Alçak Gerilim Yönetmeliği (73/23 AT) Kılavuz Alçak Gerilim Yönetmeliği ve bu Yönetmelikle birlikte ele alınan diğer Yönetmeliklerin uygulanması 1
GİRİŞ: Bu Kılavuz Yeni Yaklaşım konsepti içinde yer alan Üretici,Yetkili Temsilci,İthalatçı veya ürünü ilk olarak pazara sunanın sorumlulukları ve bu konuda elde edilen deneyimler dikkate alınarak hazırlanmıştır.( Detaylı Bilgi için AB Ticaret dosyasına bakınız) Bu Kılavuzda Alçak Gerilim Yönetmeliği ve diğer Yönetmeliklerle ilişkiler de açıklanmıştır. Direktif 73 / 23 EEC 19 Şubat 1973 tarihinde AB Üyesi Ülkelerin belirli Gerilim Sınırları içinde yer alan elektrikli cihazlara ait mevzuatların uyumlaştırılması ile hazırlanmış ve AB Resmi Gazetesinde yayınlanmıştır.1993 yılında 93/68 EEC Direktifinin eki olarak ve uygunluk değerlendirme kapsamında elektrikli cihazların CE işareti taşımaları amaçlanmıştır Daha sonra yapılan çalışmalar sonunda bu doküman son hale getirilerek Yeni Yaklaşım Yönetmeliği olarak 1 Ocak 1997 tarihinde zorunlu uygulamaya girmiştir. KAPSAM; Yönetmelik 50-1000 V Alternatif Akım ve 75-1500 V Doğru Akım gerilim sınırları içinde bulunan Elektrikli Cihazlara (1) uygulanmaktadır. Gerilim değerleri giriş veya çıkış değerleri olup,cihaz içinde oluşan gerilimler dikkate alınmamaktadır. Batarya ile çalışan ancak gerilim değerleri bu sınırların dışında olan cihazlar da AGY nin kapsamı dışındadır.ancak batarya şarj cihazı veya cihaza entegre güç kaynağı olan ve bu belirtilen sınır değerleri içinde yer alan cihazlar Yönetmeliğin kapsamı içindedir. 50 V AC ve 75 V DC besleme gerilimli bataryalı cihazlar örneğin ; Notebook. Aşağıdakiler Alçak Gerilim Yönetmeliğinin kapsamı dışındadır; Patlayıcı ortamda kullanılan cihazlar Röntgen ve Tıbbi amaçlı cihazlar Asansörlerde kullanılan elektrikli parçalar Elektrikli ölçü aletleri Diğer Yönetmeliklerin ilgi alanına girdiklerinden Fiş ve prizler Elektrikli çit kontrolleri Gemi,uçak,demiryolu tesislerinde kullanılan özel elektrikli cihazların güvenli oldukları Üye Ülkelerin de katıldığı uluslar arası Kuruluşlar tarafından temin edildiği için,bu cihazlar Yönetmeliğin kapsamı dışındadır. (1) IEC ye göre elektrikli cihaz; elektrik enerjisini üretmek,çevirmek,iletmek,dağıtmak amacıyla kullanan makine,transformatör,aparat,ölçü aleti,koruyucu ekipman,kablolu malzeme gibi cihazlardır. 2
Genel olarak bu Yönetmelik tüketim ve yatırım mallarının belirtilen sınır gerilimleri içinde olanlarını kapsar,burada ayrıca elektrikli aparatlar,el tipi elektrikli avadanlıklar,balastlı aydınlatma ekipmanları,kontrol konsolları,elektrik tesisatı ve elemanlarının bu kapsamda yer aldığını belirtmekte fayda vardır.komisyon tarafından 15 Aralık 1982 tarihinde Cable Management Systems olarak bilinen cihazlar da AGY ne dahil edilmiştir. Bileşenler Yönetmelik kapsamında değerlendirilir mi? Genel olarak hem bir cihaz içinde kullanılan, hem de tek başına kullanılabilen cihazlar Yönetmelik ilgi alanındadır. Ancak bazı elektrikli aparatlar bileşen olarak üretilip diğer bir cihaza (son ürün) monte edilirler,bunların güvenliği bağlantının nasıl yapıldığı ve son ürünün karakteristiklerine de bağlıdır.bu gruba aşağıda belirtilen temel elektronik bileşenler ve benzeri diğer bileşenler girmektedir. Baskılı