YUNANİSTAN Ekim 2011 Resmi adı: Helenik Cumhuriyeti Yönetim şekli: Cumhuriyet Başkent: Atina Diğer şehirler: Selanik, Patras, Kandiye, Volos İdari yapı: 13 Bölge, 1 Özerk Bölge Komşuları: Türkiye, Arnavutluk, Bulgaristan, Makedonya Yüzölçümü: 131,940 km(dünyanın en büyük yüzölçümüne sahip 94.ülkesi) Nüfus: 10,7 milyon (Dünyanın en fazla nüfusa sahip 72. ülkesi) Etnik yapı: Yunanlılar (yüzde98), Diğer (yüzde 2) Resmi dil: Yunanca Para birimi: Euro Saat dilimi: Kışın GMT +2, Yazın GMT +3 1
Yunanistan Ekonomisi Yunanistan ın GSYİH ı 2010 un üçüncü çeyreğinde yıılık bazda yüzde4.5 gerilemiştir ve bu yaşanılan krizden sonra görülen en kötü performanstır.yaşadığı borç krizi sebebiyle Yunanistan ı uzun dönemli bir ekonomik durgunluğun beklediği düşünülmektedir. Kasım 2010 dan itibaren hükümet kemerleri sıkmaya başlamış; iş hayatındaki ve tüketiciler üzerindeki vergiler arttırmıştır. Özellikle KDV de yüzde11-13 arasında bir artış gözlenmiştir. Böylece, Yunanistan hükümeti 2011 de bütçe açığını GSYİH ın yüzde7.4 üne kadar düşürmeyi planlamaktadır. Kasım 2010 daki hükümetin açıklamasına göre, 2009 yılı bütçe açığının sanılanın aksine daha yüksek olup; GSYIH ın yüzde15.4 ü olduğu açıklanmıştır. IMF, Yunanistan hükümetinden bu büyük bütçe açığını kapatması için vergileri arttırıp giderleri kısmaktan daha fazlasını yapmasını rica etmiştir. Son aylarda Yunanistan ın enflasyon oranı da oldukça yükselmiştir, bu değer Ekim 2010 da yüzde5.2 seviyesine ulaşmıştır. Yunanistan daki kriz daha da kötüleştikçe; krizin diğer güney Avrupa ülkelerine sıçrayacağına dair korku oluşmaya başladı. Bunun sonucunda, yatırımcılar arasında,yunanistan ın, IMF ve AB den alınan desteklere rağmen borçlarını geri ödeyeceğine dair endişeler arttı. Yunanistan a AB ve IMF den 140 milyar dolar acil durum kredisi verilmesine karar verilmiş olmasına rağmen, Yunanistan ın borçlarını ödeyeceğine dair olan güven oldukça azdır. Makroekonomik Performans Temel Ekonomik Göstergeler Gösterge 2005 2006 2007 2008 2009 2010* 2011* Cari fiyatlar ile GSYİH (milyar Euro) 195 210 226 239 237 228 230 Cari fiyatlar ile GSYİH (milyar ABD Doları) 243.2 264.3 310.4 351.7 330.9 287.4 274.0 GSYİH büyüme (yüzde) 2.2 4.5 4.5 2.0-2.0-4.8-3.8 Enflasyon (TÜFE) (ortalama yüzde) 3.5 3.3 3.0 4.2 1.3 3.9 1.0 İhracat (milyon ABD Doları) 17,677 20,284 23,911 29,137 21,342 21,292 23,203 İthalat (milyon ABD Doları) 51,967 64,592 80,792 93,914 64,199 44,657 34,032 Cari işlemler dengesi (milyon ABD Doları) -17,860-29,833-44,686-51,173-37,104-19,428-7,036 İşsizlik oranı (yüzde) 9.9 8.9 8.3 7.7 9.4 12.0 13.4 Kaynak : EIU Ülke Raporu, Temmuz 2010 * EIU tahmini Dış Ticaret Milyon Euro 2005 2006 2007 2008 2009 2010* İhracat 13,890 16,447 17,222 17,160 14,378 11,030 İthalat 43,760 50,722 55,719 60,679 48,179 28,720 Toplam Dış Ticaret Dış Ticaret Açığı 57,650 67,169 72,941 77,839 62,557 39,750 29,870 34,275 38,497 43,519 33,801 17,690 Kaynak: Yunanistan İstatistik Kurumu ve EuroStat *2010 Ocak-Ekim değerleri 2
İhracatın ithalatı karşılama oranı son dönemlerde yüzde 30 lar civarında seyretmektedir. 2008 sonunda 50 milyar dolara ulaşan cari açığın en önemli sebebi anılan oranın bir türlü istenen seviyeye ulaşmamasıdır. Yunanistan ın mevcut sanayi ve teknoloji alt yapısı itibariyle sanayi ürünleri ihracatında Avrupa Birliği içinde rekabet gücü en düşük ülkeler arasında yer alması, dış ticaretin ödemeler dengesindeki zayıf halka olmasına neden olmaktadır. Yunanistan ın sektör bazındaki ihracatına kabaca göz atıldığında görüleceği üzere, ihracatının ağırlıklı olarak hammadde, yarı mamuller ve tarım ürünlerinden oluştuğu görülmektedir. Genel ihracat içinde geleneksel olarak önemli bir yere sahip olan tarım ürünlerine madde bazında bakıldığında tarım ürünü ihracatının yüzde 70 ini sırasıyla yaş meyve ve sebze, pamuk, tütün ve zeytinyağı gibi kalemlerden oluştuğu gözlenmiştir. 2008 yılı verilerine göre; toplam ihracatın yaklaşık yüzde 20 lik bölümünü tarım menşeli ürünler oluştururken, sanayi ürünleri kapsamında değerlendirilen ürünler toplam ihracatın yaklaşık yüzde 60 ını oluşturmuştur. Ağırlığını ham petrol ve ürünlerinin oluşturduğu yakıt ürünlerinin toplam ithalattan aldığı pay ise yüzde 20 civarındadır. Yunanistan ın ithalatına bakıldığında ise, mevcut sanayinin yapısal sorunları nedeniyle ithalatın çok büyük bir oranının sanayi ürünlerinden oluştuğu gözlemlenmiştir. 2008 yılı verilerine göre toplam ithalat içerisinde yaklaşık yüzde 85 oranında pay alan sanayi ürünleri (madeni yağlar ve yakıt dahil) ithalatı yıldan yıla süregelen bir artış eğilimi takip etmektedir. Bu artışta hiç şüphesiz özellikle son yıllarda başta tekstil ve hazır giyim ile mobilya sektörü olmak üzere birçok imalat sektöründe Uzakdoğu ülkeleri ve Türkiye den gelen daha ucuz ve kaliteli ürünlerle rekabet edemeyen Yunanlı sanayicinin üretimini durdurarak ithalata yönelmesinin önemli katkıları olmuştur. Zaten, otomotiv ve beyaz eşya, elektronik ürünleri gibi sektörlerde ciddi bir üretim kapasitesi (otomotiv üretimi hiç yok) olmayan sanayi sektörü yıllardan beri tekstil, hazır giyim plastik ürünleri vb odaklı üretim yaparken, bu sektörler de nispeten çok yüksek düzeyde seyreden üretim maliyetleri nedeniyle dışarıdan gelen rekabete ayak uyduramamışlardır. Mevcut sanayi yapısı itibariyle Yunanistan gıda ve belli birkaç sektör dışında tamamen ithalata bağımlı bir ülke konumundadır. Başlıca Maddelere Göre İthalat-2009 (1,000 Euro) 2008 2009 Değişim 8901 Yolcu gemileri, gezinti gemileri, feribotlar, yük gemileri, mavnalar ve insan veya yük taşımaya mahsus benzeri gemiler 3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere karışık olan veya karışık olmayan ürünlerden oluşan ilaçlar 8703 Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dahi 8517 Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar 2709 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen 2,020,673 3,568,954 76.62 2,985,202 3,221,704 7.92 2,976,067 2,302,453-22.63 1,087,874 866,941-20.31 7,912,241 743,500-90.60 ham yağlar 2711 Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar 1,244,082 725,986-41.64 8471 Tarifenin başka yer almayan otomatik bilgi işlem makinaları ve bunlara ait birimler; manyetik veya optik okuyucu, verileri kayıt ortamına kod şekline dönüştürenler ile bu verileri işleyen makinalar 639,103 550,252-13.90 8708-87.01 ila 87.05 Pozisyonlarında yer alan motorlu taşıtların aksam, parça ve aksesuarı 526,427 449,055-14.70 8802 Diğer hava taşıtları (helikopterler, uçaklar gibi); uzay 457,813 448,771-1.98 3
