehlikesi. İhtimaller Hesabına Dayalı İstanbul ve Çevresindeki

Bursa İl Sınırları İçerisinde Kalan Alanların Zemin Sınıflaması ve Sismik Değerlendirme Projesi

TDY 2007 YE GÖRE DEPREM ELASTİK TASARIM İVME SPEKTRUMU

TÜRKİYE VE ÇEVRESİNDEKİ DEPREMLERİN ( ) BÖLGESEL MOMENT TENSOR KATALOĞU

Şekil :51 Depremi Kaynak Spektral Parametreleri

KONAKLI KAYAK MERKEZİ (ERZURUM) İÇİN OLASILIKSAL SİSMİK TEHLİKE ANALİZİ

T.C. BAŞBAKANLIK AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI DEPREM DAİRESİ BAŞKANLIĞI AYLIK DEPREM RAPORU

AYLIK DEPREM RAPORU Mart

TÜRKİYE KUVVETLİ YER HAREKETİ VERİ TABANININ GENİŞLETİLMESİ: BİR ÖN ÇALIŞMA

SİSMOTEKTONİK (JFM ***)

GEOTEKNİK DEPREM MÜHENDİSLİĞİ (Yer Hareketi Parametreleri)

21 TEMMUZ 2017 KOS ADASI - GÖKOVA KÖRFEZİ DEPREMİ İVME KAYITLARI VE ÖZELLİKLERİ

Stokastik Sonlu Eleman Yöntemiyle Üç Boyutlu Çerçeve Sistemlerin Deprem Analizi 317 ALEMDAR BAYRAKTAR ÖZLEM ÇAVDAR HASAN BASRİ BAŞAĞA AHMET ÇAVDAR

27 Şubat 2009 Uzaktan Algılama ve CBS ile Afet Yönetimi Đstanbul Teknik Üniversitesi. Çalışmanın Amacı

BATI ANADOLU NUN FARKLI SİSMİK KAYNAK BÖLGELERİ İÇİN BAYES YAKLAŞIMI YÖNTEMİ UYGULANARAK DEPREM TEHLİKE PARAMETRELERİN BELİRLENMESİ

21 TEMMUZ 2017 KOS ADASI - GÖKOVA KÖRFEZİ DEPREMİ İVME KAYITLARI VE ÖZELLİKLERİ

MADEN TETKĐK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Eşdeğer Deprem Yüklerinin Dağılım Biçimleri

Deprem İstatistiği (Depremsellik ve Parametreleri)

DEPREMLER - 2 İNM 102: İNŞAAT MÜHENDİSLERİ İÇİN JEOLOJİ. Deprem Nedir?

HASAR VE CAN KAYBININ OLDUĞU DEPREMLERİN İSTATİSTİKİ DEĞERLENDİRMESİ ( )

28 ARALIK 2013 ANTALYA KÖRFEZİ - AKDENİZ DEPREMİ

FAYLARDA YIRTILMA MODELİ - DEPREM DAVRANIŞI MARMARA DENİZİ NDEKİ DEPREM TEHLİKESİNE ve RİSKİNE FARKLI BİR YAKLAŞIM

YÜKSEK BİNALARIN PERFORMANSA GÖRE TASARIMINA GİRİŞ

Transkript:

