Amaç ve Tanımlar Madde 1. CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ ETİK KOMİSYONU YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Tanımlar, Kapsam ve Dayanak Bu yönergenin amacı, Celal Bayar Üniversitesi'nin çeşitli birimlerinde yapılacak olan her türlü bilimsel araştırma, çalışma, yayın, danışmanlık, bilirkişilik gibi akademik ve bilimsel etkinlikleri, uyulması gereken etik ilke ve kurallar doğrultusunda incelemek, görüş bildirmek üzere kurulan Celal Bayar Üniversitesi Etik Komisyonu nun görev, yetki, sorumluluk ve çalışma usullerini belirlemektir. Madde 2. a) Üniversite: Celal Bayar Üniversitesini, b) Etik Komisyon: Celal Bayar Üniversitesi Etik Komisyonu nu, c) Rektör: Celal Bayar Üniversitesi Rektörünü, d) Üniversite Birimleri: Celal Bayar Üniversitesine bağlı enstitüleri, fakülteleri, yüksek okulları, meslek yüksek okullarını, araştırma ve uygulama merkezlerini, idari birimleri, sosyal, kültürel ve sportif merkezleri ifade eder. e) Komisyon Sekretaryası: Etik Komisyonun yazışmalarını yürütmekle ve belgelerini saklamakla yükümlü sekretaryayı ifade eder. Kapsam Madde 3. a) Üniversite mensuplarınca yapılan her türden bilimsel araştırma ve çalışmalar ile gerçekleştirilen bilimsel etkinlikler, desteklenen ve/veya yürütülen bilimsel araştırmageliştirme projeleriyle ilgili araştırma etiği konuları b) Üniversitenin her çeşit basım ve yayın organları veya Üniversite dışındaki diğer yayın organlarında yayımlanan ya da yayımlanmak üzere gönderilmiş olan her tür yayınla ilgili yayın etiği sorunları ve c) Üniversitenin her çeşit desteğinden yararlanmakta olan veya yararlanmak üzere başvuran öğretim elemanları veya araştırmacı kişi ve kuruluşlarla ilgili akademik etik konularının değerlendirilmesi işlemlerini kapsar. d) Tıp Fakültesine bağlı birimlerde insanlar ve hayvanlar üzerinde yapılan klinik, ilaç ve ilaç dışı bilimsel araştırmalarda söz konusu olan insan etiği ve hayvan etiği konu ve sorunları ile ilgili işlemler kendi Etik Kurulları Yönergelerinin hükümlerine göre düzenlenir ve yürütülür. Dayanak Madde 4. Bu yönerge 2547 sayılı kanunun 14. Maddesi gereğince Celal Bayar Üniversitesi Senatosu nun 13/01/2011 tarihli, 2001/02 sayılı kararları gereğince hazırlanmıştır. 1
İKİNCİ BÖLÜM Temel Etik Kurallar Temel Etik Kurallar Madde 5. Üniversite'nin, her çeşit bilimsel araştırma, yayın ve akademik etkinliklerde uyulmak üzere temel saydığı başlıca kurallar şunlardır: A. Başlıca Araştırma Etiği Kuralları a) Gerçekleştirilen bilimsel araştırmalarda "gerçeğe uygunluk" ilkesine titizlikle uyulur. Veriler, bilimsel yöntemlerle elde edilir. Bunların değerlendirilmesi, yorumu ve kuramsal sonuçların elde edilmesinde de bilimsel yöntemlerin dışına çıkılmaz ve sonuçlar saptırılamaz. Elde edilmemiş sonuçlar araştırma sonuçlarıymış gibi gösterilemez. b) Bilimsel araştırma ve çalışmalarda, "bilimsel araştırmanın zarar vermemesi" ilke edinilmiştir. Deneyin deneklere, deneyi yapacaklara, çevreye, hayvan ve insan sağlığına zarar vermemesi esastır. c) Araştırmacılar ve yetkililer, yapılan bilimsel araştırma sonuçları