www.pwc.com.tr UFRS 9 Yayınları Yeni Finansal Araçlar Standardı Beklenen kredi zararlarına ilişkin örnekler Sayı 4
Bu yayın 1 Ocak 2018 tarihinde yürürlüğe girecek olan UFRS 9 Finansal Araçlar standardının değer düşüklüğü kısmına ait gerekliliklerinin örneklenmesi ve daha anlaşılabilir olması amacıyla diğer yayınlarımıza ek olarak hazırlanmıştır, bu nedenle standardın diğer gereklilikleri ile ilgili konular için şu yayınımıza göz atmanızı tavsiye ederiz. Örnek 1: Karşılık matrisi kullanımı Finansal olmayan bir kuruluş elinde önemli bir finansal bileşeni olmayan bir ticari alacak portföyü bulundurmaktadır. Finansal tabloda gösterilecek beklenen kredi zararı miktarını belirlemek için, geçmişteki temerrüt riski oranlarına dayanarak geleceğe yönelik tahminler doğrultusunda bu oranların düzenlenmesiyle geliştirilmiş bir karşılık matrisi oluşturmalıdır. Örneğin: - vadesi geçmemiş: net defter değerinin %0,3 ü - vadesi 30 gün geçmiş: net defter değerinin %1,6 sı - vadesi 31-60 gün geçmiş: net defter değerinin %3,6 sı - vadesi 61-90 gün geçmiş: net defter değerinin %6,6 sı - vadesi 90 günden fazla geçmiş: net defter değerinin %10,6 sı Analiz: Bu standart ticari alacakların beklenen kredi zararını belirlerken karşılık matrisinin kullanılmasına olanak sağlar. İşletme bir temerrüt oranı oluşturmak için geçmişteki kredi zararı deneyimlerini ve ileriye yönelik bilgileri kullanmalıdır. Örnek 2: Temerrüt riskine dayanarak kredi riskindeki artışın değerlendirilmesi İşletme B, 5 yıl geri ödemeli her 1.000 TL lik portföy için, % 0,5 ortalama 12 aylık temerrüt riski olan 1,000 adet portföy satın almıştır (toplamda 1.000.000 TL). İşletme, kredinin 12 aydan sonraki dönemde önemli ödeme koşulları olduğu için, ilk muhasebeleştirmeden sonra kredi riskinde önemli bir artış olup olmadığına karar verirken 12 aylık temerrüt riskine bakmanın uygun olmayacağına karar vermiştir. PwC
Raporlama tarihinde, İşletme B ilk muhasebeleştirmeden sonra kredi riskinde önemli bir artış olmadığına karar vermiş ve portföyde ortalama %25 temerrüt halinde kayıp oranı (loss given default LGD ) olacağını öngörmüştür. İşletme B, zarar karşılığını portföy bazında ölçmenin uygun olacağına karar vermiştir. İşletme B toplamda 12 aylık beklenen kredi zararına eşit miktarda zarar karşılığı belirler. Analiz: Bu örnekte kredinin 12 aydan sonra önemli ödemeleri olduğu için, işletmenin, kredi riskindeki artışa karar verirken ömür boyu beklenen kredi riskine yakınsamayan 12 aylık temerrüt riskini kullanması uygun olmamıştır. Örnek 3: Temerrüt riskine dayanarak kredi riskindeki artışın değerlendirilmesi İşletme H önümüzdeki 12 ay boyunca %0.5 temerrüt riski olan Banka Z tarafından 5 yıl vadeli bir krediyle finanse edilen bir gayrimenkul portföyüne sahiptir. (Banka sadece bu varlık portföyü için 12 aylık beklenen kredi zararı riski değişiminin ömür boyu beklenen kredi zararı riski değişimine makul derecede yakınsadığını varsaymaktadır). Kredi, gayrimenkuller ile birinci dereceden ipotekle teminatlandırılmıştır. İlk muhasebeleştirmeyi izleyen dönemde, İşletme H nin hasılatı ve faaliyet karı ekonomik nedenler yüzünden azalmıştır. Ayrıca, yasal düzenlemelerdeki artışların da hasılat ve faaliyet karı üzerinde olumsuz etkilerinin olması beklenmektedir. Bu olumsuz etkiler önemli ve sürekli olabilir. Bu son olaylar ve ekonomideki kötü etkiler nedeniyle İşletme H nin planlanan kredi ödemelerinde sıkıntı olabileceği sonucuna varılmıştır. Banka Z, nakit akışlarında bozulmalardan dolayı İşletme H nin sözleşmeye bağlı kredi ödemelerinin gecikeceğini varsayarak temerrüt riskini %15 ten %15,5 e yükseltmiştir. PwC 3
