Veri Madenciliği Yaklaşımı ile Mesleki Yönlendirme Sistemi YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN GÜRÜLER MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ, TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ, BİLİŞİM SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ
Meslek Seçimi
Meslek Seçimi Bir kimsenin çeşitli meslekler arasından en iyi yapabileceğini düşündüğü faaliyetleri içeren ve kendisine en üst düzeyde doyum sağlayacağına inandığı bir mesleğe yönelmesi olarak ifade edilebilir. Bireyin kendisini tanıyabilmesi için; Fiziksel Özellikler, Zeka ve Yetenek, İlgi, Kişilik, Değerler(Mesleğe Yönelik) Akademik Yeterlilik gibi özellikleri hakkında farkındalık geliştirmiş olması gerekmektedir. Psk.Dnş.Hakan KARA
FİZİKSEL ÖZELLİKLER Cinsiyet, yaş, boy, ağırlık: Sağlık Durumu: Görünüş ve ses tonu ZEKA VE YETENEK Zeka: Öğrenme gücü belli bir eğitimden yararlanabilme gücüdür. Yetenek: Doğuştan getirilen özelliklerin, eğitim ve çevre etkisi ile geliştirilmiş kısmıdır. ZEKA VE YETENEK ALANLARI Sözel-Dilsel Zeka Mantıksal-Matematiksel Zeka Görsel-Mekansal Zeka Bedensel-Kinetiksel Zeka Müziksel-Ritmiksel Zeka Sosyal-Kişilerarası Zeka Sosyal- Kişilerarası Zeka Kişisel-Öze Dönük Zeka Doğacı-Varoluşçu Zeka Doğacı-Varoluşçu Zeka İLGİ Belirli bir etkinlikten, bir uğraşıdan zevk alma derecesi, doyum sağlama düzeyidir. İLGİ ALANLARI Temel Bilim Temel Bilim Sosyal Bilim Sosyal Bilim Canlı Varlık Canlı Varlık Mekanik İlgi Mekanik İlgi İkna İkna Ticaret Ticaret İş Ayrıntıları İş Ayrıntıları Edebiyat Edebiyat Güzel Sanatlar Güzel Sanatlar Müzik Müzik Sosyal Yardım Sosyal Yardım KİŞİLİK Kişinin genel sağlık ve enerji düzeyi, beden yapısı, fiziksel engelleri, güdüleri, değerleri, duygusal özellikleri, başkaları ile ilişki tarzı gibi kendine has özellikleridir. Bu sebepten insanlar kendi kişilik yapıları ile örtüşen meslekleri seçerler. MESLEK SEÇİMİNİ ETKİLYEN BAZI DEĞERLER Kabiliyet, İlgileri Geliştirme, Kazanç, Düzenli ve kararlı bir yaşam sürme, Sosyal Güvence, İlerleme, Liderlik, v.b. AKADEMİK YETERLİLİK Okuldaki genel başarı derecesi Kuvvetli ve zayıf olduğu dersler Sınıf geçme ve kalma durumları Uygulanan genel ve yerel başarı testi sonuçları Uygulanan genel ve yerel başarı testi sonuçları Okuldaki kültürel ve sosyal faaliyetlere katılma durumu Sınıf/şube rehber öğretmeninin öğrencinin yönelebileceği alan ya da kol hakkındaki görüşü vb.
Amaç Meslek seçimi bireylerin yaşamında önemli bir aşamadır. Bu nedenle mesleki yönlendirmenin eğitim sistemi içerisinde sağlıklı bir şekilde yapılması gerekir. Bu çalışmada, ortaöğretimde mesleki yönlendirme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde uzmanlara yardımcı olabilecek bir sistemin geliştirilmesi hedeflenmiştir.
Problem Mesleki yönlendirmede okulların kendilerine göre uyguladıkları yöntemler mevcuttur. Genellikle İlgi Envanteri, Meslek ve Karar Verme Anketleri gibi etkinlikler öğrencilere uygulanmaktadır. Fakat bu etkinliklerin yorumlanması oldukça zor olmaktadır. Bunun sonucunda öğrencilerin büyük bir kısmı istedikleri bölümlerin dışında bir bölüme zorunlu olarak yönlendirilmektedir. Ayrıca bütün okullarda rehber öğretmenlerin olmaması, bazen öğrenci ve velinin mesleki yönlendirmeye direkt dâhil edilmemesi gibi durumlar mesleki yönlendirme işlemlerinin etkin bir şekilde yapılmamasına neden olmaktadır.
Literatür Öne çıkan bilgisayar destekli mesleki yönlendirme ve bilgilendirme sistemleri: SIGI PLUS, DISCOVER ve CHOCIES DISCOVER ve SIGI PLUS, mesleki yönlendirme ile ilgili bilgiler sağlar ve kendi kendini değerlendirme ile kişilere yardım eden bir bilgisayar programlarıdır. CHOCIES programı ise meslek danışmanı gözetiminde kullanılmaktadır. Bu programlar, meslek seçiminde gerekli olan kişisel özellikleri, yetenekleri, ilgi alanları, eğitim değerleri gibi belirli ölçümlerin elde edilmesini sağlar.
