XV. TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. 4-6 Aralık 2009 - İZMİR Düzenleme Kurulu Başkan Raşit Tükel Sekreterler Ali Özyurt, Erdener Özer Üyeler Umut Akyol, Sema Anak, Dilek Aslan, Ayşegül Bilen, Yıldıray Çete, Mehmet Demirhan, Gülriz Ersöz, Önder Okay, İskender Sayek, Semih Tatlıcan, Ferda Topal, Mustafa Ünlü Bilimsel Kurul TTB-Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu TTB-Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu-Ulusal Yeterlik Kurulu Uzmanlık Dernekleri
XV. Türk Tabipleri Birliği Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu XV. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Birinci Baskı, Aralık 2009, Ankara Türk Tabipleri Birliği Yayınları ISBN 978-605-5867-24-9 Kapak - Sayfa Düzeni Sinan Solmaz TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ MERKEZ KONSEYİ GMK Bulvarı Şehit Daniş Tunalıgil Sok. No:2 Kat:4, 06570 Maltepe / ANKARA Tel: (0 312) 231 31 79 Faks: (0 312) 231 19 52-53 e-posta: ttb@ttb.org.tr http://www.ttb.org.tr
TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. İçindekiler PROGRAM... 7 SUNUŞ... 11 ÖNSÖZ... 12 PANEL: TAM GÜN VE KAMU HASTANE BİRLİKLERİ YASA TASARILARI VE ÜZERİNE ETKİLERİ...13 HEKİMLER İÇİN NASIL BİR ÇALIŞMA DÜZENİ VE HANGİ ÖZLÜK HAKLARI? Uzm. Dr. Eriş Bilaloğlu... 14 TAM GÜN YASA TASARISI VE EĞİTİME OLASI ETKİLERİ Prof. Dr. Raşit Tükel... 15 PANEL: BELGELENDİRME VE YENİDEN BELGELENDİRME...19 UYEK ANKETİ SUNUMU: YETERLİK KURULLARINDA YOLUN NERESİNDEYİZ? Tıpta Uzmanlık Eğitiminde Yeterliğin Belgelendirilmesi- Ulusal Yeterlik Sınavları Prof. Dr. Tolga Dağlı... 20 YETERLİK SINAVLARI İÇİN FARKLI BİR DENEYİM Doç. Dr. Şerefnur Öztürk... 27 YENİDEN BELGELENDİRME İÇİN ÖNERİLER Prof. Dr. Mehmet Demirhan... 30 PANEL: TÜRKİYE NİN İLAÇ VE TEKNOLOJİ POLİTİKASI: GÜNCEL SORUNLAR VE ÖNERİLER...33 İLAÇ BOYUTU Prof. Dr. Nurettin Abacıoğlu... 34 PANEL: HEKİMLERİN GÜNDEMİNDEKİ ÖNEMLİ BİR SORUN: MALPRAKTİS...47 MALPRAKTİS: KAVRAMSAL ÇERÇEVE ve YAKLAŞIMLAR Uzm. Dr. Murat Civaner... 48 BİLİRKİŞİLİK VE MALPRAKTİS TANISI KONMA YÖNTEMLERİ Doç.Dr. Ali Rıza Tümer... 50 İDARENİN SAĞLIK HİZMETLERİNDEN SORUMLULUĞU Avukat Mustafa Güler... 52 PANEL: UZMAN HEKİM İNSANGÜCÜ PLANLAMASI...61 TÜRKİYE DE GENEL CERRAHİ UZMANININ GEREKSİNİMİNİ BELİRLEME ÇALIŞMASININ SONUÇLARI Prof. Dr. Cem Terzi... 62 3
XV. TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU PANEL: DERNEKLERİN EĞİTİM ETKİNLİKLERİ...71 ENDÜSTRİ İLE İLİŞKİLER, SPONSORLUK VE ÇIKAR ÇATIŞMASI Prof. Dr. Berna Arda... 72 PANEL: BAŞKA BİR MÜMKÜN MÜ?...73 İSTANBUL DAKİ TIP FAKÜLTESİ SON SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ALANI VE KURUM TERCİHLERİ İLE TERCİHLERİNİ BELİRLEYEN NEDENLER Doç. Dr. Sibel Kalaça, Doç. Dr. M.Ali Gülpınar, Prof. Dr. Berrak Yeğen, Prof. Dr. Sema Anak, Prof. Dr. Tolga Dağlı... 74 ASİSTANLIK SÜRECİ As. Dr. Umut Dalkılıç... 76 UZMANLIĞA GEÇİŞ VE MECBURİ HİZMET Uzm. Dr. Ceren Göker... 78 ÇALIŞMA GRUPLARI BİLDİRİ ÖZETLERİ...79 TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU (TTB-UDEK) ÇALIŞMA GRUPLARI Doç. Dr. Dilek Aslan... 80 TTB-UDEK ETİK ÇALIŞMA GRUBU KILAVUZLARI: AYDINLATILMIŞ ONAM, HASTA HAKLARI, ETİK KURULLAR, HEKİM-ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ TTB-UDEK ETİK ÇALIŞMA GRUBU... 81 E-SAĞLIK ÇALIŞMA GRUBU Prof. Dr. Osman Saka, Prof. Dr. Oğuz Söylemezoğlu, Prof. Dr. Oğuz Dicle, Prof. Dr. Mehmet Kitapçı, Doç. Dr. Hakan Gülkesen... 82 TELESAĞLIK Prof. Dr. Oğuz Dicle... 83 BİLDİRİ/POSTER ÖZETLERİ...85 PRE OP İLETİŞİM:ANESTEZİYOLOJİ VE REANİMASYON ARAŞTIRMA GÖREVLİLERİNİN TEMEL İLETİŞİM BECERİLERİ DURUMU Öğr. Gör. Dr. Özlem Coşkun, Doç. Dr. İrem Budakoğlu, Prof. Dr. Nesrin Demirsoy, Prof. Dr. Deniz Yamaç, Prof. Dr. İlhan Yetkin... 86 BİYOKİMYA UZMANLARININ HAKKINDA GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ Uzm. Ecz. Füsun Üstüner, Uzm. Dr. Türkan Yiğitbaşı, Banu Aslan Şentürk, Doç. Dr. Hülya Ellidokuz... 87 TIP ETİĞİ, YÖNETMELİĞİNDE YER ALMALIDIR! TÜRKİYE BİYOETİK DERNEĞİ Doç. Dr. Yeşim Işıl Ülman... 88 TÜRK GERİATRİ DERNEĞİ TOPLUM SAĞLIĞINI GELİŞTİRME ÇALIŞMALARI Doç. Dr. Dilek Aslan, Prof. Dr. Yeşim Gökçe-Kutsal, Prof. Dr. M. Murad Başar, Prof. Dr. Kutay Biberoğlu, Prof. Dr. Sedat Boyacıoğlu, Prof. Dr. Selçuk Bölükbaşı, Doç. Dr. M. Mahir Özmen... 90 SAĞLIK ORTAMI VE GÖĞÜS HASTALIKLARI UZMANLARININ SORUNLARI Uzm. Dr. Nilüfer Aykaç-Kongar... 92 HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ (HASUDER) ÇALIŞMA GRUPLARI Prof. Dr. Hilal Özcebe, Prof. Dr. Şevkat Bahar-Özvarış, Doç. Dr. Tacettin İnandı, Doç. Dr. Muzaffer Eskiocak, Doç. Dr. Mustafa Necip İlhan, Uzm. Dr. Mine Kaya, Uzm. Dr. Deniz Akgün, Doç. Dr. Dilek Aslan... 93 4
TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. GEÇMİŞTEN BUGÜNE TUEK SONUÇ BİLDİRGELERİ...95 I. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 27 Şubat 1994, İstanbul... 96 II. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 18 Şubat 1995, Ankara... 97 III. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 30-31 Mart 1996, İstanbul... 98 IV. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 14 Aralık 1997, İstanbul... 99 V. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 12 Haziran 1999, Ankara... 100 VI. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 4-5 Kasım 2000, İzmir... 101 VII. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 1-2 Aralık 2001, İstanbul... 103 VIII. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 30 Kasım-1 Aralık 2002, Ankara... 106 IX. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 6-7 Aralık 2003, İzmir... 110 X. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 27-28 Kasım 2004, İstanbul... 113 XI. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 25-27 Kasım 2005, Ankara... 116 XII. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 1-3 Aralık 2006, İzmir... 120 XIII. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 30 Kasım-2 Aralık 2007, İstanbul... 130 XIV. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı Sonuç Bildirgesi 28-30 Kasım 2008, Ankara... 133 07 KASIM 2009 TARİHLİ 30. TTB-UDEK GENEL KURULUNDA KABUL EDİLEN DOKÜMANLAR...137 TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ - DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULUNUN KURULUŞU VE ÇALIŞMA USÜLLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK... 138 TTB-UDEK ÇALIŞMA GRUPLARI YÖNERGESİ... 142 5
TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. PROGRAM 4 Aralık 2009 Cuma TTB - UDEK ÇALIŞMA GRUPLARI VIII. GENEL KURULU* 08:30-09:00 Kayıt 09:00-09:15 Açılış 09:15-09:45 TTB-UDEK Çalışma Grupları ve Eylem Planlarının Gözden Geçirilmesi 09:45-10:00 Ara 10:00 13:00 TTB-UDEK Çalışma Grupları Toplantıları Salon I: Salon II: Salon III: Salon IV: Salon V: Salon VI: Salon VII: 13:00-14:00 Yemek Arası Etik Çalışma Grubu Kolaylaştırıcılar: Doç. Dr. Yeşim Işıl Ulman, Prof. Dr. Osman İnci İlaç ve Teknoloji Çalışma Grubu Kolaylaştırıcılar: Prof. Dr. Ersin Yarış, Uzm. Dr. Murat Civaner, Av. Ziynet Özçelik İnsangücü Planlaması Çalışma Grubu Kolaylaştırıcılar: Prof. Dr. Feride Aksu-Tanık, Prof. Dr. Cem Terzi, Prof. Dr. Onur Hamzaoğlu Sürekli Tıp Eğitimi / Sürekli Mesleki Gelişim Çalışma Grubu Kolaylaştırıcılar: Prof. Dr. İskender Sayek, Prof. Dr. Raşit Tükel, Prof. Dr. Tolga Dağlı Toplum Sağlığını Geliştirme Çalışma Grubu Kolaylaştırıcılar: Doç. Dr. Dilek Aslan, Uzm. Dr. Ali Özyurt E-sağlık Çalışma Grubu Kolaylaştırıcılar: Prof. Dr. Oğuz Söylemezoğlu, Prof. Dr. Oğuz Dicle, Prof. Dr. Osman Saka, Doç. Dr. Hakan Gülkesen ATUB TTB Temsilcisi ve ATUB Dernek Temsilcileri Toplantısı Kolaylaştırıcı: Prof. Dr. Umut Akyol 14:00-16:00 TTB-UDEK Çalışma Grupları Toplantıları 16:00-17:30 Çalışma Grupları Raporlarının Sunumu 17:30-20:30 Açılış Kokteyli *Sadece derneklerin çalışma grupları temsilcilerine açıktır. Salonlar Genel Kurul sürecinde ilan edilecektir. 7
XV. TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU 5 Aralık 2009- Cumartesi 08:00-09:00 Kayıt 09:00-09:30 Açılış Konuşmaları TTB-UDEK Başkanı İzmir Tabip Odası Başkanı Ege Üniversitesi Rektörü TTB Merkez Konseyi Başkanı 09:30-11:15 Panel Tam Gün ve Kamu Hastane Birlikleri Yasa Tasarıları ve Tıpta Uzmanlık Eğitimi Üzerine Etkileri Oturum Başkanları: Dr. Gençay Gürsoy, As. Dr. Ferda Topal 11:15-11:30 Ara Hekimler İçin Nasıl Bir Çalışma Düzeni ve Hangi Özlük Hakları? Dr. Eriş Bilaloğlu- TTB Merkez Konseyi Genel Sekreteri Tam Gün Yasa Tasarısı ve Eğitime Olası Etkileri Dr. Raşit Tükel- TTB-Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu Başkanı Nasıl Bir Tam Gün? Av. Adem Keskin-Sağlık Bakanlığı I. Hukuk Müşaviri 11:30-13:00 Ulusal Yeterlik Kurulu Paneli Belgelendirme ve Yeniden Belgelendirme Oturum Başkanları:Prof. Dr. Münir Kınay, As. Dr. Gülin Güner 13:00-14:00 Yemek Arası UYEK Anketi Sunumu: Yeterlik Kurullarında Yolun Neresindeyiz? Prof. Dr. Tolga Dağlı UYEK Başkanı Yeterlik Sınavları İçin Farklı Bir Deneyim Doç. Dr. Şerefnur Öztürk- UYEK Yürütme Kurulu Üyesi, Türk Nöroloji Derneği Yeterli Kurulu Başkanı Yeniden Belgelendirme: Hangi Ölçütlerle, Nasıl Olmalı? Prof. Dr. Mehmet Demirhan-TTB-UDEK YK Üyesi 14:00-15:00 ATUB Konferansı Avrupa Birliği nde Uzmanlık Yeterliğinin Değerlendirilmesi Oturum Başkanları: Dr.Umut Akyol, As. Dr.Belkıs Öngen Dr. Zlatko Fras-Avrupa Tıp Uzmanları Birliği (UEMS) Başkanı 15:00-15:15 Ara 15:15-16:45 Panel Türkiye nin İlaç ve Teknoloji Politikası: Güncel Sorunlar ve Öneriler Oturum Başkanları: Prof. Dr. Ersin Yarış, As. Dr. Betül Yılmaz 16:45-17:00 Ara İlaç Boyutu Prof. Dr. Nurettin Abacıoğlu-Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı İlaç ve Teknoloji Konusundaki Uygulamalar Uzmanlık Derneklerini Nasıl Etkiliyor? Uzmanlık Dernekleri Temsilcileri 17:00-18:00 TTB-UDEK Çalışma Grupları Raporlarının Sunumu Oturum Başkanları: Doç. Dr. Dilek Aslan, Uzm. Dr. Ali Özyurt 8
TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. 6 Aralık 2009 - Pazar 09:00-10:30 Panel Hekimlerin Gündemindeki Önemli Bir Sorun: Malpraktis Oturum Başkanları: Prof. Dr. Serhat Bor, As. Dr. İsmail Gönen 10:30-10:45 Ara Tanımı ve Kavramsal Çerçevesi Uzm. Dr. Murat Civaner - Uludağ Üniversitesi Tıp Etiği ve Deontoloji Anabilim Dalı Bilirkişilik Müessesesi ve Malpraktis Tanısının Konma Yöntemleri Doç. Dr. Ali Rıza Tümer - Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Yargı Kararı Örnekleri Av. Mustafa Güler - TTB Hukuk Bürosu 10:45-12:15 Panel Uzman Hekim İnsangücü Planlaması Oturum Başkanları: Prof. Dr. Sadık Kılıçturgay, As. Dr. Dilşat Dilen 12:15-13.30 Yemek Arası Türkiye de Hekim / Uzman Hekim Gereksinimine Yaklaşım Prof. Dr. Feride Aksu Tanık- TTB-Merkez Konseyi Üyesi Türkiye de Genel Cerrahi Uzmanı Gereksinimini Belirleme Çalışmasının Sonuçları Prof. Dr. Cem Terzi- Türk Cerrahi Derneği Başkanı Sağlık Bakanlığının Uzman Hekim İnsangücü Planlamasına Bakışı Prof. Dr. Safa Kapıcıoğlu-Sağlık Bakanlığı Sağlık Eğitimi Genel Müdürü 13:30-15:00 Panel Derneklerin Eğitim Etkinlikleri Oturum Başkanları: Prof. Dr. Mustafa Ünlü, As. Dr. Koray Yalçın 15:00-15:15 Ara Niteliğin Değerlendirilmesi Prof. Dr. İskender Sayek TTB Merkez Konseyi Üyesi; TTB Tıp Eğitimi Kolu STE Kredilendirme Kurulu Başkanı Eğitim Etkinliklerinin Organizasyonu ve Programın Oluşturulması Prof. Dr. Mustafa Ünlü-TTB-UDEK Yürütme Kurulu Üyesi, Türkiye Nükleer Tıp Derneği Başkanı Endüstri İle İlişkiler ve Sponsorluk ve Çıkar Çatışması Prof. Dr. Berna Arda Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Deontoloji Anabilim Dalı 15:15-16:45 TTB-Asistan Hekimler Eşgüdüm Kurulu (AHEK) Paneli Başka Bir Uzmanlık Eğitimi Mümkün mü? Oturum Başkanları: Uzm. Dr. Önder Okay, As. Dr. Berivan Tunca Asistanlığa Giriş: İstanbul Tabip Odası-UEÇG Anketi Doç. Dr. Sibel Kalaça-İTO-UEÇG Genel Sekreteri Asistalık Süreci As. Dr. Umut Dalkılıç-S.B. Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dermatoloji Kliniği Uzmanlığa Geçiş Uzm. Dr. Ceren Gökler-Kozan Devlet Hastanesi 16:45-17:15 XV. TUEK Bildirisinin Okunması ve Kapanış Oturum Başkanları: Uzm. Dr. Ali Özyurt, Prof. Dr. Erdener Özer 9
TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. SUNUŞ Ülkemizde sağlık alanı hemen her gün yeni bir gelişme ile karşı karşıyadır. Bu gelişim ve değişimlerin pek çoğu bireylerin ve toplumun sağlığını yakından etkilemekte, gerekli ve yeterli düzenlemeler yapılmadığı takdirde de önemli risklerin oluşmasına yol açmaktadır. Sağlık sorunlarının yapı ve içerik açısından çeşitliliği, sağlık sorunlarını çözme yollarındaki sistematik yaklaşımın eksikliği, sağlığa bütüncül bakışın sağlanamaması gibi nedenler, hekimlerin de içinde bulunduğu sağlık çalışanlarına, sorunlarla ilgili farkındalıklarını artırma ve sorunların çözümü için birlikte çalışabilme becerilerini geliştirme sorumluluğu getirmektedir. Özellikle de hekimlerin, bireylere sundukları hizmetin yanında, toplumsal sağlığın korunması ve geliştirilmesi açısından belirleyici konumda oldukları unutulmamalıdır. TTB-Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu nun 1994 yılından bu yana gelenekselleşmiş bir biçimde