Pazartesi: 12.30-14.20 (derslik 211) Perşembe: 16.30-18.20 (derslik Mavi Amfi) http://ovuncongur.com/dersler/milliyetcilik-ve-etnisite/ ULU 336 Milliyetçilik ve Etnisite 2013-2014 Bahar Dönemi Yrd. Doç. Dr. Hakan Övünç Ongur Dersin Amacı Bu dersin temel hedefi, on yedinci yüzyıldan bu yana toplumsal hareketleri, siyasi oluşumları ve pratikleri doğrudan etkilemekte olan milliyetçilik kavramı üzerinde yetkin tartışmalar yapabilme potansiyeli oluşturmaktır. Dönemin ilk yarısında, milliyetçilik ve bağlı kavramların anlamları, milliyetçilik teorileri, devlet, millet, din ve ideoloji arasındaki bağlantılar gibi konuların tartışılacağı ders; ikinci yarıda, azınlıklar ve çokkültürlülük alanlarını da içerdikten sonra, Türkiye üzerine tartışmalarla sona erdirilecektir. Nihai amaç, öğrencinin, günlük konuşma ve tartışmalarda yer eden kimi genelgeçer kavramları, nitelikli ve eleştirel bir biçimde incelemesini ve değerlendirebilmesini sağlamaktır. Değerlendirme 1. Derse katılım (%15) 2. Ara sınav (%20) 3. Final (%30) 4. Dönem ödevi (%35) Önemli Birkaç Hatırlatma... Sınavlara ve derslere katılamayacak öğrencilerin, söz konusu mazeretlerini öğretim elemanına bildirmeleri gerekmektedir. Bu dersin özelinde, öğretim elemanının özel izni olmadan derste ses/görüntü kaydı almak kesinlikle yasaktır. Aksi durumda, hukuki işlem başlatılacak ve bu eylemi gerçekleştirdiği saptanan öğrencilerin hiçbir sınavı/ödevi değerlendirmeye alınmayacaktır. Ders planında sunulmuş olan okumaların bir kısmı zorunlu nitelikte diğer bir kısmı ise tavsiye niteliğindedir. Ders planında zorunlu nitelikteki okumaların yanında (+) işareti bulunmakta ve öğrencilerden, derse gelmeden önce bu okumaları yapmaları ve değişikliklerden haberdar olmak amacıyla dersin internet sayfasına üye olmaları beklenmektedir. 1
1. Hafta Milliyetçilik Çalışmaları, Siyaset, Umut Özkırımlı, Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış, Ankara: Doğu- Batı, 2000/2008, ss. 11-28. (+) Umut Özkırımlı, Milliyetçilik Üzerine Güncel Tartışmalar: Eleştirel Bir Müdahale, İstanbul: Bilgi Üniversitesi, 2005/2010, ss. 1-11. John Hutchinson ve Anthony D. Smith (der.), Oxford Readers: Nationalism, Oxford: Oxford University, ss. 3-13. Semin Suvarierol, Nation-Freezing: Images of the Nation and the Migrant in Citizenship Packages, Nations and Nationalism, 18(2), 2012, ss. 210-229. o Milliyetçilik üzerine yapılan çalışmaların uluslararası siyaset literatürüne girme nedenleri nelerdir? o Milliyetçilik olgusu Türkiye iç ve dış politikası için ne ifade etmektedir? Film: Russian Ark / Russkiy kovcheg (Yön. Aleksandr Sokurov, 2002) 2. Hafta Millet, Ulus, Milliyetçilik, Ulusçuluk, Devlet: Tanım Sorunları Umut Özkırımlı, Milliyetçilik Üzerine Güncel Tartışmalar: Eleştirel Bir Müdahale, İstanbul: Bilgi Üniversitesi, 2005/2010, s. 13-31. (+) Umut Özkırımlı, Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış, Ankara: Doğu- Batı, 2000/2008, s. 29-80. John Hutchinson ve Anthony D. Smith (der.), Oxford Readers: Nationalism, Oxford: Oxford University, s. 15-46. Zsuzsa