YATAY KATMANLI TOPRAKLARDA KATMAN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNİN TOPRAK SICAKLIĞINA ETKİSİ

Benzer belgeler
Yatay Katmanlı Topraklarda Katman Fiziksel Özelliklerinin Toprak Sıcaklığına Etkisi

AKDENİZ BÖLGESİ İÇİN ISITMA VE SOĞUTMA DERECE- SAAT DEĞERLERİNİN ANALİZİ

ÖZGEÇMİŞ. Yardımcı Doçent Makine Mühendisliği Çukurova Üniversitesi Doçent Makine Mühendisliği Çukurova Üniversitesi

TEK KATMANLI TOPRAKTA DİP, MAKSİMUM, MİNİMUM SICAKLIKLAR VE BUNLARIN DERİNLİKLERİ İLE İLGİLİ BAĞINTILAR

R1234YF SOĞUTUCU AKIŞKANININ FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ İÇİN BASİT EŞİTLİKLER ÖZET ABSTRACT

BAZI İLLER İÇİN GÜNEŞ IŞINIM ŞİDDETİ, GÜNEŞLENME SÜRESİ VE BERRAKLIK İNDEKSİNİN YENİ ÖLÇÜMLER IŞIĞINDA ANALİZİ

Yrd. Doç. Dr. Tolga DEMİRCAN. Akışkanlar dinamiğinde deneysel yöntemler

ÖZGEÇMİŞ. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Osmaniye/Türkiye Telefon : /3688 Faks :

KARARLI HAL ISI İLETİMİ. Dr. Hülya ÇAKMAK Gıda Mühendisliği Bölümü

Abs tract: Key Words: Meral ÖZEL Nesrin İLGİN

TÜRKİYE İÇİN TİPİK METEOROLOJİK YILLARIN BELİRLENMESİ DETERMINATION OF TYPICAL METEOROLOGICAL YEARS FOR TURKEY

KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I ISI İLETİMİ DENEYİ. Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü 1

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ MÜFREDATI

Abs tract: Key Words: Meral ÖZEL Serhat ŞENGÜR

SOĞUTMA ENERJİ GEREKSİNİMİ TESPİTİNDE FARKLI KULLANIM ŞARTLARI İÇİN PRATİK BİR YAKLAŞIM

ÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl. Teknik Eğitim Fakültesi, Makina Eğitimi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Makina Eğitimi A.B.

KARABÜK İÇİN DERECE-ZAMAN HESAPLAMALARI DEGREE-TIME CALCULATIONS FOR KARABÜK

AYLIK BAZDA SAATLİK DERECE-SAAT DEĞERLERİNİN TESPİTİNİ MÜMKÜN KILAN YENİ BİR YAKLAŞIM

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

NEM ALMALI BİR İKLİMLENDİRME SİSTEMİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

BİNA DIŞ YÜZEYLERİNİN GÜNEŞ IŞINIMINI YUTMA ORANLARININ ISI AKISI AÇISINDAN ARAŞTIRILMASI

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ/MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ (DR)

ISI DEĞĠġTĠRGEÇLERĠ DENEYĠ

EGE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ/MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ (DR) EGE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ/MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ (YL)/ENERJİ BİLİM DALI

Makine Mühendisliği Bölümü Isı Transferi Ara Sınav Soruları. Notlar ve tablolar kapalıdır. Sorular eşit puanlıdır. Süre 90 dakikadır.

TÜRKİYE İÇİN YENİ DIŞ ORTAM SICAKLIK TASARIM DEĞERLERİ

Prof. Dr. Ayşe Bora Tokçaer

TÜRKĐYE'NĐN 15 ĐLĐ ĐÇĐN BAZI ĐKLĐM VERĐLERĐNĐN EŞĐTLĐKLERLE ĐFADESĐ*

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

2. YARIYIL / SEMESTER 2

: Abdulvahap Yiğit. Tel : (0224) Oda Numarası : 214

Entropi tünelinden çıkmanın tek yolu ekserji iksirini içmektir! (A. Midilli)

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ISI TRANSFERİ LABORATUARI-1

BÖLÜM 3. Yrd. Doç.Dr. Erbil Kavcı. Kafkas Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü

YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ UYGULAMALI MÜHENDİSLİK MODELLEMESİ

Prof. Dr. Cengiz Çokluk

Aşağıda Tablo 1'de fuel-oil ve doğal gazın yakılması hususuna ilişkin bazı değerler verilmektedir (23).