ile ilgili olarak olası zararlı uygulamalar konusunda toplumu bilgilendirmek ve uyarmakla yükümlüdür. d) Araştırmacılar, kendi vicdanî kanaatlerine göre zararlı sonuçlara ve onaylamadıkları uygulamalara yol açabilecek araştırmalara katılmama hakkına sahiptir. B. Başlıca Yayın Etiği Kuralları a) Bilimsel araştırma sonuçları araştırmayı bizzat ve bilfiil yapanların tümünün adlarıyla yayımlanır. Araştırmanın tasarlanması, planlanması, yürütülmesi ve yayına hazırlanması aşamalarında etkin katkıda bulunmamış kişilerin adları yazar isimleri arasına katılmaz. b) Bilimsel yayınlarda daha önce yayımlanmış veya yayımlanmamış bir çalışmadan yararlanırken, bilimsel yayın kurallarına uygun olarak kaynak gösterilir. Evrensel olarak tanınan bilim kuramları, matematik teoremleri ve ispatları gibi önermeler dışında hiçbir yapıtın tümü veya bir bölümü izin alınmadan ve/veya asıl kaynak göstermeden çeviri veya özgün şekliyle yayımlanamaz. c) Bilimsel araştırma ve yayınlarda, bilim ve bilgi evrensel kabul edilir ve kendinden önce yapılmış benzer çalışmalar görmezden gelinmez. C. Başlıca Akademik Etik Kuralları a) Akademik yaşamın bütün evreleri ile öğretim, yönetim ve akademik değerlendirmelere ilişkin görevlerde "bilimsel liyakat" temel ölçüt kabul edilir. b) Eğitimin eksik verilmesi, kopyacılık, akademik ilerleme ve ödül jürilerinde bilimsel liyakat ölçütlerinin dışına çıkmak, kişileri kayırmak, fikir ve düşünceleri yerine akademisyenlerin kimlik ve kişiliğine yönelik saldırılarda bulunmak, çıkarcılık, sahtecilik, vb. davranışlar Üniversite'nin akademik etik kuralları ile bağdaşmaz. 2
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Etik Komisyonun Oluşumu, Görevleri, Çalışma Esasları, Yaptırımlar Etik Komisyon un Oluşumu Madde 6. a) Etik Komisyon, Üniversite Senatosunca üç yıl için seçilen, bir başkan, bir başkan yardımcısı, bir raportör, bir hukukçu ve her biri Üniversitenin farklı birimlerini temsil etmek üzere, toplam en az on üyeden oluşur. Görev süresi biten bir üye yeniden aynı usulle seçilebilir. Üyeler kendi aralarında bir başkan seçer ve başkan tarafından bir başkan yardımcısı görevlendirilir. b) Bir takvim yılı içinde, izinsiz ve özürsüz olarak üst üste üç toplantıya katılmayan veya en az altı ay süreyle izinli olan üyenin üyeliği kendiliğinden düşer. Komisyon üyeliğinden çekilme ve üyeliğin düşmesi Rektörün onayının ilgiliye tebliği ile yürürlüğe girer. Boşalan üyelik için aynı usulle yeni üye seçilir. Etik Komisyon un Görevleri Madde 7. Etik Komisyon un görevleri şunlardır: a) Üniversite tarafından kısmen veya tamamen desteklenen veya Üniversite mensuplarınca gerçekleştirilen ve Etik Komisyon tarafından incelenmesi istenen bilimsel araştırma önerilerinin temel etik kurallara uygun yürütülmesini sağlamak amacı ile inceleme yapmak, b) Bilimsel araştırma projelerinin izlenmesi sürecinde ve Üniversitenin bilimsel dergilerinde veya başka yayın organlarında yayımlanan veya yayın için gönderilen yazılarda tespit edilen veya dikkate sunulan etik kurallara aykırı davranışları, Rektörlüğün talebi üzerine incelemek, gerektiğinde