Prof. Dr. Atilla ŞİMŞEK Viroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi H1N1* Gribi (Domuz gribi) nedir? Son zamanlara kadar sağlık kuruluşları ve medya tarafından domuz gribi olarak tanımlanan H1N1 virusu, insanlarda hastalığa neden olan yeni bir influenza (grip) A virusudur. Bu yeni virus ilk kez ABD de 2009 Nisan ayı içerisinde tespit edilmiştir. Daha sonra Meksika ve Kanada yı da içine alan birçok ülkede bu yeni virusla ilgili enfeksiyonlar bildirilmiştir. Bu virus, mevsimsel olarak gözlenen klasik influenza virusları gibi insandan insana bulaşmaktadır. [*İnfluenza A virusu, insan, domuz, at, kuşlar ve su memelileri gibi türlerde enfeksiyon oluşturmaktadır. İnfluenza A virusunun alttiplendirilmesi virusa ait iki zar antijeni olan hemaglutinin (H) ve nöraminidaz (N) a göre yapılmaktadır. Şimdiye kadar influenza A viruslarında hemaglutinin proteininin 16 alttipi (H1-H16), neuraminidaz proteininin 9 alttipi (N1-N9) tespit edilmiştir.] Bu yeni H1N1 virusu niçin domuz gribi olarak tanımlanmıştır? Bu yeni virus, genlerinin büyük bir çoğunluğunun normal olarak Kuzey Amerika da domuzlar arasında gözlenen influenza viruslarına benzerlik göstermesi nedeniyle ilk görüldüğü esnada domuz gribi olarak tanımlanmıştır. Fakat daha sonra yapılan araştırmalar, bu yeni virusun Kuzey Amerika domuzları arasında sirküle olan virustan çok farklı olduğunu ortaya koymuştur. Bu virusun Avrupa ve Asya da yer alan domuzlarda normal olarak gözlenen grip virusuna ait 2 gen, kuş gribi geni ve insan
gribi geni taşıdığı belirlenmiştir. Bilim adamları bu virusu dörtlü reassortant virusu olarak tanımlamışlardır. [Bazen domuzlar aynı anda birden fazla virus tipiyle enfekte olabilir ve bu durum virusların çoğalmaları esnasında birbirlerinden genetik alışveriş yapmasına olanak sağlar. Bu olayın sonunda, birden fazla virusa ait genleri içeren yeni bir grip virusu ortaya çıkar ki buna reassortant virus adı verilir]. Bu virusu domuzlar taşımakta mıdır ve domuzlardan insanlara bu virus bulaşabilir mi? Şu ana kadar bu yeni virus ile enfekte olan bir domuza rastlanmamıştır. Ancak domuzlar arasında yaygın salgınlara yol açan başka viruslar bulunmaktadır. Bu viruslar çoğu zaman insanları enfekte etmemesine rağmen, domuz ve insanlar arasında bulaşma eğilimi gösteren grip virusları geçmişte gözlenmiş gelecekte de gözlenme ihtimalinin olabileceği düşünülmektedir.
Bu yeni H1N1 virusu bulaşıcı mıdır? Bu virus bulaşıcı olup insandan insana yayılma eğilimi göstermektedir. Ancak şu ana kadar bu virusun insanlar arasında nasıl bu kadar kolay yayıldığı konusunda bir bilgi yoktur. İnsanları H1N1 gribinden koruma amaçlı aşı var mıdır? İnsanlarda hastalığa neden olan güncel grip virusunu içerisinde bulunduran herhangi bir aşı bulunmamaktadır. Şu anda insanlar için kullanılmakta olan grip aşılarının herhangi bir koruyucu etkinliğinin olup olmadığı da bilinmemektedir. Grip virusları, çok hızlı bir şekilde değişime uğrarlar. Bu nedenle aşılanacak olan insanlarda en yüksek düzeyde korunma sağlanabilmesi için en güncel virus suşuna karşı bir aşı geliştirmek oldukça önemli bir unsurdur. Dünya Sağlık Örgütünün, en uygun aday aşı virusunun seçilebilmesi için dünyadaki mümkün olduğu kadar çok virusa erişme ihtiyacının nedeni budur. Tedavi için kullanılan ilaçlar nelerdir? İki sınıf ilaç vardır: 1) Adamantan lar (amantadin ve remantadine) ve 2) Grip virusu nöraminidaz (enfekte ettiği hücreden virusun salınmasını sağlayan enzim) inhibitörleri (oseltamivir ve zanamivir). Daha önce rapor edilen domuz gribi olaylarının çoğunda, tıbbi yardım ve antiviral ilaca gereksinim olmaksızın tamamen iyileşme gözlenmiştir. Bazı grip viruslarında, antiviral ilaçlara karşı tedavinin etkinliğini sınırlayan bir direnç gelişir. ABD de insanlarda meydana gelen son günlerdeki enfeksiyonlardan elde edilen virusların oselatmivir ve zanamivir e duyarlı, amantadin ve remantadin e dirençli olduğu bildirilmiştir.
