İzmir Ticaret Borsası Gelenekten geleceğe Türkiye nin üçüncü büyük şehri olan İzmir; çağdaş, gelişmiş, aynı zamanda işlek bir ticaret merkezidir. Batısında nefis denizi, plajları ve termal merkezleriyle Çeşme Yarımadası uzanır. Antik çağların en ünlü kentlerinden Efes ve Bergama, İzmir turizminin sürükleyici merkezleri arasında ilk sıralarda yer alır. Ilıman bir iklime sahip olan İzmir, yaz aylarından denizden gelen taze bir serinlik olarak tanımlanan imbat rüzgarı ile adeta özdeşleşmiştir. Sultan Abdülhamid döneminde yaptırılan tarihi Saat Kulesi ve palmiye ağaçları dikkat çeken ünlü Kordonboyu, İzmir in en çok bilinen iki sembolüdür. Uluslararası İzmir Fuarı ve İzmir Uluslararası Sanat Festivali, kentin kültür ve sanat yaşamının en önemli ögeleri olarak öne çıkmaktadır. Kent, İstanbul dan sonra Türkiye nin ikinci büyük limanına sahiptir. T 1
İZMİR İN YILDIZI PARLIYOR Tarihin her döneminde hareketli bir ticaret merkezi olan İzmir, 16. yüzyılın sonlarından itibaren, özellikle Doğu mallarının taşındığı ve Halep kenti üzerinden Akdeniz e ulaştığı geleneksel ticaret yolunun popülaritesini kaybetmeye başlamasıyla, giderek daha büyük önem kazandı. 1590-1610 yılları arasında Batılı tacirler, Batı Anadolu ürünleri için transit liman olarak İzmir i seçmeye başladılar. Çok geçmeden tüccar devletlerin konsolosluk binaları, İzmir de boy gösterdi. Kent, verimli iç bölgesinde üretilen tütün, pamuk, incir ve üzüm gibi malların dış satım limanı konumuna gelmesi nedeniyle, bu ürünleri arayan tüccarların yeni yerleşim yeri özelliğini de kazanıyordu. 17. yüzyılın ortalarından itibaren Uzakdoğu ipeklerinin doğrudan İzmir e gelmeye başlamasıyla birlikte, İzmir gerek ekonomi, gerekse nüfus açısından girdiği büyüme sürecini devam ettirdi. Ticari canlılık ve uluslararası ticarette yaşanan hareketlilik İzmir i, nüfus açısından kozmopolit bir hale getirmişti. Kentte Türklerin yanı sıra Osmanlı uyruğu olan gayri müslimler yaşarken, bu dönüşüm sonucunda Avrupalı bir nüfus grubu da oluşmuştu. Başta pamuk olmak üzere afyon, kuru üzüm, kuru incir, palamut, doğal kök boya, zeytinyağı, sabun vb. yerel ürünlerin ihracatı önem kazanmaya başlayınca, İzmir in arka bölgesinde de bir canlanma ve ekonomik refah görüldü. Verimli Ege topraklarında dış talebi karşılamak için pamuk üretimi hız kazandı. Artan üretime bağlı olarak İzmir de dünyanın büyük bir pamuk pazarı oluşmuştu.18 ve 19. yüzyıllarda İzmir, bir altın çağ yaşayarak, Doğu Akdeniz in en önemli liman kenti haline geldi. Aynı zamanda Osmanlı Devleti nin önde gelen ihraç limanları arasında ilk sıralarda yer aldı. 2 2
BORSA NIN KURULUŞU Ülkemizde ticaret borsacılığı, Avrupa borsalarından 300 yıl sonra, yani 1891 de İzmir Ticaret ve Sanayi Borsası adıyla (bugünkü İzmir Ticaret Borsası) kuruldu. Türkiye nin ilk borsası olarak kayıtlara geçen İzmir Ticaret Borsası nın temeli, 1891 yılında Nişli Hacı Ali Efendi ve onun etrafında toplanan bir avuç tüccarın çabaları sonucu atıldı. Onları bu çabaya iten şey, tarım ürünlerinin pazara çıkma koşullarındaki sağlıksızlık ve bu durumun ticari yaşama olumsuz etkileri olmuştu. O dönemde alıcı ve satıcıların bir araya geldiği yerler olsa da, bunlar modern anlamda borsa tanımı içinde değerlendirilebilecek mekanlar değildi. Osmanlı Devleti nin, 1886 da yayınladığı ve borsalara ait ilk düzenleme olan Umum Borsalar Nizamnamesi nde, borsaların kurulması işini devletin üstlendiği ve her şehirde ancak bir borsa kurulabileceği açıkça belirtiliyordu. 