Raporlama tarihinde, yukarıdaki sebepler dolayısıyla İşletme H ye verilen kredi, düşük riskli olarak değerlendirilmemiştir. Ve Banka Z teminatın değerinden bağımsız olarak, kredi riskinde önemli bir artış olup olmadığını değerlendirmelidir. İşletme H nin nakit akışlarındaki küçük bir bozulmanın bile kredi ödemelerinde gecikmeye sebep olacağı için önemli bir kredi riskine maruz kalındığı not edilmiştir. Sonuç olarak Banka Z, kredi riskinde önemli bir artış olduğuna karar vermiştir (başka bir deyişle temerrüt riski oluştuğu kabul edilmiştir). Buna bağlı olarak, Banka Z İşletme H nin kredi riskini ömür boyu beklenen kredi zararı olarak tanımlamıştır. Karşılık tutarının ömür boyu beklenen kredi zararı olarak tanımlanmasına rağmen, zararın miktarı teminatlardan alınabilecek miktar kadar azaltılacak şekilde yansıtılır ve böylece beklenen kredi zararı miktarı küçük bir miktar olarak sonuçlanabilir. Analiz: Bu örnekte banka, kredi riskindeki artışı değerlendirirken hem temerrüt riskini hem de diğer bilgileri (makroekonomik ve müşteriye yönelik bilgileri) göz önünde bulundurmuştur. Tek başına temerrüt halinde kayıp (LGD) bilgisine dayanan bir değerlendirme kredi riskinde artış olduğunu göstermez. Yine de ömür boyu beklenen kredi zararı miktarı hesaplanırken teminatla geri kazanılabilecek miktar göz önünde bulundurulmalıdır. Örnek 4- Kredi Riskindeki Değişimlere Duyarlılık (Bireysel ve Portföy Bazında Değerlendirme) Bank ABC üç farklı coğrafi bölgede gayrimenkul finansmanı için konut kredisi (mortgage) sağlamaktadır. Banka, kredi notuna bağlı bir kabul kriteri belirlemiştir ve sadece ödeme koşullarını yerine getirebileceği kabul edilebilir seviyenin üzerindeki kredi notuna sahip kişilerin başvurularını onaylar. Banka ABC konut kredileri verildiği zaman kredi notuna bakarak ilk muhasebeleştirmedeki temerrüt riskine karar vermektedir. PwC 4
Bireysel Değerlendirme Bölge 1 de Banka ABC konut kredilerini aylık bazda güncel ve geçmiş vade aşımı bilgilerine, borçluluk durumuna, kredi tutarının gayrimenkulün değerine olan oranına (loan-to-value LTV ) ve Banka ABC deki diğer finansal araçlardaki müşteri davranışlarına, kredi büyüklüğüne ve kredinin oluşturulmasından sonraki süreye dayanarak değerlendirme yapan otomatik bir davranışsal derecelendirme sistemi kullanmaktadır. Banka ABC kredi tutarının gayrimenkulün değerine olan oran ölçümlerini, gayrimenkullerin son satışlardaki değerlerine dayanarak yeniden hesaplayıp otomatik olarak günceller. Eski bilgiler ikamet etmek için kullanılan gayrimenkullerin değeri ile temerrüt riski arasında güçlü bir ilişki olduğunu göstermektedir, bu faktör de davranış skorunu etkiler. Banka ABC, eğer davranış skorunda bozulma varsa bir kredinin vadesi geçmeden önce kredi riskinde önemli bir artış olup olmadığını belirleyebilir. Kredi riskindeki artış önemli bir miktarda olduğunda, karşılık ömür boyu beklenen kredi zararına eşit olmalıdır, aksi takdirde karşılık 12 aylık beklenen kredi zararı kadar olur. Zarar karşılığı miktarının tahmin edilmesi için LTV ölçümleri kullanılmıştır. Eğer banka davranışsal skorları güncelleyemiyorsa, örneğin gayrimenkul fiyatlarındaki düşüşleri tahmin