uzman veya danışman görüşü almak, ilgili kişilerle yazışmalar yapmak, bilgi istemek ve görüş bildirmek, c) Etik Komisyon tarafından doğrudan veya danışmanlar aracılığıyla incelenen dosyalar ile ilgili raporları inceleyerek oluşturacağı sonuç raporunu bir ay içinde Rektörlüğe sunmak; kapsam dışı olduğuna karar verilen dosyalar konusunda Rektörlüğü yazılı olarak bilgilendirmek, d) Sonuçlanan ve karara bağlanmış olan araştırma ve yayın etiği kurallarına aykırı davranışların Rektörlükçe ilgililere duyurulmasını sağlamak, e) Akademik, araştırma ve yayın etiği konularında olası etik dışı davranışları ortadan kaldırmak için ilgili birim ya da kurum ve kuruluşlar ile işbirliği yaparak eğitici faaliyetler düzenlenmesini sağlamak üzere Rektörlüğe önerilerde bulunmak. Etik Komisyon un Çalışma Esasları Madde 8. a) Başkan, toplantılarda Etik Komisyon a başkanlık yapar. Başkanın katılmadığı toplantılarda Komisyon a başkan yardımcısı başkanlık eder. Komisyon un sekretaryası Üniversite Genel Sekreterliğince yapılır. Komisyon salt çoğunluk ile toplanır ve kararlarını katılanların en az üçte iki oy çokluğu ile alır. Çekimser oy kullanılmaz. Oyların eşitliği halinde başkanın kullandığı oy yönünde çoğunluk sağlanmış sayılır. Komisyon olağan olarak ayda bir kez toplanır. Başkanın gerekli gördüğü durumlarda komisyon olağanüstü toplantıya çağrılabilir. 3
b) Komisyon tarafından incelenmesi için gönderilen her araştırma önerisi başvuru sırasına göre incelenir. Başvurudan önce uygulamaya koyulmuş çalışmalar değerlendirmeye alınmaz. Etik Komisyon üyelerine ait araştırma önerileri görüşülürken, öneri sahibi üye görüşmelere katılamaz ve oy kullanamaz. Etik Komisyon tarafından düzeltilmesi veya eksikliklerinin tamamlanmasına karar verilen araştırma önerileri, araştırmacılar tarafından düzeltilerek Rektörlüğe tekrar başvuru yapılır. Komisyon tarafından yapılan ilk toplantıda yeniden değerlendirilir. c) Etik ihlali iddiası içeren başvurular veya hakkında görüş bildirilmesi istenen etik sorun ya da konular, Rektörlükçe inceleme yapılması için Etik Komisyon a iletilir. Her başvuru için ayrı bir dosya açılır. Başvuru sahipleri, başvuruları ile ilgili olarak yapılacak işlem konusunda Rektörlükçe mümkün olan en kısa sürede bilgilendirilir. Komisyon un inceleme sürecinde diğer kurum ve kuruluşlarla yazışmalar Rektörlük aracılığıyla yapılır. d) Etik Komisyon, gerekli hallerde her dosya için usulüne uygun bir inceleme komisyonu kurulması ya da uzman yahut danışman incelemesi ve görüşüne başvurulması yoluna gider. Rektörlükçe görevlendirilen inceleme komisyonu görüş ve kararını en geç iki ay içinde bir ön rapor halinde Etik Komisyon a sunar. Komisyon un uygun görmesi halinde bunlara ek süre verilebilir. e) Etik Komisyon un incelemeleri sırasında gerek görüldüğünde veya etik ihlali kararı verilerek yaptırım uygulanması önerilecek hallerde, Komisyon tarafından etik ihlalinde bulunduğu iddia edilen kişilere savunma hakkı tanınır. İlgili kişiler Etik Komisyon un bu yöndeki isteği kendilerine ulaştığı tarihten itibaren üç hafta içinde yanıt vermedikleri