SAĞLIKLI ÇOCUĞUN GÜVENLİĞİ Prof. Dr. Lale Algıer
Çocukların güvenli bir ortama gereksinimleri vardır. Yalnızca tehlikeleri anlatmak ve öğretmek güvende olmalarını sağlamaz. Çocuğun güvenliğini sağlamak erişkinlerin sorumluluğudur.
Çocukların ilgileri ve gereksinimleri erişkinlerden farklıdır. Erişkinlere göre düzenlenmiş olan güvenlik önlemleri çocukları korumada yetersiz kalmaktadır. Oto koltukları, bisiklet kaskları, kilitli ilaç kutuları, yüzme havuzlarının çevresinin güvenliği,pencere korumaları çocuklara yönelik güvenlik önlemlerinden bazılarıdır.
Kazalar Çocuklarda kazalar dikkat edilmesi gereken temel bir toplum sağlığı sorunudur. Dünyada her yıl kaza ve şiddet sonucu 950.000 çocuk yaşamını yitirmektedir (WHO-2004) Kazalar özellikle 10-19 yaşları arasındaki çocuklarda ölüm nedenleri arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Milyonlarca çocuk ölümcül olmayan yaralanmalar nedeniyle hastanede yatmaktadır.
Kazalarla ilgili gerçekler Her yıl 260.000 çocuk ve adölesan trafik kazaları sonucu ölmekte.. 10 milyondan fazlası ölümle sonuçlanmayan trafik kazası geçirmekte.. 170.000 in üzerinde çocuk ve adölesan boğulma nedeniyle yaşamını yitirmekte.. Boğulma yönünden en riskli grup; 5 yaşın altındakiler.. Yanıklar en çok bebeklik döneminde görülmekte.. Yanıkların %75 i sıcak sıvılar ve su ile olmakta..
Kazalarla ilgili gerçekler Her yıl 47.000 çocuk ve adölesan düşme kazaları sonucu ölmekte.. Düşmeler uzun süreli ve kalıcı yetersizliklerin önde gelen nedenlerinden.. Zehirlenme nedeniyle yaşamını kaybeden çocukların sayısı 45.000 1 yaşın altındaki bebekler ölümle sonuçlanan zehirlenmelerde en riskli grup
Ne kadar önemli? Sağlık Bakanlığı: son 5 yılda 120.000 çocuk ev kazası sonucu hastaneye müracaat etmiş ve 2000'i hayatını kaybetmiştir. Ev kazalarının %45.4' ü 0-6 yaş arası çocuklarda görülmektedir 1-4 yaş arası çocukların %44'ünün ölüm nedeni kazalardır. Kazaların %58 i, çocuk bir erişkinin yanındayken gerçekleşmiştir.
Bir çocuğun beklenmedik bir şekilde kaybedilmesi anne-baba, kardeşler, ailenin diğer bireyleri ve tüm toplumu derinden etkiler. Ölümle sonuçlanmayan kazaların neden olduğu yetersizlikler çocuğun sosyal gelişimini, eğitimini, iş yaşamını vb. etkiler Kazaların önlenmesinin maliyeti çok düşüktür.
Kazalar yetersizlik nedeni de olabildiği için, kaza ile çocuğun diğer sağlık sorunları arasında yakın bir ilişki vardır. Kentleşme, motorlu taşıt sayısındaki artış, çevresel değişiklikler (örneğin sel, tufan) çocuğun sağlığını olumsuz etkilemekte Yoksulluk ile çocuğun güvenliği yakından ilişkili..
Çocuklarda risk daha fazladır Çocuklar küçük erişkinler değillerdir. Erişkinler için düzenlenmiş olan bir dünyada yaşamaktadırlar. Güvenlik ile; Çocuğun yaşı Gelişim düzeyi Dünyayla nasıl etkileşim kurduğu Aktiviteleri arasında güçlü bir ilişki vardır.
Çocuklar Neden Risklere Açıktırlar? Meraklıdırlar ve keşfederek-araştırarak öğrenirler. Bulundukları ortamla ilgili algılamaları sınırlıdır. Karşılaştıkları birçok yeni durumun sonuçlarının farkında değillerdir.
Çocuklar Neden Risklere Açıktırlar? Boyları kısadır. Meraklıdırlar Cesaretlidirler Stres Deneyimsizlik Yetersiz gözlem
Çocukların öğrenmeleri ve gelişimleri engellenmemelidir, fakat güvenli bir ortamda, gereksiz zararlardan korunarak büyümelidirler.
Karayolu Yaya Bisiklet Taşıt ÇOCUKLUK DÖNEMİ KAZALARI Tatil ortamı Suda boğulma Oyun alanı yaralanmaları Spor yaralanmaları Ev ortamı Düşmeler Yanık ve haşlanmalar Yangın Zehirlenmeler Laserasyonlar Boğulma Suda boğulma Okul/ Çalışma Ortamı Düşmeler Yanıklar Haşlanmalar Laserasyonlar Zehirlenmeler
18 yaşın altındaki çocuklar Kasıtsız yaralanma nedenleri Trafik kazaları (%22.3) Boğulmalar (%16.8) Yanıklar (%9.1) Düşmeler (%4.2) Zehirlenmeler (%3.9) WHO (2008), Global Burden of Diseases, 2004 update.