edemiyorsa, portföy değerlendirmesi için fazla maliyet ve çaba gerektirmeden makul ve desteklenebilir olan başka bilgileri kullanabilir ve ilk muhasebeleştirmeden sonra kredi riskinde önemli artış olan kredilerin karlıklarını ömür boyu beklenen zarar miktarı olarak belirler. Portföy bazında değerlendirme Bölge 2 ve 3 te, Bank ABC otomatik derecelendirme yapamamaktadır. Onun yerine, Banka ABC kredi riski yönetimi amacıyla kredilerin vadesinde gecikme olup olmaması durumuna göre temerrüt riski belirler. Vadesi 30 günü geçmiş ödemelerin karşılıkları ömür boyu beklenen kredi zararına eşittir. PwC 5
Bank ABC, ödemesi 30 günü geçmiş kredilerinin karşılıklarını ömür boyu beklenen kredi zararı olarak belirlenip belirlenmemesi gerektiğine karar verirken sadece borçlunun vadesi geçmiş olma durumu bilgisine dayanan bilgilerini kullansa da, aynı zamanda fazla maliyete sebep olmayacak ileriye yönelik bilgileri de göz önünde bulundurur. Bu uygulama UFRS 9 Paragraf 5.5.4 teki kredi riskinde önemli artış olmuş tüm krediler için ömür boyu beklenen kredi zararı hesaplama koşullarını yerine getirebilmek için gereklidir. Bölge 2 de büyük ölçüde kömür ihracatına dayanan bir maden kooperatif vardır. Bank ABC kömür ihracatında büyük bir düşüş ve birçok kömür madeninin kapatılmasını öngörmektedir. İşsizlik oranında yükseliş beklenmesi nedeniyle, raporlama tarihi itibarıyla vadesi geçmemiş olsa bile kömür madenine bağımlı olan bu bölgelerde konut kredisi borçlularının temerrüt riskinin önemli ölçüde artması beklenmektedir. Banka ABC, kredi portföyünü istihdam edilmesi kömür madenine bağlı olan müşteriler olarak seğmenlere ayırmıştır (aşağıdan yukarıya yaklaşım). Banka Bölge 2 deki diğer tüm zarar karşılıklarını 12 aylık beklenen kredi zararı üzerinden hesaplarken, bu konut kredisi grupları için zarar karşılıklarını ömür boyu beklenen kredi zararı olarak belirler. İstihdamı kömür madenine dayanan müşterilerin yeni alınan kredilerdeki zarar karşılığı muhasebeleştirmeden sonra kredi riskinde önemli bir artış yaşanmadığı için 12 aylık beklenen kredi zararı üzerinden hesaplanır. Banka ABC, kredi portföyünü istihdam edilmesi kömür madenine bağlı olan müşteriler olarak seğmenlere ayırmıştır (aşağıdan yukarıya yaklaşım). Banka Bölge 2 deki diğer tüm zarar karşılıklarını 12 aylık beklenen kredi zararı üzerinden hesaplarken, bu konut kredisi grupları için zarar karşılıklarını ömür boyu beklenen kredi zararı olarak belirler. İstihdamı kömür madenine dayanan müşterilerin yeni alınan kredilerdeki zarar karşılığı muhasebeleştirmeden sonra kredi riskinde önemli bir artış yaşanmadığı için 12 aylık beklenen kredi zararı üzerinden hesaplanır. PwC 6
Bölge 3 te temerrüt riskindeki artış nedeniyle kredi riskinde artış olacağı için konut kredisi faizi oranlarında artış beklenmektedir. Geçmişteki bilgilere bakıldığında faiz oranlarında artış olduğu zaman, Bölge 3 te özellikle müşterilerin sabit faizli kredileri olmadığında temerrüt riskinin arttırdığı görülmektedir. Banka ABC, Bölge 3 teki değişken faiz oranlı konut kredilerinin homojen olduğuna karar vermiştir ve Bölge 2 den farklı olarak kredi riskindeki artış beklentisinin değerlendirilmesi için paylaşılan risk karakterlerinin alt gruplara ayrılması mümkün değildir. Yine de Bölge 3 teki konut kredilerinin homojen dağılması nedeniyle, Banka ABC genel portföyün belli bir kısmı için kredi riskinde artış olup olmadığına