TAPU ve KADASTRO BİLGİLERİNİN ÖNEMİ ve KADASTRO ÇALIŞMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Ö. A. ANBAR Tapu ve Kadastro İstanbul Bölge Müdürü, istanbulbolge@tapu.gov.tr 1. Giriş Anayasanın 35. maddesi ile herkesin mülkiyet ve miras haklarına sahip olduğu hususu teminat altına alınmıştır. Taşınmazlar üzerindeki hakları göstermek üzere tapu sicillerinin tutulacağı ve taşınmazların kütüğe kaydı ve belirlenmesinde resmi bir ölçüme dayanan planın esas alınacağı, tapu sicillerinin tutulmasından doğan bütün zararlardan devletin sorumlu olacağı Medeni Kanunda belirtilmiştir. Teknolojik gelişmeler ve küreselleşmenin sonucu yaklaşımlar, toprağa dayalı hizmetlere de yeni bir anlayış getirmiştir. Ülkemizde sosyal, ekonomik, teknik ve hukuki alanlardaki gelişmeler, şehirleşme ve imar hareketleri ile toprağa dayalı her türlü projeler kadastronun öncelikle bitirilmesini gerektirmektedir. Çünkü her türlü yatırım ve mühendislik projelerinin sağlıklı bir şekilde sonuçlandırılması ancak iyi bir Tapu ve Kadastro bilgisi ile mümkün olmaktadır. Tapu ve Kadastro verileri, e-devlet işlevininde en önemli ve temel bilgi kaynağını oluşturacaktır. Çeşitli kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde, tüm kamu kurumları tarafından, mülkiyete ait sözel bilgiler ile mülkiyet sınırlarını içeren harita bilgileri kullanılmaktadır. Ülkemizde yaklaşık 10500 köyün kadastro çalışmaları tamamlanamamıştır. Özel sektörden hizmet satın almak suretiyle ülke kadastrosunun mümkün olan en kısa zamanda bitirilmesi hedeflenmektedir. Kadastro işlemi; taşınmazlara ilişkin tapu sicillerini tesis etmek ve resmi bir ölçüme dayanan planları yapmaktır. Ülkemizde kadastro işlemini yapmakla görevlendirilen kurum ise Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü dür. 2. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün Görevleri Ülkemizin tesis kadastrosunu yaparak tapu sicilini tesis etmek, Taşınmaz mallarla ilgili her türlü akit ve tescil işlemlerini yürütmek, Hazinenin sorumluluğu altındaki tapu sicilini düzenli olarak tutmak, Mülk emniyetini sağlamaktır. 2.1. Çalışmalar Kadastro çalışmalarına 1925 yılında başlanılmış olup, çalışmalar halen 22 Bölge Müdürlüğü, 1003 Tapu Sicil Müdürlüğü ve 325 Kadastro Müdürlüğünde yaklaşık 12.000 personel ile sürdürülmekte, Tapu-kadastro birimlerinde yılda; 3 milyon işlem yapılmakta ve yaklaşık 15 milyon vatandaşımıza hizmet verilmektedir. 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 625
Cumhuriyetin ilk yıllarından beri yaklaşık 80 yıldır kadastro çalışmaları yapılmaktadır. Bugüne kadar, Ülke genelinde mevcut 47.854 birimden ( 37.141 köy, 10.713 mahalleden) 36.760 adedinde (26.385 köyde %71 oranında, 10.375 mahallede de % 97 oranında ) kadastro çalışmaları tamamlanmıştır. 