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS-DOKTORA PROGRAMI

T. C. GÜMÜŞHANE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK VE DOĞA BİLİMLERİ FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ DENEYLER 2

HASRET ŞAHİN ISI EKONOMİSİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ/MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ EĞİTİM PLANI Saat/Hafta

1).S.Ü. MÜH.-MİM. FAKÜLTESİ, MİMARLIK BÖLÜMÜ/KONYA tel:

NİTELİKLİ CAMLAR ve ENERJİ TASARRUFLU CAMLARIN ISI YALITIMINA ETKİSİ

BİTKİ SU TÜKETİMİ 1. Bitkinin Su İhtiyacı

.ULUSAL TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ İĞİ KONGRESİ VE SERGİSİ

MAKiNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS-DOKTORA PROGRAMI EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI GÜZ DÖNEMİ

LÜLEBURGAZDAKİ BİNA DIŞ DUVARLARI İÇİN OPTİMUM YALITIM KALINLIĞININ BELİRLENMESİ VE MALİYET ANALİZİ

Doç. Dr. Şahin Oruç. Doç. Dr. Halil TOKCAN. Prof. Dr. Hilmi DEMİRKAYA

HİDROLOJİ. Buharlaşma. Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan. İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

DESİSİF-EVAPORATİF SOĞUTMA SİSTEMİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ/MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ EĞİTİM PLANI Saat/Hafta

BİR OFİS İÇİN TERMAL KONFOR ANALİZİNİN HESAPLAMALI AKIŞKANLAR DİNAMİĞİ YÖNTEMİ İLE MODELLENMESİ VE SAYISAL ÇÖZÜMÜ

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ LİSANS EĞİTİM-ÖĞRETİM PLANI (NORMAL VE İKİNCİ ÖĞRETİM)

f = =

KURU TĠP SOĞUTMA KULELERĠNDE HAVANIN SABĠT MUTLAK NEM VEYA BAĞIL NEMDE ISINMASININ ANALĠZĠ

TARIMSAL YAPILAR. Prof. Dr. Metin OLGUN. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

YAPI KABUĞUNDA ISI KAYIPLARININ AZALTILMASI VE BİR İYİLEŞTİRME PROJESİ ÖRNEĞİ

Dış Ortam Sıcaklığının Değişimine Bağlı Olarak Isı Köprülerindeki Isı Transferinin Sayısal Olarak İncelenmesi

PROF. DR. ABDULLAH UÇMAN

FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DERS PLANI 1. YARIYIL:

ÇEVRESEL TEST HİZMETLERİ 2.ENVIRONMENTAL TESTS

ÇİFT CAMLI PENERELERDE ISI GEÇİŞİNİN İNCELENMESİ

TRAKYA ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK MĠMARLIK FAKÜLTESĠ MAKĠNE MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ ENERJĠ ANABĠLĠM DALI VE TERMODĠNAMĠK ANABĠLĠM DALI LABORATUARLARI

TAŞINIMLA ISI AKTARIMI DENEYİ

EN BÜYÜK OLASILIK YÖNTEMİ KULLANILARAK BATI ANADOLU NUN FARKLI BÖLGELERİNDE ALETSEL DÖNEM İÇİN DEPREM TEHLİKE ANALİZİ

ABDULLAH UÇMAN PROF. DR. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü nden mezun oldu.

