ORHON YAZITLARI (KÖL TEGİN, BİLGE KAĞAN, TONYUKUK, ONGİ, KÜLİ ÇOR) KONYA, 2012
İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ.......... 3 KISALTMALAR.... 6 GİRİŞ....... 9 1. RUNİFORM (RUNİK) YAZI.... 13. 2. ESKİ TÜRK YAZITLARININ BULUNUŞU VE İLK ÇALIŞMALAR... 18 3. ESKİ TÜRK YAZITLARININ BULUNDUĞU YERLER... 25 3. 1. MOĞOLİSTAN YAZITLARI... 25 3. 2. YENİSEY YAZITLARI... 28 3. 2. 1. NUMARALANDIRILMIŞ YENİSEY YAZITLARI... 29 3. 2. 2. NUMARALANDIRILMAMIŞ YENİSEY YAZITLARI... 32 3. 3. DAĞLIK ALTAY YAZITLARI... 32 3. 4. KIRGIZİSTAN YAZITLARI... 34 4. KÖL TEGİN İN KİMLİĞİ VE YAZITI... 35 5. BİLGE KAĞAN IN KİMLİĞİ VE YAZITI... 69 6. TONYUKUK UN KİMLİĞİ VE YAZITI... 103 7. ONGİ YAZITI......... 125 8. KÜLİ ÇOR UN KİMLİĞİ VE YAZITI.... 135 9. DİZİN...... 151 10. KAYNAKLAR...... 193
10. KAYNAKLAR AALTO, P. 1946. Zu den Pferdenamen der Orchon Inschriften. Finnisch Ugrische Forschungen 29, 127 133. Türkçesi: Orhon Yazıtlarındaki At İsimleri Üzerine. Türkçeye çev.: ERHAN AYDIN, TD 587, 2000, 453 457. AALTO, P. G. J. RAMSTEDT J. G. GRANÖ 1958. Materialien zu den alttürkischen Inschriften der Mongolei. JSFOu 60/7, 3 91. AALTO, P. 1971. Iranian Contacts of the Turks in Pre Islamic Times. Studia Turcica, 29 37. 1991. Old Turkic Epigraphic Materials, Gathered by. J. G. Granö. JSFOu 83, 7 78. 1992. Kül Tegin är at bo/ultï. Türk Kültürü Araştırmaları 30/1 2, 119 124. ADAMOVIÇ, M. 1996. Otça Borça. CAJ 40, 168 172. Türkçesi: Otça borça. Türkçeye çev.: ERHAN AYDIN. TD 633, 2004, 261 264. AKAR, ALİ 2005. Türk Dili Tarihi. İstanbul: Ötüken. AKSAN, DOĞAN 1983. Köktürkçenin Sözvarlığı Üzerine. TDAYB 1980 1981, 17 21. 2000. En Eski Türkçenin İzlerinde, Orhun ve Yenisey Yazıtları Üzerinde Sözcükbilim, Anlambilim ve Biçembilim İncelemelerinin Aydınlattığı Gerçekler. İstanbul: Simurg. ALİMOV, RYSBEK 2014. Tanrı Dağı Yazıtları. Eski Türk Runik Yazıtları Üzerine Bir İnceleme. Konya: Kömen. ALYILMAZ, CENGİZ 2000. Bilge Tonyukuk Yazıtları Üzerine Birkaç Düzeltme. TDiA 10, 103 112. 2003a. Moğolistan da Eski Türk Kültür ve Medeniyetine Ait Bazı Eserler ve Bulundukları Yerler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 21, 181 199. 2003b. Köl Tigin Yazıtına Yapılan Eklemeler Üzerine. Orkun 59, 24 27. 2005. Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu. Ankara: Kurmay. 2007. (Kök)türk Harfli Yazıtların İzinde. Çorum: KaraM. ÖZGÜR AY METİN YILMAZ (Yay.) 2010. I. Uluslararası Uzak Asya dan Ön Asya ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni Bildirileri. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Ü. AMANJOLOV, A. S. 2003. İstoriya i teoriya drevnetyurkskogo pis ma. Almatı. APPELGREN KIVALO, O. H. 1931. Alt altaische Kunstdenkmäler (Briefe und Bildmaterial von J. R. Aspelins. Reisen in Sibierien under Mongolei 1887 1889). Helsingfors. 201
AREZI, AIERKEN 2011. Orhon Yazıtları nın Uygurca Çevirisi ve Çin Halk Cumhuriyeti ndeki İlgili Çalışmaların Genel Bir Değerlendirilmesi. III. Türkiyat, c. 1, 55 70. ARSLAN EROL, HÜLYA 2008. Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine Anlam Değişmeleri. Ankara: TDK. ASIM (YAZUKSUZ), NECİB 1924. Orhon Abideleri. İstanbul (H. 1340). AYDAROV, G. 1963. O yazıke pamyatnika Kutlug Kagana (VIII v.). İzvestiya Akademii Nauk KazSSR 1963/6, 81 88. 1970. Yazık pamyatnika Kuli Çora VIII v. Alma Ata: Filologiçeskiy Sbornik KazGU. 1971. Yazık Orhonskih pamyatnikov drevnetyurkskoy pis mennosti VIII veka. Alma ata: Akademiya Nauk Kazakskoy SSR. 1983. Ongin öskertkişi. Eski Türki cazba öskertkişteri turalı zertteyler. Almatı, 127 161. AYDIN, ERHAN 2007. Şine Usu Yazıtı. Çorum: KaraM. 