1891 yılından itibaren kuruluş sürecine giren, 1892 yılında hükümetçe tanınarak açılışı gerçekleştirilen İzmir Ticaret Borsası, resmi nizamnamesine ancak 1895 yılında kavuşabildi. Nizamnamede adı İzmir Ticaret ve Sanayi Borsası olmasına karşın, halk arasında ve basında Zahire Borsası adı kullanıldı. Bu nizamnameye göre, borsada her tür zahire ve tarımsal ürünlerle birlikte, sanayi ürünleri de işlem görecekti. 1900 lü yılların hemen başlarında, İzmir deki bazı köklü Türk aileler ticari hayatta etkili bir rol oynanması gerektiğini fark ederek, aracılık rolünden sıyrılarak, bizzat ticareti yönlendiren konuma gelmeye çalıştılar. 1. Dünya Savaşı nın başlaması, Türklerin ticarette daha fazla ön plana çıkarılmasında rol oynadı. Fakat savaşın ilerleyen yıllarında ticareti yapılacak olan mal kalmayınca, bu avantaj hiçbir işe yaramadı. Savaş yılları, cılız ekonomik yapıyı derinden sarsmıştı. Erkek nüfusun çok önemli bir bölümünün silah altına alınması ve genel savaş koşul- 3
ları, bu süreçte tarımsal üretimde önemli daralmalara yol açtı. Savaş yıllarında önemli sıkıntılara sahne olan İzmir Ticaret Borsası, ülkenin bağımsızlığı ve Cumhuriyetin ilanından sonra kendi binasını yapmak için kolları sıvadı. Yangın yeri olan ve İkinci Kordon da bulunan bir arsa satın alındı. İzmir Milli Kütüphanesi, İzmir Milli Sineması binalarının da mimar ve müteahhidi olan Tahsin Sermet Bey, borsa binasını kısa sürede projelendirdi. Bina 11 Haziran 1928 tarihinde tamamlanarak törenle hizmete açıldı. Üretici, tüccar, sanayici ve ihracatçı bir arada Kuruluş yıllarında zirai ve sınai malların yanısıra, menkul kıymet alım-satımının da gerçekleştirildiği İzmir Ticaret Borsası, günümüzde gerçek borsa kurallarının uygulandığı, ülkemizin önemli tarımsal ürünlerinin pazarlandığı, deneyimi ve projeleriyle Türk ekonomisine yön verildiği en büyük borsa konumuna ulaşmıştır. Dünya borsacılığındaki yenilikleri ve yaşanan hızlı değişimi çok yakından takip eden İzmir Ticaret Borsası (İTB), üzerine düşen görevleri eksiksiz yerine getirebilmenin çabası ve heyecanı içindedir. Türkiye nin ilk Vadeli İşlemler Borsası projesi, uzaktan algılama tekniği ve uydu fotoğrafları ile rekolte tahmin çalışmaları, dünya borsaları ile entegrasyonu, modern laboratuvarları, üyeler arasındaki anlaşmazlıkları mahkemelere düşmeden çözebilen tahkim sistemi ve Türk borsacılığındaki öncü rolü, işte bu çaba ve heyecanın birer ürünüdür.serbest piyasa kurallarının uygulandığı bu şeffaf piyasanın üreticiye, tüccara, sanayiciye, ihracatçıya ve tüketiciye; özetle toplumun önemli bir kesimine büyük hizmetleri vardır. Örneğin İzmir Ticaret Borsası sayesinde üretici ürettiği, satıcı firma ise deposundaki malı gerçek piyasa fiyatına göre satma imkanına sahiptir. Alıcı firma da istediği nitelikleri taşıyan ürünü ihtiyacı kadar satın alabilmektedir. Üstelik bu alışveriş, Borsa güvencesi altında gerçekleşmektedir. Pamuk, çekirdeksiz kuru üzüm ve yağlı tohumlar gibi önemli tarım ürünlerinin kapanış fiyatları, İTB de oluşturulan heyetler aracılığıyla belirlenir. Bu günlük fiyatlar, aynı anda tüm ülkeye ve dünyaya duyurulur. Dünya borsalarındaki spot ve vadeli işlem fiyatları izlenerek üyelerin yine anında bilgilendirilmesi sağlanır. 4 4