RADYATÖR ARKALARINA YERLEŞTİRİLEN YANSITICI YÜZEYLERİN RADYATÖR ETKİNLİĞİNE ETKİSİ

TAM KLİMA TESİSATI DENEY FÖYÜ

Katlar Arası Farklı İç Ortam Sıcaklığına Bağlı Olarak Isı Köprülerindeki Isı Transferinin Sayısal Olarak İncelenmesi

BİNA ENERJİ ANALİZİ VE GÜNEŞ ENERJİ SİSTEMLERİ İÇİN EĞİMLİ YÜZEYLERE GELEN TOPLAM GÜNEŞ IŞINIM ŞİDDETİ DEĞERLERİNİN HESAPLANMASI

LAZER FLAŞ YÖNTEMİNİ KULLANARAK MALZEMELERİN ISI İLETİM KATSAYISININ DENEYSEL OLARAK TAYİN EDİLMESİ VE ÖRNEK BİR UYGULAMA

Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Hidrodinamik, Gemi Model İstanbul Teknik Üniversitesi

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

B.Ü. TUYGAR Merkezi ve Turizm İşletmeciliği Bölümü

SICAKLIK VE ENTALP KONTROLLÜ SERBEST SO UTMA UYGULAMALARININ KAR ILA TIRILMASI

Geleceğinize Açılan Kapı

Kişilik, enerjiyi yönetebilme ve verimli kullanabilme kabiliyetinin bir göstergesidir. (A. Midilli)

LED Aydınlatma Çiplerinde Isıl ve Yapısal Dayanım Analizleri

Vakum Tüplü Kollektörlerin Güneş Havuzu Performansı Üzerine Etkisi.

Yrd. Doç. Dr.Yiğit Aksoy

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

Key words: Double-glazed windows, triple-glazed windows, optimum air-layer thickness

T.C. NİĞDE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DERS LİSTESİ

EGE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ/MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ (DR)

Öğr.Gör. H. Zeki DİRİL

Üniversitelerde Enerji Yönetim Sisteminin Oluşturulması: Yaşar Üniversitesi Uygulaması

Abs tract: Key Words: Can COŞKUN Mustafa ERTÜRK Zuhal OKTAY İbrahim DİNÇER

Hidroloji Disiplinlerarası Bir Bilimdir

ÖZGEÇMİŞ. Görev Yeri. Ar. Gör. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi

ISI KÖPRÜLERİNDEKİ SICAKLIK DAĞILIMLARININ SAYISAL OLARAK İNCELENMESİ

KAYMALI YATAKLAR II: Radyal Kaymalı Yataklar

KLİMA SANTRALLERİNDEKİ BOŞ HÜCRELER İÇİN TASARLANAN BİR ANEMOSTAT TİP DİFÜZÖRÜN AKIŞ ANALİZİ

ĠSTANBUL DAKĠ DÖRT ĠSTASYON ĠÇĠN DEĞĠġKEN TABANLI DERECE-SAAT HESABI

SOĞUK IKLIM BÖLGESĐNDE YALITIMLI YAPI KABUĞU KESĐTLERĐNĐN ĐNCELENMESĐ VE DEĞERLENDĐRĐLMESĐ: ERZURUM ÖRNEĞĐ*

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ/ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ EĞİTİM PLANI

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KİŞİSEL BİLGİLER EĞİTİM BİLGİLERİ

EŞANJÖR (ISI DEĞİŞTİRİCİSİ) DENEYİ FÖYÜ

Transkript:

_ 451 YATAY KATMANLI TOPRAKLARDA KATMAN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNİN TOPRAK SICAKLIĞINA ETKİSİ Arif ÖZBEK Tuncay YILMAZ Alper YILMAZ Orhan BÜYÜKALACA ÖZET Toprak kaynaklı ısı pompası sistemlerinin uygulamaları son zamanlarda ülkemizde de belirgin bir biçimde artmıştır. Bu uygulamalar için toprağın çeşitli derinliklerindeki sıcaklıklarının bilinmesi çok önemlidir. Toprak yüzeyi ve yüzey altı sıcaklıkları binaların toprakla temas eden kısımlarından ısı kaybı hesaplarında da kullanılmaktadır. Ayrıca toprak yüzey örtüsünün değişimiyle de toprak sıcaklıkları kontrol edilebilmektedir. Zirai uygulamalarda da malçlama olarak adlandırılan toprak yüzey örtüsü değişimi ile toprağın sıcaklık vb. özelliklerinin değiştirilerek bitkilerin daha iyi gelişme göstermesi; kaliteli, erkenci ve bol ürün alınması sağlanabilmektedir. Bu çalışmada Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğünden İzmir il merkezi için alınan güneş ışınımı, hava sıcaklığı, bağıl nem ve rüzgar hızı rasat bilgilerinin 23 yıllık günlük ortalama değerleri kullanılarak homojen yapılı yatay katmanlı topraklarda farklı katman fiziksel özelliklerinin ve buharlaşma katsayısının toprak sıcaklıklarına etkisi nümerik olarak hesaplanmıştır. Anahtar Kelimeler: Toprak Kaynaklı Isı Pompası, Yatay Katmanlı Toprak, Toprak Buharlaşma Katsayısı. ABSTRACT Using of ground source heat pump systems has been increased noticeably in Turkey. Temperatures in certain depths are very important for such systems. Soil surface and soil temperatures are used to heat transfer calculations form buildings which are contact with the soil. In addition, soil temperatures can be controlled with changing of soil surface cover. In agricultural applications, changing of soil surface cover is defined as mulching. Quality, early and get plenty of products can be provided with mulching. In this study, 23 years daily mean values of ambient temperature, relative humidity, solar radiation and wind velocity measured by The State Meteorological Affairs General Directorate for İzmir were used. The influence of layer physical properties and evaporation fraction on the ground temperature distribution in horizontal multi-layer soils was calculated numerically. Key Words: Ground Source Heat Pump, Horizontal Multi-Layer Soil, Soil Evaporation Fraction. 1. GİRİŞ Toprak kaynaklı ısı pompası sistemlerinin uygulamalarında ve bazı zirai uygulamalarda toprak sıcaklıklarının ve toprak yüzey sıcaklıklarının bilinmesi gerekmektedir. Bu sebeple birçok araştırmacı analitik, nümerik ve deneysel metodlar kullanarak toprak sıcaklıklarının belirlenmesi çalışmaları yapmışlardır. Mihalakakou ve ark. [1, 2] ve Salah El Din [3] toprak sıcaklıklarının belirlenmesi ile ilgili analitik çalışmalar yaparken, nümerik model geliştiren araştırmacı sayısı da oldukça fazladır [4, 5, ]. Bu çalışmada, toprak yüzey sıcaklıkları (TYS) ve farklı derinliklerdeki toprak sıcaklıklarının (TS) değişimlerini

_ 452 gösteren nümerik bir model geliştirilmiştir. Geliştirilen nümerik model ile farklı fiziksel özelliklerdeki alt-üst katmanlar kullanılarak TYS ve TS ler hesaplanmıştır. Bu çalışmadan elde edilen sonuçların ise toprak kaynaklı ısı pompaları uygulamaları için yararlı olması beklenmektedir. 2. MATEMATİK MODEL Tek katmanlı toprak için yapılan matematik model ve analitik metot [7] de; geliştirilen nümerik model ise [8] de açıklanmıştır. Daha ayrıntılı bilgi için [9] ve [] a da göz atılabilir. İki katmanlı toprakta ise Şekil 1 den de görüldüğü üzere toprağın iki farklı yatay katmandan oluştuğu varsayılmıştır. L1 x 1 L l2 L2 2 Şekil 1. İki Yatay Katmanlı Toprak. İki ayrı yatay katmandan oluşan homojen yapılı topraklarda ısı transferinde 1. ve 2. katman için aşağıda verilen tek boyutlu zamana bağlı diferansiyel denklem geçerlidir. T t 2 T = a 2 x (1) Eşt.(1) deki a alt ve üst katmanların ısıl yayınım katsayılarıdır. x=l1 ve x=l deki sınır şartları aşağıdaki gibi verilebilir. x=l1 : dt k1 dx 1 dt = k2 dx 2 (2) dt x=l : = 0 (3) dx Eşt.(3) ün geçerli olabilmesi için L nin çok büyük bir değer olması gerekmektedir. Eşt.(2) deki k 1 ve k 2 ise sırasıyla alt ve üst katmanların ısı iletim katsayılarıdır. Tablo 1 de genel olarak Türkiye de en çok karşılaşılan toprak tipleri belirtilmiştir.