Csergo, Review Essay - Do We Need A Language Shift in the Study of Nationalism and Ethnicity? Reflections On Rogers Brubaker's Critical Scholarly Agenda, Nations and Nationalism, 14 (2), 2008, ss. 393-398. o Milliyetçilik ve ona bağlı kavramlar üzerine yapılan tartışmalarda standart bir söz-dağarcığından (vocabulary) söz etmenin zorlu mudur? o Devlet ile millet arasında zorunlu bir birliktelik/eşlik ilişkisinden söz etmek doğru mudur? o Max Weber ın prestij topluluğu (prestige community) ile Karl Deutsch un güvenlik topluluğu (security community) kavramlaştırmalarını, ulus-devlet inşası çerçevesinde karşılaştırınız. o Anthony Smith in geliştirdiği etni kavramı, millet kavramından nasıl ayrılır? Film: Before the Rain (Yön. Milcho Manchevski, 1994) 2
3. ve 4. Haftalar Milliyetçilik Teorileri TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Umut Özkırımlı, Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış, Ankara: Doğu- Batı, 2000/2008, ss. 81-236. (+) Antoine Roger, Milliyetçilik Kuramları, A. U. Kılıç (çev.), İstanbul: Versus, 2001/2008, ss. 83-108 ve 127-156. John Hutchinson ve Anthony D. Smith (der.), Oxford Readers: Nationalism, Oxford: Oxford University, ss. 47-131. Josep Llobera, Modernliğin Tanrısı: Batı Avrupa da Milliyetçiliğin Gelişimi, E. Akman ve E. Akman (çev.), Ankara: Phoenix, 1996/2007, ss. 163-191. Ernest Gellner, Uluslar ve Ulusçuluk, B. Ersanlı ve G. G. Özdoğan (çev.), İstanbul: Hil, 1983/2008, ss. 31-117. Eric J. Hobsbawm, Milletler ve Milliyetçilik: Program, Mit, Gerçeklik, O. Akınhay (çev.), İstanbul: Ayrıntı, 1992/2006, ss. 29-63. Benedict Anderson, Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Etnik Kökenleri ve Yayılması, İ. Savaşır (çev.), İstanbul: Metis, 1983/2007, ss. 15-62. Miroslav Hroch, Avrupa da Milli Uyanış: Toplumsal Koşulların ve Toplulukların Karşılaştırmalı Analizi, A. Özdemir (çev.), İstanbul: İletişim, 1985/2011, ss. 19-61. Anthony D. Smith, Ulusların Etnik Kökeni, S. Bayramoğlu ve H. Kendir (çev.), Ankara: Dost, 1986/2002, ss. 27-75. Michael Billig, Banal Milliyetçilik, C. Şişkolar (çev.), İstanbul: Gelenek, 1995/2002, ss. 111-147. Alexander J. Motyl, The Social Construction of Social Construction: Implications For Theories of Nationalism and Identity Formation, Nationalities Papers: The Journal of Nationalism and Ethnicity, 38(1), 2010, ss. 59-71. o Milliyetçilik teorilerindeki ilkçi yaklaşımlar, modernist yaklaşımlar ve etno-sembolcü yaklaşımlar arasındaki temel farkları tartışınız. o Massimo d Azeglio nun İtalya yı yarattık, şimdi de İtalyanları yaratmalıyız sözünü, Eric Hobsbawm ın geleneğin icadı kavramı çerçevesinde tartışınız. o Ernest Gellner ın sanayileşme ile milliyetçilik arasında kurduğu bağlantının, Türk ulusunun inşası sürecinde bir rol oynadığı iddia edilebilir mi? o Benedict Anderson ın hayali cemaatler kuramı, insanlar, milletleri için neden ölür? sorusuna nasıl yanıt verir? o Türkiye Cumhuriyeti nin kuruluşu, Anthony Smith e göre, yatay-lateral bir hareket olarak mı, yoksa dikey-demotik bir hareket olarak mı değerlendirilebilir? o Michael Bilig in banal milliyetçilik kuramına göre, milletleri her gün yeniden üreten semboller hangileridir? Film: The Battle of Algiers / La battaglia di Algeri (Yön. Gillo Pontecorvo, 1966) 3