araçları (uydular dahil), uzay araçlarını fırlatıcı araçlar ve yörünge-altı araçları 9018 Tıpta, cerrahide, dişçilikte ve veterinerlikte kullanılan alet ve cihz 452,160 417,365-7.70 0201 Sığır eti (taze veya soğutulmuş) 376,555 394,331 4.72 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar; esas unsur olarak, ağırlık itibariyle yüzde 70 veya 2,558,235 384,524-84.97 daha fazla petrol yağları 9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları 493,849 375,540-23.96 3002 İnsan kanı; tedavide, korunmada kullanılan hayvan kanı; serum ve diğer kan fraksiyonları ve tadil edilmiş bağışıklık sağlayan ürünler 307,653 369,037 19.95 0406 Peynir ve pıhtılaştırılmış ürünler 405,119 360,678-10.97 0203 Domuz eti (taze, soğutulmuş veya dondurulmuş) 382,533 360,231-5.83 9021 Ortopedik cihazlar; cebireler, gutyerler ve kırıklara mahsus diğer cihazlar; protez organlar; vücut kusur noksanlığını gideren cihazlar 6403 Dış tabanı kauçuktan, plastik maddeden, tabii veya terkip yoluyla elde edilen köseleden ve yüzü deriden olan ayakkabılar 358,674 351,166-2.09 359,525 315,120-12.35 8528 Monitörler ve projektörler; televizyon alıcı cihazları 432,875 309,905-28.41 8704 Eşya taşımaya mahsus motoriu taşıtiar 566,819 297,897-47.44 6204 Kadınlar ve kız çocuklar için takım elbiseler, takımlar, ceketler, blazerler, elbiseler, etekler, pantolon etekler, pantolonlar, askılı ve üst ön parçalı tulumlar, kısa pantolonlar ve şortlar (yüzme kıyafetleri hariç) 312,028 295,331-5.35 3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 423,646 275,251-35.03 7208 Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri (genişlikleri '600 mm veya daha fazla) (sıcak haddelenmiş) (kaplanmamış) 628,948 269,759-57.11 2208 Alkol derecesi hacim itibariyle yüzde 80'den az olan tağyir (denatüre) edilmemiş etil alkol; damıtım yoluyla elde edilen alkollü içkiler, likörler 260,491 267,944 2.86 4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 256,399 231,219-9.82 4818 Tuvalet kağıtları ve ev işlerinde veya sağlık amacıyla kullanılan türden benzeri kağıt, kağıt mendiller, kurutma kağıtları, havlular, masa örtüleri, sofra peçeteleri, bebek bezleri, tamponlar, yatak çarşafları 8415 Klima cihazları (motorlu bir vantilatör ile nem ve ısıyı değiştirmeye mahsus tertibatı olanlar) 8418 Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar '(elektrikli olsun olmasın); ısı pompaları 7204 Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları; demir veya çelik döküntü ve hurdalarından elde edilen külçeler 2402 Tütün veya tütün yerine geçen maddelerden yapılmış purolar, 'uçları açık purolar, sigarillolar ve sigaralar Kaynak: T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği 218,597 225,221 3.03 404,368 224,537-44.47 317,435 223,104-29.72 478,499 218,891-54.25 185,006 216,615 17.09 4
Başlıca Maddelere Göre İhracat-2009 (1000 Euro) 2008 2009 Değişim 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 1,736,059 1,211,896-30.2 3004 Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere karışık olan veya karışık olmayan ürünlerden oluşan ilaçlar 834,345 885,051 6.1 0302 Balıklar (taze veya soğutulmuş) ( 03.04 pozisyonundaki balık 'filetoları ve diğer balık etleri hariç) 348,450 375,744 7.8 5201 Pamuk (karde edilmemiş veya penyelenmemiş) 223,547 289,265 29.4 2401 Yaprak tütün ve tütün döküntüleri 260,610 273,056 4.8 8802 Diğer hava taşıtları (helikopterler, uçaklar gibi); uzay araçları (uydular dahil), uzay araçlarını fırlatıcı araçlar ve 30.1 yörünge-altı araçları 194,276 252,843 7606 Aluminyum saclar, levhalar, şeritler (kalınlığı 0,2 mm. yi geçenler) 297,724 240,871-19.1 2008 Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan meyvalar, sert kabuklu meyvalar ve yenilen diğer bitki -17.3 parçaları 290,815 240,377 7306 Demir veya çelikten diğer ince ve kalın borular ve içi boş profiller (örneğin açık dikiş veya kaynak yapılmış, perçin -14.5 yapılmış veya benzeri şekilleri kapatılmış) 263,493 225,158 1509 Zeytinyağı ve fraksiyonları (rafine edilmiş olsun olmasın, fakat 'kimyasal olarak değiştirilmemiş) 237,983 224,159-5.8 0406 Peynir ve pıhtılaştırılmış ürünler 195,915 204,317 4.3 2005 Diğer sebzeler (sirke veya asetik asitten başka usullerle hazırlanmış veya konserve edilmiş, -9.4 dondurulmamış) 212,007 191,980 6106 Kadınlar ve kız çocuklar için bluzlar, gömlekler, örme dahil 250,008 190,640-23.7 2523 Portland çimentosu, şaplı çimento ("ciment fondu"), cüruf çimentosu, süper sülfat çimentosu ve benzeri -5.4 çimentolar 181,430 171,666 8544 İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer izole edilmiş elektrik iletkenler tek tek kaplanmış liflerden oluşan fiber -35.5 optik kablolar 266,241 171,643 0805 Turunçgiller (taze veya kurutulmuş) 118,298 155,010 31.0 7411 Bakırdan ince ve kalın borular 288,017 153,419-46.7 4303 Kürkten giyim eşyası ve aksesuarı ve kürkten diğer -40.4 eşya 240,229 143,222 0806 Üzümler (taze veya kurutulmuş) 146,694 136,960-6.6 1001 Buğday ve mahlut 107,504 136,441 26.9 7214 'Demir veya alaşımsız çelikten çubuklar (sadece dövülmüş, sıcak 'haddelenmiş veya sıcak çekilmiş, haddeleme işleminden sonra 'burulmuş olaniar dahil) 223,148 131,716-41.0 3902 Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde) 168,127 125,600-25.3 3304 Güzellik veya makyaj müstahzarları ve cilt bakımı için müstahzarlar (güneş kremleri veya güneşlenme müstahzarları dahil) 148,291 125,391-15.4 2402 Tütün veya tütün yerine geçen maddelerden yapılmış purolar, 'uçları açık purolar, sigarillolar ve sigaralar 149,726 125,376 8517 Telefon cihazları ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar iletişime 187,418 122,144-16.3-34.8 5