düzenlediği Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultaylarının onbeşincisi, bu yıl İzmir de, İzmir Tabip Odası nın ev sahipliğinde gerçekleştiriliyor. Her yıl olduğu gibi bu yıl da, farklı uzmanlık dallarındaki yüzlerce hekim kurultay süresince sundukları katkılarıyla, sağlık ve tıp ortamını zenginleştireceklerdir. Türkiye deki sağlığın paydaşları olan Sağlık Bakanlığı, tıp fakülteleri, eğitim ve araştırma hastaneleri, tabip odaları, uzmanlık dernekleri ve sağlıkla ilgili diğer kurumların temsilcileri her yıl bu toplantılarda bir araya gelmektedirler. Burada edinilen bilgiler, görüşler ve paylaşılan deneyimler, özellikle de uzmanlık dernekleri açısından bir yol haritası işlevi görebilmekte ve dolayısıyla da sağlık sisteminin akılcı ve kanıta dayalı bilgiler ışığında yönlendirilmesine katkı sağlamaktadır. Bugün her zamankinden daha çok birlikte hareket etmeye gereksinim duyan hekimler, sağlıklı bir toplum, güvenli bir geleceğe sahip olmak için düne göre daha fazla çaba göstermelidirler. Bu sürecin, içeriği zengin bir biçimde hazırlanmış olan XV. TUEK aracılığı ile destekleneceğine ve daha da ileri taşınacağına inanıyorum. Emeğin en önemli değerler arasında kabul edildiği hekimlik anlayışında, sürece katkı veren herkese teşekkür eder, saygılar sunarım. Prof. Dr. Gençay Gürsoy TTB Merkez Konseyi Başkanı 11
XV. TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU ÖNSÖZ TTB-Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu tarafından düzenlenen Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultaylarının onbeşincisini, İzmir Tabip Odası nın ev sahipliğinde, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Atatürk Kültür Merkezi nde gerçekleştiriyoruz. İstanbul, Ankara ve İzmir arasında dönüşümlü olarak yapılan kurultaylarda sağlık sistemi, uzmanlık eğitimi, uzmanlık dernekleri ve yeterlik kurulları ile ilgili sorunlar tartışılmakta ve çözüm önerileri geliştirilmektedir. Kurultaylar, uzmanlık eğitiminin bileşenleri olan Sağlık Bakanlığı, tıp fakülteleri, eğitim hastaneleri, tabip odaları, uzmanlık dernekleri ve sağlıkla ilgili diğer kurumların temsilcilerinin bir araya gelerek görüş alışverişinde bulunmalarına olanak sağlamaktadır. Kurultayın birinci gününde, uzmanlık derneklerinden temsilcilerin katılımıyla, Etik, İlaç ve Teknoloji, İnsangücü Planlaması, Sürekli Tıp Eğitimi/Sürekli Mesleki Gelişim, Toplum Sağlığını Geliştirme ve E-Sağlık başlıkları altında VIII. Çalışma Grupları Genel Kurulu yapılacaktır. Yine aynı gün derneklerin ATUB temsilcileriyle ortak bir toplantı düzenlenmiştir. Kurultayın ikinci ve üçüncü günlerinde ise, ana program içinde; Tam Gün ve Kamu Hastane Birlikleri Yasa Tasarıları, Belgelendirme ve Yeniden Belgelendirme, Avrupa Birliği nde Uzmanlığın Yeterliğinin Değerlendirilmesi, Türkiye nin İlaç ve Teknoloji Politikası, Malpraktis, Uzman Hekim İnsangücü Planlaması, Derneklerin Eğitim Etkinlikleri ve Uzmanlık Eğitimi konularının ele alındığı toplantılar yapılacaktır. Eğiticiler, eğitilenler, uzmanlık dernekleri ve tabip odaları yöneticileri ve uzmanlık eğitimi alanına ilgi duyan meslektaşlarımızın katılımı ve değerli katkılarıyla gerçekleştireceğimiz Kurultayımızın başarılı geçmesini diliyoruz. Uzm. Dr. Suat Kaptaner İzmir Tabip Odası Başkanı Prof. Dr. Raşit Tükel XV. TUEK Başkanı 12
TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. PANEL: TAM GÜN VE KAMU HASTANE BİRLİKLERİ YASA TASARILARI VE ÜZERİNE ETKİLERİ 13
XV. TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU HEKİMLER İÇİN NASIL BİR ÇALIŞMA DÜZENİ VE HANGİ ÖZLÜK HAKLARI? Uzm. Dr. Eriş Bilaloğlu TTB-Merkez Konseyi Genel Sekreteri Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP), beklenildiği gibi Türkiye sağlık ortamı ve sağlık çalışanları için değişikliklere yol açtı. Sözkonusu değişiklikler, 1980 lerden bu yana tesis edilmeye çalışılan zeminin üzerine inşa ediliyor, SDP nın paradigması ve temel girdilerinin sonucu olarak şekilleniyor. Özet olarak belirtmek gerekirse rekabet edebilen, performans temelli bir karşılıklandırma üzerine oturtulan, kamu ya da özelde istihdam olan ancak giderek aynılaşan koşullarda sözleşmeli, esnekleştirilmiş ve uzun süre çalışmaya yöneltilen bir düzen getiriliyor. Bu düzenin zorunlu koşulu ise yeteri sayıda hekimin ortamda bulunmasından geçiyor. Kısaca tanımlanan çalışma düzeninin nitelikli hekimlik yapabilme ile ilişkisinin tartışılması ve berraklık sağlanması önemlidir. Gerek tek tek hekimlerin kannatlerinin gerekse de hekimlik değerleri ve toplumun sağlık hakkı ışığında yapılacak değerlendirmelerin nasıl bir çalışma düzeni sorusuna verilecek yanıtta yeri belirleyici olacaktır. Bu sunuda yukarıda tanımlanan çerçevede bir tartışma yürütülecek, hem fikir olunabileceği düşünülen sonuçlar üzerinden özlük haklarına yönelik belirlemelerde bulunulacaktır. 14
TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. TAM GÜN YASA TASARISI VE EĞİTİME OLASI ETKİLERİ Prof. Dr. Raşit Tükel İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, XV. TUEK Başkanı Sağlıkta Küresel Reform 1980 lerin neo-liberalizmi ve IMF ile özdeşleştirilen politikalar, özellikle de Latin Amerika da büyük çalkantılara yol açarak gelir dağılımında bozulmalara ve büyük çapta işsizliğe neden olmuştur. Bu dönemde Dünya Bankası tarafından, küresel iş bölümü çerçevesinde Asya, Latin Amerika, Doğu Avrupa ve Türkiye de sağlık reform paketlerinin önerilmeye başlandığını görüyoruz. Dünya Bankasının önerdiği sağlıkta küresel reform paketi; sosyal güvenlik sistemlerinin yeniden yapılandırılması, hizmet sunumu ile finansmanın birbirinden ayrılması, kamu sektörü dışında kalan kurumların katılımının teşvik edilmesi, piyasa mekanizmalarının daha çok kullanılmaya başlanması ve yerinden yönetime dayalı bir sistemin kurulmasını öngörmektedir. Önerilen yeni sistemde; ulusal sağlık sistemi modelinden sosyal sigorta sistemi modeline geçilerek sistemin finansmanını karşılamak üzere prim toplanması, kamu sektöründe faaliyet gösteren finansman kurumunun hem kamu hem de özel sektörde yer alan hizmet sunucularından hizmet satın alması, ek kaynak yaratmak ve hizmetlerin gereksiz kullanımını önleyebilmek gerekçesiyle katkı payı alma politikasının uygulanması ve birinci basamak hizmetlerinin yeniden düzenlenmesi planlanmıştır. Sağlıkta küresel reform paketinde, ayrıca; hizmet sunucularıyla finansman kurumu arasındaki ilişkilerin sözleşme usulüne göre yeniden düzenlenmesi, performansa dayalı yeni ödeme yönteminin benimsenmesi hizmet sunucularının (hekimlerin) ilaç yazımı, tetkik talebi ve sevk etme kararı gibi