Hangi ortamlar daha riskli? Bebekler ve okul öncesi dönemdekiler Daha çok ev ortamı Okul çağı çocukları ve adölesanlar Ev ortamındaki riskler daha az Daha çok yolda-trafikte Okulda Oyun alanında
YAŞ CİNSİYET KAZALAR SOSYOEKONOMİK FAKTÖRLER
Çocuğun gelişimi Çocuklar, Mini erişkinler değillerdir! Hareket etme, tekmeleme, dönme Emekleme Yürüme, merak TEHLİKENİN FARKINDA OLMAMA Tırmanma Koşma
Güvenlik ve Çocuk Gelişimi 0-6 Ay Dönebilir, objeleri ağzına götürür Bazı kaba motor becerileri gelişir Çevreyi tanımak için dokunur, ulaşır, kavrar
0-2 Ay Sarsılmış Bebek Sendromu Bebek ağlar! Ağlama normaldir Kolik, bebeğin gelişiminin normal bir parçasıdır. Bazen besleme, kucağa alma, sarılma, sallama yararlı olabilir. Bazen yaptığımız hiçbir şey bebeği susturmaz. Bebeğinizin bir sağlık sorunu olmadığından eminseniz kaygılanmayın.
0-2 Ay Çocuğun güvenliği için ne yapılmalı? Boğulma bebeklerde ölüm nedenleri arasında.. Sırtüstü yatırılması Sert yatak kullanılması Yatakta yumuşak şeyler olmaması Birlikte uyumama Sigara içmeme
2-6 Ay Çocuğun güvenliği için ne yapılmalı? Bebek kemeri-bebek oto güvenlik koltuğu Arka koltuk, hava yastığından uza Üzerini değiştirirken dikkat, bir elle bebeğin tutulması Puset güvenliği Mama önlüğü, emzik kurdelesi Kurdeleli giysilerin kullanılmaması Küçük parçalı oyuncakların kullanılmaması Yatarken biberon verilmemesi
6-12 Ay 6-8 Ay Döner Oturur Objeleri kavrar Ağzına götürür 8-10 Ay Emekler Çok küçük objeleri kavrar ve ağzına götürür 10-12 Ay Ayağa kalkar Yürür Gizli objeleri bulur
6-12 Ay Çocuğun güvenliği için ne yapılmalı? Ev ortamının güvenliği Tekerlekli yürüteç kullanılmaması Bariyer ve kilit kullanılması Zeminin küçük objeler yönünden kontrolü İlaçlar ve temizlik malzemelerinin yüksekte, çocuğun ulaşamayacağı yerlerde bulundurulması
Karyola Güvenliği Kırılmış, çıkmış, kaybolmuş parçası olmayan, bağlantı vidaları yerinde ve iyice sıkılı Karyolanın parmaklık-bariyerlerinin arasının 6 cm. den fazla olmaması Yatak ile karyola arasında iki parmaktan daha az boşluk olması Kurşun bazlı boya yerine su bazlı boya ile boyanmış ürünler
Bebeğin karyolasının pencere, perde, prizlerin ve elektrik kordonlarının yanına yerleştirilmemesi Karyolanın kenar yastıklarının bebek ayağa kalkmaya başladığında çıkarılması Karyola üstündeki dönence türü karyola oyuncaklarının bebek 5 aylık olduğunda ya da oturabildiği zaman çıkarılması
1-3 Yaş 12-18 Ay Yürür, tırmanır Objeleri çeker, taşır Küçük parçaları ağzına götürür ve yutabilir 18-24 Ay Koşar, tırmanır Gizli objeleri bulur Düğmeleri ve kapakları çevirir Kapıları ve çekmeceleri açar 2-3 Yaş Koşar, tırmanır Kapakları açar Vidaları çevirir
1-3 Yaş Dolapları açabilir, tırmanabilir Çevre hakkında meraklı Koordinasyon ve dengesi kötü Tehlikeleri tanıyamaz
Çocuğun güvenliği için ne yapılmalı? Tırmanırken güvenliğinin sağlanması Pencere, balkon kilitleri Sıcak içecek ve yiyeceklere ulaşmasının engellenmesi Botta ve suyun kenarında can yeleği Havuzların kullanılmadığı zamanlarda boşaltılması Güvenli oto koltuğu kullanılması Duman dedektörü
Ebeveynlere ilaçların uygun dozları ve uygulama yolları ile ilgili eğitim Bitkilerin oyun alanında olmaması İlaçlar ve diğer zehirli materyallerin çocuğun ulaşamayacağı yerlerde bulundurulması Zehir kontrol merkezinin telefon numarası 0 800 314 7900
Oyuncak güvenliği 4 cm den küçük nesnelerin bebeklerden ve küçük çocuklardan uzak tutulması Özellikle 3 yaşın altındaki çocuklarda alev almazlık ve yıkanabilir olma özellikleri Üç yaşına kadar olan çocuklarda daha çok yumuşak kumaş ve plastikten yapılan oyuncaklar 1 yaşın altındaki bebeklere tüylü oyuncakların verilmemesi