ÖZET: OLASILIKSAL SİSMİK TEHLİKE ANALİZİ YÖNTEMİ VE DÜZLEŞTİRİLMİŞ SİSMİSİTE MODELİ KULLANILARAK SİSMİK TEHLİKE HARİTALARI ELDE EDİLMESİ H. Karaca 1 1 Mühendis, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı e-mail: karaca26@hotmail.com Bu çalışmada klasik olasılıksal sismik tehlike analizi (OSTA) ve Frankel (1995) tarafından geliştirilen mekansal olarak düzleştirilmiş sismisite modeli (MODSİM) kullanılarak sismik tehlike haritaları geliştirilmiştir. Çalışma için İç Anadolu Bölgesinin batısında yer alan Eskişehir pilot il olarak seçilmiştir. Merkezi Eskişehir olan 300 km yarıçapında bir çember içinde kalan alanda, tektonik yapılar, yerel sismik hareketlilik ve ilgili sismik parametreler araştırılmış ve seçilen alanda bulunan fay hatları ve ilgili parametreleri, sismik aktivite kayıtları ve alan kaynaklar belirlenerek klasik OSTA uygulanmıştır. Sonrasında, 1900-2010 yılları arası için derlenen deprem kataloğu, her magnitud ve periyod için eksiklik (yanlılık) açısından incelenmiş ve kataloğun eksik olmayan bölümleri belirlenerek alt kataloglar elde edilmiş ve MODSİM kullanılarak sismik tehlike haritaları geliştirilmiştir. Her iki yöntemin uygulanmasında da yer hareketi tahmin denklemi (YHTD) olarak Akkar ve Cagnan (2010) tarafından geli ştirilen denklem kullanılmış, denklem için elde edilen esas katsayılar; yerel sismik kayıtlar kullanılarak kalibre edilmiştir. Yerel kayıtların elde edilmesi için Eskişehir merkezli 300 km yarıçapında bir çember içinde kalan alan sismik hareketlilik açısından değerlendirilmiş ve yerel sismik veri tabanı oluşturulmuştur. Hem klasik OSTA ve hem de MODSİM kullanılarak elde edilen sismik tehlike haritaları, hâlihazırda kullanılan resmi sismik tehlike haritası ile karşılaştırılmıştır. Çalışma sonunda, her iki yöntemle elde edilen haritaların benzerliğinin, resmi sismik tehlike haritası ile olan benzerliklerinden çok daha belirgin olduğu görülmüştür. ANAHTAR KELİMELER: Olasıksal Sismik Tehlike Analizi, Mekânsal Olarak Düzleştirilmiş Sismisite Modeli, Sismik Tehlike Haritası 1.GİRİŞ Türkiye genelinde sismik hareketlilik göz önüne alınarak bir değerlendirme yapıldığında Eskişehir in en aktif bölgelerin içinde olmadığı hemen anlaşılır. Fakat şehir, en aktif bölgelerden olan Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAFH) Bölgesi ile Ege Bölgesinin arasında yer aldığı için çok yakınlarında meydana gelmese de büyük ölçekli depremlerin etkilerine maruz kalabilir. Böyle bir şekilde konumlanmış bir şehir için OSTA ve MODSİM, deterministik analizden daha kullanışlı olabilir. Ayrıca deprem merkezlerinin coğrafi olarak dağılımına bakılarak, OSTA veyahut MODSİM kullanılmasın uygun olup olmadığı da değerlendirilebilir. Çok kati şekilde hangi yöntemin daha uygun olduğuna karar verilemiyorsa, her iki yöntem de kullanılarak sismik tehlike haritaları geliştirilebilir ve karşılaştırma yapılabilir. Öncelikli olarak her iki yöntemin üstünlüklerinin anlaşılması ve analiz çıktılarının karşılaştırılması gerekmektedir. Bu çalışmada da her iki yöntem kullanılacak ve sismik tehlike haritaları karşılaştırılacaktır. 2.SİSMİK KAYNAKLAR Çalışma için belirlenen alan içinde sismik hareketlilik açısından iki önemli bölge yer almaktadır: KAFH Bölgesi ve Ege Bölgesi. KAFH dünya üzerinde bulunan fay hatlarının en aktif olanlarından birisidir. Bahsi geçen fay hattında, 1939 yılından bu yana dokuz adet büyük ölçekli ve hasar verici deprem meydana gelmiştir. Bu depremlerden 1999 Düzce ve İzmit depremleri sadece Türkiye de değil, dünyada meydana gelmiş en büyük ölçekli depremlerdendir. Eskişehir in batısında bulunan Ege Bölgesinin sismik yapısı ise, KAFH nın batıya doğru ilerlemesi, Helen hilalinin saatin tersi yönündeki dönme hareketi ve Afrika plakasının kuzeye yönünde ilerlemesi nedeniyle meydana gelen sıkışmadan dolayı meydana gelen grabenlerden oluşmaktadır. Grabenler doğu-batı yönünde uzanmakta ve bölgenin içinde bulunduğu kuzeygüney yönlü gerilmeleri işaret etmektedir. Bölgede orta büyüklükte depremler sık sık görülmekte olup sismik kayıtlarımızdaki en büyük ölçekli depremler Alaşehir, 1970 (M s =6.6) ve Gediz, 1970 (M s =7.0) depremleridir. 1