_ 453 Tablo 1. Bazı Toprak Tiplerinin Isıl Özellikleri. Toprak Tipi a (mm 2 /s) k (W/m o C) 0.139 0.52 Nemli-Hafif Toprak 0.555 0.87 0.48 1.3 Kuru-Ağır Toprak 0.521 0.95 3. NÜMERİK HESAPLAR Çift katmanlı toprak için geliştirilen nümerik modelde de tek katmanlı modelde olduğu gibi sonlu farklar metodu uygulanmıştır. Yapılan nümerik hesaplamalar ile İzmir merkezi için DMİ den alınan hava sıcaklığı, güneş ışınımı, bağıl nem ve rüzgar hızı rasat bilgilerinin 23 yıllık günlük ortalama değerleri kullanılarak TYS ve TS ler bulunmuştur. Geliştirilen nümerik modelden elde edilen sonuçların doğruluğunu kontrol edebilmek için analitik hesaplarda yapılan tüm varsayımlar yapılarak geliştirilen nümerik yöntem uygulanmıştır. Yapılan basitleştirmeler ile nümerik hesaplarda da analitik hesaplamalardaki parametreler kullanılmış ve birbirlerine çok yakın sonuçlar elde edilmiş ve böylece nümerik yöntemin doğruluğu gösterilmiştir [9,]. 4. SONUÇLAR Bu çalışmada farklı alt katman fiziksel özelliklerinin toprak sıcaklığına etkisi incelenmiştir. Hesaplamalar sırasında toprak nemliliğini gösteren buharlaşma katsayısı f değiştirilmiş; bunun yanında toprak yüzeyi yutma katsayısı a s =0.9 olarak sabit alınmıştır. 5 mm kalınlığında kabul edilen üst katmanın ısı iletim katsayısı k ve ısıl yayınım katsayısı a sırasıyla 0.87 W/mK ve 0.555 mm 2 /s olarak kabul edilmiş; alt katmanın kalınlığı da m olarak alınmıştır. Eğer toprak yüzeyi suni olarak muşamba gibi ince su geçirmez bir katman ile kaplanırsa, toprak yüzeyinden atmosfere su buharlaşmasından dolayı ısı transferi olmayacak ve f nin değeri 0.0 olacaktır. f nin 0.0 olması demek, toprak yüzeyinden atmosfere su buharlaşmasıyla ısı transferinin olmaması demektir. Bu da alt katman toprak fiziksel özellikleri ne olursa olsun toprak sıcaklıklarının artması anlamına gelmektedir. Şekil 1 ve 2 de çakıllı toprak için 01 Ocak ve 01 Temmuzda toprak sıcaklıkları gösterilmiştir.

_ 454 01 Ocak f=0.0 f=0.3 f=0.45 f=0.7 Şekil 1. 01 Ocakta ta Farklı Buharlaşma Katsayıları İçin Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi. 4 42 01 Temmuz f=0.0 f=0.45 f=0.3 f=0.7 38 Şekil 2. 01 Temmuzda ta Farklı Buharlaşma Katsayıları İçin Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi. Şekil 3 ve 4 te nemli-ağır toprak için 01 Ocak ve 01 Temmuzda toprak sıcaklıkları gösterilmiştir.

_ 455 01 Ocak f=0.0 f=0.3 f=0.45 f=0.7 Şekil 3. 01 Ocakta ta Farklı Buharlaşma Katsayıları İçin Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi. Şekil 5 ve da ise kuru-ağır toprak için 01 Ocak ve 01 Temmuzda toprak sıcaklıkları gösterilmiştir. 4 42 01 Temmuz f=0.0 f=0.45 f=0.3 f=0.7 38 Şekil 4. 01 Temmuzda ta Farklı Buharlaşma Katsayıları İçin Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi.

_ 45 01 Ocak f=0.0 f=0.3 f=0.45 f=0.7 Şekil 5. 01 Ocakta Kuru-Ağır Toprakta Farklı Buharlaşma Katsayıları İçin Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi. 4 42 01 Temmuz f=0.0 f=0.45 f=0.3 f=0.7 38 Şekil. 01 Temmuzda Kuru-Ağır Toprakta Farklı Buharlaşma Katsayıları İçin Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi. Şekil 7 ve 8 de nemli-hafif toprak için 01 Ocak ve 01 Temmuzda toprak sıcaklıkları gösterilmiştir. 01 Ocak f=0.0 f=0.3 f=0.45 f=0.7 Şekil 7. 01 Ocakta Nemli-Hafif Toprakta Farklı Buharlaşma Katsayıları İçin Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi.