mahsus cihazlar dahil) 3920 Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde) 137,707 112,984-18.0 8803-88.01 ve 88.02 Pozisyonlarındaki hava taşıtlarının aksam ve parçaları 57,853 106,347 83.8 6109 Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim -26.5 eşyası 143,700 105,554 7601 İşlenmemiş aluminyum 179,106 103,003-42.5 7607 Aluminyumdan yapraklar ve şeritler 94,972 102,337 7.8 6802 Yontulmaya veya inşaata elverişli işlenmiş taşlar (kayagan taşı hariç) ve mamulleri tabii taşlardan mozaik için küp şeklinde taşlar ve benzerleri tabii taşlardan suni olarak boyanmış granüller 79,136 99,643 7604 Aluminyumdan çubuklar ve profiller 146,992 93,876-36.1 Kaynak: T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği 25.9 2009 Yılında Dış Ticarette İlk 10 Ülke İthalat İhracat Ülke Milyon Euro Ülke Milyon Euro Almanya 5,870.59 Almanya 1,599.2 İtalya 5,446.64 İtalya 1,590.7 Çin 3,041.4 GKRY 1,047.2 Fransa 2.610.1 Bulgaristan 967.1 Hollanda 2,573.8 ABD 714.3 Güney Kore 2,478.2 Türkiye 631.8 Rusya 2,474.1 Romanya 557.1 Belçika 1,900.5 Fransa 538.0 İspanya 1,740.7 Makedonya 396.1 İngiltere 1,644.6 Arnavutluk 389.1 Kaynak: Yunanistan İstatistik Kurumu ve EuroStat 2009 Ocak-Haziran döneminde ihracat bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 18.3; ithalat yüzde 29.8 küçülmüştür. 2010 Ocak-Ekim Döneminde Dış Ticarette İlk 10 Ülke İthalat İhracat Ülke Milyon Euro Ülke Milyon Euro İtalya 3,482 Almanya 1,270.5 Almanya 3,742 İtalya 1,166.614 Çin 2,214.7 GKRY 777.0 Holanda 1,831.1 Bulgaristan 747.2 Fransa 1,716.0 İngiltere 638.2 Güney Kore 1,594 Türkiye 518.2 Belçika 1,247.4 Fransa 445.2 İspanya 1,071.2 Romanya 440.5 İngiltere 1,044,5 Amerika 392.6 Türkiye 810.7 Arnavutluk 292.3 Kaynak: www.trademap.org 6
Doğrudan Yabancı Sermaye Yunanistan geçmişte yabancı sermayenin ilgisini çekmede başarısız olmuş bir ülkedir. Avrupa Birliği ne sonradan üye olan ülkelerde dahi yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımları Yunanistan ın önünde yer almaktadır. Yunanistan Merkez Bankası nın verilerine göre 2009 yılında Yunanistan a yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımları net 2.4 Milyar Euro olmuştur. 2009 Nisan ve Mayıs aylarında Credit Agricole Emporiki Bank da sermaye artışı yaparak ülkeye toplam 813 milyon Euro yabancı sermaye girişinde bulunmuştur. Benzer şekilde, Deutsche Telekom Yunan Telekom Şirketi-OTE deki hisse oranını yüzde25 den yüzde30 a yükselterek 673 milyon Euro luk doğrudan yabancı sermayenin Yunanistan a girişini sağlamıştır. Yunan Merkez Bankası nın, Doğrudan Yatırımlar 2009 verilerine göre, Yunan yatırımcıların yurtdışındaki yatırımları net 1.3 Milyar Euro, yabancıların Yunanistan daki yatırımları ise net 2.4 Milyar Euro yu bulmuştur. Böylece; 2008 yılında net 3.1 Milyar Euro olan doğrudan yabancı yatırımlar; 2009 da düşüş göstermiştir. Yabancı sermaye yatırımlarının yarısına yakın bölümü Lüksemburg merkezli şirketler tarafından yapılırken, Hollanda yaklaşık yüzde 10 la ikinci sırada yer almaktadır. İngiltere, Fransa, Almanya ve ABD yüzde 5 civarında paylarla takip eden ülkelerdir. Yunanistan a yabancı sermaye ilgisinin az olmasına ; AB nin büyük pazarlarına coğrafi uzaklığı, pazarın küçük olması, ulaşım ağının yetersizliği, bürokratik işlemlerin uzun sürmesi, işgücü maliyetleri, sendikaların gücü ve son olarak stratejik olarak adlandırdıkları sektörlerde korumacı yaklaşımları neden olarak gösterilebilir. Yunan Yatırım Ajansı nın verilerine göre, 2003-2009 yılları arasında, Yunanistan daki yabancı yatırımların başlıca kaynağı AB ülkeleri olmuştur. Yunanistan a yabancı sermaye yatırımlarında Almanya 1., İngiltere 2., Fransa 3., Belçika ve Lüksemburg 4., Hollanda 5., İtalya 6., Kıbrıs 7. sırada yer almakta, bununla birlikte ABD 8., İsviçre ise 9. sırada yer almaktadır. Doğrudan Yabancı Sermaye Yıllar Milyon Dolar 2000 1108 2001 1589 2002 500 2003 1276 2004 2103 2005 606 2006 5366 2007 1900 2008 4600 2009 3486 Kaynak: T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği 7
2008 ve 2009 Yıllarındaki Yunanistan a Başlıca Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Tarih Yatırımcı Yatırım Tutar Şubat 2008 Alapis- Kıbrıs Alapis-Yunanistan 50 Milyon Euro Mayıs 2008 Deutsche Telekom OTE nin yüzde 20 2,548 Milyon Hissesi Euro Temmuz 2008 Xanatech (Kıbrıs) Kanal 9 22 Milyon Euro Ağustos 2008 Emirates International 103 Milyon Forthnet Telecommunicat. Euro Eylül 2008 Güneydoğu Avrupa Fonu (Kıbrıs) Chrysi Efkairia Gazetesi 30 Milyon Euro Eylül 2008 RTL (Alman) Alpha TV 26 Milyon Euro Kasım 2008 Deutsche Telekom OTE nin yüzde 3 Devlet 431 Milyon Hissesi Euro Kasım 2008 Credit Agricole Emporiki Bankası 46 Milyon Euro Aralık 2008 Dixons Kotsovolos 28 Milyon Euro Ocak 2009 Hofer KG- Avusturya Aldi Hellas Supermarket 75 Milyon Euro Mart 2009 HSBC Property Invest - Lüksemburg Lamda Development 64 Milyon Euro Nisan 2009 Credit Agricole Fransa Emporiki Bank 661 Milyon Euro Nisan 2009 Dubai Financial Limited- BAE MIG 111 Milyon Euro Mayıs 2009 Credit Agricole SA- Fransa Emporiki Bank 152 Milyon Euro Mayıs 2009 Hofer KG- Avusturya Aldi Hellas Supermarket 55 Milyon Euro Haziran 2009 Electrabel International- Heron II Viotia Hollanda Thermoelectric 95 Milyon Euro Temmuz 2009 Deutsche Telekom AG- Almanya Yunan Telekom- OTE 673 Milyon Euro Ağustos 2009 Hofer KG- Avusturya Aldi Hellas Supermarket 60 Milyon Euro Kasım 2009 Ergo International- Almanya Victoria Insurance SA 29 Milyon Euro Kaynak: Yunanistan Yatırım Ajansı Başlıca Sektörler Deniz Taşımacılığı ve Gemicilik: Yunanistan coğrafi konumu itibari ile tarih boyunca denizle iç içe yaşamış bir ülkedir. 200 den fazlasında yerleşim olan 2000 civarındaki ada denizcilik sektörünün gelişmesindeki en temel tarihsel gerekçedir. Yunanlılar adalarla iletişimde kazandıkları tecrübelerini ticarete aktarmayı başararak bugün dünyanın en büyük gemicilik filosuna sahip olmuşlardır. Yunanistan daki limanlardan yük ve yolcu taşımacılığı AB üyesi ülkelerle rekabete açık olmakla birlikte Adriyatik te Yunanistan-İtalya arasındaki seferlerin büyük çoğunluğu ve Ege deki hatların hemen hemen tamamı Yunanlı şirketler tarafından gerçekleştirilmektedir. AB mevzuatlarına gereğince kıyı taşımacılığı ve kruvaziyer seferleri 1 Ocak 1999 da AB üyesi ülkelere açılmış, feribot trafiği ise 1 Ocak 2004 de açılması gerekirken açılmamıştır. AB Komisyonu nun konuyu Adalet Divanı na götürme ve Adalet Divanı nın Yunanistan ı mahkum etme riski Hükümet in feribot seferlerinde kısmen de olsa rekabete izin veren bir düzenleme yapmasına neden olmuştur. (Deniz 8