Bu yeni grip virusu tarafından meydana getirilen enfeksiyonların tedavisinde antiviral ilaçların kullanılmasına yönelik önerilerde bulunmak için bilgiler henüz yetersizdir. Bu yüzden klinisyenler, klinik ve epidemiyolojik değerlendirmeler yaparak hastanın tedavisinde fayda/zarar temeline dayalı bir karar vermek zorundadırlar. Şu anda devam eden grip salgınları için Ulusal ve bölgesel otoriteler, virusun hassasiyet profiline dayalı olarak hastalığın tedavisinde oseltamivir yada zanamivir in kullanılmasını önermektedirler. Kendimizi nasıl koruyabiliriz? Enfeksiyondan korunmak amacıyla, klasik grip enfeksiyonu için uygulanan genel korunma yöntemleri kullanılır: - Ateş ve öksürük gibi klinik belirtilerin gözlendiği kişilerle sıkı temastan kaçınılmalı. - Eller, sabun ve su ile sık sık yıkanmalı. - Yeterli uyku, uygun beslenme ve fiziksel aktiviteyi de içine alan iyi sağlık koşullarında yaşam sürdürülmeli. Eğer bulunduğunuz ortamda enfeksiyona yakalanmış bir birey varsa: - Ev içerisinde hasta için ayrı bir oda tahsis edilmeye çalışılmalı. Eğer bu mümkün değilse hasta diğer kişilerden en az 1 m. uzakta tutulmalı. - Ağız ve burun kapatılmalı. Bu amaçla ticari olarak satılan maskeler ya da dayanıklı, tek kullanımlık veya sterilizasyonu yapılmış materyaller kullanılmalı. - Enfekte kişilerle her temastan sonra eller sabun ve bol su ile yıkanmalı. - Enfekte kişilerin bulunduğu yerlerde havalandırmanın uygun hale getirilmesine çalışılmalı. - Ortam, uygun temizlik maddeleriyle temizlenmeli.
Bunlara ilaveten eğer enfeksiyonunun gözlendiği bir ülkede yaşanıyorsa, ulusal ve bölgesel sağlık kuruluşlarının önerilerine uyulmalıdır. Hastalığa yakalandığınızı düşünüyorsanız ne yapmalısınız? Eğer kendinizi kırgın hissediyor, yüksek ateşiniz, öksürük ya da boğaz ağrınız var ise: - Evden dışarı çıkmayın; işyeri, okul ya da kalabalık yerlere mümkün olduğunca gitmemeye çalışın. - Dinlenin ve bol sıvı alın. - Öksürme, aksırma esnasında temiz mendille ağız ve burnunuzu kapatın ve önceden kullandığınız mendilleri bir daha kullanmayın. - Özellikle öksürme ya da aksırma sonrası olmak üzere ellerinizi sabun ve bol su ile sık sık yıkayın. - Hastalığınız konusunda ailenizi ve arkadaşlarınızı bilgilendirin ve ev halkından alışveriş gibi diğer insanlarla temas gerektiren işler için yardım isteyin. Eğer tıbbi yardıma ihtiyaç duyulursa: - Yola çıkmadan önce doktorunuzla veya sağlık kuruluşu ile iletişime geçerek durumunuzu bildirin. Hastalığa yakalandığınızdan niçin şüphelendiğinizi açıklayın (Örneğin, salgınlarının görüldüğü bir ülkeye son zamanlarda gerçekleştirilen bir seyahat gibi). Size verilen tavsiyelere uyun. - Yola çıkmadan iletişime geçmeniz mümkün değilse size sağlık hizmeti sağlayacak bir yere ulaşır ulaşmaz hastalığa yakalandığınız şüphesini bildirin. - Ulaşım sırasında, ağız ve burnunuzun kapalı olmasına dikkat gösterin.