klinik özerkliklerinin temelini oluşturan yetkilerinin yakından takip edilmesi ve gerektiğinde kısıtlanmasına yönelik önerilere de yer verilmiştir. Sonuçta, getirilmek istenen yeni düzende kamunun sağlık sisteminde oynadığı rol yeniden tanımlanmış; devletin finansman ve düzenleme alanındaki görev ve sorumlulukları artarken, hizmet sunumundaki rolünde ciddi bir daralma söz konusu olmuştur. Sağlıkta Dönüşüm Programı Ülkemizde sağlıkta reform paketi Sağlıkta Dönüşüm Programı adı altında yaşama geçirilmektedir. Bu programın en önemli ayaklarını; Genel Sağlık Sigortası sistemine geçilmesi, aile hekimliği uygulamalarının başlatılması, Sağlık Bakanlığı nın yeniden yapılandırılması, Kamu Hastane Birlikleri nin kurulması ve tam gün/ performansa dayalı ödeme uygulamasına geçilmesi oluşturmaktadır. Genel Sağlık Sigortası sistemi, prime dayalı olan ve temel teminat paketi dar tutularak yurttaşları hizmetler karşılığında ek ödeme yapmaya yönelten bir sistemdir. Aile hekimliği sistemiyle ise, kamunun sağlık ocağı sisteminin yerine özel hekim muayenehaneleri geçirilmekte ve birinci basamak sağlık hizmetlerinin özelleştirmesi hedeflenmektedir. Bu program kapsamında, Sağlık Bakanlığı, sağlık hizmeti üreten bir kurum değil, eşgüdüm ve sağlık piyasasının denetim ve düzenlenmesinden sorumlu bir birim olarak yeniden yapılandırılmaktadır. Sağlıkta Dönüşüm Programı nın önemli ayaklarından biri de, Kamu Hastane Birlikleri nin kurulmasıdır. Henüz tasarı aşamasında olan bu yasayla, Bakanlık bünyesindeki sağlık kuruluşlarının özerk sağlık işletmesi statüsüne geçirilmeleri ve daha sonra da işletme hakları devredilmek yoluyla özelleştirilmelerine olanak sağlanacaktır. Hastane üst yönetimlerinin profesyonel idarecilere devredileceği, temel amaçlarından biri kamu hastanelerinin devlet bütçesinden finanse edilmesine son vermek olan bu yeni sistemde, devletin hizmet sunumundaki yerinin giderek özel sektöre bırakılması planlanmaktadır. 15
XV. TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU Tam Gün Yasa Tasarısı ve Performansa Dayalı Ödeme Sağlıkta Dönüşüm Programının son ayağını, Tam Gün Yasa Tasarısı oluşturmaktadır. Bu yasa tasarısının içeriğini; kamuda çalışan hekimlere tam gün çalışma zorunluluğu ve serbest meslek icrası yasağının getirilmesi, döner sermayeli kuruluşlarda mesai içi ve mesai dışı çalışmaya döner sermayeden ek ödeme yapılması, üniversite ve Sağlık Bakanlığı hastaneleri arasında belirli bir süre ile ya da belirli vakalar için karşılıklı görevlendirmelerin yapılması ve sağlık kuruluşlarının ortak kullanılması olarak özetleyebiliriz. Tam Gün Yasa Tasarısı ile, hekim ve diğer personelin döner sermaye gelirinden alacakları payın düzenlenmesi amaçlanmaktadır. Düşük bir temel ücretin verildiği ve daha fazla işlem, daha fazla kazanç anlayışının hakim olduğu bu düzenlemenin ana eksenini, performansa dayalı ödeme oluşturur. Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri nde belirli bir süredir uygulanmakta olan performansa dayalı ödemeye ilişkin deneyimler, bu sistemin, hekimlerin motivasyonlarını olumsuz etkilediği, hastanedeki çalışma barışını bozduğu, muayene süresinde azalmaya, hastaların tedavi maliyetlerinde artmaya, etik sorunlara ve mesleki saygı ve doyum duygusunda azalmaya neden olduğunu ortaya koymaktadır. TTB Etik Kurulu tarafından yapılan Hekimlerin Değerlendirmesi ile Performansa Dayalı Ödeme başlıklı bir çalışmada, bu uygulamaların çalışma düzenine etkisinin; endikasyonsuz müdahaleler, etik olmayan uygulamalar ve uygulama hatalarında artma, hasta başına düşen muayene süresinde azalma yönünde olduğu belirlenmiştir. Performansa dayalı ödeme uygulamasının eğitime etkisi ise; hasta başı eğitim süresi ve asistanların kuramsal eğitimine ayrılan süre, uzmanlık eğitiminde beceri kazandırmaya ayrılan süre, literatür okumaya ayrılan süre ve sürekli tıp eğitimine katılmada azalma şeklinde ortaya çıkmaktadır. Çalışmada, aynı uygulamaların; çalışanlar arasında rekabet ve çalışma stresinde artma, izin ve dinlenme sürelerinde azalma şeklinde çalışma ilişkilerine etki ettiği, kurum içi ve dışı iletişimi olumsuz etkilediği gözlenmiştir. Sağlık Politikaları ve Tıp Fakülteleri Ülkemizde ihtiyaçlar belirlenmeden, eğitim-öğretim programları ve araştırma faaliyetleri planlanmadan, öğrenci sayıları ve eğitim-hizmet dengesi üzerinden akademik kadrolar oluşturulmadan, giderek artan sayıda tıp fakültesi açılmaktadır. Öte yandan, uygulanan sağlık politikalarının gereği olarak, tıp fakültelerindeki öğrenci kontenjanları; ikili eğitime geçme, İngilizce eğitim yapan bölüm açma vb. uygulamalarla eğitim altyapısını zorlayacak şekilde artırılmaktadır. Üniversite hastaneleri son yıllarda uygulanan politikalarla, kamusal hizmet yerine piyasa yönelimli hizmet anlayışına yöneltilmektedir. Maliyetleri düşürmek amacıyla üniversite hastaneleri üzerinde ağır baskılar oluşturulmakta, merkezi desteği keserek ciddi gelir kaybına uğratma yoluyla üniversite hastaneleri düşük maliyetli üretim anlayışına zorlanmakta, en zor olgulara en en pahalı tedavi hizmetini sunan üniversite hastaneleri faturalarına ciddi oranlarda kesintiler uygulanmaktadır. Bütçedeki sağlık harcamaları artarken, üniversite hastanelerinin bu bütçeden aldıkları pay giderek azalmaktadır. Tam Gün Yasa Tasarısı ve Eğitime Olası Etkileri Tıp fakültelerinin finansal olarak baskı altında olmasının, eğitim açısından önemli sorunlara neden olacağını öngörebiliriz. Birinci görevi eğitim, daha sonra araştırma ve son olarak hizmet olan öğretim üyeleri, finansal baskılar nedeniyle; daha çok sağlık hizmeti vermeye yönelecek, klinik iş yüküne boğulacak, eğitime daha az zaman ayıracak ve daha fazla ödeme yapan hastalara hizmet etme yarışı içine gireceklerdir. Tıp fakültelerinin varlık nedeni olan akademik ortam, giderek hastaların müşteri, en iyi vizitin en kısa vizit olduğu, sürekli para kazanmanın yollarının konuşulduğu, ticarileşmiş, hastaların tanı ve tedavi süreçlerinin bir bütünlük içinde izlenmesinin mümkün olamayacağı bir ortama dönüşecektir. Bu da, tıp fakültelerinin hızla akademik niteliklerini ve misyonlarını yitirmeleri anlamına gelmektedir. Hasta bakımında hızın temel ilke olduğu bir ortamda, öğrencilerin temel bilgi ve becerileri kazanma yeteneği zarar görecek; öğrenciler, aktif öğrenenler olmaktan pasif gözlemciler olmaya dönüşecektir. Hastaların birer tüketici olarak görüldüğü, eğitim ve araştırmadan değil, daha sıklıkla finansal dengeleri sağlamaktan söz eden kurum idarecilerinin olduğu bu ortamlar, tıp eğitimi süreci ve bu süreçte öğrencilerin hasta bakımına ilişkin uygun tutum geliştirmeleri üzerinde olumsuz etkilere neden olacaktır. 16
TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. Tam gün yasa tasarısının yürürlüğe girmesi durumunda, klinik uygulamalar, eğitim ve araştırmanın önüne geçecek; mümkün olan en fazla sayıda hasta görme çabası içine giren öğretim üyeleri, klinik olarak üretken olmak konusunda ağır bir baskı altına gireceklerdir. Yeni çalışma düzeninde, klinik olarak üretken olmanın anlamının, niteliği değil de, niceliği öne çıkartarak, geliri artırmaktan geçeceğini öngörmek yanlış olmaz. Bu süreçte, finansal baskılar nedeniyle birçok öğretim üyesinin öğretmeye ve araştırma yapmaya çok az zaman bulması ve eğitici yönü ön planda olan öğretim üyelerinin tümüyle klinisyen özelliğinde öğretim üyelerine dönüşmesi kaçınılmaz görünmektedir. Tüm bu süreç, varlık nedeni eğitim, araştırma ve nitelikli sağlık hizmeti sunumu olan üniversite hastanelerini birer sağlık işletmesi konumuna getirecek, tıp fakültelerinin birinci öncelikli görevi olan eğitime ve araştırmaya harcanan emeğin değeri göz ardı edilecektir. Bu gelişmeler, tıp eğitimi için ağır ve telafisi mümkün olmayan sonuçların doğması anlamına gelmektedir. Kaynaklar 1. Keyder Ç, Üstündağ N, Ağartan T, Yoltar Ç (derleyenler). Avrupa da ve Türkiye de Sağlık Politikaları. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007. 2. Ludmerer KM. The development of American medical education from the turn of the century to the era of managed care. Clin Orthop Relat Res 2004; 422: 256-62. 3. Tıp Fakülteleri Öğretim Üyelerinden Kamuoyuna Duyuru. http://www.tipfakultelerininsesi.net. 4. Türk Tabipleri Birliği Etik Kurulu. Hekimlerin Değerlendirmesi İle Performansa Dayalı Ödeme. Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları, 2009. 17
TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. PANEL: BELGELENDİRME VE YENİDEN BELGELENDİRME 19
XV. TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU UYEK ANKETİ SUNUMU: YETERLİK KURULLARINDA YOLUN NERESİNDEYİZ? Tıpta Uzmanlık Eğitiminde Yeterliğin Belgelendirilmesi- Ulusal Yeterlik Sınavları Prof. Dr. Tolga Dağlı Ulusal Yeterlik Kurulu Başkanı 1998 yılında, Türk Tabipleri Birliği Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu nda (TTB-UDEK) Yeterlik Kurulları Yönerge Taslağı nın kabul edilmesi ile ivme kazanan tıpta uzmanlık eğitiminin geliştirilmesi süreci, 2004 de TTB-UDEK bünyesinde Ulusal Yeterlik Kurulu nun (UYEK) kuruluşu ile birlikte önemli gelişmeler kaydetmiştir. UYEK, kuruluşundan başlayarak tıpta uzmanlık eğitimini bilimsel temellere oturtmayı ve eğitim kurumlarında eğitimin eşdeğer olarak sürdürülmesini amaçlamış aynı zamanda eğitimin değerlendirilip denetlenebilir olmasını da sağlamaya çalışmıştır. Yeterlik kurulları, kuruluşlarını izleyen ilk yıllarda, tıpta uzmanlık eğitiminin değerlendirilmesi kapsamında, yeterlik sınavları uygulama çalışmalarına öncelik vermişlerdir. 2000-2005 yıllarında sınav yapmış olmak yeterlik kurulu için ulaşılması gereken hedeflerin başında geliyordu. Ancak sınav deneyimleri arttıkça uygulamada çözülmesi gereken sorun sayısı da giderek artmaya başladı. Uzmanlık eğitimi programlarının geliştirilmesi, asistan karnelerinin oluşturulması, eğitimin tüm eğitim kurumlarında eşdeğer olarak sürdürülmesi için standardizasyonun sağlanması, eğiticilerin eğitimi, eğitim alt yapısının belirlenmesi, ölçme değerlendirmenin nasıl yapılacağı gibi konular daha öncelik kazandılar. UYEK bir taraftan sürdürülmekte olan sınav uygulamalarına destek sağlarken, diğer taraftan da gerçekleştirdiği çalıştaylarla tıpta uzmanlık eğitiminde karşılacak sorunların çözümlerinde yol gösterici olmaya çalıştı. Bu çalışmaların sonucunda yeterlik kurullarında öncelikli hedefler değişirken yeterlik sınavı uygulamaları ise artan bilgi ve deneyimle bilimsel temellere oturtulmaya başlandı. Halen 25 yeterlik kurulu, yasal zorunluluk olmamasına rağmen gönüllülük temelinde yeterlik sınavlarını yapmaktadırlar. Bu yazıda ülkemizde yeterlik sınavı uygulamalarında gelinen nokta, Kasım 2009 da UYEK tarafından yapılan Ulusal Yeterlik Sınavlarının Değerlendirilmesi çalışmasının verileri ışığında irdelenmiştir. Ulusal Yeterlik Sınavlarının Değerlendirilmesi Çalışması Amaç TTB-UDEK Ulusal Yeterlik Kurulu (UYEK) bünyesinde yürütülen bu çalışma, ülkemizde uygulanmakta olan ulusal yeterlik sınavlarının yöntem ve işleyişlerini değerlendirmek amacıyla gerçekleştirildi. Çalışmadan elde edilen sonuçların; yeterlik sınavları ile ilgili güçlü olduğumuz yönlerin belirlenmesi, geliştirilmesi gereken alanların ortaya çıkarılması ve bu şekilde, ülkemizde yapılmakta olan ulusal yeterlik sınavların niteliğinin artırılması yönünde katkılar sağlayacağı düşünüldü. Yöntem Çalışma, 28-29 Mart 2008 tarihinde gerçekleştirilen TTB-UDEK Ulusal Yeterlik Kurulu III. Çalıştayı nın sonuçları gözönüne alınarak Prof Dr. Tolga Dağlı koordinatörlüğünde Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesinden Prof Dr. Berrak Ç. Yeğen (Fizyoloji AD), Doç Dr. Sibel Kalaça (Halk Sağlığı AD) ve Yard. Doç Dr. M. Ali Gülpınar (Tıp Eğitimi AD) dan oluşan bir ekip tarafından yürütüldü. Çalışma ekibi öncelikle, birisi yeterlilik kurulları diğeri sınava katılanlar tarafından doldurulmak üzere, Yeterlik Sınavlarının Değerlendirilmesi başlıklı 2 farklı genel bilgilendirme formu hazırladı. Hazırlanan bu formlar ön uygulama sonrasında revize 20
TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. edilerek yeterlik kurullarına ve katılımcılara gönderildi ve gelen veriler analiz edildi. Bu yazıda çalışmanın birinci bölümü olan yeterlik kurullarından gelen verilerin değerlendirilmesi sunulmuştur. Ülkemizde UYEK e kayıtlı 43 yeterlik kurulundan 25 i yeterlik sınavı yapmaktadır. Söz konusu 25 yeterlik kurulundan değerlendirme formunu doldurarak bu çalışmaya katkı sağlayan 23 yeterlik kurulunun listesi, bu kurullar adına formu dolduran kişilerin isimleri ve yeterlik kurullarındaki görevleri Tablo 1 de özetlenmiştir. Tablo 1. Çalışmaya Katılan Dernekler/ Yeterlik Kurulları Yeterlik Kurulunun Adı 1 Çocuk Nefroloji Derneği, ÇND Yeterlik Kurulu 2 İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Eğitim ve Yeterlik Kurulu (İHKMEYK) 3 Kalp Damar Cerrahisi Yeterlik Kurulu 4 Kardiyoloji Yeterlik Kurulu 5 Türk Nöroşirürji Derneği, TND Yeterlilik Kurulu 6 Türkiye Nükleer Tıp Derneği, Türkiye Nükleer Tıp Yeterlik Kurulu 7 Türk Radyasyon Onkolojisi Derneği, TROD Yeterlilik Kurulu 8 Tıbbı Onkoloji Derneği, TOD Yeterlilik