2.2. Kadastro Çalışmalarında Son Durum 3402 Sayılı Kanun çerçevesinde yürütülmektedir. DPT Müsteşarlığınca kadastrosu yapılacak tahmini toplam alan 417 000 km2 olarak tespit edilmiştir. Kadastro Sonuç Durumu (19/09/2005 tarihi itibariyle); Şehir Kadastrosu ( Birim/Mahalle Bazında ) Toplam Mahalle Sayısı : 10.713 Toplam Biten Mahalle Sayısı : 10.375 % 96.84 Devam Eden Mahalle Sayısı : 191 % 1.79 Kalan Mahalle Sayısı : 147 % 1.37 Köy Kadastrosu ( Birim/Köy Bazında ) Toplam Köy Sayısı : 37.141 Toplam Biten Köy Sayısı : 26.385 % 71.04 Devam Eden Köy Sayısı : 3.841 % 10.34 Kalan Köy Sayısı : 6.915 % 18.62 Köy+Mahalle Kadastrosu ( Birim Bazında ) Köy+Mah Kadastrosu ( Alan Bazında ) Toplam Köy+Mahalle Sayısı: 47.854 Toplam Alan ( Tahmini ) : 417.000 km2 Toplam Biten Köy+Mahalle Sayısı: 36.760 Biten Alan : 305.409 km2 % 76.82 % 73.24 Devam Eden Köy +Mahalle Sayısı: 4.032 % 8.42 Kalan Köy+Mahalle sayısı Sayısı: 7.062 Kalan Alan : 111.591 km 2 % 14.76 % 26.76 3. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün Bazı Önemli Projeleri Proje 1: Proje 2: Proje 3: Proje 4: Proje 5: Tesis Kadastrosu çalışmalarının Ülke Genelinde Tamamlanması TAKBİS- Tapu - Kadastro Bilgi Sistemi Kurulması ve Yaygınlaştırılması TARBİS- Tapu Arşiv Bilgi Sisteminin Kurulması Harita Bilgi Bankasının Kurulması. CORS, Sürekli Ölçüm Yapan Sabit GPS İstasyonlarının Kurulması 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 626
3.1. Proje 1: Tesis Kadastrosu Çalışmalarının Ülke Genelinde Tamamlanması Süre : 3 Yıl Gerekli Ödenek : 160 milyon $ Projenin amacı, özel sektörden de hizmet satın alınarak tüm kadastro çalışmalarının sayısal ortamda yapılmasıdır. Cumhuriyet tarihinde, bu güne kadar yılda ortalama 350 köy veya mahallede kadastro çalışmaları bitirilebilmekte iken, İlk defa özel sektörden hizmet satın alınmak suretiyle, 2004 yılında 1.200 köy ve mahallede kadastro çalışmaları tamamlanmış, 2005 yılında ise 4032 köy ve mahallede çalışmalar sürdürülmektedir. Hedefimiz, 2006 yılı sonunda problemsiz tüm alanların kadastrosunu tamamlamaktır. Bu amaçla; GPS referans istasyonlarının oluşturulması, Real-Time Kinematik ölçü yöntemi uygulanması, Yeni Teknolojilerin kullanılması, Uydu görüntüleri, orto-foto gibi teknolojiden faydalanılması, Özel sektörden hizmet satın alınması gibi olabilecek en hızlı yöntemler benimsenmektedir. 3.1.1. İdari Önlemler Tesis Kadastrosu biten Kadastro Müdürlüklerinin yetki alanları değiştirilerek aktif olarak üretime katkıları sağlandı. Eleman, araç-gereç, kaynak, işgücü ve hizmet envanterleri çıkarılarak mevcut kapasite planlanarak en verimli biçimde kullanılması sağlandı. 387 adedi kadrolu 670 adedi de sözleşmeli olmak üzere toplam 1057 teknisyen istihdamı sağlandı. Döner Sermaye Yönetmeliği değiştirilerek, sağlanan ilave kaynakla üretimde artış sağlandı. 3 Yıllık Süre İçerisinde Kadastronun Tamamlanmasıyla Mülkiyet belirlemesi, İhtilafların giderilmesi, Devlete ve vatandaşa ait gayrimenkullerin envanterinin elde edilmesi, Vergi kayıplarının önlenmesi, Düzenli kentleşme sağlanması, Yatırım ortamının iyileştirilmesi, AB sürecinde işleyen bir arazi kayıt sistemi nin oluşturulması, E-Devlet Kent Bilgi Sistemleri altlığının oluşturulması, Tüm hizmetlerinin altyapısının oluşturulması (yol, baraj, sulama, arazi düzenlemeleri ) sağlanacaktır. 3.2. Proje 2: (TAKBİS) Tapu-Kadastro Bilgi Sistemi Kurulması ve Yaygınlaştırılması Proje ile Türkiye genelinde tapu ve kadastro kayıtlarının bilgisayar ortamına aktarılması, tüm faaliyetlerin bilgisayar sistemi üzerinden yürütülmesi, gerek özel ve gerekse kamu taşınmaz mallarının etkin bir biçimde takibi ve kontrolü sağlanacaktır. 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 627