Ticaret Bakanlığı, -Mayıs 2006 da iki şirket tarafından yılda 150 bin veya üstü sayıda yolcu veya tek şirket tarafından yılda 300 bin veya üstü sayıda yolcu taşınan hatlardaferibot seferleri ve tarifelerinde serbestleştirmeye gitmiştir.) İstatistikler incelendiğinde Yunanlılara ait gemilerin yaklaşık yüzde 75 inin 40 ın üzerinde başka ülke bayrağı altında işletildiği görülmektedir. Bunun en önemli nedenleri; bir geminin Yunan bayrağı taşıması durumunda belirli sayıda Yunanlı mürettebatın istihdam edilmesi zorunluluğu (Yunanlılara ödenen ücretler maliyetleri artırmaktadır) ve tonaja bağlı olarak artan vergi oranlarıdır. Yunanistan daki başlıca limanları büyüklük sırası ile Pire, Selanik, Patra, Lavrio, Volos, Korfu, Dedeağaç, Elefsina, İgumenitsa ve Kavala dır. Gemicilik sektöründeki liderliği uzunca bir süre devam ettirmek isteyen Yunanistan buna bağlı olarak demiryolu taşımacılığı ve limanlar gibi yatırımlarına da devam etmektedir. Hükümet; 2006-2015 arasında 10 yıl sürecek ve yaklaşık maliyeti 6 Milyar Avro olan limanlardaki altyapının iyileştirilmesine yönelik bir proje başlatmıştır. Yunanistan da yük ve yolcu taşımacılığına elverişli liman sayısı 123 dür. Pire Yunanistan ın en büyük limanı olup konteyner, kuru yük, tanker ve Ro-Ro gemilerine hizmet vermektedir. Selanik teki ülkenin ikinci büyük limanının coğrafi konumu itibariyle Yunan gemicilik sektörü için ayrı bir önemi vardır. Yunan Deniz Ticaret Odası verilerine göre, ülkeye kayıtlı 1.000 GT kapasite ve üzeri toplam 4.173 gemi bulunmaktadır. Bu sayı Yunan armatörlerine ait olan Yunan ve yabancı bandıralı gemi sayısı olup, bunların 1.100 ü Yunan bandıralıdır. Bu gemilerle her yıl yaklaşık 50 milyon yolcu ve 120 milyon ton yük taşınmaktadır. Ancak yukarıda kısaca açıklanan nedenlerle armatörlerin başka ülke bayrakları çalışmaları nedeniyle uluslararası kaynakların verilerini göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Buna göre; 2006 itibariyle yaklaşık 4,200 civarında geminin toplam kapasitesi 190 milyon DWT yi aşmaktadır. Bu gemilerin sadece yüzde 25 i Yunan bandıralı olarak çalışmakta kalan yüzde 75 lik kısım ise 41 farklı ülkenin bayrağı ile sefer yapmaktadır. Yunanlı armatörlerin elinde 200 milyar Avro'nun üzerinde sıcak para bulunduğu tahmin edilmektedir. Geçtiğimiz dönemde bu meblağın bürokratik engeller ve yatırım teşviklerinin yetersizliği nedeniyle Yunanistan'a gelmediği, yabancı gemi sahiplerinin de yaşadıkları kötü tecrübeler nedeniyle Yunanistan'a sıcak bakmadıkları bilinmektedir. Söz konusu engellerin aşılmasını ve gemi işletmeciliğinde Yunanistan'ın bir çekim merkezi haline getirilebilmesini teminen, Yunanlı armatörlerin Yunanistan'da büro açmalarını sağlamak üzere Pire'de denizcilik merkezi kurulması, uluslararası rekabete açık gemicilik hizmetleri bölgesi tesis edilmesi ve gemicilik sektörüne kalifiye personel sağlanması için eğitim verilmesi planlanmaktadır. Yunan deniz ticaret filosunun yüzde 20'sine sahip, halen İngiltere'de kain 100 Yunan armatörü, işletmelerini Londra ve Atina'dan yürütmekte, bu ailelerin İngiliz ekonomisine katkısı yıllık yaklaşık 12 milyar Sterlin'e ulaşmaktadır. Enerji: Liberal bir enerji piyasasına sahip olan Yunanistan, son yıllarda enerji konusunda bölgesindeki ana merkezlerden biri olma yönünde gelişmektedir. Enerji 9
Yunan ekonomisine katkısı açısından önemli ve dinamik bir sektör haline gelmiştir. Avrupa, ABD ve Japonya nın önde gelen firmaları ile petrol ve gaz alanlarındaki birleşmeler Yunanistan ı global enerji sektöründe gündeme getirmeğe devam etmektedir. Yenilenebilir enerji alanında da önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Yunanistan da yenilenebilir enerjiye olan talep neticesinde 750MW kurulu gücünde enerji sağlanmış olup, bu miktarın 2010 yılına kadar ikiye katlanması beklenmektedir. 2010 yılında yenilenebilir enerji alanında gerçekleşecek yatırımların 2,5 milyar Avro ya ulaşması öngörülmektedir. Enerji sektöründe faaliyet gösteren çeşitli uluslararası firmalar Yunanistan a yatırım gerçekleştirmiş bulunmakla beraber, artan ve değişen talepler doğrultusunda işletmelerini genişletmeye ve ürün çeşitlendirmesine devam etmektedirler. Yunanistan da enerji sektöründe faal tüm uluslararası şirketler Yunan adalarında büyük ölçekli projeler geliştirmekte olup, rüzgar enerjisi parklarını, Yunan adalarını Yunanistan anakarasındaki kablo şebekelerine bağlayan denizaltı kabloları ile birleştirmektedir. Söz konusu firmalar fotovoltaik parklar dahilinde 5MW kurulu gücünde santraller kurmaktadırlar. Yunanistan a enerji alanında yatırım yapan firmalar bioyakıt sektörünü, hızla artan talebe bağlı olarak, öncelikli alan olarak belirlemişlerdir. Rusya ve Hazar Denizi nden Yunanistan a ulaştırılan doğal gaz ve petrolün Avrupa ya olan iletimi sağlanmaktadır. Yunan hükümeti mevcut hukuki çerçeve içinde enerji alanındaki yatırımları teşvik etmekte ve cazip yatırım teşvikleri sunmaktadır. Yunanistan ın enerji alanındaki rekabet üstünlüğü ise yenilenebilir enerji sektöründe rekabetçi fiyatlarda proje geliştirme imkanı için gerekli şartları sağlamasıdır. Yunanistan,ayrıca, enerji sektöründe ar-ge alanındaki yenilikler için katalizör görevini sürdürmektedir. Gıda ve İçecek Sektörü: Gıda ve içecek Yunanistan ın üretim sektörünün en hızlı büyüme kaydeden ve dinamik alanıdır. En karlı Yunan firmaların yüzde 25 i gıda ve içecek üretiminde faaliyet göstermektedir. Söz konusu sektörün büyüme oranı tüm Yunan üretim sektörünün iki katıdır. Yunanistan daki ürün maliyetleri Avrupa Birliği nin genişleme sürecine rağmen Avrupa Birliği üye ülkeleri arasında rekabetçi avantajını korumakta ve yüksek standartları tutturmaktadır. Bu alanda faal firmalar Güneydoğu Avrupa be Orta Doğu ile mevcut ihracat ve ithalat ağlarını geliştirmektedir. Nestle, Coca-Cola, Pillsbury, Barilla gibi uluslararası firmalar Yunanistan da üretimlerini gerçekleştirmekte olup, yerel ve bölgedeki gelişmekte olan pazarları tedarik etmektedir. Yunanistan ın gıda ve içecek sektöründeki rekabetçi üstünlüğü kaliteli hammadde erişilirliği, tedarikçi ve teknik bilgi zenginliği, henüz el atılmamış bölgesel pazarlar, Akdeniz mutfağı ve ilgili ürünlerin dünya çapında tanınması ve benimsenmesi, Yunan tüketicisinin global marka bilinci, rekabetçi işçilik maliyeti, ar-ge alanındaki altyapısı ve cazip yatırım teşviklerine dayanmaktadır. 10
