2.3 OPERATÖRLER Operatörler, tek başlarına kullanıldıklarında bir anlam ifade etmeyen, ancak programın işleyişine katkıda bulunan karakterlere operatör denir. Matematiksel Operatörler +,-,/,*,% İlişkisel Operatörler ==,!=, >, <, >=, <= Atama ve İşlemli Atama Operatörleri =, +=, -=, *=, /=, %=, x++, x-- Mantıksal Operatörler &,, &&,,! Koşul Operatörü?: C# da bunun dışında bazı operatörler mevcuttur. Ama en çok kullanılanlar bunlar. 2.3.1 Matematiksel Operatörler Operatör Açıklama + Toplama işlemi - Çıkarma işlemi * Çarpma işlemi / Bölme işlemi % Mod alma işlemi + Operatörü Toplama işlemi yapmak için kullanılır. String ifadeleri birleştirme işlemi için kullanılabilir. Bir string ifade ile bir sayısal ifadeyi birleştirme işlemi için kullanılabilir. Console.WriteLine(5+7); //Toplama İşlemi için kullanılır. Sonuç:12 Console.WriteLine("5" + "7");// String ifadeleri birleştirmek için kullanılır.sonuç:57 Console.WriteLine("Merhaba " + 10 + "-D");// string+sayı+string ifade - Operatörü Çıkarma işlemi yapmak için kullanılır. int x = 5, y = 7; int fark = x - y; Console.WriteLine("x-y=" + fark); Sayfa 1
* Operatörü Çarpma işlemi için kullanılır. int x = 5, y = 7; int carpma = x * y; Console.WriteLine("x*y=" + carpma); / Operatörü Bölme işlemi için kullanılır. int x = 15, y = 2; int bol = x / y; Console.WriteLine("x/y=" + bol); Bu örneğin sonucunda bol değişkeninin veri tipi int olarak tanımlandığı için bölüm 7 çıkacaktır. int x = 15, y = 2; float bol = (float)x / y; Console.WriteLine("x/y=" + bol); Bu örneğimizde ise bol değişkeni float tanımlanmış bölüm 7.5 çıkacaktır. % Operatörü (Mod alma) Bir sayının başka bir sayıya bölümünden kalan sonucu alma işlemine mod alma denir. Bu işlemi yapmak için % karakteri kullanılır. int x = 15, y = 2; int mod = x % y; Console.WriteLine("x%y=" + mod); x in y ye bölümümden kalanı verir. Sonuç 1 çıkacaktır. Sayfa 2
2.3.2 İlişkisel Operatörler Operatör Açıklama == Eşittir!= Eşit değildir < Küçüktür > Büyüktür <= Küçük eşittir >= Büyük eşittir İlişkisel operatörler iki değerin karşılaştırılması işlemi için kullanılır. Programımızda koşul ifadelerinde kullanılarak programın akşını değiştirmemizi sağlar. Karşılaştırma sonucunda işlem doğru çıkarsa True (doğru), yanlış çıkarsa False (yanlış) olmak üzere boolen bir değer döndürür. Karşılaştırılan ifadelerin aynı türde olması gerekir. Yani bir sayı ile karakter ifadesi karşılaştırılamaz. = = Operatörü : Aynı türdeki iki değerin birbirine eşitliğini kontrol eden operatördür. Bu iki değer birbirine eşit ise True değilse False değeri döndürülür. int x = 10; int y = 4; string str1 = "bil"; string str2 = "yazilim"; Console.WriteLine(x == y);// false Console.WriteLine(str1 == str2);// false Console.WriteLine(3 == "3");// hatalı kullanım. int tipi ile string tipi karşılaştırılamaz. Console.WriteLine((2 + 2) == 4);// sonuç true olacaktır. Console.WriteLine((2 + 1) == 4);// sonuç false olacaktır.!= Operatörü: Aynı türdeki iki değerin birbirine eşit olmadığının (eşit değil) kontrolü için kullanılan operatördür. string s2 = "bilyazilim"; Console.WriteLine(x!= y);// true Console.WriteLine(s1!= s2);// false Console.WriteLine(3!= 3);// false Console.WriteLine(1!= 3); // true Sayfa 3