Tahmini Süre : 3 yıl Gerekli ödenek : 110 Milyon $ Pilot uygulama 2005 yılı içerisinde tamamlanmış, projesinin yaygınlaştırılması için DPT den 77 Milyon YTL ödenek temin edilerek, TAKBİS-II sözleşmesi 12 Eylül 2005 tarihinde imzalanmıştır. Böylece, 81 İl ve büyük ilçeleri kapsayan toplam 225 Tapu Sicil Müdürlüğü ve 7 Kadastro Müdürlüğünde yaygınlaştırma çalışmaları başlatılmıştır. TAKBİS in yaygınlaştırılması ile; Ülke taşınmaz mal envanterinin bilgi sisteminde tutulması, belediye ve maliye bakanlığına güncel verilerin aktarılması, emlak vergi kayıplarının azaltılması, taşınmaz işlemleri ile ilgili harç ve vergilerin doğru hesaplanması sağlanacak, Mali suç araştırmaları (kara para aklama) ve mal varlığı sorgulamalarını tek bir merkezden ve anında yapılarak, adli makamlara etkin bilgi desteği sağlanacaktır, 3.3. Proje 3: TARBİS- Tapu Arşiv Bilgi Sistemi Arşivlerimizde mevcut olup, Osmanlı döneminden kalma tarihi ve stratejik öneme haiz, fiziken özelliğini kaybetme durumunda bulunan değişik nitelikteki binlerce cilt kaydın, dijital arşivinin oluşturulmasıdır. Tahmini Süre : 2 yıl Gerekli ödenek : 12 Milyon $ 1460 lı yıllardan başlanarak günümüze kadar çeşitli dönemlere ait tapu kaydı niteliğindeki 2334 cilt Tapu Tahrir Defteri, 22.250 cilt Zabıt-Kayıt Defteri ile Hasılat Kayıtları Merkez arşivimizde muhafaza edilmektedir. Projenin ihalesi 05/09/2005 tarihinde yapılmış olup, değerlendirme çalışmalarına devam edilmektedir. Şekil 1. E-devlet Projeleri. 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 628
3.4. Proje 4: Harita Bilgi Bankasının Kurulması. Ülke düzeyinde büyük ölçekli mekansal (coğrafi) bilgi sistemlerinin oluşturulması hedefine yönelik olarak, büyük ölçekli haritalara ait bilgi ve belgelerin sayısal ortamda arşivlenmesi, hizmete sunulması, mükerrer harita yapımı ve kaynak israfının önlenmesidir. Tahmini Süre : 2 yıl Gerekli ödenek : 10 Milyon $ Yasal düzenlemeler yapılmış olup yönetmelikler yayınlanmıştır. Gerekli bilgisayar yazılım ve donanımlarının temini konusunda fizibilite çalışmaları yapılmıştır. Mekan temini sağlanmış, kurumlarla yazışmalar yapılarak ellerinde bulunan harita, bilgi ve belgeleri hakkında envanterler istenilmiştir. 3.5. Proje 5: Sürekli Ölçüm Yapan Sabit GPS İstasyonlarının Kurulması [CORS, Geliştirilmiş RTK Prensipleriyle Sabit GPS Referans Sisteminin Kurulması ve Hücresel Dönüşüm Parametrelerinin Belirlenmesi] Proje ile Ülke genelinde nirengi ve poligon noktası aranmaksızın günün 24 saatinde harita çalışmaları yapılabilecek ve deprem araştırmaları için yer kabuğu hareketleri izlenebilecektir. Tahmini Süre : 2 Yıl Gerekli Ödenek : 4.7 Milyon YTL. TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında değerlendirilmek üzere TÜBİTAK'a sunulan proje için, TUBİTAK tan gerekli kaynak temin edilmiş ve ön protokol 09.09.2005 tarihinde imzalanmıştır. 