Bu sektördeki yatırım imkanları Akdeniz gıda ürünleri, organik gıda, hazır yemek, dondurulmuş gıda, bebek gıdası, çikolata ve şekerleme alanlarında mevcuttur. Turizm: 2010 yılı itibariyle turizm gelirlerinin GSYİH a katkısı yüzde 5.5 düzeyindedir. Dünya Turizm ve Seyahat Konseyi (WTTC) nin Yunanistan ile ilgili 10 yıllık tahmini sektörün yıllık büyüme oranının yüzde 4 e yakın olacağı, turizmin 10 yıl sonunda GSYİH ya katkısının da yüzde 17.5 lere yaklaşacağı şeklindedir. 2009 ile karşılaştırınca, 2010 un ilk yarısında, Yunanistan a gelen yabancı turistlerin sayısı yüzde 5.4 düşmüştür. Temmuz itibariyle elde edilen verilere göre, bazı Yunan adalarına gelen yabancı turist sayısı artarken, Atina ve Selanik de turizim gerileme gösterdi. 2010 un nisan ayında, Rodos adasında ilk Sheraton oteli 401 odayla açıldı.ayrıca, yine nisan da İspanyol oteli Sol Melia Yunanistan da ilk olarak Girit adasında açıldı.adalar ve sahilleri Yunanistan ın turizmi için her zaman büyük bir avantaj olmuştur. Toplam işgücünün (direk ve dolaylı) yüzde 20 sinin turizm sektöründe istihdam edildiği tahmin edilmektedir. Yunanistan ı ziyaret edenlerin yüzde 95 den fazlası Avrupa ülkelerlinden gelmektedir. Sırasıyla ilk beşi oluşturan İngiltere, Almanya, İtalya, Fransa ve Hollanda dan gelen turistlerin toplam içindeki payı yüzde 60 lara yaklaşmaktadır. Turist Sayısı ve Turizm Gelirleri 1995 2000 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* 2011* Gelen Turist (1,000) 10,130 13,096 14,27 15,4 15,5 17,52 17,215 16,843 16,928 17,591 Turizm Geliri (Milyar $) 4,2 9,3 13,7 14,7 16 15,9 16,8 16,2 17,0 17,9 (*)Tahmin Konaklama İstatistikleri 2007 2008 2009 2010* 2011* 2012* 2013* 2014* Yabancı Turist 47,410 47,234 43,066 43,271 44,882 46,691 48,582 50,459 Yerli Turist 16,675 16,778 16,029 15,422 14,967 15,099 15,281 15,519 Oda 368 379 374 365 359 361 363 367 Yatak 701 722 713 696 683 686 692 698 (*)Tahmin Kaynak:EIU Temmuz 2010 Raporu Haziran Eylül arası turizm sezonunun en yoğun olduğu dönemler olup, varışların yüzde 75 e yakın bölümü havayolu ile yapılmaktadır. Öte yandan gelen turistlerin yüzde 70 ine yakın bölümü adaları tercih etmektedir. 11
Son yıllarda, başta Türkiye olmak üzere komşu ve çevre ülkelerdeki turist sayısındaki artışın gerisinde kalan ve Pazar payını artırmak isteyen Yunanistan turizm politikalarını gözden geçirmektedir. Özellikle Çin ve Asya dan turist çekmek için çalışmalar yürütülmektedir. Öte yandan, yatak sayısının artırılması ve iyileştirilmesi amacıyla turizm yatırımlarına ciddi manada teşvik politikaları uygulanmakta, özellikle adalarda yapılan yatırımlara ilave primler verilmektedir. Bankacılık: Yunanistan da 1997 yılından itibaren ticari bankacılık sektöründe hızlı bir konsolidasyon süreci görülmektedir. Özelleştirme programları dahilinde kamuya ait altı bankanın satışı tamamlanmış bulunmaktadır. Ticari bankalar arasındaki birleşmeler neticesinde beş büyük banka pazarın yaklaşık yüzde 80 ine hakim durumdadır. Devlet; Yunanistan Ulusal Bankası ndaki (NBG) hisselerinin önemli bir bölümünü özel sektöre devretmiş büyük bankalar içinde yer alan Emporiki Bankası nın tamamını (Çoğunluk hissesini Fransız Crédit Agricole almıştır) özelleştirmiştir. Alpha Bank, EFG Eurobank ve Piraeus Bank Yunanistan daki diğer 3 büyük bankadır. Ülke genelinde en fazla şubesi olan kamuya ait Yunanistan Ziraat Bankası nın sektördeki pozisyonu önemini korumaktadır. Bankacılık sektörü son dönemlerde dışa açılmaya, özellikle Balkanlar ve Güneydoğu Avrupa daki faaliyetlerini genişletmeye başlamıştır. Finansbank NBG ortaklığında NBG tarafından Türkiye ye 2,9 Milyar Dolarlık bir sermaye transferi gerçekleşmiştir. Bu rakam Yunanistan ın tarihinde yurt dışına ihraç ettiği en büyük sermaye özelliği taşımaktadır. Bankalar yatırım bankacılığı, ortak fonlar, leasing, sigorta, komisyonculuk ve kredi kartlarıyla iştigal eden iştirakleri ile faaliyetlerini gerek Yunanistan gerekse dış pazarda genişletmeye devam etmektedir. NBG Türkiye ile birlikte 13 ülkede faaliyet göstermekte olup üzere Sırbistan ve Bulgaristan da sırasıyla 204 ve 173 şubeye sahiptir. Emporiki Bank 6, Alpha Bank 7, Piraeus Bank 9, Eurobank ise 7 ülkede faaliyettedir. Avro ya geçiş sonrasında faiz politikalarının AB Merkez Bankası tarafından tespit edilmesi neticesinde para birliğine dahil olan ülkelerdeki tüzel ve gerçek kişiler kendi ülkelerindeymiş gibi Yunan Bankaları ndan kredi kullanabilmektedir. Bu olanak bankaların karlılıklarını müspet yönde etkilemeye devam etmektedir. Buna mukabil aşırı istihdamdan kaynaklanan maliyetlerin karlılığa etkisi menfi yöndedir. Son dönemlerde bazı AB üyesi ülkelerdeki bankalar da Yunanistan pazarına ilgi duymaya başlamıştır. Deutsche Bank ın EFG Eurobank da yaklaşık yüzde 10 luk payı bulunmaktadır. Citibank, bankacılık sektörünün Yunanistan daki kriz sonucunda etkilenmesi sebebiyle, ülkedeki duruşlarını yeniden şekillendirmeye gitmişlerdir. Bunun sonucunda, Yunanistan daki toplam 72 şubelerinden 31 ini kapatmışlardır. Sigortacılık: Yunanistan sigorta piyasası diğer Avrupa ülkelerine kıyasla daha küçüktür. 2004 yılında toplam prim değeri GSYİH nin yüzde 2.2 sine tekabül eden 4.5 milyar Avro tutarına ulaşmıştır. Yunanistan sigortacılık sektörünün toplam prim değeri AB toplamının yüzde 0.5 ini oluşturmaktadır. Kişi başına düşen prim miktarı 2003 yılında 294 Avro dan 2004 yılında 328 Avro ya yükselmiştir. Genel sigortacılık hizmetleri içinde hayat sigortası oranı 1998 yılından itibaren her yıl önemli artış göstermektedir. Sektördeki yeniden yapılanma sürecinde 2001 yılı sonunda endüstri derneğine kayıtlı sigorta şirketi sayısı 183 ten 107 ye düşmüştür. Sigorta şirketlerinin 73 ü yerel, 34 ü ise yabancı sermayelidir. Pazar araştırmacıları bu sayının on yılda yarıya düşeceğini beklemektedir. Sigorta Şirketleri Derneği verilerine göre ilk 5 şirket piyasanın yüzde 60 ına ve ilk 10 şirket yüzde 80 ine hakim durumdadır. 12
Tarım ve Hayvancılık: Son yıllarda, Yunanistan da tarım ın GSYİH deki payı yüzde 3 lere düşmüştür, ancak bu değer seksenlerin ortalarında yüzde on üçlerdeydi. Ülkenin dağlık alanları, bölünmüş ada coğrafyası ve kuru güney Akdeniz iklimi bazı tarım ürünleri için uygun olsa da, bazı ürünler için sorun yaratmakta ve üretimin yaygınlaşmasını sınırlamaktadır, buğday ve mısır gibi. Dünya Bankası istatistikleri toplam yüzölçümünün % 65 inin tarıma elverişli olduğunu göstermektedir. Ancak dağlık arazi yapısı nedeniyle toplam arazinin % 30 u, bir başka ifade ile yaklaşık 40,000 km2 lik bölümü, tarımsal faaliyetlere izin vermektedir. Yunanistan İstatistik Kurumu verilerine göre ise bu alan 35,000 km2 civarında olup yaklaşık 10,000 km2 sini meyve ağaçları kaplamaktadır. Birçok üründe kendi ihtiyacını karşılayacak kadar üretime sahip olmakla birlikte et ve mandıra ürünlerinde önemli bir ithalatçı konumundadır. Bazı tahıl çeşitleri yine ithal edilen tarımsal