Oyuncak güvenliği Balon, patlak balon parçaları ya da şişmemiş balon parçalarının verilmemesi Karyola için kullanılan oyuncakların 20 cm. den uzun kordon, bağcık içermemesi Ses çıkaran oyuncakların çocuğun kulağına yakın tutup çalıştırmasına izin verilmemesi
Banyo-WC de Güvenlik Boğulma Sıcak su yanma ve haşlanmaları Düşmeler ve kaymalar Çocuğun tuvalette kilitli kalması Banyo penceresinden dışarıya tırmanması Zehirlenme Keskin obje yaralanmaları
Mutfakta Çocuk Güvenliği Yanıklar ve haşlanmalar Yangın Düşmeler Yaralanma, incinme ve kesikler Zehirlenmeler Elektrik çarpması
Okul Çocuğu Şiddet Zorbalık Okula gidip gelirken ortaya çıkan, trafik ve trafik dışı yaralanmalar Servis güvenliği İnternet güvenliği
İnternet ve riskler Uygunsuz içeriklerle karşılaşma İnternet üzerinden tehdit Kişisel bilgilerin paylaşımı Uygun olmayan ve tehlikeli kişilerle karşılaşma Gizlilik ihlali, kimlik hırsızlığı, dolandırıcılık
Adölesan İntiharlar 15-24 yaş grubunda giderek artan oranlarda görülmektedir. Kazalar 10-14 yaş grubunun en önemli ölüm nedenlerinden biridir.
Adölesan Dürtülerin kontrolünde eksiklik Akran değerlerinin kabulü Cinsel aktivite deneyiminde artış Güçlü olma duygusu Riskli davranışlar Aile ile çatışmalar Akran onayının önem kazanması
Kabadayılık Silah taşıma Aşılanma Korunmasız cinsel ilişki-cybe İstenmeyen gebelikler Araç kullanımı Fiziksel ve cinsel şiddet Madde bağımlılığı İntiharlar İnternet güvenliği
Adölesan Güvenli davranış geliştirme İstemli/istemsiz yaralanmaların kontrolü Güvenli cinsellik Sigara, alkol, madde bağımlılığı ile mücadele
Kazalar sağlıkta eşitsizlikle de ilişkili Yoksulluk Uygun olmayan çevre Uygun olmayan ev ortamı Düşük eğitim düzeyi Okur yazarlık düzeyinin düşüklüğü Sosyal destek sistemlerinin yetersiz olması
Kazaların %95 i düşük ve orta gelirli ülkelerde gerçekleşmekte.. Ekonomik faktörler-ailenin yoksulluğu Sosyal faktörler-örn. Anne eğitimi Aile yapısıyla ilgili faktörler- Tek ebeveyn, anne yaşı, çocuk sayısı
Yoğun trafik Bakım ve gözlem eksikliği Güvenli oyun ortamının bulunmaması YOKSULLUK Güvenliği sağlayan araçlara para ayrılamaması Korunmasız ev ortamı, mutfak, pencereler
Risk değerlendirmede hedefler Herhangi bir aktivitenin neden olabileceği riskleri belirlemek Bireyin riski azaltma girişimlerine öncelik vermesine olanak sağlamak Pratik, mantıklı ve ekonomik çözümleri tanımlamak
Çocuğun güvenliğinin sağlanmasında neler yapılabilir? En ciddi ve önlenebilir durumlara odaklanma Profesyonellerin eğitimi Ebeveynlerin kültürlerine uygun eğitimi Öğrenmeye hazır oluşluğun değerlendirilmesi Risk faktörlerinin farkında olma Ailelerle birlikte kapsamlı yaklaşım gereksinimi Toplum sağlığı ile ilgili politikaların geliştirilmesi-savunulması
DSÖ Dünya Raporu Çocuk ve Adölesanlarda Yaralanmaların Önlenmesi Global Eylem Çağrısı - 2005 Global Eylem Planı- 2006
Kasıtlı olmayan yaralanmaların önlenmesinde halk sağlığı yaklaşımı 1.Sürvelans Problem nedir? 2.Risk faktörlerinin belirlenmesi Nedenler nelerdir? 4.Uygulama Nasıl uygulanır? 3.Girişimler Hangisi uygun?
Yönetmelikler (Oto koltuğu, kask kullanımı, oyuncak güvenliği.) Ürün modifikasyonları (kilitli ilaç kutuları..) Çevre düzenlemeleri (özellikle okul yollarında) Destekleyici ev ziyaretleri (anne-baba-çocuk eğitimi, ev ortamının düzenlenmesi, çocuğun gözlenmesi..)
Hemşire-Aile işbirliği Diş hekimi Okul hemşiresi Okul çalışanları Halk sağlığı hemşiresi Çocuğun güvenliğini sağlama programı Çocuk hekimleri Emniyet AAP Politikacılar Okul öncesi eğitim kurumları Sivil toplum kuruluşları