4. Yasal Düzenlemeler 5368 Sayılı Lisanslı Harita ve Kadastro Mühendisleri ve Büroları Hakkında Kanun çıkartılarak, Yönetmeliği yayınlanma aşamasına getirilmiştir. Bu düzenleme ile halen kadastro müdürlükleri tarafından yürütülen bazı çalışmaların, kamu sorumluluğu taşıyan özel bürolara devri sağlanacaktır. 5304 sayılı Kadastro Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile tesis kadastrosu yapılmamış yerlerde mülkiyet kadastrosu ile birlikte orman kadastrosunun tek elden yürütülmesi, teknik hataların idari yoldan düzeltilmesi ve kadastro verilerinin sayısal hale getirilerek bilgi sistemine aktarılması imkanı sağlanmıştır. Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği yayınlanmış olup, büyük ölçekli harita üretiminde standart birliği sağlanmış olacaktır. Tapu Sicil Tüzüğü Değişikliği ile Tapu Sicil Tüzüğünün yeni Medeni Kanun hükümlerine uyumu sağlanmıştır. Emlak Müşavirliği Yasa Tasarısı sayesinde, emlakçılık sektörünün yasal bir statüye kavuşturulması ve yasal sorumluluk anlayışı ile hizmet vermesi sağlanacaktır. 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 629
5. Diğer Faaliyetler Anayasa Mahkemesinin iptal kararı doğrultusunda, Yabancı Uyruklulara gayrimenkul satışı uygulaması 26/07/2005 tarihinden itibaren durdurulmuş, yeni Kanunun hazırlıkları tamamlanarak Başbakanlığa sunulmuştur. Osmanlı imparatorluğu sınırları içinde olan, bugün bağımsızlığını kazanmış bir çok ülkeye ait belge ve bilgiler bu arşivlerde mevcut olup, Makedonya, Filistin, Bosna-Hersek gibi ülkelere belge ve bilgi desteği verilmiştir. Yabancılara gayrimenkul satışı kapsamında, 1934 yılından itibaren yaklaşık 53.407 taşınmazın (273.311.832.m2) satış işlemi yapılmıştır. Uygulamada tapu işlemlerinde karşılaşılan sorunların çözümü ile standart birliğinin sağlanması için, Tapu İşlemleri Uygulama Rehberi hazırlanarak tüm Merkez ve taşra birimlerine dağıtılmıştır. Tapu ve Kadastro hizmetleri ile ilgili hususlardaki şikayet ve sızlanmaların önüne geçmek ve vatandaşların bilgi edinmelerini sağlamak üzere "Alo Tapu-Kadastro Hattı" ve Elektronik Posta (e-mail) adresleri oluşturulmuştur. Alo Tapu-Kadastro Bilgi Hattı'na gelen her türlü şikayet, talep, soru ve öneriler, en üst düzeyde değerlendirilmektedir. Şekil 2. Alo Tapu-Kadastro Projesi. 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 630
Diğer kurumlarla ortak yürütülen hizmetler kapsamında kaynak paylaşımına gidilerek; Tarım ve Köy İşleri Bakanlığınca belirlenen 20 öncelikli il de; Çiftçi Kayıt Sisteminin geliştirilmesi, Doğrudan Gelir Desteği (DGD) ödemelerinin adil ve sağlıklı yapılabilmesi amacıyla Kadastro nun bitirilmesi, Tapu ve Kadastro bilgilerinin bilgisayar ortamına aktarılarak Tarım ve Köy İşleri Bakanlığına verilmesi, amaçlanmıştır. Bu kapsamda; dış kaynaklardan 50 milyon $, iç kaynaklardan 10 milyon $ toplam 60 milyon $ kaynak ayrılmıştır. 2005 yılında, bu paradan 60 milyon YTL. (60 trilyon) kurum bütçesine aktarılmıştır. 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 631