5. Hafta Milliyetçilik ve Ulus-Devlet TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Charles Tilly, Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu: 990-1992, K. Emiroğlu (çev.), Ankara: İmge, 1990/2001, ss. 219-272. (+) John Breuilly, Nationalism and the State, Chicago: University of Chicago, 1982/1994, ss. 1-16 ve 269-280. Semra Somersan, Babil Kulesi nde Etnilerden Ulus-Devletlere, Doğu-Batı, no. 44, 2008, ss. 75-90. Recep Boztemur, Tarihsel Açıdan Millet ve Milliyetçilik: Ulus-Devletin Kapitalist Üretim Tarzıyla Birlikte Gelişimi, Doğu Batı, no. 38, 2006, ss. 161-179. Anthony Marx, The Nation-State and Its Exclusions, Political Science Quarterly, 117(1), 2002, ss. 103-126. o Charles Tilly nin devletlerin oluşumunda savaş ve silahlanma faktörlerinin önemini ön plana çıkaran modeli, ulus-devlet oluşumundan sonra zor ve rıza ile iki boyuta ayrılan kontrol düşüncesine bir temel teşkil edebilir mi? o Türkiye Cumhuriyeti nin kuruluş süreci, John Breuilly nin tipolojisine göre, bir ayrılıkçı hareket örneği midir, bir birleştirici hareket örneği midir, yoksa bir milliyetçi devrim örneği midir? o Kapitalizmin gelişimi ile ulus-devletin kuruluşu arasındaki tarihsel süreci tartışınız. Film: Skin (Yön. Anthony Fabian, 2008) 6. Hafta Milliyetçilik ve Din Rogers Brubaker, Religion and Nationalism: Four Approaches, Nations and Nationalism, 18 (1), 2012, s. 2-20. (+) Adrian Hastings, The Construction of Nationhood: Ethnicity, Religion and Nationalism, Cambridge: Cambridge University Press, 1997/1999, s. 185-209. Daniel Philpott, The Religious Roots of Modern International Relations, World Politics, 52 (1), 2000, s. 206-245. Aleksandar Bogdanic, Secularizing the Ideology of Nationalism and Nationalizing the Ideology of Secularism: A Refeudalization of Discourse in Bosnia and Herzegovina, Social Identities: Journal For the Study of Race, 2013, ss. 1-17. o Mark Juergensmeyer a göre milliyetçilik ile din arasında, Aydınlanma sürecinden kaynaklanan, karşıt bir ilişki vardır; bu iddianın bugünkü ulus-devletler için halihazırda geçerli olduğu öne sürülebilir mi? o Milliyetçilik yeni bir tür din olma iddiasını gerçekleştirebilmiş midir? Bugünün dini milliyetçilik örnekleri ile tartışınız. o Arap Baharı olarak adlandırılan süreçlerde dinin ya da milliyetçiliğin rolü var mıdır? 4
o Daniel Philpott un modern uluslararası ilişkilerin dini temelleri olarak bahsettiği olaylar, kavramlar ve gelişmeler nelerdir? Bugün tüm bu etmenlerin geçerliliğinden söz etmek mümkün müdür? o Samuel Huntington ın medeniyetler çatışması tezini, din ve ulusdevlet ilişkisi çerçevesinde tartışınız. Film: Bloody Sunday (Yön. Peter Greengrass, 2002) 7. ve 8. Haftalar Milliyetçilik, Kimlik ve Azınlıklar Sorunu Erol Kurubaş, Asimilasyondan Tanınmaya: Uluslararası Alanda Azınlık Sorunları ve Avrupa