Korbey ve Tahkim Heyeti İzmir Ticaret Borsası, serbest pazar kurallarının işlediği şeffaf bir piyasadır. Korbey adı verilen ve bir anfide alıcılarla satıcıların karşı karşıya gelerek yüksek sesle pamuk alım-satım işlemlerini gerçekleştirdikleri sistem, tamamen güven unsuruna dayalı özelliği ile bir ticari ahlak örneği sergilemektedir. 130 kişinin oturarak yükses sesle alım-satım yaptığı korbey, hafta içi hergün 12.20 ile 12.30 arasındaki 10 dakikalık zaman dilimi içinde gerçekleştirilir. Zamanın kısa oluşu, konuşmaların öz ve kesin olması geleneğini de beraberinde getirmiştir. İzmir Ticaret Borsası pamuk korbeyi, yılın 12 ayında da faaldir. Korbeyde (7 metre çapında mini bir anfi) yalnızca lif pamuk ve pamuğun bütün tipleri ile pamuk çekirdeği işlem görür. Herhangi bir ihtilaf durumunda, Borsa yönetimi önce tarafları uyararak sorunu kendi aralarında çözmelerini ister. Salonda etkinliği olan üyeler de, tarafları, taahhütlerini yerine getirmeye davet eder ve anlaşma zemini oluşmasını çabalar. Eğer olay bu yöntemlerle çözüme kavuşturulamazsa, tarafların seçeceği birer hakem ve Borsa yönetiminin belirleyeceği bir temsilciden oluşan üç kişilik Tahkim Heyeti kurulur. Borsa hukukçusu da, bu heyete yardımcı olur. Taraflar ve şahitler dinlendikten ve belgeler incelendikten sonra varılan hüküm, mahkeme kararı kadar geçerlidir. Söz konusu kararın Asliye Ticaret Mahkemeleri tarafından onaylanması, bu geçerliliği kanıtlamaktadır. 5
TÜRKİYE DE BORSA TÜRLERİ VE TİCARET BORSALARI Türkiye de faaliyette bulunan dört farklı türde borsa bulunmaktadır. Bunlar; tarımsal ürünlerin spot olarak işlem gördüğü ticaret borsaları, hisse senetlerinin işlem gördüğü İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), kıymetli madenlerin işlem gördüğü İstanbul Altın Borsası (İAB) ile finansal ve tarımsal sözleşmelerin işlem gördüğü Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası dır (VOB). Ticaret borsaları; borsaya dahil maddelerin alım satımı ve borsada oluşan fiyatların tespit, tescil ve ilânını gerçekleştirmek üzere kurulan kamu tüzel kişiliğine sahip kurumlardır. Ticaret borsalarını kısaca, tarım ürünlerinin işlem gördüğü ve belli bir düzen içinde fiyatlarının belirlendiği pazar yerleri olarak tanımlamak mümkündür. Üst kuruluşu Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) olan ticaret borsaları, ticarî ihtiyaçların gerekli kıldığı illerde, TOBB un olumlu görüşü ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın onayıyla kurulur. 6
Ticaret borsalarının bazı önemli görevleri 5174 Sayılı Kanun a göre ticaret borsalarının bazı önemli görevleri şöyle özetlenebilir: ❶ Borsaya dahil maddelerin, borsada alım satımını düzenlemek ve tescil etmek, ❷ Borsaya dahil maddelerin borsada oluşan günlük fiyatlarını usulüne göre tespit ve ilân etmek. ❸ Alıcı ve satıcının, teslim ve teslim alma ile ödeme bakımından yükümlülüklerini, işlemlerin tasfiye şartlarını, fiyatlar üzerinde etkili şartları ve anlaşmazlık durumunda ihtiyari tahkim usullerini gösteren ve Birliğin (TOBB) onayıyla yürürlüğe girecek genel düzenlemeler yapmak. ❹ Yurt içi ve yurt dışı borsa ve piyasaları takip ederek fiyat haberleşmesi yapmak, elektronik ticaret ve internet ağları konusunda üyelerine yol göstermek. ❺ Borsaya dahil maddelerin tiplerini ve vasıflarını tespit etmek üzere laboratuvar ve teknik bürolar kurmak veya iştirak etmek, ❻ Bölgeleri içindeki borsaya ilişkin örf, adet ve teamülleri tespit etmek, Bakanlığın onayına sunmak ve ilân etmek. ❼ Borsa faaliyetlerine