ürün grubunda yer almaktadır. Dünya genelinde endüstriyel şeftali üretiminde lider ülkedir. Domates üretiminde de dünya sıralamasının önemli bir yerindedir. Pamuk, tütün ve şekerpancarı önemli ihracat kalemleridir. Bu ürünlere olan talebin azalmasına rağmen alternatif ekim konusunda henüz bir karara varılmamıştır. Öte yandan yeni tarımsal reformlar kapsamında kalitenin miktara nazaran öne çıkartılmasını öngören politikalar çiftçilikle uğraşan kesimlerin şiddetli protestolarına neden olmuştur. Tarımsal ürünlerin toplam ihracat içindeki payı % 25 ler civarındadır Tarımsal kesimde yaklaşık yarım milyon kişi çalışmaktadır. Bir başka ifade ile tarım kesiminde çalışanların toplam istihdam içindeki payı % 10 dan biraz daha fazladır. Yaş Gruplarına Göre Tarım Sektöründe Çalışanların Dağılımı-2009 (1,000 Kişi) Toplam 15-19 20-24 25-29 30-44 45-64 65 + Toplam 4,457.0 33.7 228.1 555.9 1,948.6 1,608.5 82.3 Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık 505.9 5.2 16.1 30.7 161.5 255.9 36.5 2010 yılında kümes hayvancılığında yüzde 0.5, domuz ürünlerinde yüzde 1.2 ve biftek üretiminde yüzde 2.1 lik düşüş yaşanmıştır. Yine 2010 yılında pirinç üretiminin yüzde 3 düşerel 199,000 ton a gerilemesi öngörülmektedir. Balıkçılık, yıllık yüzde 10 büyüme oranıyla Yunanistan ın en hızlı gelişen sektörlerinden biridir. Yunanistan levrek ve sargos yetiştiriciliğinde Avrupa nın toplam üretiminin yüzde 60 ına sahiptir. 60,000 ton üretimin yaklaşık dörtte üçü Avrupa ülkelerine ithal edilmektedir. Endüstrinin bu başarısı stratejik olarak sadece bu iki türün üzerinde yoğunlaşılmış olmasından kaynaklanmaktadır. Yunanistan da kümes hayvancılığı 2000 yılından beri yükseliştedir. 2009 yılında üretim 174,100 ton a ulaşmıştır. 2010 yılı için öngörülen ise üretimin 170,000 ton a düşmesidir. 2011 yılında ise üretimin aynı seviyelerde olması beklenmektedir. 2015 e kadar ise üretimin yüzde 7.4 artarak 187,000 ton a ulaşması beklenmektedir. 13
Domuz üretimi de düşüştedir. Ekonomik kriz bu alanda yatırım açığına sebep olmuştur ve talep kırmızı etten kümes hayvanlarına doğru kaymıştır. Eurostat verilerine göre, 2009 da domuz üretimi 114,000 ton iken; 2010 da 108,000 ton a düşmesi beklenmektedir. 2015 e kadar ise üretimin yüzde 17.4 lük bir düşüşle 94,000 ton a gerilemesi beklenmektedir. Sığır ve dana eti üretimlerinde de yine bir düşüş söz konusudur. Ekonomik kriz sebebiyle de bu düşüşün devam etmesi beklenmektedir. 2009 da üretim 57,200 ton dur. 2010 yılında et üretiminin yüzde 2.1 lik oranda düşüşle 55,900 ton olması beklenmektedir. 2015 de ise yüzde 10.2 lik düşüşle üretimin 51,400 ton olması bekleniyor. Süt üretimi, 2009 yılında 2,06 milyon ton iken bu değerin 2010 da çok az bir düşüşle 2.05 milyon ton a gerilemesi beklenmektedir.2015 yılında üretimin 2.12 milyon ton a ulaşması beklenmektedir. 2009 yılında peynir üretimi 214,000 ton idi. 2010 yılında üretimin 221,000 ton a ulaşması beklenmektedir. Tereyağı üretimi ise az miktardadır ve 2015 te 1,629 ton a ulaşması beklenmektedir. Türkiye Yunanistan Ticari ve Ekonomik İlişkileri Ticari ve Ekonomik Nitelikli Anlaşmalar Anlaşmanın Adı İmza Tarihi Resmi Gazete Hava Ulaştırma Anlaşması 22.07.1947 - Ticaret ve Ödeme Anlaşmaları 07.11.1953 08.02.1955 Uluslararası Karayolu Nakliyatına Dair Anlaşma 16.11.1970 - Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması 20.01.2000 10.05.2000 Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 20.01.2000 01.08.2001 Çevrenin Korunmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası 20.01.2000 16.05.2000 Terörizm, Örgütlü Suçlar, Uyuşturucu, Madde Kaçakçılığı ve Yasadışı Göç ile Mücadele İşbirliği Anlaşması 20.01.2000 14.07.2001 Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması 04.02.2000 10.05.2000 Gümrük Suçlarının Men i,takibi ve Gümrük Suçlarıyla Mücadele 04.02.2000 10.05.2000 Karşılıklı İdari Yardım ve İşbirliği Anlaşması Kültürel İşbirliği Anlaşması 04.02.2000 10.05.2000 14
Tarım Alanında Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolü 22.06.2000 02.11.2000 Ekonomik İşbirliği Anlaşması 04.02.2000 25.07.2001 Deniz Taşımacılığı Anlaşması 04.02.2000 18.07.2001 Türk-Yuınan KEK I. Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı 13.02.2002 11.08.2003 Türk-Yunan KEK II. Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı 14.03.2003 11.08.2003 Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması 02.12.2003 02.03.2004 Türk-Yunan KEK III. Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı 30.06.2005 - Ekonomik İşbirliği Anlaşması ile iki ülke arasında Karma Ekonomik Komisyon (KEK) mekanizması oluşturulmuştur. KEK birinci dönem toplantısı 12-13 Şubat 2002 tarihinde Atina da düzenlenmiştir. Bu toplantı sırasında imzalanan Mutabakat Zaptı nda ikili ekonomik ilişkiler, temasların sürekliliği, enerji, sanayi, KOBİ ler, tarım, ulaştırma, turizm, gümrükler, bölgeler arası işbirliği ele alınan konular arasında yer almaktadır.ikinci dönem KEK toplantısı 12-13 Mart 2003 tarihinde Ankara da yapılmıştır. Bu toplantı sırasında imzalanan Mutabakat Zaptı nda yeralan konular ikili ekonomik ve ticari ilişkiler, ikili ticareti destekleme amacı ile yapılan aktiviteler, ticari ilişkilerde karşılaşılan sorunlar, enerji, sanayi, KOBİ ler, tarım, karayolu ulaşımı, deniz ulaşımı ve gemi inşa sanayi, gümrükler, demiryolu ulaşımı, turizm, sağlık ve üçüncü ülkelerde işbirliğidir. Üçüncü Dönem KEK Toplantısı 29 30 Haziran 2005 tarihinde Atina da gerçekleşmiştir. Türkiye ve Yunanistan arasında Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması uzun süre devam eden müzakereler sonucunda 2 Aralık 2003 tarihinde Ankara da imzalanmış ve 1 Ocak 2005 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Ticari İlişkiler Türkiye-Yunanistan Dış Ticareti (1000 ABD Doları) Yıllar İhracat İthalat Denge Hacim İhr/İth 1996 236.5 285.0-48.5 521.5 0.8 1997 298.2 430.8-132.6 729.0 0.7 1998 370.0 319.8 50.5 689.9 1.2 1999 406.8 287.6 119.2 694.4 1.4 2000 437.7 430.8 6.9 868.5 1.0 2001 476.1 266.3 209.8 742.4 1.8 2002 590.4 312.5 277.9 902.9 1.9 2003 920.4 427.7 492.7 1,348.1 2.2 2004 1,171.2 594.4 576.4 1,765.2 2.0 2005 1,126.7 727.8 398.9 1,854.5 1.6 2006 1,602.6 1,045.3 557.3 2,647.9 1.5 2007 2,262.7 950.2 1,312.5 3,212.9 2.4 2008 2,430.5 1,148.6 1,281.9 3,579.1 2.1 2009 1,634.1 1,129.7 504.5 2,763.7 1.4 2010 1,456,2 1,541,6-853.8 2,997.8 0.9 2010/9 1,081,262 950,805-842,679 2,032,067 1.1 2011/9 1,205,029 1,979,700-774,671 3,184,729 0.6 Kaynak : TÜİK Yunanistan 11 milyon civarındaki nüfusuna rağmen alım gücü yüksek bir tüketici profiline sahiptir ve önemli bir ithalatçıdır. Dolayısıyla coğrafi yakınlık avantajı ile Türkiye nin daha fazla pay sahibi olabileceği bir pazar olma özelliği taşımaktadır. 15