Kurulu 9 Türk Ortopedi ve Travmatoloji Eğitim Konseyi (TOTEK) 10 Türk Anesteziyoloji ve Değerlendirme Formu Dolduranın Adı Soyadı ve Kurul Görevi Dr. Rezan Topaloğlu, Sınav Komisyonu Başkanı Dr. Fatma Ulutan, Yeterlik Kurulu Başkanı Dr. İlhan Günay, Genel Sekreter Dr. Armağan Altun, Genel Sekreter Dr. Mustafa Berker, Üye Dr. Ayşe Mudun, Yeterlik Kurulu Başkanı Dr. Emin Darendeliler, Yeterlik Kurulu Başkanı Dr. Evin Büyükünal, Yeterlik Kurulu Başkanı Dr. Semih Aydoğdu, Yeterlik Kurulu Başkanı Dr. Aydemir Yalman, Genel Sekreter Reanimasyon Board Kurulu (TARB) 11 Türk Cerrahi Yeterlik Kurulu Dr. Sadık Kılıçturgay, Yeterlik Kurulu Başkanı 12 Türk Göğüs Hastalıkları Yeterlilik Kurulu Dr. Hayati Bilgiç, Sınav Komisyonu Başkanı, Yeterlik Kurulu Başkan Yardımcısı 13 Türk Histoloji ve Embriyoloji Derneği Yeterlik Kurulu Dr. Petek Korkusuz, Sınav Komisyonu Başkanı 14 Türk İç Hastalıkları Uzmanlık Derneği Ulusal Yeterlik Dr. Sedat Tavşanoğlu, Sınav Komisyonu Başkanı Sınavı Kurulu 15 Türk Kulak Burun Boğaz Baş Boyun Cerrahisi Derneği, Dr. Yücel Tanyeri, Sınav Komisyonu Başkanı KBB-BBC Yeterlik Kurulu 16 Türk Nöroloji Yeterlik Kurulu Dr. Şerefnur Öztürk, Yeterlik Kurulu Başkanı 17 Türk Oftalmoloji Yeterlik Kurulu (TOYK) Dr. Engin Bürümcek, TOYK Sekreteri 18 Türk Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Derneği, Dr. Atay Atabey, Sınav Komisyonu Başkanı TPRECD Yeterlik Kurulu 19 Türk Radyoloji Derneği Yeterlilik Kurulu Dr. Oğuz Dicle, Yeterlik Kurulu Başkanı 20 Türk Tibbi (Klinik) Mikrobiyoloji Yeterlik Kurulu Dr.Duygu Fındık, Sınav Komisyonu Başkanı (TYMYK) 21 Türkiye Çocuk Cerrahisi Yeterlik Kurulu Dr. Tanju Aktuğ, Sınav Komisyonu Başkanı 22 Türkiye Psikiyatri Derneği Yeterlik Kurulu Aylin Uluşahin, Sınav Komisyonu Başkanı 23 Türk Üroloji Derneği, Türk Üroloji Yeterlilik Kurulu ( TÜYK) Dr. Serdar Tekgül, Sınav Komisyonu Başkanı 21
XV. TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU Bulgular Değerlendirme formu ile yeterlik kurullarından elde edilen veriler analiz edildi ve sonuçlar; a) yeterlik kurulu sınavı ile ilgili genel bilgilere yönelik sonuçlar, b) yeterlik sınavının planlama aşaması ile ilgili sonuçlar c) yeterlik sınavının uygulama aşaması ile ilgili sonuçlar ve d) yeterlik sınavının değerlendirme aşaması ile ilgili sonuçlar olmak üzere dört başlık halinde irdelendi. A. Yeterlik Kurulu Sınavı ile İlgili Genel Bilgiler Derneklere gönderilen değerlendirme formunda, ilk bölümde, yapılan yeterlik sınavları ile ilgili bilgilere ait sorular bulunmakta idi. Bu sorular arasında uygulanan sınavların adları, tarihleri ve sınav merkezleri bulunmaktaydı. Bu sorulara verilen yanıtlar incelendiğinde, ilk yeterlik sınavının 106 katılımcı ile 20 Haziran 2000 de Genel Cerrahi tarafından yapıldığı belirlendi. Bunu 2002 yılında Göğüs Hastalıkları ve İç hastalıklarının, 2003 yılında Oftalmoloji ve Ortopedinin yaptığı yeterlik sınavları takip etti. Bugün için, kongre merkezleri, üniversiteler ve ÖSYM gibi farklı merkezleri kullanarak yeterlik sınavını yapan uzmanlık derneklerin sayısı 25 dir. Yeterlik sınavlarına katılanların sayısı yazılı sınavlar için 3822 e ve beceri sınavları için 889 a ulaşmıştır. Değerlendirmeye katılan 23 dernek/ yeterlik kurulundan 2 si gerçek anlamda henüz sınav yapmadıklarını belirtti. Geriye kalan 21 yeterlik kurulunun şu ana kadar yaptıkları sınavlar ve bu sınavlardaki başarı yüzdeleri tablo 2 de sunulmuştur. Tablo 2 de görüldüğü gibi derneklerin/ yeterlik kurullarının şu ana kadar yaptıkları sınavların sayısı 2 den 20 ye kadar geniş bir farklılık göstermektedir. Bu sınavların; 11 inin hem yazılı hem beceri, 4 inin sadece yazılı 3 sinin hem yazılı hem de sözlü 2 sinin farklı dönemlerde yazılı veya sözlü 1 inin ise hem yazılı hem sözlü hem de beceri sınavı oldukları görüldü. Bu sınavlarda katılımcıların sergilediği başarı yüzdeleri incelendiğinde; yazılı sınavlardaki başarı yüzdesinin yaklaşık olarak %30 lardan %80-90 lara kadar geniş bir aralık gösterdiği ortaya çıktı. Yaklaşık olarak % 80-100 ile, daha dar aralıkta sıralanan beceri sınavlarındaki başarı yüzdesi, yazılı sınavlara göre daha yüksek hesaplandı (Tablo 2). 22
TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. Tablo 2. Şu Ana Kadar Yapılan Sınavlar Dernek/ Yeterlik Kurulu: Sınavlar ve Katılımcılar ve Başarıları Sınav sayısı Yazılı sınav % Sözlü sınav % Beceri sınav % Toplam % Radyoloji 5 124/242 51,2 44/57 77,2 168/299 56,2 Çocuk Cerrahisi 3 12/12 100 3/5 75,0 15/16 93,8 Genel Cerrahi 15 370/761* 48,6 - - 130/153 85,0 500/914 54,7 Kalp Damar Cerr. 6 22/45** 48,9 8/10 80,0 30/55 54,5 Kardiyoloji 20 62/77 80,5 84/84 100 146/161 90,7 KBB BBC 2 59/68 86,8 - - 13/14 92,9 72/82 87,8 Klinik Mik. ve İnfeksiyon Hast. 5 49/62 79,0 - - 33/34 97,1 82/96 85,4 Tıbbi (Klinik) Mik. 3 19/19 100 - - 19/19 100 38/38 100 İç Hastalıkları 7 464/543 85,5 - - 464/543 85,5 Nöroloji 5 194/271 71,6 - - - - 194/271 71,6 Oftalmoloji*** 7?/184? 14/14 100 14/14 100 - - Ortopedi 6 193/578 33,4 - -?/205? Plastik ve Rekons. Cerrahi 3?/9??? - - - - Anestezi ve Reanimasyon 5 52/88 59,1 - - 37/48 77,1 89/136 65,4 Psikiyatri 3 43/45 95,6 - - 14/14 100 57/59 96,6 Göğüs Hastalıkları 8 202/291 69,4 142/200 71,0 344/491 70,1 Çocok Nefrolojisi 2 16/20 80,0 14/15 93,3 30/35 85,7 Nöroşirürji 3 88/189 46,6 2/2 100 90/191 47,1 Radyasyon Onko. 2 25/47 53,2 - - - - 25/47 53,2 Tıbbi Onkoloji 4 15/21 71,4 - - - - 15/21 71,4 Üroloji 5 190/271 70,1 - - 107/116 92,2 297/387 76,7 Histoloji-Embriyol. - - - - - - - - - Nükleer Tıp - - - - - - - - - Toplam 3822 115+? 889 * 15. sınava 64 kişi girmiş fakat başarı yüzdesi belli olmadığı için hesaplamaya dahil edilmemiştir. ** 6. sınavda 13 katılımcının başarı yüzdesi verilmediği için hesaplamaya dahil edilmemiştir. *** Toplam 7 sınav yapılmış fakat son sınavın verileri yeni yapıldığı için verilmemiştir. Yazılı sınavların her bir bileşenine ait başarı yüzdeleri ayrı ayrı verilmiştir. Katılımcıların başarı yüzdeleri % 32,0 ile 100,0 arasında değişmektedir. B.Yeterlik Sınavlarının Planlama Aşaması Bu bölümde uzmanlık derneklerine yeterlik sınavlarını nasıl planladıklarına yönelik sorular yönetilmişti. Tablo 3 de görüldüğü gibi, yeterlik kurulları, yaklaşık % 75-95 gibi yüksek oranlarda sınavların amaçlarını belirdiklerini, ağırlandırarak farklı değerlendirme yöntemleri kullandıklarını ve soru dağılımlarını ÇEP ile uyumlu olacak şekilde planladıklarını belirtiler. Ölçme-değerlendirmeye yönelik eşleştirme tablosu ile ilgili oranlar ise % 40-50 lerde çıktı. 23