dair değerlendirme yapılabileceğine karar vermiştir (yukarıdan aşağı yaklaşım). Geçmişteki bilgilere dayanarak banka, faiz oranında 200 baz puanlık bir artışın değişken faiz oranında %20 lik bir artışa sebep olacağını tahmin etmektedir. Bu nedenle, beklenen faiz artışı nedeniyle Bölge 3 teki konut kredilerinin %20 sinin kredi riskinde ilk muhasebeleştirmeden sonra önemli bir artış olacağına karar vermiştir. Bunu göre, Banka ABC değişken faizli konut kredilerinin %20 sinde ömür boyu beklenen kredi zararı karşılığı ayırmış ve geri kalanlar için de 12 aylığa eşit beklenen kredi zararı ayırmaya devam etmiştir. Analiz: Bu örnekte, bireysel değerlendirme sadece vadelerde gecikme bilgisine dayanarak yapılsa da banka ileriye dönük bilgileri kullanarak portföy bazındaki kredi riskindeki artışı değerlendirmelidir. Bu değerlendirmeyi yapabilmek için hem yukarıdan aşağıya hem de aşağıdan yukarıya yaklaşımlarını kullanmalıdır. İki yaklaşımda standarda göre uygundur. Ek olarak, sadece belli bir portföyde oluşan bir kredi riski artışı varsa işletme portföyü alt gruplara bölmelidir. Bu, risk karakterlerinin farklılaşmış olabileceğini gösterir ve bu nedenle de portföyü alt gruplara bölmek bir gerekliliktir. PwC 7
Örnek 5: Beklenen Kredi Zararları Tahmini UFRS beklenen kredi zararlarının nasıl belirlenmesi gerektiğine ilişkin birçok örnek içerir. Aşağıda bunlardan birini görebilirsiniz. Bir işletme 15 Aralık 20xo itibarıyla rayiç bedeli 1.000 TL olan bir borçlanma aracı (örneğin; tahvil) satın almıştır ve borçlanma aracını gerçeğe uygun değer farkı diğer kapsamlı gelire yansıtılacak finansal varlık olarak belirlemiştir. Varlığın faiz oranı 10 yıllık %5 ve etkin faiz oranı da %5 tir. Finansal varlık (gerçeğe uygun değer farkı diğer kapsamlı gelire yansıtılacak) Borç 1.000 Alacak Nakit 1.000 31 Aralık 20x0 (raporlama tarihinde) piyasa faiz oranlarındaki değişim nedeniyle rayiç bedeli 950 TL ye düşmüştür. İşletme ilk muhasebeleştirmeden sonra kredi riskinde önemli bir artış olmadığına kanaat getirmiş ve beklenen kredi zararının 12 aya eşit, yani 30 TL olmasına karar vermiştir. Basit olması için faiz geliri tahakkuklarının yevmiye kaydı verilmemiştir. Değer düşüklüğü gideri (K/ Z) Borç 30 Alacak Diğer kapsamlı gelir 20 Finansal varlık (gerçeğe uygun değer farkı diğer kapsamlı gelire yansıtılacak) 50 Diğer kapsamlı gelirdeki kümülatif zarar raporlama tarihi itibarıyla 20 TL dir. Bu tutar, 30 TL lik 12 aylık beklenen kredi zararını da içerir şekilde, 50 TL lik gerçeğe uygun değer azalışıyla uyumludur (1000-950). PwC 8
İşletme 1 Ocak 20X0 tarihinde varlığı o tarihteki gerçeğe uygun değeri olan 950 TL den satmaya karar veriyor. Borç Nakit 950 Alacak Finansal varlık (gerçeğe uygun değer farkı diğer kapsamlı gelire yansıtılan) 950 Satış zararı 20 Diğer kapsamlı gelir 20 Analiz: Gerçeğe uygun değer farkı diğer kapsamlı gelirlere yansıtılan finansal varlıkların beklenen kredi zararı hesaplanırken değer düşüklüğü tutarlarındaki değişiklikler kar veya zarara kaydedilir. Bu modelde değer düşüklüğü etkileri kar veya zararda UMS 39 a göre her zaman daha erken kaydedilir ve bu durum bu finansal varlık kategorisi için de bu şekildedir. Örnek 6: Rotatif Krediler Banka A yerel mağazalarda ortak markalı kredi kartları sağlamaktadır. Bu kredi kartlarının banka tarafından iptal edilebilmesi için 1 günlük ihbar süresi vardır (hem kullanılmış hem de kullanılmamış