Devre,tranzistor,diyot, triyak, opto elktronik elemanlar, gibi aktif elemanlar Kapasitör,indüktans,direnç,filtre gibi pasif elemanlar Konnektör, mekanik koruyucu elemanlar, baskılı devre terminal röleleri,mikro anahtarlar gibi elektro mekanik elemanlar Alçak Gerilim Yönetmeliğinin amaçları doğrultusunda bu tür temel bileşenlerin emniyeti için uygun monte yöntemlerinin kullanılması göz önüne alınmalıdır ve bunlar CE İşareti gerektirmezler. Ancak bazı elektrikli bileşenler bir cihaz içinde kullanılmakta ve ilave güvenlik açısından önemli ise,elektrik motoru veya transformatör gibi,bunlar CE İşareti gerektiren elemanlardır. Temel Bileşenlerin dışında kalan lamba, starter,sigorta,anahtar,elektrik bağlantı elemanları gibi genellikle bağlantı için kullanılan fonksiyonu gereği dikkatli monte edilen elemanlar bu Yönetmelikte Elektrikli Cihaz olarak adlandırılırlar. Yönetmeliğin öngördüğü Güvenlik talepleri nelerdir? Yönetmelik elektrikli cihazların kullanımı sırasında oluşan riskleri kapsar ancak bu risklere yalnız elektrik değil, mekanik, kimyasal ve diğer riskler de dahildir.yönetmelik gürültü ve titreşime karşı alınacak tedbirleri, ergonomi sağlamaya dönük tedbirleri de öngörmektedir.yönetmeliğin EK-1 inde bu hususlar belirtilmektedir. Elektromanyetik Uyumluluk (emisyon ve bağışıklık) ile ilgili konular bu Yönetmeliğin dışında olup,ayrı olarak 89/ 336 AT Yönetmeliğinde incelenmiştir. 3
EK-1 deki radyasyon insan ve evcil hayvanlara olan direk etkiyi belirtmektedir,elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeliği kapsamındaki elektromanyetik karışım kastedilmemektedir.burada elektrikli cihazlar için diğer ilgili Yönetmeliklere de bakılması gereği ortaya çıkmaktadır. Uygunluk Değerlendirme Prosedürünün Uygulanması Yönetmeliğin Madde 7 ve EK IV ünde Üretici veya Topluluk içindeki Yetkili Temsilci tarafından uygulanacak Uygunluk Değerlendirme Prosedürü hakkında bilgi verilmiştir.yönetmeliğe göre 3 temel işlem vardır. Teknik Dosya; Ürün piyasaya sürülmeden önce Üretici tarafından Elektrikli Cihazın bu koşullarını taşıdığını gösteren doküman( Teknik Dosya) hazırlanmalıdır. Yönetmelik Teknik Dosya İçeriği: Tasarım, üretim ve işletim ile ilgili detaylı bilgiler bu dokümanda yer almalıdır.bunlar; -Elektrikli cihazın genel tanıtımı -Tasarım ve üretim çizimleri, devre ve bileşenlere ait bilgiler -Kullanılan Standartların listesi,standart kullanılmadı ise güvenliğin nasıl sağlandığına dair yeterli açıklamalar -Hesaplamalar,kontroller -Test raporları (Üretici gerekli durumlarda Onaylanmış Kuruluşlardan test yaptırarak bu dokümanları Teknik dosyaya ekleyebilir) Teknik Dosya kim tarafından ve nerede muhafaza edilir? Teknik Dosya ürünün üretildiği tarihten itibaren 10 yıl süre ile muhafaza edilmelidir.bu doküman AB Ülkeleri içinde yerleşik olan Üretici veya Yetkili Temsilci tarafından Piyasa Gözetiminden sorumlu Otoritelere talep halinde gösterilmek üzere saklanır.bir ürünle ilgili Üretici veya Yetkili Temsilcinin AB Ülkeleri içinde olmaması halinde ürünü AB pazarına sunan ithalatçı veya kişi bu işlemden sorumludur. Uygunluk Beyanı: Üretici veya Yetkili Temsilci Uygunluk Beyanını ürün piyasaya sürülmeden önce düzenlemelidir.beyanın bir kopyasının muhafazası ve gerekli hallerde otoritelere gösterilmesi sorumluluğu Teknik Dosya ile aynıdır. 4