ait konularda ilgili resmî makamlara teklif, dilek ve başvurularda bulunmak; üyelerinin tamamı veya bir kesiminin menfaati olduğu takdirde bu üyeleri adına veya kendi adına dava açmak. ❽ Rekabeti bozucu etkileri olabilecek anlaşma, karar ve uyumlu eylem niteliğindeki uygulamaları izlemek ve tespiti halinde ilgili makamlara bildirmek. ❾ Üyelerinin ihtiyacı olan belgeleri vermek ve bunlara ilişkin gerekli hizmetleri yapmak. ❿ Yurt içi fuarlar konusunda yapılacak müracaatları değerlendirip Birliğe teklifte bulunmak. 7
İZMİR TİCARET BORSASI NIN TİCARET BORSALARI İÇİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ İzmir Ticaret Borsası nın büyük deneyimi, diğer borsalar içerisinde önemli ve saygın bir yer edinmesine neden olmuştur. İzmir Ticaret Borsası nın ticaret borsalarının toplam işlem hacmi içerisindeki payı yüzde 10-11 arasında olup, ilk sıralarda gelmektedir. İzmir Ticaret Borsası üye profili İzmir Ticaret Borsası nda şahıs şirketleri gerçek üyeler; anonim ve limited şirketler ile kooperatifler ise tüzel kişiliğe sahip üyelerdir. Gerçek ve tüzel üyeler sermaye miktarlarına göre, fevkalade birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü derece olmak üzere sınıflandırılmaktadır. Kurumsal ve idari yapı İzmir Ticaret Borsası nda 19 adet meslek grubu vardır. Bu meslek gruplarının üye sayısına göre, beşer veya yedişer kişiden oluşan 17 meslek komitesi mevcuttur. Bunların tamamını temsil etmek üzere de yine üye sayısına göre, her komiteden seçilen ikişer veya üçer kişi Borsa meclisini oluşturur. Borsa meclisi en üst karar organı olup dört yıllığına seçilir. Üye sayısı 45 olan İzmir Ticaret Borsası Meclisi içinden görev süresi dört yıl olan 11 kişilik Yönetim Kurulu seçilir. Yönetim Kurulu ve Meclis için birer başkan, bir veya iki başkan yardımcısı ve yönetim kurulundan bir sayman üye seçilir. 5174 sayılı Kanun gereğince oluşturulan İzmir Ticaret Borsası nın dördüncü organı olan disiplin kurulu, meclis tarafından dört yıl için borsa üyeleri arasından seçilip, 6 kişiden oluşur. İzmir Ticaret Borsası nda, Genel Sekreterliğe bağlı olarak; Muamelat ve Kararlar, Mali ve İdari İşler, Basın ve Halkla İlişkiler, Araştırma ve Geliştirme, Bilgi İşlem, Tescil ve Kontrol ile Laboratuvar Müdürlükleri bulunmaktadır. Ayrıca Borsa organizasyonu kapsamında müşavirlik kadroları da yer almaktadır. 8 8
İZMİR TİCARET BORSASI TARAFINDAN SUNULAN HİZMETLER Tahkim (Arbitrasyon) Hizmetleri: Borsaya dahil bir maddenin alım satımından doğan anlaşmazlıkların çözümlenmesi için Borsa tarafından hakem heyetleri oluşturulmaktadır. İzmir Ticaret Borsası, Türkiye de tahkimi en iyi çalıştıran kurumların başında gelmektedir. Alınan tahkim kararları asliye ticaret mahkemeleri tarafından onaylanmaktadır. Bu şekilde anlaşmazlıklar kısa süre içinde çözüme kavuşturulmaktadır. İç tahkimin yanısıra; pamuk dış ticareti yapan üyelerimizden gelen talep üzerine, Borsamız tarafından Pamukta Uluslararası Tahkim Yönetmeliği de hazırlanmaktadır. Enformasyon Hizmetleri: Borsada oluşan fiyatların çeşitli yayın organları ile ilan edilmesi ticaret borsalarının temel görevleri arasındadır. Bu hizmete ek olarak İzmir Ticaret Borsası, genel ekonomi ve tarım sektörüne ilişkin veri tabanları oluşturmaktadır. Bu veriler, talep edilmesi durumunda üyelerin, araştırmacıların, akademisyenlerin, öğrencilerin ve diğer ilgili kurumların hizmetine sunulmaktadır. Laboratuvar