< Operatörü: Bir değerin aynı türdeki başka bir değerden küçüklüğünün kontrolünün yapıldığı operatördür. Bu operatör string ifadelerde kullanılmaz. Char ifadelerinde kullanılabilir. string s2 = ".net"; Console.WriteLine(x < y);// false Console.WriteLine(s2<s1);//hata:bu operatör string ifadelerde kullanılamaz. Console.WriteLine(3 < 3);// false Console.WriteLine('a'<'z'); // true > Operatörü: Bir değerin aynı türdeki başka bir değerden büyüklüğünün kontrolünün yapıldığı operatördür. Bu operatör string ifadelerde kullanılmaz. Char ifadelerinde kullanılabilir. string s2 = ".net"; Console.WriteLine(x > y);// True Console.WriteLine(s2>s1);//hata:bu operatör string ifadelerde kullanılamaz. Console.WriteLine(3 > 3);// false Console.WriteLine('a'>'z'); // false <= Operatörü: Bir değerin aynı türdeki başka bir değerden küçük veya eşitliği kontrolünün yapıldığı operatördür. Bu operatör string işlemlere uygulanmaz. string s2 = ".net"; Console.WriteLine(x <= y);// false Console.WriteLine(s2<=s1);//hata:bu operatör string ifadelerde kullanılamaz. Console.WriteLine(3 <= 3);// true Console.WriteLine('a'<='z'); // true >= Operatörü: Bir değerin aynı türdeki başka bir değerden büyük veya eşitliği kontrolünün yapıldığı operatördür. Bu operatör string işlemlere uygulanmaz. string s2 = ".net"; Console.WriteLine(x >= y);// True Console.WriteLine(s2>=s1);//hata:bu operatör string ifadelerde kullanılamaz. Console.WriteLine(3 >= 3);// true Console.WriteLine('a'>='z'); // false Sayfa 4
2.3.3 Atama ve İşlemli Atama Operatörleri Operatör Açıklama = Atama (sağdaki ifadeyi soldaki ifadeye atar.) += Sağdaki ifadeyi soldakine ekle -= Sağdaki ifadeyi soldakinden çıkar. *= Sağdaki ifadeyi soldakine çarp /= Sağdaki ifadeyi soldakine böl %= Soldaki ifadenin sağdaki ifadeye bölümünden kalan (sol mod sağ) ++ İfadenin değerini bir arttırır. -- İfadenin değerini bir azaltır. = Operatörü: Bu operatörle sağdaki ifade soldaki ifadeye atanmış olur. Bu operatörü çok sık kullanılır. Operatörrün solunda yalnızca bir tane değişken olmalıdır. x+y= 23;// hata:operatörün solunda sadece bir değişken olmalıdır. x=5; // burada x değerine 5 atanmış. Dolayısıyla x in değeri 5 olur. Bu operatörle matematikte ki = (eşittir) operatörünü birbirine karıştırmamak gerekir. x=x+5; // böyle bir kullanım matematikte yanlış, ama programlama da kullanılabilir. x=5+5; // x in değeri 5, x+5 x e atanmış oldu. x in en son değeri 10 olur. int x = 19, y = 5; x = x + y; // x+y değeri x atanmış oldu. += operatörü: sağdaki ifade soldaki ifadeye eklenir. Sonuç soldaki ifadenin değeri olur. int x = 19, y = 5; x += y; //y değeri x eklenir x son değeri 24 olur. x=x+y aynı işlemi yapar. //x+=y; ile x=x+y; aynı işlemi yapar. y += x + 5;//(x+5) ifadesi y'ye eklenir. y değeri 34 olur. Bir bir artırma işlemi için x+=1 (veya x=x+1) yerine x++ işlemi kullanılabilir. ++ değişkenden sonra kullanılırsa önce atama işlemi yapılır sonra artırma yapılır. int x=0, y=0,toplam; x=y++; toplam = x + y; //önce x y ye eşitlenir, daha sonra y artırılır. İşlem sonucu: x=0, y=1, toplam=1 olur. ++ değişkenden önce kullanılırsa önce artırım yapılır daha sonra atama işlemi yapılır. int x=0, y=0,toplam; x=++y; toplam = x + y; //önce y artırılır daha sonra x y ye eşitlenir. İşlem sonucu: x=1, y=1, toplam=2 olur. Yukarıdaki ++ operatörü için geçerli olan işlem, aynen - içinde geçerlidir. Sayfa 5
= operatörü: sağdaki ifadeden soldaki ifadeyi çıkarır. Sonuç soldaki ifadenin değeri olur. byte x = 7, y = 5; x -= y;// x=x-y; sonuç x in değeri 2 olur. y -= 2;// y nin değeri 2 azaltılmış oldu. y 3 oldu. *= operatörü: sağdaki ifade ile soldaki ifade çarpılır. Sonuç soldaki ifadenin değeri olur. byte x = 7, y = 5; x *= y;// x=x*y; sonuç x in değeri 35 olur. y *= 2;// y=y*2; y nin değeri 10 olur. /=operatörü: sağdaki ifade soldaki ifadeye bölünür. Sonuç soldaki ifadenin değeri olur. byte x = 10, y = 5; x /= y;// x=x/y; sonuç x in değeri 2 olur. y /= 2;// y=y/2; y nin değeri 2 olur. %= operatörü: soldaki ifadenin sağdaki ifadeye bölümünden kalan bulunur. Bu kalan değer soldaki ifadenin değeri olur. int x =23, y = 5; x%= y;//x=x%y ifadesiyle aynı işlemi yapar.x 3 olur. Console.WriteLine(x);// Ekranda 3 gösterir. ++ operatörü: bir değişkenin değerini bir artırır. Değişkenin önünde ve arkasında kullanılabilir. Önünde kullanıldığında önce değişkenin