Şekil 1.de de gösterildiği üzere, ilgili çalışma alanının sismik aktivitesi KAFH ve Ege Bölgesinde yoğunlaşmıştır. Eskişehir in yakın çevresinde ise ihmal edilmeyecek derecede sismik aktivite olduğu anlaşılmaktadır. Şekil 1. Eskişehir ve Çevresinde 1900-2010 Yılları Arasında Meydana Gelen Sismik Aktiviteleri Gösterir Harita (M 4.0, Kandilli, 1900-2005, AFAD, 2005-2010, Faylar Şaroglu vd., 1992) Çalışma alanında meydana gelen depremler derlenerek katalog çalışması yapılmış, katalog oluşturmak için 1900-2005 arası için Kandilli Rasathanesi kayıtları ile 2006-2010 arası için AFAD kayıtları kullanılmıştır. Oluşturulan katalog, deprem magnitüdlerinin farklı ölçeklerde kaydedilmesinden dolayı, Deniz (2006) tarafından geliştirilen denklemler kullanılarak homojenleştirme işlemine tabi tutulmuş, ayrıca Deniz (2006) ve Deniz ve Yucemen (2010) tarafından geliştirilen zaman ve uzaklık büyüklükleri kullanılarak öncü ve artçı depremler ayıklanmıştır. Ayıklanma işleminden önce moment magnitüdü 4.0 dan büyük olan 1422 deprem belirlenmiş, ayıklanma işleminden sonra bu sayı 653 e inmiştir. 8 Öncü ve Artçı Depremlerin Ayıklanmasından Sonra Dağılım Magnitüd (Mw) 7 6 5 4 1900 1920 1940 1960 1980 2000 Yıl Moment Recurrence Rate Şekil 2. Zaman ve Büyüklük Açısından Deprem Kayıtlarının Dağılımı Katalogu oluşturan depremlerin zaman ve büyüklük açısından dağılımı göz önüne alınarak değerlendirildiğinde ve 1960 lardan itibaren deprem kayıt araçlarının bütün ülke çapında yaygınlaştırılması göz önüne alındığında, şaşırtıcı olmayan bir sonuç elde edilmiştir. Şekil 2 dende anlaşıldığı üzere, magnitüdü 5.0 den büyük olan depremler oluşma sıklığı açısından dönemsel olarak dalgalı bir yapı arz etmekte, 1965 öncesi kayıtlarında moment magnitüdü 4.5 den küçük olan depremlere neredeyse hiç rastlanılmamasına rağmen, 1965 sonrası çok yoğun olarak kaydedildiği görülmektedir. Dolayısıyla oluşturulan katalogda bir tamlık sorunu olduğu, ancak klasik OSTA için oluşturulan deprem kataloğunun tamlığı gerektiğinden, katalogun tamlık açısından uygun hakle getirilmesi gerektiği belirlenmiştir. Bunu sağlamak için katalog 10 ar yıllık dilimlere bölünmüş ve Stepp (19 73) tarafından geliştirilen tamlık testi kullanılarak kataloğun deprem magnitüdleri açısından tamlığı sağlanmıştır. 2