limit için). Ancak, Banka A sözleşmeye dayalı bu hakkını sadece kredi riskinde artış olduğu zaman kullanarak kredi kartlarını iptal eder ve kullanıcıları bireysel bazda takip eder. Bu nedenle Banka A kredi kartı iptal hakkını, sözleşmeye dayalı ihbar süresinde kredi zararlarını sınırlayıcı bir etken olarak değerlendirmemektedir. Kredi riski yönetimi amacıyla, raporlama tarihinde değerlendirme yapmak amacıyla sadece bir tane sözleşmeye dayalı nakit akışı olduğu varsayımını yapar, kullanılmış veya kullanılmamış limit ayrımı yapmaz. Bu nedenle portföydeki kredi zararı hesap bazında ölçülür. Raporlama tarihinde, kredi kartlarındaki kullanılmış bakiye 60.000 TL ve kullanılmamış limit 40.000 TL dir. PwC 9
Banka A, kredi riskine maruz kalacağı süreyi tahmin etmek için portföyün kalan ömrünü hesaplarken, şunlara dikkat eder: a) Benzer kredi kartı portföylerinde kredi riskine maruz kalınan süre; b) Benzer finansal araçlar üzerinde oluşan batma riskinin uzunluğu; ve c) Benzer finansal araçlarda kredi riskindeki artış sebebiyle kredi riski yönetim önemleri alınmasını gerektiren geçmiş olaylar, örneğin kullanılmamış bakiyelerin kaldırılması veya azaltılması. Banka A kredi kartı portföyünün ömrünün 30 ay olmasını beklemektedir. Raporlama tarihinde, Banka A portföyünde, ilk muhasebeleştirmeden sonra önemli olarak kabul edilen %25 oranında bir kredi riski artışı olduğunu belirlemiştir. Beklenen ömür boyu kredi zararının kullanılan limit bakiyesi için 20.000 TL ve kullanılmamış limitler için ise 10.000 TL olması beklenmektedir. Beklenen kredi riskini ölçerken, Banka A portföyün beklenen ömrü boyunca olabilecek limit kullanımlarını da göz önünde bulundurmaktadır (30 ay) ve portföydeki toplam bakiyeyi tahmin etmeye çalışır çünkü bu tutar batık anında riske esas tutar olacaktır. Kredi riski modelini kullanarak, Banka A nın kredi kartı araçlarındaki temerrüt etkisinin 25.000 TL olması gerektiğine karar vermiştir (kullanılan limit bakiyesi 20.000 TL, artı ileride kullanılacak 5.000 TL lik limitin de kullanılması durumunda). Kredi kartları üzerindeki batık anında riske esas tutardan 12 aylık beklenen kredi riski etkisi 45.000 TL dir ( kullanılmış 40.000 TL ve 12 ayda içerisinde kullanılması beklenen limitlerden ilave 5.000 TL). Banka A tarafından belirlenen batık anındaki risk ve ürünlerin ömrü, ömür boyu beklenen kredi zararı ve 12 aylık beklenen kredi zararı hesaplamasında kullanılmıştır. Banka A kredi kartı zararlarını portföyün genel bazında belirlemektedir ve bu nedenle sadece kullanılmamış bakiyeler bazındaki kredi zararlarını ayrı ayrı belirlenememektedir. Banka kullanılmamış limitlerin beklenen kredi zararlarını da kullanılmış limitlerle beraber karşılık ayırarak finansal tablolarına kayıt eder. Toplamda beklenen kredi zararı, brüt defter değerini aşıyorsa beklenen kredi zararı karşılık olarak gösterilmelidir. Analiz: Rotatif kredilerdeki beklenen kredi zararını hesaplarken, beklenen ömür sözleşme ömründen daha uzun olabilir. PwC 10