YUNANİSTAN A BAŞLICA İHRAÇ 2008 2009 Değişim KALEMLERİMİZ-CN (Milyon $ ve ) Dolar Euro Dolar Euro (%) DOGAL GAZ (GAZ HALINDE) 60.4 42 100.8 72 66.97 MOTORLU TASIT; KIVILCIM ATESLEMELI (1000CM3<SILINDIR=<1500 CM3) 94.7 63.1 65.7 47.1-30.62 DIZEL/YARI DIZEL MOTORLU TOPLU YOLCU TASITLARI 36.3 24.9 57.1 41.5 57.34 DEMIR/ALASIMSIZ ÇELIK (CU<%0, 25; GENISLIK<2XKALINLIK) 63.4 43.5 37.6 26.9-40.72 TELEVIZYON; DIGERLERI, RENKLI OLANLAR 35.2 23.7 33.3 23.6-5.22 MOTORLU TASIT; KIVILCIM ATESLEMELI (1500CM3<SILINDIR=<3000 CM3) 59.9 40.1 30.5 21.6-49.09 ISLENMEMIS ALASIMSIZ ALUMINYUM 42.9 28.8 25.1 18.3-41.44 DEMIR/ÇELIKTEN RADYATÖR, AKSAM VE PARÇALARI 34.1 23.2 25.4 17.9-25.53 DIGER BALIKLAR (TAZE/SOGUTULMUS) 35.9 24.2 23.8 17.1-33.65 DIGER YAGLAR VE MÜSTAHZARLAR 179.3 124.7 23.9 16.9-86.68 HIJYENIK HAVLULAR, TAMPONLAR, BEBEKLER IÇIN BEZLER 22.6 15.3 17.7 12.9-21.57 TISÖRT, FANILA, ATLET VS. GIYIM ESYASI; PAMUKTAN (ÖRME) 28.2 18.7 17.4 12.6-38.2 DIGER ÖRME MENSUCAT (EN>30CM, ELASTOMERIK/ 21 14.2 16.5 11.8-21.62 SENTETIK/SUNI ELYAFTAN KADIFE SEKLINDE DOKUNMUS ESYA 21.7 15.1 16.7 11.7-22.96 SIRLI SERAMIKTEN DIGER DÖSEME, KALDIRIM TASI VB 26.5 17.9 15.9 11.3-40.07 ERKEK/ERKEK ÇOCUK IÇIN GÖMLEK; PAMUKTAN 21.4 14.6 14.9 10.7-30.49 TÜTÜN (SAPLI, DAMARLI) 24.6 17 13.8 10-43.97 DIGER ELEKTRIK ILETKENLERI (GERILIMI=<80 V. IÇIN) 34.2 23.1 13.5 9.6-60.48 TAM OTOMATIK ÇAMASIR YIKAMA MAKINELERI 18.1 12.4 13.6 9.6-24.93 DIGER ELEKTRIKLI FIRINLAR, OCAKLAR, IZGARALAR VB. 16.3 11.2 12.8 9.2-21.53 LIMON VE TATLI LIMON (TAZE/KURUTULMUS) 8.3 6.1 12.3 8.9 47.5 DIGER DOKUNMUS MEN (TEKSTÜRIZE EDILMEMIS POLIESTER 15.1 10.3 12.3 8.8-18.53 ÖZGÜL KÜTLESI < 0,94 OLAN POLIETILEN 19.7 13.1 11 7.9-44.4 EV TIPI BUZDOLABI-KOMPRESÖRLÜ 15.5 10.4 11 7.8-29.13 DIGER GIDA MÜSTAHZARLARI 11.2 7.7 10.8 7.7-3.87 TEREFTALIK ASIT VE TUZLARI 7.1 4.7 10.7 7.7 50.35 TUVALET-TEMIZLIK KAGITLARI 13.5 9.2 10.5 7.6-22.48 TUVALET VE MUTFAK BEZLERI (HAVLU MENSUCATTAN)] 13.5 9 10.3 7.4-23.83 YATAK HALINE GETIRILEBILEN OTURMA MOBILYASI 11.8 8.2 10.3 7.3-12.79 FINDIK (KABUKSUZ) 13.9 9.6 10 7.1-28.06 SICAK MAMUL DEMIR, ÇELIK RULO (KALINLIK<3MM. DIGER) 11.6 7.7 9.5 6.9-17.68 SARNIÇLI GEMILER (TANKERLER) 0 0 10 6.7 SICAK MAMUL DEMIR, ÇELIK RULO (4, 75MM.=<KALINLIK<10MM.) 26.4 17.9 8.7 6.4-67.07 DIGER AHSAP MOBILYALAR 11 7.5 9 6.4-18.11 16
SOGUTUCU/DONDURUCU-ISI POMPALARINA AIT AKSAM- PARÇALAR 14.2 9.5 8.9 6.4-37.05 KADIN/KIZ ÇOCUK IÇIN PANTOLON, SORT VS. PAMUKTAN 15.9 10.7 8.4 6.1-47.25 DEMIR/ÇELIK SOGUK, YASSI MAMUL (RULO; 600MM. 10.9 7.1 8.5 6.1-21.78 DIGER KITAPLAR, BROSÜRLER, RISALELER VB MATBUAT 4.9 3.4 8.4 6 71.82 DIGER ÇINKOLU DEMIR-ÇELIK, DIGER (EN=>600MM.) 27 17.9 8 5.7-70.28 DIGER DEMIR/ÇELIK, YUVARLAK KESITLI, DIKISLI TÜP- BORULAR 8.6 5.7 7.7 5.5-10.49 LİSTE TOPLAM 1136.8 773.4 772.3 552.7-32.1 Kaynak : DTM, YUNANİSTAN DAN BAŞLICA İTHAL KALEMLERİMİZ-CN (Milyon $ ve ) 2008 2009 Değişim Dolar Euro Dolar Euro (%) DIGER YAGLAR VE MÜSTAHZARLAR 299.5 209.5 332.6 237.8 11 PAMUK (KARDESIZ, TARANMAMIS) 145.4 98.8 245.7 173.9 69 POLIPROPILEN (ILK SEKILDE) 130 87.4 95.3 68.2-26.7 HAFIF YAGLAR VE MÜSTAHZARLAR 55.3 36.9 71.3 51 28.9 BUGDAY; MAKARNALIK(DURUM BUGDAYI) 20.9 15 31.9 24.6 52.8 RÜZGAR GÜCÜ ILE ÇALISAN ELEKTROJEN GRUPLARI 0 0 22.7 15.8 TEDAVIDE KULLANILMAK ÜZERE HAZIRLANAN DIGER ILAÇLAR 6.8 4.7 12.6 9 85.7 RAFINE EDILMIS BAKIRDAN INCE VE KALIN BORU 33.5 22.1 12.1 8.6-63.9 AZOT, FOSFOR VS. IKISINI IÇEREN DIGER MINERAL VE KIM. GÜBRELER 12.7 8.7 12.1 9.1-4.8 PAMUK MEN (DENIM, RENKLI IPLIKLERDEN, M2>200GR, PA=>%85) 3.9 2.6 9.3 6.6 138.3 KOYUN VE KUZULARIN YÜNÜ ALINMAMIS HAM DERILERI 13.2 8.7 8.4 6.2-36.2 ELEKTRIK MOTOR, JENERATÖR, ELEKTROJEN GRUPLARI PARÇALARI 0 0 7.9 6... HAZIR DIGER HAYVAN YEMLERI (PERAKENDE) 15.1 10.1 7.9 5.6-47.8 DIGER BOYAYICI MADDELER 5.1 3.5 7.1 5 38.3 ASANSÖR, SKIPLI ASANSÖR/YÜRÜYEN MERDIVEN AKSAM, PARÇALARI 10.4 7.1 7 5-32.6 POLISITIRAN; GENLESEMEYENLERI (ILK SEKILDE) 11.3 7.7 6.9 4.9-39.2 ALUMINYUM ALASIMINDAN PLAKA, LEVHA; DIKDÖRTGEN, 12.2 8.2 6.2 4.5-49 PLASTIKTEN DIGER INSAAT ESYASI 1.7 1.1 5.6 4.1 229 DEMIR/ALASIMSIZ ÇELIK (CU<%0, 25; GENISLIK<2XKALINLIK) 37.5 24.2 4.8 3.3-87.2 ALASIMSIZ ALUMINYUMDAN DIGER SAC, SERIT VE LEVHALAR 0.9 0.7 4.4 3.1 394.4 METALLERI/METAL BILESIKLERINI IÇEREN KÜL, KALINTI 5.5 3.7 4.2 3-23.7 POLISTIREN; GENLESEBILEN (ILK SEKILDE) 5.1 3.3 4.1 3-19.2 KAGIT/KARTON (M2 AGIRLIK; > 225GR.) 0 0 4.1 2.9... PIRINÇ; KAVUZ IÇINDE BULUNAN (ÇELTIK) 0 0 4 2.8... EV TIPI BUZDOLABI-KOMPRESÖRLÜ 4.6 3.2 3.9 2.8-16.1 17
ALUMINYUMDAN DIGER ESYA 3.4 2.3 3.8 2.7 10.2 DIGER MUSLUKÇU ESYASI 3 2 3.8 2.6 23.8 AGAÇTAN YONGA VE LEVHA 4.3 2.9 3.7 2.6-13.7 ANTIBIYOTIKLERI IÇERMEYIP HORMONLARI IÇEREN 2.6 1.7 3.7 2.7 41.9 ALUMINYUM ALASIMLARINDAN IÇI BOS PROFILLER 4.6 3.1 3.7 2.6-20.2 ADI METALDEN MÜHÜR KURSUNU, YIRTILABILEN KAPSÜLLER, KAPAKLAR 1.5 1 3.3 2.4 126 SULAR, ALKOLSÜZ DIGER IÇECEKLER (MEYVE SUYU HA 3.5 2.3 3.2 2.3-9.8 TASIYICI KOLON; VULKANIZE KAUÇUKTAN (METALLE TAKVIYELI) 1 0.7 3 2.2 190.3 ETILEN POLIMERLERDEN-LEVHA, PELIKÜL, LAMLAR-TAKVIYESIZ 3 2 2.9 2.1-4 DIGER ELEKTRIKLI FIRINLAR, OCAKLAR, IZGARALAR VB. 3.1 2.1 2.9 2.1-7.5 DIGER KIMYASAL GÜBRELER; NITRAT VE FOSFAT IÇERENLER 3.8 3 2.9 2.3-24.3 SIGIR VE AT CINSI HAYVANLARIN DERILERI-HAM (AGIRLIK; >16KG.) 2.5 1.6 2.7 2 11.4 PLASTIKTEN SOFRA VE MUTFAK ESYASI 2.1 1.4 2.4 1.7 14.3 PEPTONLAR VB. TÜREVLERI; DIGER PROTEINLI MADDELER VE DERI TOZ 2.1 1.4 2.3 1.6 8.5 PLASTIKTEN TÜP, BORU VE HORTUM BAGLANTI ELEMANLARI 2.5 1.7 2.2 1.6-11.9 SANAYIDE KULLANILAN DIGER MONO KARBOKSILIK YAG ASITLERI 2 1.4 2.2 1.6 7.7 ÜZÜM; (KURUTULMUS) 0.8 0.5 2.2 1.5 178.4 LİSTE TOPLAMI 876.4 598.3 983 703.4-10.9 Kaynak : DTM Son dönemlerde Türkiye de yatırım yapan Yunan şirketlerinin sayısında ve yapılan yatırımlarda önemli artışlar kaydedilmektedir. Hazine Müsteşarlığı kayıtlarına göre, Mayıs 2009 itibariyle Türkiye de 360 adet Yunanistan kaynaklı firma faaliyet göstermekte olup, toplam yatırım tutarı, 5 milyar Euro dan fazladır. Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğünden teşvik belgesi alarak yatırım yapan şirket sayısı 42 dir. Bu 42 şirketin toplam yatırım tutarı 200 Milyon dolardan biraz fazladır. Türkiye de 18 ilde faaliyet gösteren Yunan firmalarının 237 tanesi bir başka ifade ile yüzde 65 i İstanbul da bulunmaktadır. İzmir de 39, Bursa da 27, Muğla da ve Ankara da 10 tane Yunan sermayeli şirket faaliyet göstermektedir. 360 şirket 15 sektörde faaliyet göstermektedir. Toptan ve Perakende Ticaret sektöründe 128, imalat sanayinde 81 ve gayrimenkul sektöründe 37 şirket bulunmaktadır. Yunanistan Pazarı ile İlgili Bilgiler T.C. vatandaşları için vize zorunludur. İş gezileri için davet mektubu talep edilmektedir. 10.000 Euro yu veya 9770 doları aşan tutarlar ülkeye girişte beyan edilmelidir. Seyahat çeklerinin beyanı zorunlu değildir. Yunanistan da ihracat ve fiyatlandırmada, ilaç sanayi ve tarım ürünleri dışında, fiyatlar tamamen serbest piyasa koşullarına tabiidir. Bir ürünün fiyatlandırılmasında, ihracatçı firma, ödeme ve vadeyi değerlendirmek durumundadır. Siparişler ve piyasa genelde küçüktür. 18
Yunanistan, standartlar konusunda AB tarafından uygulanan hükümlerin doğurduğu uygulamaları takip etmektedir. Yerel firmalarca ve hükümet ihalelerince ISO 9000 istenmektedir. Yunanistan da standart ve düzenlemeler Yunan Standartlar Kurumu (ELOT) tarafından yürütülmektedir. Yunanistan, AB nin ortak dış gümrük vergisi uygulamasını, ortak tarım, ulaşım politikasını ve eşya, emek ve sermayenin serbest dolaşımı konusundaki direktifleri kabul etmiştir. AB üyeleri ile ticaret vergiye tabii değildir. İhracatta Gerekli Belgeler AB ile Türkiye arasındaki ticarette ATR1 ve ATR3 olarak kullanılan dolaşım belgeleri, Gümrük Birliği Anlaşması imzalandıktan sonra sadece ATR olarak kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa Birliği yönelen ihracatta, Katma Protokol gereğince malların gümrük muafiyetinden yararlanabilmesi için ATR Dolaşım Belgesi ihracatçı ülke yetkilileri tarafından düzenlenerek gümrük irdelerince vize edilmesi gerekmektedir. İhracatçı bağlı bulunduğu odadan aldığı ATR Belgesini eksiksiz ve tam olarak doldurmalı ve odaya onaylatmalıdır. Beş nüsha olarak doldurulan Dolaşım Belgesine, bir Adet Fatura Sureti ve dilekçe eklenmektedir. Dolaşım Belgesinin yeşil renkte olan ilk nüshaları ihracatçıya verilmektedir. Beyaz renkli olan nüshalardan biri ise Gümrük İdaresinde kalmaktadır. Diğer iki nüsha da fiili ihracatı takip eden ilk işgünü içinde Gümrük İdaresince ilgili odaya gönderilmektedir. Türkiye ile AB arasında malların Serbest Dolaşım ilkesi çerçevesinde tercihli ticarete konu olması malların menşeinin belirlenmesi bakımından yeni bir düzenlemeye gidilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Tercihli ticarette mallar Türkiye veya AB Menşeli olabildikleri gibi, üçüncü ülke menşeli de olabilmektedir; bundan dolayı menşe kümülâsyonuna hangi ürünlerin girebileceğinin ayrıca tespit edilmesi belgelendirilmesi gerekmektedir. Bu ihtiyaç nedeniyle Türkiye ile AB arasındaki ticarette, kullanılmakta olan ATR belgesinin yanı sıra bir de Tedarikçi belgesi kullanılmaktadır. Tedarikçi Beyanı belgesi taraflar arasında ticarete konu olan malların menşeini belirleyecek ve ithal edilen ürünlerin sisteme taraf ülkelere yeniden ihracının söz konusu olması halinde ithalatçının talebi üzerine düzenlenir. Serbest Bölgeler Yunanistan, Pire, Selanik ve Heraklion-Girit liman bölgelerinde mevcut üç serbest ticaret bölgesine sahiptir. Yabancı orijinli mallar bu bölgelere gümrük ve diğer vergileri ödenmeksizin getirilir ve transit yüklemesi yapılır veya re-export edilirse gümrük ve diğer vergilerden muafiyeti devam eder. Kalkınma Bakanlığı ndan edinilen en son bilgilere göre, Etoloakarnania da (Batı Yunanistan) bulunan Astakos Denizcilik ve Sanayi Serbest Bölgesi kısa süre önce faaliyete geçmiştir. Diğer yandan, halen altyapı çalışmaları süren ve yakın gelecekte faaliyete geçmesi beklenen bir diğer serbest bölge ise Evros (Meriç) bölgesinde bulunan Ormenio Serbest Sanayi Bölgesidir. 19
Dış Ticaret Müsteşarlığı ndan alınan bilgilere göre Yunanistan ile Türkiye de bulunan serbest bölgeler arasında gerçekleşen ticaret hacmi 2004 yılında 76,7milyon dolar, 2005 yılında 37,8 milyon dolar, 2006 yılında ise 59,6 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye deki Yunan Yatırımları Hazine Müsteşarlığı verilerine göre Türkiye de 350 den fazla Yunan kaynaklı firma faaliyette bulunmaktadır. Toplam yatırım tutarı 6 milyar Euro ya yaklaştığı belirtilmektedir. Yunan Ulusal Bankası(NBG) Finansbank ın hisselerinin çoğunu satın alarak Türkiye de finans sektörüne girmiştir. Finansbank-NBG ortaklığında NBG tarafından Türkiye ye yaklaşık 2,9 milyar dolarlık bir sermaye transferi gerçekleşmiştir. Bu rakam Yunanistan ın tarihinde yurtdışına ihraç ettiği en büyük sermaye özelliğini taşımaktadır. Yunanistan ın üçüncü büyük bankası olan EFG Eurobank, 142 milyon Euro karşılığında Tekfenbank ın yüzde 70 ini satın almıştır. 2009 başında aynı zamanda Yunan Milli Havayolunu da (Olympic) satın alan Marfin Grup Türkiye de Şafak Hastanelerinin hisselerini de alarak Türkiye de yatırım yapmıştır. Türkiye deki Yunan yatırımları genellikle bilişim teknolojileri, tarım uygulamaları, ambalaj, plastik, eczacılık, kozmetik, balıkçılık, turizm,inşaat ve çeşitli hizmet sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Yunanistan daki Türk Yatırımları Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından iletildiği üzere Yunanistan da faaliyet gösteren Türk firmaların turizm, nakliye, gıda ve mobilya mağazaları, dış ticaret ve bilişim sektörlerinde faaliyet gösterdiği belirtilmiştir. 5 Nisan 2006 tarihinde The Mall Athens alışveriş merkezindeki İpekyol, İnci, Koton ve Maçka mağazalarının T.C. Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen tarafından açılışı gerçekleştirilmiştir. Aynı merkezde franchising suretiyle açılmış Mavi Jeans mağazası da bulunmaktadır. Yunanistan daki Türk Yatırımları Firma Ünvanı Firma Ünvanı Yatırım Yatırım Yılı Tutar ( Euro) Pay ( % ) (Türkiye) (Yunanistan) Niteliği Ziraat Ziraat Banka 2008 18,000,000 100 Bankası Bankası Koton Koton Textile Mağaza 2005 60.000 100 Monoprosopi Gizia Gizia Mağaza 2005 180.000 100 İpekyol İpekyol Hellas Mağaza 2005 405.000 100 Mon. EPE Multimedia Multiflash Ofis Depo 2008 21.000 100 Macka Mackha Mağaza 2005 200.000 100 KRT KRT Ltd. Ofis Depo 2008 30.000 90 Kuyumculuk HSH Limited Home Sweet Home Mağaza 2007 100.000 95 20