Şekil 3. Alan Kaynaklar ve 1900-2010 Arası Meydana Gelen Depremler (M w >4.0, Öncü ve Artçı Deprem Elendikten Sonra) Alan Kaynak Tablo 1. Alan Kaynaklar ve İlgili Parametreler Maks M W Ham Veri 1970 Sonrası Veri Elenmiş ve Tamlanmış (/yıl) b b (/yıl) (/yıl) b Ankara 6.0 0 1.29 3 1.34 9 1.02 Burdur 6.0 2.00 0.91 0.55 0.93 1.22 0.93 Bursa 5.8 1.02 0.65 0.45 0.91 1.14 0.84 Düzce 5.6 2.08 0.83 4 0.71 0.66 0.74 Marmara 5.7 0.69 0.89 2 0.93 6 0.89 Manisa 6.0 0.97 0.78 0.52 1.28 0.93 1.04 Menderes 5.8 0.68 0.62 8 0.61 0.91 0.74 Simav 6.0 2.34 0.92 0.52 0.96 0.70 0.95 Sultandağı 6.0 5 0.59 5 1.26 0.41 0.93 Genel 6.0 2.61 0.69 1.09 0.96 3.39 0.91 2.1.Alan Kaynaklar Magnitüdü 6.0 dan büyük olan depremlerin fay kaynakları tarafından oluşturulduğu varsayıldığından, alan kaynak oluşturulması için magnitüdü 6.0 dan küçük olan depremler kullanılmıştır. Güvenilir alan kaynak modeli geliştirebilmesi için bir alanda jeolojik yapıların ve sismik aktivitelerin ayırt edici derecede yoğunlaşması ölçütü öncelikli olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca bu alan kaynakların geliştirilmesinde alan içerisinde kalan depremlerin güvenilir sismik parametre elde edilebilecek sayıda olması koşulu sağlanmıştır. Şekil 3 de çalışma sonucu oluşturulan alan kaynaklar gösterilmektedir. Oluşturulan alan kaynakların dışında kalan depremler ise genel bir alan kaynak oluşturularak değerlendirilmiştir. Tablo 1 de geliştirilen alan kaynaklar ve ilgili sismik parametreler gösterilmektedir. Bütün alan kaynaklar için, mühendislik açısından hasar verebilecek en küçük magnitüdlü deprem için M wmin =4.0 olarak belirlenmiş ve Tablo 2 de de verildiği üzere, her bir alan kaynak için varsayılan en büyük magnitüd ise katalog kullanılarak belirlenmiştir. Ayrıca, magnitüdü 4 den büyük depremlerin yıllık meydana gelme sıklığı ve Gutenberg-Richter denkleminde kullanılan b değerleri; ham veriler, 1970 sonrası ham veriler ve öncü ve artçı depremlerin elendiği ve tamlaştırma işleminin yapıldığı katalog verileri için hesaplanmış ve tabloda verilmiştir. Alan kaynaklar için derinlik olarak 20 km varsayılarak analiz yapılmıştır. 3

Enlem 41 40.5 40 39.5 39 Eskisehir Tekrarlama Periyodu 1000 yıl 500 yıl 250 yıl 38.5 38 37.5 28 28.5 29 29.5 30 30.5 31 31.5 32 32.5 33 Boylam Şekil 4. Fay Kaynakları ve Karakteristik Deprem Tekerrür Sıklığı (Detaylı Fay Haritaları ve Fay Listesi Karaca, 2014 ten Elde Edilebilir) 2.2.Faylar Fayların büyük bir kısmı ile ilgili sismik parametreler örneğin fay çeşitleri, aktivite yoğunlukları ve tekrar etme sıklıkları Koçyiğit (2005) ten el de edilmiştir. Eskişehir ve yakın çevresindeki faylar için Ocakoğlu (2007), Marmara Denizi fayları için ise Kalkan vd.(2009) kullanılmıştır (Karaca, 2014). Faylar üzerinde meydana gelebilecek en büyük magnitüdlü depremin büyüklüğü Wells ve Coppersmith (198 4) tarafından geliştirilen denklemler kullanılarak elde edilmiştir. Şekil 5 te, bu çalışma da kullanılan faylar, hesaplanan maksimum magnitüdlü depremin tekerrür sıklığın göre sınıflandırılarak farklı renklerde gösterilmiştir. Şekil 6 da ve Tablo 2 de ise Eskişehir ve yakın çevresinde bulunan fayların haritası ve analiz için gerekli sismik parametreler verilmiştir (Karaca, 2014). Diğer faylarla ilgili bütün bilgiler Karaca, 2014 den elde edilmiştir. Ayrıca sismik tehlike analizi için gerekli bilgilerden biri olan fay derinlikleri bütün faylar için 20 km kabul edilmiş ve dikey olarak uzandıkları varsayılmıştır. Magnitüde tekerrür ilişkisi için karakteristik tekerrür modelinin sadece büyük ölçekli depremler için geçerli olan kısmı kullanılmış ve (m max -0.5) ile m max arası olasılıksal dağılım sabit kabul edilmiştir. Zaman alanındaki tekerrür ilişkisi için Poisson modeli kullanılmıştır. Fay No Tablo 2. Eskişehir ve Yakın Çevresi Faylarının Sismik Parametreleri Fayın Adı Fay Tipi 1 Uzunluk (km) Aktivite Derecesi M w 2 Tekrarlama Periyodu (yıl) 1 Kozpınar OAN 39 Potansiyel Aktivite 7.0 1000 2 Hisarönü+Çuk. 3 N 19 Potansiyel Aktivite 6.5 3 Sat.+Kar. 4 N 14 Potansiyel Aktivite 6.3 1000 4 Yusuflar OAN 10 Potansiyel Aktivite 6.1 1000 5 Meşelik OAN 10 Potansiyel Aktivite 6.1 6 Sultandere N 11 Potansiyel Aktivite 6.2 7,8 Karacaören N 20 Potansiyel Aktivite 6.6 9 Altıpatlar N 12 Potansiyel Aktivite 6.2 10 Gülpınar OAN 16 Potansiyel Aktivite 6.4 11 İnönü OAN 15 Potansiyel Aktivite 6.4 1000 4