2007. Eski Türk Yazıtlarındaki Kırgız Seferleri Üzerine Notlar. Sibirische Studien / Sibirya Araştırmaları 2/1, 41 64. 2007. Eski Türk Yazıtlarının Yazılış ve Dikilişleri Üzerine. Gazi Türkiyat 1, 149 158. 2007. Ötüken Adı ve Yeri Üzerine Düşünceler. TSt 2/6, 1262 1270. 2008a. Türk Runik Kaynakçası. Çorum: KaraM. 2008b. Ongi Yazıtı Üzerine İncelemeler. İlmî Araştırmalar 25, 21 38. 2008c. Tonyukuk Yazıtının 6. Satırında Bir Düzeltme Denemesi: Böŋüsär mi böŋräsär mi?. DA 2, 79 86. 2009. Türk Runik Kaynakçası na Ek I. TSt 4/8, 557 580. 2010a. Türk Runik Bibliyografyası (Genişletilmiş 2. baskı). İstanbul: TDAD: 61. 2010b. The Contribution of the Mongolian Language on the Reading of Place Names in Old Turkic Inscriptions: Togla or Tugla (Tugula?). CAJ 54/1, 22 26. 2010c. Bulçu Yer Adı Üzerine Notlar. TSt 5/1, 118 126. 2011a. Küli Çor Yazıtının 18. Satırındaki YGR Harfleriyle Yazılmış Sözcük Üzerine Düşünceler. Ötüken'den İstanbul'a, 225 232. 2011b. Yenisey Yazıtlarında Geçen Türk Boyları Üzerine Notlar. TSt 6/1, 390 398. Rusçası: Zametki po povodu nazvaniy Tyurkskih plemen, vstreçayutsihsya v Yeniseyskih nadpisyah. Rusçaya çev.: YU. A. AVER YANOV, Redaksiyon: D. D. VASILYEV, Êpigrafika Vostoka XXIX, 2011, 3 13 2011c. Remarks on Qatun in the Yenisei Inscriptions. AOH 64/3, 251 256. 202
2011d. Eski Türk Yazıtlarındaki çıntan ıgaç sandal ağacı Üzerine. Bilig 56, 25 32. 2012a. Yenisey Yazıtları Nasıl Tarihlendirilebilir? TSt 7/2, 161 168. 2012b. Küli Çor Yazıtı ve Yazıtla İlgili Sorunlar Üzerine Notlar. Dil ve Edebiyat Araştırmaları 5, 251 272. 2012c. Eski Türk Yer Adları, Eski Türk Yazıtlarına Göre. Konya: Kömen. RİSBEK ALİMOV FİKRET YILDIRIM 2013. Yenisey Kırgızistan Yazıtları ve Irk Bitig. Ankara: BilgeSu. 2013. Uygur Kağanlığı Yazıtları ile Yenisey Yazıtlarında Türk Adının Kullanımı Üzerine. Belleten 77/278, 81 87. 2013. Okunuşunun 120. Yılında Eski Türk Yazıtları ve Türk Runik Bibliyografyasında Son Durum. TD 105/742, 76 81. BADAM, A. 2010. Moğolistan daki Runik Yazıtlar. Türkbilig 20, 67 81. BANG, W. 1896. Über die köktürkische Inschrift auf der Südseite des Kültegin Denkmals. Leipzig: Harrassowitz. 1898a. Zu den Kök Türkischen Inschriften. TP 9/2, 117 141. 1898b. Zur Erklärung der köktürkischen Inschriften. WZKM 12, 34 54. BANGUOĞLU, TAHSİN 1958. Kâşgarî den Notlar I: Uygurlar ve Uygurca Üzerine. TDAYB 1958, 87 113. 1964. Eski Türkçe Bazı Adlar Üzerine: I. Gültekin. Bilimsel Bildiriler 1963, Ankara: TDK, 1 4. BARTHOLD, V. V. 1897. Die Historische Bedeutung der alttürkischen Inschriften. W. RADLOFF: Die alttürkische Inschriften der Mongolei. (Neue Folge). St. Petersburg, 1 36. 1899. Die alttürkischen Inschriften und der Arabischen Quellen. W. RADLOFF: Die alttürkischen Inschriften der Mongolei (Zweite Folge). St. Petersburg, 1 29. 2010. Orta Asya, Tarih ve Uygarlık. Türkçeye çev.: D. AHSEN BATUR, İstanbul: Selenge. BARUTÇU, F. SEMA 1983. Kül Tigin mi? Köl Tigin mi? TDA 22, 101 104. BARUTCU ÖZÖNDER, F. SEMA 2000. Eski Türk Çağı Kaya Yazıtları: I. Örük Yazıtı, II. Hangiday Yazıtı, III. Arhanan Yazıtı. Kök Araştırmalar 2/1, 121 134. 2002. Eski Türklerde Dil ve Edebiyat. Türkler, c. 2, 481 501. BATTULGA, TS. 2005. Mongolın runi biçgiyn baga dursgaluud. Ulaanbaatar: Corpus Scriptorum, Tom. 1. BAZILHAN, N. 2005. Kazakstan Tarihı Turalı Turki Derektemeleri II, Köne Türik Bitiktastarı Men Eskertkişteri (Orhon, Yenisey, Talas). Almatı. BAZIN, L. J. R. HAMILTON 1979. Remarques sur l expression qïz qoduz en turc ancien. Turcica 11, 187 189. BAZIN, L. 1981. Kül Tegin ou Köl Tegin? Scholia, 1 7. 203