değerini artırır sonra atama yapar. Arkasında kullanıldığı zaman önce atama yapar sonra artırır. Örnekler üzerinde inceleyelim. int x = 7, y = 5, z = 3; x++;// x bir artar, x değeri 8 olur. Console.WriteLine("x:" + x); x = y++;// y değeri x'e atanır, y nin değeri 1 artar. x değeri 5, y değeri 6 olur. Console.WriteLine("x:" + x + ", y:" + y); x = ++z;//z değeri 1 artar, z değeri x'e atanır. x değeri 4, z değeri 4 olur. Console.WriteLine("x:" + x + ", z:" + z); -- operatörü: Bir değişkenin değerini azaltır. Değişkenin önünde ve arkasında kullanılabilir. Önünde kullanıldığında önce değişkenin değerini azaltır sonra atama yapar. Arkasında kullanıldığı zaman önce atama yapar sonra azaltır. Örnekler üzerinde inceleyelim. int x = 7, y = 5, z = 3; x--;// x bir azalır, x değeri 6 olur. Console.WriteLine("x:"+x); x = y--;// y değeri x'e atanır, y nin değeri 1 azalır. x değeri 5, y değeri 4 olur. Console.WriteLine("x:"+x+", y:"+y); x = --z;//z değeri 1 azalır, z değeri x'e atanır. x değeri 2, z değeri 2 olur. Console.WriteLine("x:"+x+", z:"+z); Sayfa 6
2.3.4 Mantıksal Operatörler Mantıksal değerler birden fazla koşulun olduğu durumlarda kullanılır. Bütün boolen değerlerini tek bir boolen değere dönüştürmede kullanılır. Operatör Açıklama && Mantıksal ve & Bitsel ve Mantıkasl veya Bitsel veya! Değil && operatörü: Mantıksal ve operatörü bütün koşulların doğru (true) olması durumunda sonuç doğru (true), koşullardan herhangi biri yanlış (false) olduğu zaman sonuç yanlış (false) olur. True && false = false, True && true = true, False && false = false & ile && operatörü aynı işlemi yaparlar. Birden fazla koşulda && operatörü false gördüğü anda diğer koşullara bakmadan sonuç false olur. & operatörü ise bütün koşullara bakar ve sonucu öyle belirler. Onun için &&, & den daha hızlı çalışabilir. int x = 5, y = 7, z = 11; bool a = (x == 5 && y == 10 && z == 11);// true ve false ve true, a'nın değeri false Console.WriteLine(a);//ekranda false gösterir. operatörü: Mantıksal ve operatörü bütün koşulların false (yanlış) olması durumunda sonuç false (yanlış), koşullardan herhangi biri true (doğru) olduğu zaman sonuç true (doğru) olur. True && false = true, True && true = true, False && false = false ile operatörü aynı işlemi yaparlar. Birden fazla koşulda operatörü true gördüğü anda diğer koşullara bakmadan sonuç true olur. operatörü ise bütün koşullara bakar ve sonucu öyle belirler. Onun için, den daha hızlı çalışabilir. int x = 5, y = 7, z = 11; bool a = (x == 5 y == 10 z == 11);// true ve false ve true, a'nın değeri true Console.WriteLine(a);//ekranda true gösterir.! operatörü: Değil anlamına gelir. Boolen ifadeleri tersine çevirir. int x = 5, y = 7, z = 11; bool a=!(x<7);// a'nın değeri false olur. bool b =!(y > z);// b'nın değeri true olur. Console.WriteLine("a=" + a + ", b=" + b);//çıktısı: a=false, b=true Sayfa 7
?: Koşul Operatörü : Verilen koşula göre iki ifadeden biri çalışır. Koşun doğru olması ve yanlış olması durumuna göre çalışır. Kullanımı: Koşul? doğruysa burası : yanlışsa burası Koşul? a : b // koşul doğruysa a, değilse b olur. Console.WriteLine("Devam etmek istiyor musunuz?(e,y)"); string cvp = Console.ReadLine(); Console.WriteLine(cvp=="e"?"Tebrikler...":"Sağlıkla kalın..."); 2.3.5 İşlem Önceliği İşlem öncelik sırası aşağıdaki tabloda en yüksekten en düşüğe doğru sıralanmıştır. Yapılan işlemde yukarıdaki sıra tamamlandıktan sonra eğer aynı tür işlemler kaldıysa işlem soldan sağa doğru yapılır. Örnek: 3+5*2 işleminin sonucu nedir? Yukarıdaki işlemde önce 3 ile 5 i toplar ve sonucu 2 ile çarparsanız sonuç yanlış çıkar. İşlem önceliğine göre önce 2 ile 5 i çarpıp çıkan sonuçla 3 ü topladığımız zaman sonuç doğru çıkar. 3+5*2 = 8*2 = 16 // yanlış cevap 3+5*2 = 3 + 10 = 13 // doğru cevap Sayfa 8