Hizmetleri: Borsada alım-satıma konu olan bazı ürünlerin fiziksel ve kimyasal analizlerinin gerçekleştirildiği ve pamuğun çeşitli kalite özelliklerinin tespit edilebildiği HVI (High Volume Instrument) laboratuvarı bulunmaktadır. Ayrıca, 60 ton kapasiteli hakem niteliği taşıyan bir kantar, üyelerimize hizmet vermektedir. Sosyal Hizmetler ve Yardımlar:İzmir Ticaret Borsası, tarih boyunca, kanunda yazılı görevlerinin yanısıra, sosyal sorumluluklarının da bilincinde olan bir kurum olmuştur. Eğitimin en büyük yatırım olduğu inancından hareketle, 1985 yılında İzmir, Bayraklı da Borsa İlköğretim Okulu yaptırılmıştır. İzmir Ticaret Borsası nca okulun ihtiyaçlarının karşılanmasına günümüzde de devam edilmektedir. Ayrıca, belirli sayıda lise ve üniversite öğrencilerine de her yıl düzenli olarak burs verilmektedir. İzmir Ticaret Borsası, hastane ve bazı kamu kurumlarının faaliyetlerinin daha verimli ve teknolojik şartlarda yürütülmesi amacıyla bu kuruluşlara malzeme ve nakdi yardımda bulunulabilmektedir. 9
Borsanın gelirleri ve mali yapısı Tescil ücreti, üye aidatı, kayıt ve analiz ücretleri, borsanın en önemli gelir kaynaklarıdır. Ayrıca 5174 sayılı kanun gereğince; belge bedelleri, yayın gelirleri, para cezaları, misil zamları, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı, şirket karları, döviz gelirleri, bağış ve yardımlar, borsaların diğer gelir kalemlerindendir. Borsada alım satım işlemleri ve alım-satıma yetkili olanlar Borsa alım satım işlemleri borsaya dahil maddeler üzerinde alım-satıma yetkili olanların tekliflerini karşılıklı olarak kabullenmeleri şeklinde yapılan alım-satımlardır. Borsalarda fiyatlar piyasa koşullarında, arz ve talebe göre oluşur. Borsalarda alım satım işlemlerinin nasıl yapılacağı borsanın ilgili yönetmeliklerinde gösterilir. İzmir Ticaret Borsası nda pamuk ve üzüm fiyatı diğer ürünlerden farklı olarak her gün işlem salonlarında numune üzerinden yapılan alım satımlarla ve bu işlemlerin sonunda toplanan kapanış fiyatları komisyonlarınca belirlenir. Diğer ürünlerde alım satımlar Borsa dışında gerçekleşir ancak tescil yoluyla işlemler Borsa da kayıt altına alınır ve fiyatlar Borsa tescil bültenlerinde günlük, haftalık, aylık ve yıllık bazda yayınlanır. İzmir Ticaret Borsası pamuk korbeyinde ise her gün mevcut pamuk arz ve talebi piyasa koşullarında karşı karşıya gelerek güncel piyasa fiyatı belirlenmektedir. Her iş günü saat 1010
12:20 ile 12:30 arasındaki 10 dakikalık zaman diliminde pamuk korbeyinde sesli teklif-kabul yöntemiyle (open-outcry) yapılan alım satımlarda cari piyasa fiyatı oluşur. Borsalarda, üreticinin kendisi ile borsaya kayıtlı gerçek kişilerin yanısıra, tüzel kişi üyelerin alım-satım yapmakla görevlendirilen bağlayıcı işlem yapmaya yetkili temsilcileri ve borsa komisyoncusu, ajan ve simsarlar alım-satım yapabilirler. Üreticilerin borsada satış yapmak için üye olma zorunluluğu bulunmamaktadır. İzmir Ticaret Borsası nda aracılık işlemi yapanlardan; Borsa komisyoncusu: Kendi adına, başkasının hesabına borsada alım-satım yapar. Borsa ajanı: Başkası adına ve hesabına, vekil sıfatıyla borsada alım-satım yapar. Borsa simsarı: Borsa işlemlerinde sadece aracılık yapar. ÜYESİ BULUNDUĞUMUZ KURULUŞLAR İzmir Ticaret Borsası, hazırlamış olduğu çeşitli araştırmalar, yayınlar, düzenlediği seminerler, konferanslar v.b. faaliyetler aracılığı ile gerek Türk özel sektörünü, gerekse Türk kamuoyunu