XV. TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU Tablo 3. Derneklerin/ Yeterlik Kurullarının Yaptıkları Sınavlara Yönelik Planlamalar YETERLIK SINAVLARININ PLANLAMASI Sınavın amacı yazılı olarak var mı? (n=22) DAĞILIMLAR Sayı Yüzde Evet 21 95,5 Hayır 1 4,5 Eşleştirme tablosu (blueprint) var mı? (n=19) Evet 10 52,6 Hayır 9 47,4 Eşleştirme tablosu adaylarla paylaşılmış mı? (n=16) Evet 6 37,5 Hayır 10 62,5 Farklı yeterlik alanlarını değerlendirmek için farklı ölçme-değerlendirme yöntemleri kullanılıyor mu? (n=22) Evet 19 86,4 Hayır 3 13,6 Kullanılan her bir değerlendirme yönteminin ağırlıkları belirli mi? (n=19) Evet 15 75,0 Hayır 1 5,0 Tek yöntem kullanılmaktadır 4 20,0 Soru ağırlıkları ÇEP ile uyumlu olarak mı planlandı? (n=21) Evet 19 90,5 Hayır 2 9,5 Sınavların her bir bileşenine ait açıklamalara daha yakından bakıldığında, yeterlik kurullarında en sık kullanılan ölçme-değerlendirme aracının çoktan seçmeli sorular olduğu görüldü. Sözlü sınavlar ve hasta başı pratik sınavlar daha az oranlarda kullanılmakta ve ayrıca hasta başı pratik sınavlardaki hasta/ olgu sayısı genelde 1-3 arasında değişmekte idi. Buna karşın 12 yeterlik kurulunun klinik simüle ortamlarda sınav (OSCE gibi) yaptığı ve bu sınavlardaki istasyon sayısı çoğunlukla 7-10 arasında değiştiği belirlendi. C.Yeterlik Sınavlarının Uygulama Aşaması Yeterlik sınavlarının uygulama aşamasına yönelik sorular incelendiğinde, ilgili soruya yanıt veren; 21 derneğin/ yeterlik kurulunun sadece birisinde sınav sırasında sınavla ilgili adayların bilgilendirilmediği, geriye kalan 20 kurulun bilgilendirme yaptığı, 18 yeterlik kurulundan 2 sinin pratik sınav sonrasında katılımcılara sınavda sergiledikleri performansları ile ilgili yazılı ve/ veya sözlü geribildirim vermediği; 6 sinin yüz yüze, 1 inin değerlendirme formu kullanarak, 6 sinin yazılı olarak, 2 sinin hem yüz yüze hem de yazılı olarak, 1 inin ise farklı bir şekilde geribildirim verdikleri tespit edildi. Derneklerin/ yeterlik kurullarının sınav süreleri dikkate alındığında, toplam süreler üzerinden belirtmek gere- 24
TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. kirse, sınav sürelerinin 120 ile 300 dk arasında geniş bir aralıkta değiştiği gözlendi. Sözlü sınavlarda değerlendirme formu kullanan yeterlik kurullarının oranı 10/12 (bu soruya yanıt veren kurul sayısı 12 idi) iken; sözlü sınavlarda her bir oturumda bulunan değerlendirici sayısı, bu soruya yanıt veren 6 kuruldan 3 ünde bir, 3 ünde ise iki değerlendirici olarak belirtilmiş idi. Pratik sınavları için değerlendiricilere öncesinde bu sınav türü ile ilgili eğitim verilip verilmediği sorulduğunda, bu soruya yanıt veren 13 kuruldan tamamı bu eğitimi verdiklerini belirtti. Pratik sınavlarında her bir istasyondaki veya hasta başındaki değerlendirici sayısı sorulduğunda ise, bu soruya yanıt veren 13 kuruldan 3 ü bir, 9 ü iki, 1 i ise 3 değerlendirici ile bu sınavları yaptıklarını ifade etmişlerdi. D.Yeterlik Sınavlarının Değerlendirme Aşaması Son olarak derneklere/ yeterlik kurullarına yaptıkları sınavları değerlendirmeye, sınav sonrasında yaptıkları uygulamaları belirlemeye yönelik sorular yöneltilmişti. Bu grupta ilk olarak kurullara soruların niteliğini (ayırıcılık, zorluk indeksleri) değerlendirmek amacıyla soru analizi yapıp yapmadıkları sorulmuştu. Bu soruya yanıt veren 21 kuruldan 17 si soru analizi yaptıklarını belirtti. Derneklerden 11 i sınav sonuçlarını postayla veya e-postayla bireysel olarak, 3 ü webden bireysel olarak, 1 i ise sınav sonrası sözlü olarak açıkladığını; 4 derneğin ise birden fazla kanalı kullanarak katılımcılara sonuçları bildirdikleri görüldü. Yine 20 yeterlik kurulundan 16 sının sınav sonuçlarını dernek üyeleri ile paylaştıkları belirlendi. Genel değerlendirmede ise derneklerden/ yeterlik kurullarından sınav sürecinde karşılaştıkları önemli zorlukları ve yürüttükleri yeterlik sınavları ile ilgili gereksinimlerini yazmaları istendi. Yazılan ifadeler incelendiğinde, kurulların karşılaştıkları zorluklar arasında ön plana çıkan nokta, sınavın geçerliliğinin ve getirisinin olmaması gibi nedenlerle yeterlik sınavları ile ilgili katılımcılarda ve eğiticilerde gözlenen motivasyon/ ilgi eksikliği ve dolayısıyla katılımın az olması şeklinde idi. Eğiticiler açısından ön plana çıkan bir diğer nokta ise nitelikli soru hazırlama ve toplamada yaşanan zorluklar idi. Buna paralel olarak, ön plana çıkan gereksinim de, yeterlik sınavlarına geçerlilik/ resmiyet sağlanması ve eğiticilerin daha aktif ve nitelikli katılım için desteklenmeleri, teşvik edilmeleri gibi hem katılımcılarda hem de eğiticilerde motivasyonun/ ilginin artırılması ve bu şekilde katılımın etkinleştirilmesi yönünde idi. Son olarak, derneklerin/ yeterlik kurullarının yürüttükleri sınavları genel olarak 10 puan üzerinden notlandırmaları istendi. Bir skala üzerinde 1 puanın yetersiz 10 puanın ise yeterli olarak tanımlandığı notlandırmada, bu notlamayı yapan toplam 15 yeterlik kurulundan birisi 4,0, birisi 7,0, dokuzu 8,0-8,5 ve dördü ise 9,0-9,5 puan vererek kendi yaptıkları yeterlik sınavlarını, bir dernek dışında yeterliye yakın düzeyde notlandırdığı gözlendi. Sonuçlar a. Ulusal Yeterlik Sınavlarının Güçlü Yönleri: Tüm eksikliklerine rağmen ulusal yeterlik sınavının gerekliliğine ait inancın ülkemizde yerleşmiş olması ve bunun bir sonucu olarak, dışarıdan kaynaklanan yasal bir zorlama olmaksızın yeterlik sınavı yapan uzmanlık derneklerinin sayısının 23 e, bu sınavlara katılanların sayısının yazılı sınavlar için 3822, beceri sınavları için 889 a ulaşmış olması Sınavlar daha çok yazılı sınav ağırlıklı ve dolayıyla bilgiyi/ bilişsel alanı değerlendirmeye yönelik olmakla birlikte yavaş yavaş beceri ve tutum gibi diğer alanların da değerlendirme kapsamına alınması ve buna yönelik ölçme-değerlendirme yöntemlerinin kullanılmaya başlanması, ölçme-değerlendirme alanlarının ve kullanılan ölçme-değerlendirme yöntemlerinin çeşitlenmeye başlaması. Örneğin bu nokta 12 yeterlik kurulunun yeterlik sınavında OSCE yi kullanıyor olması Yeterlik sınavlarını planlanma, uygulama ve sürdürme bağlamında uzmanlık derneklerinin dokuz yıllık zengin bir deneyimine sahip olmaları, bu uygulamaların sürdürülmesi ve artırılması yönünde özveri ile çalışmalarını sürdürmeleri Ölçme-değerlendirme de dahil olmak üzere uzmanlık eğitimin iyileştirilmesi yönünde ulusal düzeyde, ciddi bir irade ortaya konuluması ve bu irade doğrultusunda önemli çalışmalar gerçekleştirilmesi 25