takdirde Komisyon diğer bilgi ve kanıtlara dayalı olarak kararını oluşturur. f) Hazırlanan raporlar Etik Komisyon da tartışmaya açıldıktan sonra oylanır ve kesin rapor komisyon üyelerince imzalanır. Karara katılmayan üye "Karşı Oy" gerekçesini yazmak zorundadır. g) İnceleme sonuçlarını içeren Komisyon kararları Rektörlüğe sunulur. Etik ihlali saptanan kişilerle ilgili Komisyon tarafından önerilen yaptırımlar konusunda Üniversite Yönetim Kurulu görüşü alınır. Konu ile ilgili olarak Rektörlükçe ayrıca idari ve hukuki işlemler başlatılabilir. Etik ihlali iddiasında bulunan kişi ve kuruluşlar, başvuruları ile ilgili olarak alınan kararlar hakkında Rektörlük tarafından ilgili birim ve kurumlarla birlikte bilgilendirilir. h) Başka kuruluşlarca yapılmış ya da yapılmakta olan inceleme ve soruşturmalar, bu esaslar kapsamında yapılacak etik ihlali incelemelerine engel oluşturmaz. Yaptırımlar Madde 9. Etiğe aykırı davranışları kanıtlananlara Yüksek Öğretim Kurumları Yönetici, Öğretim Elemanı ve Memurları Disiplin Yönetmeliği ve araştırma ve yayınla ilgili yasalarda öngörülen hükümlere aykırılık oluşturmayacak şekilde Etik Komisyon un önerisi üzerine Üniversite Yönetim Kurulu görüşü alınarak aşağıdaki yaptırımlar uygulanabilir: a) Etik kurallara aykırı davranışı Komisyon tarafından tespit edilen ve Üniversite Yönetim Kurulu görüşü alındıktan sonra Rektörlükçe onaylanan araştırmacı veya araştırmacıların yürütmekte oldukları projeler iptal edilir veya proje başvuruları işleme alınmaz. b) Etik kurallara aykırı davranışı kanıtlanan araştırmacılara/yazarlara/destek başvurusu sahiplerine karar tarihinden başlayarak en az üç, en fazla beş yıl süreyle herhangi bir destek verilmez. c) Tespit edilen yayın etiği ihlalleri ve bunların niteliği, ilgili dergilere Rektörlük tarafından yazılı olarak bildirilir. Celal Bayar Üniversitesi dergilerinde yayımlanmış makalelerden yayın etiği 4
kurallarına aykırı hususlar içerdiği kanıtlananlar geri çekilmiş sayılır ve bu husus dergide gerekçesi ile birlikte yayımlanır. d) Tespit edilen etik ihlalleri ve bunların niteliği, etiğe aykırı davranışı kanıtlanan araştırmacı/yazar/destek başvurusu sahiplerinin birim, kurum veya kuruluşlarına Rektörlük tarafından yazılı olarak bildirilir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Çeşitli Hükümler Zaman Aşımı Madde 10- Bu yönergede yer alan etik ihlali niteliğindeki fiilleri işleyenler hakkında, incelemenin başlatıldığı tarihten itibaren iki yıl içinde yaptırım uygulanmadığı takdirde yaptırım uygulama yetkisi zaman aşımına uğrar. Gizlilik Madde 11- Etik Komisyon kararları, genel düzenlemeler dışında gizlidir; bu yönergede belirtilen kişi ve kuruluşlar ile başvuru sahibinden başkasına bilgi verilmez. Kararlara İtiraz Madde 12- Etik Komisyon kararlarına karşı bir defaya mahsus olmak üzere, kararın tebliğinden itibaren yedi gün içinde, Üniversite Yönetim Kurulu na itirazda bulunulabilir. Yürürlük Madde 13. Bu Esaslar, Üniversite Senatosu tarafından kabul edildiği tarihte yürürlüğe girer. Yürütme Madde 14. Bu esasları Üniversite Rektörü yürütür. 5