Uygunluk Beyanının İçeriği: Yönetmeliğin EK III B bölümünde Uygunluk Beyanının İçeriği verilmiştir.uygunluk Beyanı AB Ülkelerinin Resmi dillerinden birinde yazılmalıdır. CE İşareti: Ürün bu işareti taşımak zorundadır.yalnızca Topluluk içindeki Üretici veya Yetkili Temsilcisi bu işareti ürüne yapıştırabilirler. Standartlar Üretim sırasında kullanılan standartlarla ilgili bilgiler Madde 6 da belirtilmektedir. Harmonize standart olarak bilinen EN Standartlarının kullanımı Uygunluğun Varsayımı açısından önemlidir.standart kullanımına alternatif olarak herhangi bir EN veya ulusal standart kullanılmadan güvenlik sağlayıcı usuller ile üretim yapılabilir.bu durumda üretici uygunluk varsayımını kullanmadığı için teknik dosyada güvenliği nasıl sağladığını açıklamak zorundadır. Alçak Gerilim Yönetmeliğinin diğer Yönetmeliklerle ilişkisi Makine Emniyeti Yönetmeliği a) Makine olarak tanımlanan bazı elektrikli cihazlar,makine Emniyeti Yönetmeliği kapsamında yer almazlar.bunun nedeni eğer makinenin riski büyük oranda elektrikten kaynaklanıyor ise,bu tip makineler Alçak Gerilim Yönetmeliği içinde mütalaa edilirler. Bilindiği gibi EN 1050 standartı ile risk analizinin nasıl yapılacağı belirtilmiştir.risk analizi sonucunda yukarıda belirtilen husus ortaya çıkarsa mekanik risklerin göz önüne alınması da gereklidir. b) Makine Emniyeti Yönetmeliği EK-I de belirtilen Elektrik Güç Kaynağının AGY sınırları içinde olması halinde ; - AGY temel gereklerinin karşılanması için EN standartlarının koşullarını yerine getirmesi (Uygunluk Varsayımı ) -Eğer makine Makine Emniyeti Yönetmeliğinin EK IV ünde yer alıyorsa, bu durumda Onaylanmış Kuruluşa başvuru ve Tip Testi gereklidir ve Onaylanmış Kuruluş bu halde Alçak Gerilim Yönetmeliğinin makinenin elektrik bileşenleri ile ilgili uygunluk değerlendirme prosedürlerini de hesaba alma durumundadır. 5
Yapı Malzemeleri Yönetmeliği AGY kapsamına giren Bazı elektrikli cihazlar Yapı işlerinde kullanılmak üzere üretilebilirler.bu halde bu tip cihazlar AT 89/106 Yönetmeliğinin temel gereklerini sağlarlar, EN standartlarına uygunluk ve bu Yönetmeliğin uygunluk değerlendirme prosedürlerini (Madde 13) karşılamak zorundadırlar. Telekomünikasyon Terminal Cihazları ve Uydu Cihazları Yönetmeliği Bazı elektrikli cihazlar; Telekomünikasyon Terminal Cihazları Yönetmeliği Madde 2 de terminal cihazları, Uydu Cihazları Yönetmeliği Madde 1 de de Uydu Yer İstasyon cihazları olarak tanımlanırlar. Her iki Yönetmeliğin ilgili maddelerinde cihazların AGY koşullarını sağlamasını gerektiği ve AGY hükümlerine göre CE İşareti yapıştırılmasını gerekli görmektedir. Gaz Yakan Aletler Yönetmeliği Gaz Yakan Aletler Yönetmeliğinde yer alan cihazların elektrik bileşenleri AGY ilgi alanına girerler.bu Yönetmeliğin belirttiği emniyet tertibatları,kontrol cihazları ve regülatörlerin ( piyasada ayrı olarak satılabilirler ve gaz yakan bir cihazın üretiminde kullanılırlar ) bazıları elektrikli cihaz olabilirler ve AGY kapsamına girerler (Gerilim sınırları dikkate alınarak).üretici Gaz Yakan Cihazlarla ilgili uygunluk değerlendirme işlemlerinde AGY temel gereklerini de dikkate almak zorundadır. 6