Yaklaşımı, Ankara: Asil, 2004, ss. 1-110. (+) Jennifer J. Preece, Minority Rights In Europe: From Westphalia to Helsinki, Review of International Studies, 23(1), 1997, ss. 75-92. (+) H. Övünç Ongur, Towards A Social Identity For Europe? A Social Psychological Approach to European Identity Studies, Review of European Studies, 2(2), 2010, ss. 133-143. Carole Fink, Minority Rights As An International Question, Contemporary European History, 9(3), 2000, ss. 385-400. Paul Roe, Securitization and Minority Rights: Conditions of Desecuritization, Security Dialogue, 35(3), ss. 279-294. Baskın Oran, Türkiye de Azınlıklar: Kavramlar, Teori, Lozan, İç Mevzuat, İçtihat, Uygulama, İstanbul: İletişim, 2004, ss. 17-45. o Azınlık gruplarının ortaya çıkışı ile ulus-devletin oluşum süreci arasındaki ilişkiyi tarihsel örneklerle tartışınız. o Azınlık gruplarının bir iç sorun olmaktan, bir uluslararası sorun haline gelme süreçlerini tartışınız. o Ulus-devletlerin güvenlik algıları ile azınlık gruplarının varlığı arasındaki ilişkiyi, siyasi iktidar ile toplum arasındaki ilişki çerçevesinde tartışınız. o Bugün uluslararası anlamda bir azınlık hukuku nun varlığından söz edebilmek mümkün müdür? o Azınlık kavramının bireysel, toplumsal, ulusal ve uluslararası gelişimini ve olası tanım larını tartışınız. o Henri Tajfel in Toplumsal Kimlik Teorisi ne göre azınlık gruplarının ulusal toplumlarla olan ilişkisi nasıl açıklanabilir? Film: Sometimes in April (Yön. Raoul Peck, 2005) 9. Hafta Milliyetçilikten Çokkültürlülüğe Will Kymlicka, Çokkültürlü Yurttaşlık: Azınlık Haklarının Liberal Teorisi, A. Yılmaz (çev.), İstanbul: Ayrıntı, 1995/1998, ss. 37-70. (+) 5
Nafiz Tok, Kültür, Kimlik ve Siyaset, İstanbul: Ayrıntı, 2003, s. 38-68. William E. Connolly, Kimlik ve Farklılık: Siyasetin Açmazlarına Dair Demokratik Çözüm Önerileri, F. Lekesizalın (çev.), İstanbul: Ayrıntı, 1991/1995, ss. 58-91. H. Övünç Ongur, Avrupa'da Çokkültürlülüğün İflası (Mı?), Uluslararası Hukuk ve Politika, 26(1), 2011, ss.55-85. David M. Smith, The American Melting Pot: A National Myth in Public and Popular Discourse, National Identities, 14(4), 2012, ss. 387-402. o Will Kymlicka nın Çokkültürlü Yurttaşlık teorisini ana başlıklar halinde, kendisine yönelik olası eleştiriler ile birlikte tartışınız. o Çokkültürlü bir milliyetçilikten söz etmek teorik açıdan anlamlı mıdır? o Liberal-demokratik milliyetçi anlayış, toplumsal farklılıkların sürdürülebilmesine olanak vermekte midir? Toplumsal farklılıkların sürdürülebilmesi, bir toplum için olumlu ya da olumsuz ne gibi sonuçlara yol açabilir? o Bireyin varoluşunu, kültürel bağlantılardan ayırabilmek mümkün müdür? Toplumsal ve kültürel bağlantıları olmayan bir bireyden söz etmek anlamlı mıdır? Film: American History X (Yön. Tony Kaye, 1998) 10. ve 11. Haftalar - Türkiye de Milliyetçilik, Azınlıklar ve Çokkültürlülük Tartışmaları Mehmet Karakaş, Türkçülük ve Türk Milliyetçiliği, Doğu-Batı, 38(1), 2006, ss. 57-76. (+) Ahmet İçduygu ve B. Ali Soner, Turkish Minority Rights Regime: Between Difference