Eveeet, domuz gribi olmadığınız kesin Enfeksiyonun şu anda Dünya üzerindeki durumu nedir? 20 Mayıs 2009 tarihi saat 06.00 itibariyle (Kısa aralıklarla güncelleştirme yapılacaktır) resmi olarak ülkemizin de içinde bulunduğu 41 ülkede 10243 adet influenza tip A (H1N1) vakası bildirilmiştir. Meksika da 72 kişinin ölümüyle sonuçlanan toplam 3648 olay, ABD de ise 6 kişinin ölümüyle sonuçlanan 5469 olay belirlenmiştir. Enfeksiyonun laboratuar teşhisi ile belirlendiği ülkeler ise şunlardır: Arjantin (1), Avustralya (1), Almanya (14), Avusturya (1), Belçika (5), Brezilya (8), Çin (7), Danimarka (1), Ekvator (1), El Salvador (6), Finlandiya (2), Fransa (15), Guatemala (3), Güney Kore (3), Hindistan (1), Hollanda (3), İngiltere (102), İrlanda (1), İspanya (107), İsrail (7), İsveç (3), İsviçre (1), İtalya (9), Japonya (210), Kanada (496/ 1 ölüm), Kolombiya (12), Kore Cumhuriyeti (1), Kosta Rika (9/ 1 ölüm), Küba (3), Malezya (2), Norveç (2), Panama (65), Peru (3), Polanya (2), Portekiz (1), Şili (5), Tayland (2), Türkiye (2), Yeni Zelanda (9), Yunanistan (1). [Toplam 10243 vaka, 80 ölüm/ Ölüm oranı % 0.78] Harita için : http://www.who.int/csr/don/h1n1_20090520_0600.jpg Ülkemizdeki durum nedir? ABD den yola çıkıp Amsterdam üzerinden Irak a gitmek amacıyla İstanbul a gelen ABD vatandaşı bir kişide domuz gribi (Influenza A/H1N1) virüsü tespit edilmiş ve birlikte seyahat ettiği yakınlarından da hastalık belirtisi olmamasına rağmen tedbir olarak numune alınmıştır. Numunelerin incelenmesi sonucunda hastanın annesinde de domuz gribi (Influenza A/H1N1) virüsü tespit edilmiş, diğer aile fertlerinde ise virusa rastlanmamıştır. Her iki vaka ve yakınları havaalanında başka kişilerle temas
etmeden izole edilerek hastanede gözlem altına alınmışlardır. Hastaların ve yakınlarının genel durumu iyi olup tıbbi takibi yapılmaktadır. Hastalara ilaç tedavisi uygulanmaktadır. Her iki hasta da vatandaşımız olmayıp uçakla seyahatleri esnasında aktarma yapmak üzere ülkemize gelmişlerdir. Virusu seyahate çıkmadan önce bulundukları ülkeden almışlar ve ülkemizden transit geçerken sağlık ekiplerimizce fark edilmişlerdir. Her iki vaka da ülkemizde ortaya çıkan bir bulaşma değil, sınırlarımıza girmeden meydana gelmiş bir bulaşma ile hastalanmışlardır. Hasta ile birlikte aynı uçakta seyahat eden yolcuların isimleri, adresleri belirlenmiş ve tümüne ulaşılmıştır. Uluslar arası girişlere açık hava alanlarımız, limanlarımız ve kara hudut kapılarındaki sağlık kontrolleri sürdürülmektedir. İlişkilerimizin yoğun olduğu Avrupa ülkelerinde de vaka görülmesi nedeniyle Edirne ve Kırklareli illerimiz başta olmak üzere kara hudut kapılarındaki önlemler arttırılmıştır. Korunma ve tedavi amaçlı olarak Sağlık Bakanlığımız stoklarında mevcut olan 1.200.000 kutu ilaç stoğunun arttırılmasına karar vermiş ve üretici firmalarla gerekli irtibatları kurmuştur. Yine Sağlık Bakanlığımız tarafından ülkemizdeki ve dünyadaki gelişmeler kamuoyu ile günlük olarak paylaşılmaktadır. Bu konuda spekülatif haberlere itibar edilmemesi, basınımız tarafından kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi büyük önem arz etmektedir. Seyahat kısıtlaması önerilmemekle birlikte, zorunluluk olmadıkça hastalığın görüldüğü ülkelere seyahatlerin ertelenmesi, seyahat edilmesi zaruri ise kişisel korunma önlemlerine uyulması gerekmektedir. Son 7 gün içerisinde yurt dışından gelen ve 38 0 C üzerinde ateşi ve boğaz ağrısı, öksürük, kırgınlık, halsizlik belirtilerinden en az biri olanların hekime müracaat etmeleri gerekmektedir. http://www.saglik.gov.tr/
Yararlı Linkler: http://www.cdc.gov/h1n1flu/swineflu_you.htm http://www.msnbc.msn.com/id/30503740/ http://www.pandemicflu.gov/index.html http://www.rshm.gov.tr/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=45&itemid=481 http://www.webmd.com/cold-and-flu/flu-guide/20061101/swine-flu-faq http://www.webmd.com/cold-and-flu/slideshow-swine-flu http://www.who.int/en/