Avrupa Birliği ve Türkiye AB ilişkileri konularında bilgilendiren İktisadi Kalkınma Vakfı na üyedir. Ayrıca, iktisadi konularda araştırmalar yapan, batı medeniyetinin bilimsel gelişimini takip eden, iktisadi araştırmalarını reel ve finans sektörlerinin hizmetine sunan İktisadi Araştırmalar Vakfı na da üyedir. İzmir Ticaret Borsası, dünyanın önde gelen pamuk kuruluşlarının biraraya gelmesiyle oluşmuş olan; ham pamuk alıcı ve satıcıları ile pamuk birliklerinin ortak çıkarlarını temsil etmek, üretici, nakliyeci, ihracatçı, ithalatçı ve tüketicilerin haklarını gözetmek amacını güden Pamuk Kuruluşları Arasında İşbirliği Komitesi ne de (Committee for International Cooperation between Cotton Associations-CICCA) üyedir. İştiraklerimiz Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş. / Vadeli İşlemler Eğitim Danışmanlık A.Ş. / Güçbirliği Holding A.Ş. Güçbirliği Tekstil A.Ş. / ARES A.Ş. / Güçyapı İnşaat A.Ş. / İzmir Teknoloji Geliştirme Bölgesi A.Ş. / İZFAŞ Ege Ekonomiyi Geliştirme Vakfı / Batı Anadolu Liman İşletmeleri Hizmet A.Ş. / EBSO Doğalgaz A.Ş 11
İZMİR TİCARET BORSASI NIN DİĞER FAALİYETLERİ Rekolte Çalışmaları Tarımsal üretim tahminlerinin yapılması, üreticiler, tüccar, sanayiciler ve tarım politikalarını oluşturan kamu birimleri açısından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle, bölgemiz ekonomisi açısından çok önemli olan ve geleneksel ürünlerimiz arasında yer alan pamuk, kuru incir, kuru üzüm ile zeytin ve zeytinyağının bölgemize ait rekolte tahmin çalışmaları ilimizde bulunan bazı meslek kuruluşlarının da katkılarıyla uzun yıllardır İzmir Ticaret Borsası koordinatörlüğünde yapılmaktadır. 2000/01 sezonundan itibaren pamukta rekolte tahmin çalışmalarının daha bilimsel ve güvenilir bir metodla gerçekleştirilmesi amacıyla Borsamız önderliğinde, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü tarafından, Türkiye de ilk kez pamuk rekolte tahmini uydu görüntülerinden yararlanılarak Uzaktan Algılama Yöntemiyle belirlenmeye başlanmıştır. Üyeler İçin Ödül Töreni İlgili kanunda Yüksek düzeyde vergi ve tescil ücreti ödeyen, ihracat yapan, teknoloji geliştiren üyelerini ödüllendirmek Borsaların görevleri arasında sayılmaktadır. Bu kapsamda İzmir Ticaret Borsası nın organlarında belirli sürelerin üzerinde başarıyla görev yapan, mesleki ve hukuki sorumluluk bilincinin bir gereği olarak; alım satımlarını düzenli bir şekilde borsada tescil ettiren, dolayısıyla borsaya, borsacılığa önemli katkılar sağlayan üyeler ile borsa üyeliğinde uzun yıllar aktif dönem geçiren üyeler her yıl yapılan bir törenle ödüllendirilmektedir. Gazetecilik Yarışması Ekonomi gazeteciliğinin desteklenmesi ve teşvik edilmesi amacıyla kuruluşunun 100. yılından itibaren düzenlemeye başladığı Gazeticilik Yarışması nı geleneksel hale getiren İzmir Ticaret Borsası, ekonomi basını ile iş dünyası arasındaki ilişkilerin gelişmesine önemli katkı sağlamaktadır. 1212