Örnek 7: Beklenen Kredi Zararı Tahmini İşletme E, 1.000.000 TL tutarında 10 yıllık bir kredi vermiştir. Benzer kredi risklerini göz önüne alarak (fazla maliyet ve çaba gerektirmeden var olan mantıklı ve desteklenebilir bilgileri kullanarak), kredi kullanıcısının kredi riskini ve ilerideki 12 ay boyunca ekonomik koşulları da göz önünde bulundurarak,işletme E, ilk muhasebeleştirme tarihinde 12 aylık beklenen temerrüt riskini %0.05 olarak tahmin etmektedir. İşletmeye göre ilk muhasebeleştirmeden sonra kredi riskinde artış olup olmadığına karar verirken 12 aylık temerrüt riskindeki değişimler, ömür boyu beklenen temerrüt riskindeki değişimlere yakındır. Raporlama tarihinde (kredinin vadesinden önce) 12 aylık temerrüt riskinde bir değişiklik olmamıştır ve İşletme E, ilk muhasebeleştirmeden sonra kredi riskinde önemli bir artış olmadığına karar vermiştir. Batık olması durumunda net defter değerinin %25 inin kayıp olacağı beklenmektedir (LGD=% 25). İşletme beklenen zararını, 12 aylık %0,5 temerrüt riskini kullanarak hesaplamıştır. Bu hesaplamaya göre örtülü olarak %99,5 temerrüt riski yoktur. Raporlama tarihinde 12 aylık beklenen kredi zararı karşılığı 1.250dir. (0,5% 25% 1,000,000). İşletme B, 5 yıl boyunca 1.000 adet 1.000 TL ödeme yapan bir kredi portföyü satın almıştır (toplamda 1 milyon TL), bu portföyün 12 aylık ortalama temerrüt oranı %0,5 tir. 12 aydan sonra da önemli ödemeler olduğu için İşletme B kredi riskindeki artışa karar verirken 12 aylık temerrüt değişimlerini göz önünde bulundurmanın uygun olmayacağına karar vermiştir. Bu nedenle raporlama tarihinde, kredi riskindeki artışı ömür boyu temerrüt riskindeki değişimleri göz önünde bulundurarak hesaplamıştır. İşletme kredi riskinde önemli bir artış olmadığına ve portföyün LGD oranın &25 olduğuna karar vermiştir. İşletme B karşılıklarını portföy bazında hesaplamanın UFRS9 a uygun olacağına karar vermiştir. Bu nedenle raporlama tarihinde 12 aylık ortalama temerrüt riski %0,5 olarak kalmıştır. Bu nedenle 12 aylık beklenen zarar karşılıklarını, 12 aylık ortalama %0,5 temerrüt riskinden hesaplamıştır. Hesaplamaya göre %99,5 temerrüt riski yoktur. Raporlama tarihinde 12 aylık zarar karşılığı 1.250 TL dir (0.5% 25% 1,000,000). Analiz: Bu örnek beklenen kredi zararı hesaplanırken kullanılan bilgilerin her aracın doğasına ve koşullarına bağlı olarak farklılık göstermesi gerektiğini göstermektedir. PwC 11
Örnek 8: Nakit akışlarında değişiklik olan (yapılandırılan) finansal araçlar Banka A, anapara tutarının tamamının vadede ödenmesini gerektiren 5 yıllık bir kredi vermektedir. Sözleşme miktarı vadede 1.000 TL, faiz oranı %5 ve etkin faiz oranı %5 tir. İlk raporlama döneminin sonunda (1. dönem) banka, beklenen kredi zararı karşılığını 12 aylık beklenen kredi zararı kadar hesaplamıştır çünkü ilk muhasebeleştirmeden sonra kredi riskinde bir artış olmamıştır. Zarar karşılığı 120 TL dir. Bir sonraki raporlama döneminde (2. dönem) Banka A, ilk muhasebeleştirmeden sonraki kredi riskinde önemli bir artış olduğuna karar vermiştir. Bunun sonucunda, kredi zararını ömür boyu beklenen kredi zararı olarak tanımlamıştır. Zarar karşılığı 30 TL dir. Üçüncü raporlama dönemi sonunda (3. dönem) kredi kullananın finansal zorluklar yaşaması sebebi ile Banka A sözleşmeye bağlı nakit akışlarını yapılandırmıştır. Banka sözleşme süresini 1 yıl daha uzatmış böylelikle vadeye kalan süre üç yıl olmuştur. Bu yapılandırma kredinin bilanço dışı bırakılmasına neden olmamıştır. Bu yapılandırmanın sonucu olarak, Banka A finansal aracın brüt defter değerini değiştirilmiş sözleşmeye bağlı nakit akışlarını, varlığın orijinal etkin faiz oranı olan %5 üzerinden iskonto edilmiş bugünkü değeri ile yeniden hesaplamıştır. Yapılandırılmadan önce hesaplanmış brüt defter değeri ve sonradan hesaplanmış brüt defter değeri arasındaki fark kar/zarar tablosunda yapılandırma gideri olarak yansıtılmıştır. Banka A zararını (300 TL), varlığın bilançoda taşınan brüt defter değerini 700 TL ye getirecek şekilde, kar ve zarara 300 TL lik gider kaydederek yansıtmıştır. PwC 12