#51 #74 #75 #76 3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı #39 #41 #44 #45 #36 #28 #46 #42 #34 #43 #33 Fay No Fayın Adı Fay Tipi 1 Tablo 2 Devamı Uzunluk Tekrarlama (km) Aktivite Derecesi Mw 2 Periyodu (yıl) 12 Kovalıca OAN 12 Potansiyel Aktivite 6.2 1000 13 Sepetçi OAN 12 Potansiyel Aktivite 6.2 14 Kozlubel OAN 13 Potansiyel Aktivite 6.3 15 Gökdere OAN 13 Potansiyel Aktivite 6.3 1000 16 Gündüzler OAN 7 Potansiyel Aktivite 5.9 17 Kızılcaören OAN 14 Potansiyel Aktivite 6.3 1000 18 Muttalip N 12 Potansiyel Aktivite 6.5 1000 19 Kızılyar+ Cum 5. N 13 Potansiyel Aktivite 6.3 1000 20 Keskin N 8 Potansiyel Aktivite 6.0 1000 21 ESKKEK 6 OAN 28 Aktif 6.7 22 Kaymaz N 18 Potansiyel Aktivite 6.6 1000 #35 1 OAN: Oblik #32atımlı normal, N:Normal 2 En büyük deprem magnitüdü 3 Çukurhisar, 4 Karacaören, 5. Cumhuriyet 6 ESKKEK: Esmekaya, Sogucak, Karaozkuyu, Kavacik, Egrioz, Kozkayi #26 #27 #30 #25 39.9 39.85 #1 #12 #2 #21 #20 6.2 #19 #18 #14 #13 #17 #16 #15 Enlem 39.8 #11 5.3 #3 5.3 Eskişehir 39.75 39.7 5.4 #4 #5 #6 #7 #9 #10 20 km #8 N 3 3 3 30.4 30.5 30.6 30.7 30.8 30.9 31 Boylam Şekil 5. Eskişehir ve Yakın Çevresi Fay Hatları ve Deprem Aktivitesi (M w >5.0) (Kocyigit, 2005) 3.ANALİZ 3.1. Sismik Tehlike Haritası (OSTA) Sismik tehlike analizi için gerekli bilgilerle oluşturulan veri tabanı ile EZ-FRISK v7.62 (Risk Engineering, 2013) programı kullanılarak sismik tehlike analizi yapılmış ve deprem tehlike haritaları üretilmiştir. Şekil 6.a dan da görüleceği üzere tekrarlama periyodu 475 yıl olan bir deprem için yapılan sismik tehlike analizi sonucunda elde edilen etkin yer ivmesi (PG A) haritası elde edilmiştir. Gülkan vd. (1993) tarafından hazırlanan resmi #132 deprem tehlikesi haritası, Joyner ve Boore (1981) tarafından geliştirilen tahmin denklemi kullanılarak üretilmiş #131 ve zemin koşullarının etkisi yok sayılarak analiz yapılmıştır. Dolayısıyla bu çalışma için elde edilen sismik tehlike haritasının, resmi sismik tehlike haritası ile karşılaştırmasının yapılabilmesi #22 #130 #129 5