Veri Seti Bu çalışmada kullanılan veriler, 150 adet meslek lisesinde eğitim gören 10 ve 11. sınıf öğrenci verileridir. Veri setindeki öznitelikler:
Giriş Kümesi Verileri Not Ortalamaları: Öğrencinin 9. sınıftaki sayısal ve sözel derslerinin yılsonu ortalama değerleridir. Sayısal not ortalaması bulunurken öğrencinin Fizik, Kimya, Biyoloji ve Matematik derslerinin yılsonu notlarının ortalaması alınmıştır. Sözel not ortalaması bulunurken öğrencinin Tarih, Coğrafya, Türkçe derslerinin yılsonu notlarının ortalaması alınmıştır. Öğretmen Görüşü: Sınıf rehber öğretmenlerinin öğrenciyle birebir görüşmesi sonucunda; velilerin, öğrenciyi tanıyan diğer öğretmenlerin görüşleri dikkate alınarak öğrencinin meslek gruplarına yatkınlığını gösteren değerdir. Bu değer belirlenirken öğretmenler 4 bölümü de göz önünde bulundurarak öğrencilerin bu bölümlere yatkınlık değerini belirlemişlerdir.
Mesleki ilgi değerleri: Öğrencinin ilgi ve yeteneklerini belirlemek amacıyla 150 sorudan oluşan mesleki eğilim anketi hazırlanmıştır. Bu ilgi-yetenek tespit anketi 150 öğrenciye uygulanmıştır. Ankete verilen cevaplar evet, hayır ve bazen şeklindedir. Öğrenci bölüme uygun olarak ankette görüldüğü gibi evet şeklinde verdiği her cevap için 100 puan, bazen şeklinde verdiği her cevap için 50 puan ve hayır şeklinde verdiği cevaplar için ise puan alamamaktadır. Öğrencilerin Bilişim Teknolojileri, Mobilya-Dekorasyon, Muhasebe- Finansman ve Elektrik-Elektronik alanlarından hangisine yüzde kaç eğilimli olduğu hazırlanan bir Excel tablosu ile hesaplanmıştır. Bu ankette sorulan sorular 4 bölümle ilgili olarak hazırlanmıştır. Verilen cevaplara göre her bölüm için ortalamalar alınarak öğrencilerin bölüme olan ilgisi tespit edilmiştir.
İlgi ve Yetenek Anketi
Veri madenciliği Veri madenciliği, büyük veri tabanları içerisinde daha önceden bilinmeyen, geçerli bilgileri ortaya çıkarılması sürecidir. Bu amaç için istatistik, makine öğrenmesi, yapay zeka, veritabanı yönetimi ve veri görselleştirme gibi yöntemlerden yararlanılır.
Önerilen Yöntemimiz Adım 1 Veri Toplama ve Hazırlama Adım 2 Modelleme Destek Vektör Makineleri Karar Ağaçları Yapay Sinir Ağları Ratgele Orman Eğitim Seti Test Seti Eğitilen Modeller Adım 3 Modelin Test Edilmesi Adım 4 Sınıflandırma için Karşılaştırmalı Sonuçlar
Materyal ve Yöntemler WEKA yazılımı kullanılarak veri madenciliği süreçleri gerçekleştirilmiştir. Sınıflandırma aşamasında karar ağaçları, RTYSA, DVM ve Rastgele Orman Algoritması kullanılmıştır. Test aşamasında 10 kat çapraz doğrulama yöntemi kullanılmıştır.
Deney Sonuçları
SONUÇLAR I Bu çalışmada veri madenciliği süreçlerini kullanan bir mesleki yönlendirme sistemini tanıtılmaktadır. Bu sistemde; sayısal ve sözel not ortalaması, anket sonucu elde edilen mesleki ilgi değerleri ile sınıf rehber öğretmenleri ile yapılan görüşmeler sonucu her bölüm için elde edilen öğretmen görüş değerleri girdi kümesi, yönlendirilebilecek her bir meslek için mesleki puan değerleri ise çıkış kümesi olarak belirlenmiştir.
SONUÇLAR II Giriş ve çıkış kümeleri arttırılarak daha gelişmiş ve daha kararlı bir sistem gerçekleştirilebilir. Yine farklı okul tiplerine göre bu giriş çıkış kümeleri çeşitlendirilebilir.
SONUÇLAR III Veri madenciliği normalde daha yüksek sayıda kayıtlar üzerinde uygulanır. Geliştirilen sistemin şu anda bir prototip çalışma olduğu göz önünde olmalıdır. Ancak bir il veya ilçedeki benzer yapıda bulunan okullarda ve özellikle mesleki okullarda kullanılabileceğini düşünmekteyiz.
Son Olarak, Mesleki yönlendirme yerel yani ülkemize özel değişkenlerin de hesaba katılmasını gerektiren bir çalışmadır. Bu nedenle kendi eğitim sistemimiz ile örtüşen bir yazılıma ihtiyaç görülmüştür. Geliştirilen mesleki yönlendirme sisteminin eksiklikleri giderildiği taktirde, ortaöğretim kurumlarında görevli rehber öğretmenlere destek olacağı kanaatinizdeyiz.
Soru ve Öneriniz? Var mı?