SONUÇLANDIRILAN BAZI ÖNEMLİ PROJELER Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Vadeli ve opsiyonlu işlem borsaları, dünyada uzun yıllardır faaliyet göstermektedir. İzmir Ticaret Borsası, Türkiye ekonomisi ve tarım sektörü açısından büyük bir eksiklik olduğuna inandığı Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası nın kuruluşu ile ilgili araştırmalara 1990 lı yıllarda başlamıştır. Yapılan uzun soluklu çalışmalar sonucunda, ülkemiz finans sektörünün önde gelen kuruluşlarının ortağı olduğu ve İzmir Ticaret Borsası nın da yüzde 17 oranında iştirak ettiği VOBAŞ (Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası A.Ş./www.vob.org.tr) şirketi kurulmuştur. Bu açıdan VOBAŞ, Türkiye nin ilk özel borsası olma özelliğini taşımaktadır. VOBAŞ ın açılışı 4.Şubat.2005 tarihinde Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından gerçekleştirilmiş ve borsada ilk olarak pamuk, buğday, döviz, faiz ve İMKB endeksi sözleşmeleri işlem görmeye başlamıştır. Vadeli İşlemler Borsası, Türk ekonomisi ve finans kesimini dünya ile bütünleştirmeye yönelik çok önemli bir projedir. Gözünü 21. Yüzyıl a diken İzmir Ticaret Borsası, tıpkı bugün olduğu gibi, yarınlarda da Türk borsacılık sisteminin gurur kaynağı olmaya devam edecektir. Pamukta Kontaminasyonun Önlenmesi Pamuk ürünü, yaratmış olduğu istihdam, yüksek katma değer ve ihracatımızın yaklaşık yüzde 45 ini oluşturan tekstil ve konfeksiyon sektörünün temel hammaddesini oluşturması nedeniyle ülkemiz için büyük önem taşımaktadır. Ancak, pamuğun toplanması ve depolanması aşamasında ortaya çıkan yabancı madde karışımı (kontaminasyon) sorunu sektöre büyük zarar vermektedir. Türkiye bu nedenle milyonlarca dolar zarara uğramaktadır. İzmir Ticaret Borsası, bu durumu göz önüne alarak kontaminasyonun önlenmesi amacıyla ilgili kurumlar nezdinde gerekli çalışmalara başlamıştır. TOBB koordinatörlüğü ile Borsamız görüşleri de alınarak Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından hazırlanan Kütlü Pamukların Kirlenmesinin Önlenmesi İçin Alınacak Tedbirlere Dair Karar ın Bakanlar Kurulu tarafından 09.10.2003 tarih ve 25254 sayılı resmi gazetede yayımlanması sağlanmıştır. 13
Coğrafi İşaret Tescili Coğrafi işaret; belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleriyle kökeninin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işarettir. İzmir Ticaret Borsası, ilimiz ve bölgemiz için büyük önem taşıyan pamuk, kuru incir ve kuru üzüm ürünlerinde coğrafi işaret tescili alınması amacıyla gerekli çalışmaları tamamlamış ve bu konuda yetkili kurum olan Türk Patent Enstitüsü ne Ege inciri, pamuğu ve üzümü için başvuruda bulunmuştur. Başvurumuz neticesinde üzümün Ege Sultani Üzümü, pamuğun Ege Pamuğu, incirin de Ege İnciri adı altında tescil işlemi sonuçlandırılmıştır. Bu ürünlerin önemli miktarda işlem gördüğü İzmir Ticaret Borsası tarafından coğrafi işaret tescilinin alınmasındaki amaç; sözkonusu ürünlerde bölgemizin sahip olduğu haklı ünün tescillenmesi ve Ege de gerçekleştirilen üretimin, diğer yörelerin üretimi ile karışmasının önlenerek, özellikle kaliteli üretim yapan üreticilerimizin gelirlerinin artırılmasıdır. Her Köye Ziraat Mühendisi Projesi Borsamız tarafından, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı na Tarımda Bilimsel Yönlendirme ve Etkin Üretim İçin: Her Köye Ziraat Mühendisi Projesi nin sunulması üzerine, Bakanlıkça Köy Merkezli Tarımsal Üretime Destek Projesi geliştirilerek uygulamaya konulmuştur. Bu proje kapsamında ziraat mühendisi ve veteriner hekim unvanına sahip 1000 tarım danışmanının üreticilere hizmet amacı ile Türkiye genelinde çeşitli köylerde göreve başlaması sağlanmıştır. Projenin finansmanına, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları tarafından da katkı yapılmaktadır. İzmir Ticaret Borsası da proje kapsamında iki ziraat mühendisinin istihdamını üstlenmiştir. 1414