Banka A kayıp karşılıklarını, kredinin beklenen kredi zararının halen ömür boyu beklenen kredi zarına eşit miktarda olup olmaması gerektiğini yapılandırılmış nakit akışlarını göz önünde bulundurarak değerlendirmiştir. Banka A, şu anki kredi riskini (yapılandırılmış nakit akışları göz önünde bulundurularak) ve ilk muhasebeleştirmedeki (orijinal ve yapılandırılmamış) kredi riskini karşılaştırmıştır. Raporlama tarihinde kredinin batık olmadığına fakat kredi riskinin önemli ölçüde artması sebebiyle karşılığı ömür boyu beklenen kredi zararı olarak hesaplamaya devam etmiştir. Raporlama tarihinde ömür boyu beklenen kredi zararı karşılığı 100 TL dir. Dönem Başlangıçtaki brüt değer A Değer düşüklüğü (zararı)/ karı B Yapılandırma (zararı)/ karı Faiz geliri D Brüt: A X %5 Nakit akışları E Brüt taşınan değer F=A+C +D-E Zarar karşılığı G İtfa edilmiş maliyet 1 1.000 (20) 50 50 1.000 20 980 2 1.000 (10) 50 50 1.000 30 970 3 1.000 (70) (300) 50 50 700 100 600 Takip eden raporlama tarihlerinde, Banka A ilk muhasebeleştirmeden sonra kredi riskinde önemli bir artış olup olmadığını, başlangıçtaki kredi riski ile (orijinal, yapılandırılmamış nakit akışlarına dayanarak) ve raporlama tarihindeki kredi riskini (yapılandırılmış nakit akışlarına dayanarak) karşılaştırarak değerlendirir. PwC 13
Kredinin yapılandırılmasında iki dönem sonra (5. dönem), kredi kullanıcısı yapılandırma tarihindeki beklentilerine göre yaptığı iş planını önemli ölçüde geliştirmiştir. Ayrıca, önceye göre kredi kullananın faaliyet alanında pozitif gelişmeler olmuştur. Fazla maliyet ve çaba gerektirmeden ulaşılabilir var olan bu bilgilere dayanarak borçlunun kredi riskinde önemli ölçüde düşüş olduğu görülmüştür ve dolayısıyla kredinin ömrü boyunca beklenen temerrüt riskinde de düşüş olmuştur. Yani, Banka A raporlama tarihinde borçlunun kredi notunda düzeltme yapmıştır. Tüm pozitif gelişmelere bakıldığında, Banka A durumu tekrar değerlendirmiş, kredi riskinde azalma olduğuna karar vermiş ve artık ilk muhasebeleştirmeden sonraki kredi riskinde önemli bir artış yoktur. Sonuç olarak, Banka A, bir kez daha karşılığı 12 aylık beklenen kredi zararı olarak hesaplamıştır. Analiz: Yapılandırmaların etkisi finansal varlığı bilanço dışı bırakmadığı için, Banka A kredi riskindeki artışı ilk muhasebeleştirme tarihindeki kredi riskiyle raporlama tarihindeki kredi riskini karşılaştırarak değerlendirmeye devam etmelidir. Model simetrik olduğu için, Banka kredi riskindeki pozitif ve negatif değişimlerin ikisini de göz önünde bulundurmalıdır. PwC 14
Sorularınız için bize danışabilirsiniz... PwC Türkiye TFRS Danışmanlık Ekibi TFRSturkiye@tr.pwc.com 2017 PwC Türkiye. Tüm hakları saklıdır. Bu belgede PwC ibaresi, her bir üye şirketinin ayrı birer tüzel kişilik olduğu PricewaterhouseCoopers International Limited in bir üye şirketi olan PwC Türkiye yi ifade etmektedir. PwC Türkiye, PwC Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., PwC Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş. ve PwC Danışmanlık Hizmetleri A.Ş. ticari unvanları ile Türkiye'de kurulmuş tüzel kişiliklerden oluşan PwC Türkiye organizasyonunu ifade ve temsil etmektedir.