and Equality, Middle Eastern Studies, 42(3), 2006, ss. 447-468. Lerna K. Yanık, Millet, Milliyet ve Milliyetçilik: Soğuk Savaş ın Sonunda Türk Dış Politikasından Bir Kesit, Doğu-Batı, 39(1), 2007, ss. 189-206. (+) Yeşim Bayar, The Trajectory of Nation-Building Through Language Policies: The Case of Turkey During the Early Republic (1920-1938), Nations and Nationalism, 17(1), 2011, ss. 108-128. Ayla Göl, Imagining the Turkish Nation Through Othering Armenians, Nations and Nationalism, 11(1), 2005, ss. 121-139. Kemal Karpat, İslam ın Siyasallaşması, İstanbul: Bilgi Üniversitesi, 2004/2009, s. 653-690. Baskın Oran, Türkiye de Azınlıklar: Kavramlar, Teori, Lozan, İç Mevzuat, İçtihat, Uygulama, İstanbul: İletişim, 2004, ss. 47-150. Murat Ergin, The Racialization of Kurdish Identity in Turkey, Ethnic and Racial Studies, 37(2), 2014, ss. 322-341. 6
o Osmanlı millet sistemi ile modern Türkiye azınlıklar anlayışı arasında kalıtımsal bir devamlılıktan söz etmek mümkün müdür? o Türkiye ile Yunanistan arasındaki azınlık mübadele süreçlerini ve Avrupa bütünleşmesi sürecindeki gelişmeleri tartışınız. o Lozan Antlaşması nın azınlıklar ile ilgili maddelerini, 1923 ten günümüze dek uygulama pratikleri bakımından ve Avrupa standartları ile karşılaştırmalı olarak tartışınız. o Türkiye nin etnik ve/ya milli kuruluş temellerinin, çokkültürlü bir rejim için uygun olduğu öne sürülebilir mi? Will Kymlicka nın çokkültürlü yurttaşlık düşüncesi, Türkiye için uygun bir rol model olabilir mi? Film: İki Dil Bir Bavul (Yön. Özgür Doğan ve Orhan Eskiköy, 2008) 12. Hafta Kuramsal Sorunlar, Kavramsal Sınırlar, Pratik Sıkıntılar Will Kymlicka, Milliyetçiliğin Geleceği, Yirmi Birinci Yüzyılda Milliyetçilik içinde, U. Özkırımlı (der.), Y. Başkavak (çev.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi, 2004/2008, ss. 159-166. (+) John Hutchinson, Milliyetçilik, Globalizm ve Medeniyetler Çatışması, Yirmi Birinci Yüzyılda Milliyetçilik içinde, U. Özkırımlı (der.), Y. Başkavak (çev.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi, 2004/2008, ss. 77-100. (+) Mary Kaldor, Nationalism and Globalization, Nations and Nationalism, 10(1/2), 2004, ss. 161-177. Zygmunt Bauman, Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları, A. Yılmaz (çev.), İstanbul: Ayrıntı, 1998/2006, ss. 65-88. Sinisa Malasevic, Is Nationalism Intrinsically Violent?, Nationalism and Ethnic Politics, 19(1), 2013, ss. 12-37. o 21. yy da ulus-devletin zayıfladığı iddialarının hâlihazırda geçerli olduğu öne sürülebilir mi? o Bugünün uluslararası ilişkilerinin, uluslar-arası boyuttan küresel boyuta geçtiği iddia edilebilir mi? o Milliyetçilik düşüncesi içerisinde şiddeti mutlaka barındırır mı? o Wikileaks belgelerinin ortaya çıkışı, Zygmunt Bauman ın küreselleşme-evrenselleşme karşıtlığı içerisinde hangi tarafın elini güçlendirmektedir? Bauman ın iddia ettiği gibi bugün ulus-devletin ötesine geçilmiş midir? o Wall Street i İşgal Et eylemlerinde görüldüğü gibi, ulus-devlet merkezli toplumsal hareketlerinin yönünün, küresel ve bireysel bir merkeze çevrilmiş olduğu öne sürülebilir mi? o Francis Fukuyama nın bugünün sorusu olarak gösterdiği şu soruyu tartışınız: Bugün, hangi ulus-devletin egemenliğini ihlal etmeye kim, hangi temellere dayanarak karar vermeye yetkilidir? Film: Yol (Yön. Şerif Gören, 1982) 7