için, Akkar ve Cagnan (2010) tarafından geliştirilen tahmin denklemi Vs=760 m/s varsayılarak kullanılmıştır. Şekil 6.a da verilen harita ile Şekil 6.b de gösterilen resmi deprem tehlikesi haritası karşılaştırıldığında, her iki haritada da Eskişehir in kuzeyinde bulunan KAFH ile Ege Bölgesinde sismik tehlikenin diğer bölgelere göre yüksek olduğu ve tehlikenin İç Anadolu ya doğru kademeli olarak azaldığı görülmektedir. Kısaca yorum yapmak gerekirse, Eskişehir deprem tehlikesi açısından göreceli olarak güvenilir bir şehirdir, ancak kısa mesafelerde bulunan ve yüksek sismik tehlikeye maruz kalan bölgelerde meydana gelebilecek bir depremin Eskişehir i etkileme kapasitesine sahip olduğu görülmüştür. 40.5 Enlem 40 39.5 Eskisehir 39 38.5 29.5 30 30.5 31 31.5 32 32.5 Boylam PGA (g) (a) (b) Şekil 6.(a) Eskişehir ve Çevresi İçin OSTA Yöntemi ile 475 yıl Tekrarlama Periyotlu bir Deprem Kullanılarak Hazırlanan Sismik Tehlike Haritası (PGA Birimi g, Zemin Sınıfı Olarak NEHRP B/C ve V s =760 m/s Kabul Edilmiştir) (b) Eskişehir ve Çevresi İçin, 475 yıl Tekrarlama Periyotlu bir Deprem Kullanılarak Hazırlanan Resmi Sismik Tehlike Haritası (PGA, Tahmin Denklemi Olarak Joyner ve Boore, 1981 Kullanılmıştır) 3.2. Sismik Tehlike Haritası (MODSİM) Frankel (1995) tarafından geliştirilen bu modelde geçmişte meydana gelen bütün depremlerin merkez üsleri, ileride meydana gelebilecek depremler için potansiyel tehlike noktaları olarak kabul edilirler. Gelecekte oluşacak depremlerin merkez üslerinin tahmini için, geçmiş depremlerin merkez üsleri merkez olmak üzere Gauss dağılımı şeklinde bir olasılı tehlike dağılımı öngörülür. Bu çalışmada oluşturulan katalog tamlık açısından değerlendirildiğinde 1970 öncesi dönem için magnitüdü 5 ve daha büyük depremler ve 1970 sonrası dönem için ise 4 ve daha büyük depremler açısından tam olduğu anlaşılmış ve dolayısıyla MODSİM açısından iki ayrı katalog dilimi kullanılarak analiz yapılmıştır. 1. dilimde magnitüdü 5 ten büyük 95 adet kayıt bulunurken, 2. dilim için magnitüdü 4 ten büyük 432 adet kayıt bulunmaktadır. Bu dilimler için MODSİM kullanılarak yapılacak analizde kullanılmak üzere gerekli olan b değerleri ise 2.80 ve 2.46 olarak hesaplanmıştır. Depremlerin zaman-tekerrür ilişkisi olarak Poisson dağılımını izlediği varsayılmıştır. Analiz yapılacak alan 0.04 0 paralel ve 0.05 0 meridyen aralığından oluşan hücrelere bölünmüş ve korelasyon mesafesi 28.7 km olarak kabul edilmiştir. Korelasyon mesafesinin değerinin belirlenmesinde bölgede meydana gelen deprem kümelerinin çapları dikkate alınmıştır. 475 yıl tekrarlama periyoduna sahip bir deprem için yapılan analiz sonucu elde edilen sismik tehlike haritası Şekil 7.a da gösterilmektedir. Harita oluşturulurken katalog iki kısımda değerlendirilmiş ve her bir kısmın katkısı 0.5 katsayısı kullanılarak sismik tehlike hesabına eklenmiştir. Faylardan kaynaklanan sismik tehlike, ayrıca sismik tehlike hesabına katılmıştır. 0.4 6