_ 457 4 42 38 01 Temmuz f=0.0 f=0.45 f=0.3 f=0.7 Şekil 8. 01 Temmuzda Nemli-Hafif Toprakta Farklı Buharlaşma Katsayıları İçin Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi. Bu grafiklerden bütün toprak türleri için f=0.0-0.3 arasında 01 Ocak için maksimum 7 o C, 01 Temmuz için o C, f=0.3-0.45 arasında 01 Ocak için maksimum 1.4 o C, 01 Temmuz için 1.3 o C, f=0.45-0.7 arasında ise 01 Ocak için maksimum 1. o C, 01 Temmuz içinse 1.5 o C farklar bulunmaktadır. Şekil 1-8 arasında 01 Ocak ve 01 Temmuz için elde edilen toprak sıcaklıklarının derinlikle değişimlerini gösteren grafiklerden elde edilen maksimum (T maks ), minimum (T min ), dip (T dip ), ve yüzey (TYS) sıcaklıkları ve bu sıcaklıkların oluştuğu derinlikler Tablo 2-5 te verilmiştir. Tablo 2-5 te 01 Ocak ve 01 Temmuz için bulunan nümerik değerler incelendiğinde T maks, T min, T dip ve TYS sıcaklıklarının çeşitli alt katman türlerinde birbirlerine hemen hemen eşit oldukları fakat T maks ve T min sıcaklıklarının oluştuğu derinliklerin farklılıklar gösterdiği görülmektedir. Buradan da toprak fiziksel özelliklerinin değiştirilmesi T maks, T min, T dip ve TYS sıcaklıklarını etkilemezken T maks ve T min sıcaklıklarının oluştuğu derinlikleri etkilemektedir. Bu değişim Şekil 9 ve da verilmektedir. Tablo 2. 01 Ocak ve 01 Temmuz İçin ta Maksimum, Minimum, Dip ve Yüzey Sıcaklıkları. 01 Ocak 01 Temmuz f=0.0 f=0.3 f=0.45 f=0.7 f=0.0 f=0.3 f=0.45 f=0.7 Maks. veya min. sıcaklık, maks maks maks maks min min min min T maks, T min, ( o C) 28.3 21.3 19.9.29 25.48 19.41.07 1.58 Maks. veya min. sıcaklığın oluştuğu derinlik (m) 2.4 2.4 2.4 2.4 2.4 2.4 2.4 2.4 metredeki sıcaklık, T dip ( o C).84 20.42 19.02 17.48.84 20.41 19.01 17.47 Yüzey sıcaklığı TYS, ( o C).42 9.03 8.4 8.17 42.7.55 28.3.07