Tarımın Yıldızları Tarımdaki geleneksel yapının değiştirilmesi, verimliliğin ve rekabet gücünün artırılması için yenilikçiliğin teşvik edilmesi gerektiğine inanan İzmir Ticaret Borsası, üreticiler arasında ve öncelikli şartın Yenilikçi olmak, üretim ya da pazarlama sürecinde fark yaratan bir yöntem geliştirmek olduğu teşvik ve motivasyon yarışmaları düzenliyor. İlk kez 2006 yılında yapılan yarışmaya, küçük ve orta boy arazilerde tarımsal üretim yapan toprak sahibi ya da icarcı tüm üreticiler aday olabiliyor. Ancak yarışma dalları, Ege ye has özellikleri olan pamuk, üzüm, incir ve zeytin ürünleri ile sınırlı. GELECEĞE BAKIŞ VE HEDEFLER İzmir Ticaret Borsası, kuruluş yıllarından başlayarak birçok yeniliğin ve değişimin öncüsü olmuştur. Bunu sadece kendisi için değil, bölge ve ülke ekonomisinin gelişimi için de bir görev olarak üstlenmiştir. Bu nedenle İTB bugüne kadar, ülke tarımı ve ekonomisinin önünü açacak her türlü fikir, proje ve yatırımın yaratıcısı ve/veya destekleyicisi olmuş ve olmaya devam edecektir. İzmir Ticaret Borsası nın hedefi, Türkiye de borsacılığı, kalite ve sunduğu hizmetler yönüyle dünya standartlarına taşımaktır. TOBB un 5174 Sayılı Kanunu 53. Maddesi, ülkemizde ticaret borsacılığında önemli bir dönüşümü gerçekleştirmesi amaçlanan Ürün İhtisas Borsaları ile ilgili ilk yasal düzenlemeleri içermektedir. Bu konudaki modelin, Türkiye deki bütün borsaları tek çatı altında toplayacak ve TOBB un şemsiyesi altında çalışacak Türkiye Ürün Borsası A.Ş. ile bu borsada alım satımı yapılan ürünleri depolayan Lisanslı Depoculuk A.Ş. olarak iki şirket şeklinde oluşması hususundaki görüşlerimiz ve bu sistemin işleyişine yönelik önerilerimiz, TOBB ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı na sunulmuş ve olumlu karşılanmıştır. Pamuk ve üzümde gerek işlem hacmi ve gerekse salon işlemleri nedeniyle zaten ihtisas sahibi olan İzmir Ticaret Borsası, bu dönüşümde de yerini almayı hedeflemiş ve bu amaca yönelik altyapı çalışmalarına hız kazandırmıştır. Nitekim bilişim çağının yaşandığı günümüzde geleneksel borsacılık kan kaybederken, lisanslı depoculuk sistemi ile desteklenen elektronik borsacılık ön plana çıkmaktadır. İlgili sektör ve üreticilere daha iyi hizmet verebilmek amacıyla borsamız, elektronik borsacılığa geçmeye yönelik çalışmalar yapmaktadır. Bu alanda yaşanacak gelişmelerin Türk tarımı açısından önemli faydaları olacağına ve yine borsamızın hayata geçen bir projesi olan Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası nın işleyişine de olumlu katkı sağlayacağına inancımız tamdır. 15
TÜRKİYE NİN İLK BORSASI İzmir Ticaret Borsası bir asrı geçen süredeki deneyimi ve yenilikçi tavrıyla ticaret borsaları arasında ağabey borsa olma farklılığını korumaktadır İTB de Türkiye dışında üretilen pamukların da alımı satımı yapılmakta ve İTB de oluşan pamuk ve üzüm fiyatları diğer borsalarca da referans olarak alınmaktadır. İzmir Ticaret Borsası nca belirlenen Ege Std.1 pamuk fiyatı, dünya pamuk fiyat düzeyinin temel göstergelerinden kabul edilen Liverpool A indeksinin oluşumunda dikkate alınan fiyatlardan biridir. Dünyanın sayılı pamuk endekslerinden biri de borsamızda kote edilen Ege Std. Pamuğu fiyatı baz alınarak oluşturulan ve 1996 yılından itibaren düzenli olarak yayımlanan İTB Std. 1 Pamuk endeksidir. İzmir Ticaret Borsası, Türkiye Ürün İhtisas Borsası A.Ş. nin en büyük ortağı ve destekçisi olacaktır. 1616
Tükelmat
2020
21