DÖNEM ÖDEVLERİ HAKKINDA TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Dersin içeriği dahilinde tüm öğrencilerden ikili bir grup oluşturarak, derste tartışılan herhangi bir konu ile ilişkilendirilebilecek bir araştırma sorusu belirlemeleri ve yine derste sözü edilen herhangi bir teori çerçevesinde bu soruya yanıt aradıkları bir makale yazmaları beklenmektedir. Bu makalenin içeriğinde, aşağıdaki tüm noktalara ve aşamalara değinilmiş olmalıdır. - Giriş bölümü - Araştırma sorusunun ortaya konulması - Araştırma sorusunu yanıtlamak amacıyla seçilen teorinin gerekli tüm noktaları ile tartışılması - Araştırma yönteminin ve kullanılacak kaynakların ortaya konulması - Araştırma sorusunu ilgilendiren pratik olaylardan örnekler verilmesi / araştırma yönteminde elde edilen bulguların ortaya konulması - Araştırma sorusunu ilgilendiren pratik olayların veya elde edilen bulguların, seçilen teori çerçevesinde tartışılması - Genel bir tartışma ve sonuç bölümü Tüm ödevler için uyulacak kurallar şu şekildedir: - Araştırma sorusu seçiminizi en geç beşinci (5.) haftaya kadar bildirmiş olmanız gerekmektedir. - Bir soru-teori eşleştirmesini yalnızca bir grup alabilir. - Ödevleriniz, toplamda 1500-2000 kelime arasında olmalıdır. - Yanıt dosyanızı, Microsoft@Word formatında, Times New Roman, 12 punto, çift satır aralıklı ve her iki yana dayalı şekilde hazırlayınız. Word dosyanızın başlığı (İsim 1, İsim 2, ULU 336, Araştırma Sorusu-Teori) biçiminde yazılmış olmalıdır. - Makalelerin her biri en az beş (5) farklı referans kaynak içermelidir. Okuma listesinden veya farklı kaynaklardan referans vermek isterseniz, aşağıdaki formatı kullanabilirsiniz: o Kitap için: Yazarın Adı, Kitap Adı, Basım Yeri: Yayıncı Adı, Yayım Yılı, s. sayfa numarası. o Editörlü Kitap için: Yazarın Adı, "Kitaptaki Bölümün Adı", Kitap Adı içinde, Editörün Adı (der.), Basım Yeri: Yayıncı Adı, Yayım Yılı, s. sayfa numarası. o Dergi için: Yazarın Adı, "Makalenin Adı", Derginin Adı, cilt(sayı), Yayım Yılı, s. sayfa numarası. o Gazete için: Yazarın Adı, "Gazete Haberinin/Makalesinin Adı", Gazete Adı'nda yayımlanan makale, Yayım Tarihi. o Internet Kaynakları için: Yazarın Adı, "Haberin/Makalenin/Yazının Adı", http://www... - Gruptaki öğrenciler, bu ödevden ortak bir not alacaktır; bu nedenle, grup arkadaşınızdan ödevin her aşamasında sorumlu olmanız, herhangi bir sorun çıktığında, bu sorunu bildirmeniz gerekmektedir. - Ödevlerin teslim tarihi, dersin final günü ve saati olarak belirlenmiştir. - Ödevlerinizin her aşamasında, üniversite düzeyindeki bir öğrencinin sorumluluklarına uymanız beklenmektedir. Doğrudan internetten veya başka kaynaklardan kopyalayapıştır şeklinde verilen ödevleriniz, diğer arkadaşlarınıza haksızlık olmaması adına, değerlendirmeye alınmayacaktır. 8