_ 458 Tablo 3. 01 Ocak ve 01 Temmuz İçin ta Maksimum, Minimum, Dip ve Yüzey Sıcaklıkları. 01 Ocak 01 Temmuz f=0.0 f=0.3 F=0.45 f=0.7 f=0.0 f=0.3 f=0.45 f=0.7 Maks. veya min. sıcaklık, maks maks maks maks min min min min T maks, T min, ( o C) 28.28 21.31 19.85.24 25.55 19.43.09 1. Maks. veya min. sıcaklığın oluştuğu derinlik (m) 5.48 5.48 5.48 5.48 5.48 5.48 5.48 5.48 metredeki sıcaklık, T dip ( o C) 27.35 20.4 19. 17.5.49 20.0.9 17.17 Yüzey sıcaklığı TYS, ( o C).54 9.09 8.9 8.21 42.59.53 28.35.0 Tablo 4. 01 Ocak ve 01 Temmuz İçin Kuru-Ağır Toprakta Maksimum, Minimum, Dip ve Yüzey Sıcaklıkları. Kuru-Ağır Toprak 01 Ocak 01 Temmuz f=0.0 f=0.3 f=0.45 f=0.7 f=0.0 f=0.3 f=0.45 f=0.7 Maks. veya min. sıcaklık, maks maks maks maks min min min min T maks, T min, ( o C) 28.29 21.32 19.8. 25.51 19.4.0 1.57 Maks. veya min. sıcaklığın oluştuğu derinlik (m) 4.4 4.4 4.4 4.4 4.4 4.4 4.4 4.4 metredeki sıcaklık, T dip ( o C) 27 20.41 19 17.45.81 20.28.89 17.3 Yüzey sıcaklığı TYS, ( o C).38 9.01 8.2 8.1 42.7.5 28.37.08 Tablo 5. 01 Ocak ve 01 Temmuz Nemli-Hafif Toprakta Maksimum, Minimum, Dip ve Yüzey Sıcaklıkları. Nemli-Hafif Toprak 01 Ocak 01 Temmuz f=0.0 f=0.3 F=0.45 f=0.7 f=0.0 f=0.3 f=0.45 f=0.7 Maks. veya min. sıcaklık, maks maks maks maks min min min min T maks, T min, ( o C) 28.29 21.32 19.8.25 25.52 19.4.0 1.58 Maks. veya min. sıcaklığın oluştuğu derinlik (m) 5.04 5.04 5.04 5.04 5.04 5.04 5.04 5.04 metredeki sıcaklık, T dip ( o C) 27.1 20.47 19.0 17.5.73 20..84 17.31 Yüzey sıcaklığı TYS, ( o C).3 8.97 8.59 8.13 42.74.57 28.38.09 7 5 Lmaks (m) 4 3 2 1 01 Ocak Kuru-Ağır Toprak Nemli-Hafif Toprak 0 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0. 0.7 f Şekil 9. 01 Ocak ta Farklı Toprak Tipleri İçin Sıcaklığın Maksimum Değerine Ulaştığı Derinlikler.

_ 459 7 5 Lmin (m) 4 3 2 1 01 Temmuz Kuru-Ağır Toprak Nemli-Hafif Toprak 0 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0. 0.7 f Şekil. 01 Temmuz da Farklı Toprak Tipleri İçin Sıcaklığın Minimum Değerine Ulaştığı Derinlikler. Şekil 11- arasında ise f nin sabit bir değeri için farklı toprak türlerinin kullanıldığı durumlarda 01 Ocak ve 01 Temmuz için toprak sıcaklıklarının derinlikle değişimleri görülmektedir. Bu grafiklerden de çakıllı toprağın kullanılması durumunda f nin bütün değerleri için maksimum veya minimum sıcaklık değerlerine diğer toprak türlerine göre yüzeye daha yakın derinliklerde ulaşılmaktadır. f=0.0 ( 01 Ocak ) Kuru-Ağır Toprak Nemli-Hafif Toprak Şekil 11. 01 Ocak ta f=0.0 Değeri İçin Farklı Topraklarda Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi. f=0.0 ( 01 Temmuz ) 4 42 Kuru-Ağır Toprak Nemli-Hafif Toprak 38 Şekil 12. 01 Temmuz da f=0.0 Değeri İçin Farklı Topraklarda Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi.

_ 40 24 f=0.3 ( 01 Ocak ) 20 1 12 8 Kuru-Ağır Toprak Nemli-Hafif Toprak Şekil 13. 01 Ocak ta f=0.3 Değeri İçin Farklı Topraklarda Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi. 32 28 24 20 f=0.3 ( 01 Temmuz ) Kuru-Ağır Toprak Nemli-Hafif Toprak 1 Şekil. 01 Temmuz da f=0.3 Değeri İçin Farklı Topraklarda Toprak Sıcaklığının Derinlikle değişimi. 24 20 f=0.45 ( 01 Ocak ) 1 12 8 Kuru-Ağır Toprak Nemli-Hafif Toprak Şekil 15. 01 Ocak ta f=0.45 Değeri İçin Farklı Topraklarda Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi.