XV. TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU Uzmanlık derneklerin/ yeterlik kurullarının genelde uzmanlık eğitimlerinin özelde yeterlik sınavlarının yapılandırılması ve uygulanması noktasında ülkemizde çeşitli fakültelerde bulunan tıp eğitimi anabilim dalları ile işbirliği içinde hareket ederek eğitim işini profesyonelce ele alma yönünde irade göstermeleri b. Ulusal Yeterlik Sınavlarında İyileştirilmesi Gereken Noktalar ve Öneriler Şu an için ulusal yeterlik sınavını yapan uzmanlık derneklerinin sayısının 23 olması ve ulusal düzeyde yapılacak gerçekçi planlamalarla bu sayının ilk aşamada tüm yeterlik kurullarını içerecek şekilde 43 e yükseltilmesi Mevcut sınavlarının bir getirisinin/ yaptırımının olmadığı ve bunun da hem katılımcılarda hem de uzmanlık dernekleri, eğitim kurumları ve eğiticilerde motivasyon ve ilgil düşüklüğüne neden olduğunu göz önüne alarak bu bağlamda gerekli düzenlemelerin yapılması Mevcut sınavların daha çok bilgiyi değerlendirmeye yönelik olarak yazılı sınavlar şeklinde yürütülmesi, yapılandırılmış sözlü ve beceri sınavları yapan derneklerin oranlarının düşük olması, beceri ve tutum gibi bilgi dışında diğer alanların yeterince değerlendirilmemesi ve dolayıyla sınavlarda farklı değerlendirme yöntem ve araçları kullanılarak katılımcıya ait tüm resmin kapsamlıca değerlendirilememesi gibi sonuçlar dikkate alınarak ulusal yeterlik sınavlarına bir sistem/ program çerçevesinde daha bütüncül ve sistematik şekilde yaklaşılması Sınavların psikometrik (geçerlilik ve güvenilirlik) niteliğine yönelik sorulara yeterince yanıt alınamadığından ve alınan yanıtlar bu yönde zayıflıklara işaret etiğinden (hasta başı sınavların 1-3 hasta/ olgu ile yapılması; oturumlardaki değerlendirici sayılarının yetersiz olması; uygun ve yeterli/ kapsayıcı sınav içeriğinin oluşturulmasına, içeriğe uygun ölçme-değerlendirme yöntem ve araçlarının seçilmesine imkan tanıyan eşleştirme tablolarının yeterince kullanılmaması gibi) sınavların bu açıdan yeniden sorgulanması, psikometrik niteliklerine ait verilerin yeni araştırmalarla netleştirilmesi ve iyileştirilmesi için tıp eğitimi anabilim dallarından destek alınması Ölçme-değerlendirmenin öğrenme ve gelişme etkileri dikkate alınarak ulusal ölçekte yapılan değerlendirmelerin sistematik ve bütüncül yaklaşımla uzmanlık eğitiminin bütünü içinde, yeterliğe ve gelişime odaklı ele alınarak planlanması ve yürütülmesi. Ulusal ölçekli ölçme-değerlendirme etkinliklerinin eğitim kurumlarındaki etkinliklerle bir arada düşünülerek birbirlerini destekleyecek ve tamamlayacak şekilde daha bir iç içe planlanması ve yürütülmesi Klinik simüle ortamlarda ve gerçek iş ortamlarında yeterliğe ve performansa dayalı ölçme-değerlendirme yöntem ve araçların da eklenmesi ile yapılan sınavların iyileştirilmesi ve bu bağlamda dernekler bünyesinde eğitici gelişimi programlarının planlanması ve uygulanması Uzmanlık eğitimi bağlamında ulusal düzeyde faaliyet gösteren resmi ve sivil otoriteler arasındaki işbirliğinin ve eş güdümün güçlendirilmesi. Ulusal düzeyde yapılan çalışmalarda ve alınan kararlarda uzmanlık derneklerinin ve uzmanlık eğitimi veren kurumlarının ön planda tutulması, otonomilerinin gözetilmesi Kaynaklar 1. Dağlı T. TTB-UDEK Ulusal Yeterlik Kurulu 2007-2008 Dönemine Bakış. TTB-UDEK Bülten. Sayı 3, Sayfa 12-16, 2008. 2. Çete Y. Yeterlik Kurulları Ulusal Durum Anketi. TTB-UDEK Bülten. Sayı 3, Sayfa 17-20, 2008. 3. Ulusal Yeterlik Kurulu III. Çalıştayı Raporu. TTB-UDEK Bülten. Sayı 3, Sayfa 36, 2008. 4. Dağlı T. Tıpta Uzmanlık Eğitimi ve Yeterlik Sınavları. II. TOTBİD-TOTEK Ortopedi ve Travmatoloji Eğitim Kurultay Kitabı. Sayfa 83-94, 2008, Ankara. 5. TTB-UDEK Ulusal Yeterlik Kurulu 3. Çalıştayı, Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları, 2008. 26
TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DERNEKLERİ EŞGÜDÜM KURULU XV. YETERLİK SINAVLARI İÇİN FARKLI BİR DENEYİM Doç. Dr. Şerefnur Öztürk UYEK Yönetim Kurulu Üyesi, Türk Nöroloji Yeterlik Kurulu Başkanı, UEMS/EBN Examination Committee Member European Union of Medical Specialists /Neurology (UEMS/Neurology-EBN) Avrupa ülkelerinin (AB üyesi olanlar ve olmayanlarla) nöroloji alanında eğitim programları, nöroloji hizmet alanında özel durumlar için belirlemelerin yapılmasını, rehber ve çerçeve programları, kurumlar arası eğitim işbiliği ve akreditasyon kurullarının kurulmasını ve yürütülmesini gerçekleştiren bir organizasyondur. UEMS/EBN UEMS komiteleri, board, alt kurullar ve ulusal delegeler tarafından belirlenen UEMS alt yapıları ile birlikte çalışır. UEMS/EBN nin hedefi hastalar için nörolojik bakımın geliştirilmesi ve bu amaçla medikal alanların optimal duruma getirilmesidir. Nöroloji alanında eğitim standartlarının oluşturulması ve devam ettirilmesinde UEMS/Neurology; CESMA EACCME UEMS/EBN Visitation UEMS/EBN CME gibi organizasyonlarla işbirliği yapmaktadır. Avrupa da nöroloji eğitiminin standardizasyonun sağlanması, sürekli tıp eğitimi ve sürekli profesyonel gelişimi de destekleyecek, farkındalık yaratacak bir araç olarak UEMS/ EBN board sınavı 2006 da ciddi olarak gündeme gelmeye başlamıştır. Avrupa da yeterlik sınavı yapan uzmanlık alanları sayıca çok sınırlıdır ve bu konuda ulusal deneyimler oldukça önem kazanmaktadır. Türk Nöroloji Derneği olarak uzun süredir katıldığımız TTB-UDEK toplantılarında edindiğimiz bilgi ve deneyimlerle Türk Nöroloji Yeterlik Kurulunu 2004 yılında yaptığımız seçimlerle oluşturduk. Yeterlik kurul ve komisyonlarımız paralel bir gelişme hedefinde iken, sınav komisyonumuzun 2004 yılında ilk yeterlik sınavını gerçekleştirmesi ile bu alana olan ilginin giderek arttığını ve eğitim kurumları ve eğiticilerimizin sınavı soru ve aday katılımı ile desteklerini görmeye başladık ve bu deneyimlerimizi daha önceki TTB Eğitim Kurultaylarında da paylaştık. Her yıl yaptığımız bu sınavlar; 1. Soru hazırlama formlarında yer alan teorik çekirdek müfredatın yaygınlaşmasına 2. Eğitim kurumlarının kendi eksiklerini görmesine 3. Eğitim sürecindeki adayların eksiklerini fark etmesi ve giderme çabalarına 4. Bir prestij belgesi olan Nöroloji Yeterlik Belgesinin akademik yükseltme ve iş olanaklarında yardımcı bir belge edinilmesine katkıda bulunmaktadır. UEMS/Neurology alanında çalışmalarını organize etmek ve yürütmek üzere ulusal delegelerden oluşan üyeler ile yılda iki kere periyodik toplanmaktadır. Bu toplantılara Türkiye temsilcisi olarak 2006 dan beri katılmaktayım. UEMS alanındaki konulara Türkiye olarak aktif katkılarda bulunmaktayız. Avrupa Nöroloji Board sınavlarının hazırlanma sürecinde Türkiye deneyimlerini UEMS kuruluna sunma 27