40.5 40 Eskisehir Enlem 39.5 39 38.5 29.5 30 30.5 31 31.5 32 32.5 Boylam PGA (g) (a) (b) Şekil 7.a. Eskişehir ve Çevresi İçin, MODSİM Kullanılarak 475 yıl Tekrarlama Periyotlu bir Deprem için Hazırlanan Etkin Yatay Yer İvmesi Sismik Tehlike Haritası (PGA Birimi g, Zemin Sınıfı Olarak NEHRP B/C ve V s =760 m/s Kabul Edilmiştir) (b) Şekil 6.b de gerekli açıklama yapılmıştır 0.4 4. SONUÇ Şekil 6.a ve 7.a de gösterilen sismik tehlike haritalarının hem etkin yer ivmesi değerleri ve hem de riskli bölgeler açısından açıkça benzeştiği görülmektedir. Eskişehir için etkin yatay yer ivmesi klasik OSTA için 75g ve MODSİM için 66g olarak hesaplanmıştır. Beklendiği üzere, en yüksek etkin yatay yer ivmesi değerleri KAFH boyunca elde edilmiş olup Ege Bölgesinde bulunan fay hatları çevresinde de yer yer yüksek etkin yer ivmesi değerleri görülmektedir. Bu çalışmada elde edilen sismik tehlike haritalarıyla resmi sismik tehlike haritası karşılaştırıldığında ise, resmi sismik tehlike haritası etkin yer ivmesi değerlerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Ayrıca resmi haritada etkin yer ivmesinin bölgelere göre dağılımda daha geniş alanların aynı tehlike sınıfında olduğunu görürüz. Bunun nedeni olarak ise, resmi haritanın hazırlanmasında ülke çapında sismik kaynakların değerlendirilmiş olduğu ve dolayısıyla daha büyük ölçekli bir çalışma yapılması olduğu anlaşılmıştır. 7

Referanslar Akkar, S. ve Cagnan, Z. (2010). A local ground motion predictive model for Turkey and its comparison with other regional and global ground-motion models, Bulletin of the Seismological Society of America 100, 2978-2995. KOERI, Earthquake Catalog, http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/ Deniz, A. (2006). Estimation of Earthquake Insurance Premium Rates for Turkey, Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ İnşaat Müh. Böl., Ankara Deniz, A. ve Yucemen, M.S. (2008). Processing earthquake catalog data for seismic hazard analysis, 8th International Congress on Advances in Civil Engineering, Kuzey Kıbrıs Erdik, M., Biro, Y., Onur, T., Sesetyan, K., Birgoren, G. (1999). Assessment of earthquake hazard in Turkey and neighboring regions GSHAP, Annali di Geofisica, 42:6. 1125-1138. Frankel, A. (1995) Mapping seismic hazard in the Central and Eastern United States, Seismological Research Letters 66:4, 8 21. Gulkan, P., Kocyigit, A., Yucemen, M.S., Doyuran, V., Basoz, N. (1993) En Son Verilere gore hazırlanan Turkiye Deprem Bolgeleri Haritası. ODTÜ İnsaat Müh. Böl., (1993). Rapor no. 93-01, 156 s Joyner, W.B. ve Boore, D.M. (1981). Peak horizontal acceleration and velocity from strong motion records, including records from the 1979 Imperial Valley, California Earthquake: Bulletin Seismological Society of America 71:6, 2011-2038. Karaca, H. (2014), Estimation of Potential Earthquake Losses for the Evaluation of Earthquake Insurance Risks, Doktora Tezi, ODTÜ İnşaat Müh. Böl., Ankara Kalkan, E., Gulkan, P., Yilmaz, N., Celebi, M., (2009), Reassessment of probabilistic seismic hazard in the Marmara Region, Bulletin of the Seismological Society of America 99:4, 2127 2146, Kocyigit, A. (2005 ). Active fault investigation in pilot municipalities and their neighbourhood: Eskisehir, Gemlik, Bandirma, Tekirdag And Korfez, Final Report, Project: MEER-A3 Microzonation and Hazard Vulnerability Studies for Disaster Mitigation in Pilot Municipalities, 17 s. Kocyigit, A. (2010). Yüzyüze görüşme, Jeoloji Müh. Böl., ODTÜ, Ankara. Ocakoglu, F., (2007) A re-evaluation of the Eskisehir Fault Zone as a recent extensional structure in NW Turkey, Journal of Asian Earth Sciences 31, 91 103 Saroglu, F., Emre, O., Boray, A. (1992). 1:1 000 000 Türkiye Diri Fay Haritası, MTA, Ankara. Stepp, J. C. ( 1973). Analysis of completeness of the earthquake sample in the Puget Sound Area, Contributions to Seismic Zoning: U.S. National Oceanic and Atmospheric Administration Technical Report ERL 267-ESL 30, 16-28. Wells, D.L. ve Coppersmith, K.J. (1984). New empirical relationships among magnitude, rupture length, rupture width, rupture area and surface displacement, Bulletin of the Seismological Society of America 84:4, 974-1002. 8