_ 41 28 f=0.45 ( 01 Temmuz ) Kuru-Ağır Toprak Nemli-Hafif Toprak 24 20 1 Şekil 1. 01 Temmuz da f=0.45 Değeri İçin Farklı Topraklarda Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi. 24 20 f=0.7 ( 01 Ocak ) 1 12 8 Kuru-Ağır Toprak Nemli-Hafif Toprak Şekil 17. 01 Ocak ta f=0.7 Değeri İçin Farklı Topraklarda Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi. 28 24 f=0.7 ( 01 Temmuz ) Kuru-Ağır Toprak Nemli-Hafif Toprak 20 1 Şekil. 01 Temmuz da f=0.7 Değeri İçin Farklı Topraklarda Toprak Sıcaklığının Derinlikle Değişimi. Bu çalışmada çakıllı alt katman dışında farklı alt katman fiziksel özelliklerinin toprak sıcaklığına etkisinin önemli ölçüde olmadığı; buharlaşma katsayısı f nin değiştirilmesinin ise toprak sıcaklıklarını önemli ölçüde değiştirdiği görülmüştür. f nin suni olarak değiştirilmesiyle kontrol edilebilecek toprak sıcaklıklarının, toprak kaynaklı ısı pompası uygulamaları için yararlı olabileceği anlaşılmaktadır.

_ 42 TEŞEKKÜR Bu çalışma TÜBİTAK tarafından 7M380 Nolu proje kapsamında desteklenmektedir. Desteklerinden dolayı TÜBİTAK a teşekkür ederiz. KAYNAKLAR [1] MIHALAKAKOU G., SANTAMOURIS M., LEWIS J. O., ASIMAKOPOULOS D. N. On the Application of the Energy Balance Equation to Predict Ground Temperature Profiles Solar Energy 1997; 0:1-190. [2] MIHALAKAKOU G. On Estimating Soil Surface Temperature Profiles Energy and Buildings 2002; :251-259. [3] SALAH EL DIN M. M. On the Heat Flow in to the Ground Renewable Energy 1999; : 473-490. [4] PIECHOWSKI M. Heat and Mass Transfer Model of a Ground Heat Exchanger: Validation and Sensitivity Analysis Int. J. Energy Res. 1999; 23:571-588. [5] SUZUKI S., ANJU A., KAWAHARA M., Management of Ground Temperature by Bang-Bang Control Based on Finite Element Application International Journal of Numerical Methods in Engineering 199; 39:885-901. [] REES S. W., ZHOU Z., THOMAS H. R. Ground Heat Transfer: A Numerical Simulation off a Full- Scale Experiment Building and Environment 2007; 42:78 88. [7] YILMAZ T., YILMAZ A., ÖZBEK A., BÜYÜKALACA O., Yer Kaynaklı Isı Pompaları İçin Toprak Sıcaklıklarının Belirlenmesi, 1. Soğutma Teknolojileri Sempozyumu ve Sergisi, 9-12 Ekim 2008 İzmir. [8] ÖZBEK A.,YILMAZ T., YILMAZ A., BÜYÜKALACA O., Çeşitli Toprak Türleri İçin Toprak Sıcaklıklarının Analitik ve Nümerik Olarak Hesaplanması, Ç. Ü. Mühendislik-Mimarlık Fakültesi. Yıl Sempozyumu, 1-17 Ekim 2008 Adana. [9] TÜBITAK 1. Gelişme Raporu, Proje No: 7M380. [] TÜBITAK 2. Gelişme Raporu, Proje No: 7M380. ÖZGEÇMİŞ Arif ÖZBEK 1977 yılında Osmaniye de doğdu. 2000 yılında Çukurova Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Makine Mühendisliği Bölümünden mezun oldu ve aynı bölümde Araştırma Görevlisi olarak çalışmaya başladı. 2003 yılında Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Makine Mühendisliği Anabilim Dalında Yüksek Lisansını tamamladı ve aynı bölümde Doktora eğitimine başladı. Halen Çukurova Üniversitesi, Makine Mühendisliği bölümünde Doktora eğitimini sürdürmektedir. Tuncay YILMAZ 1945 yılında Tarsus ta doğdu. 198 yılında Berlin Teknik Üniversitesi Makine Fakültesini bitirdi. 1972 yılında aynı Üniversitede doktorasını tamamladı. 1973-1983 yıllarında Karadeniz Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümünde göreve başladı. 1977 yılında Makine Mühendisliği Bölümünde Isı ve Kütle Transferi Bilim Dalında doçent oldu. 1983 yılında Çukurova Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Termodinamik Anabilim Dalına Profesör olarak atandı. Almanya dışında İngiltere de Cambridge ve Liverpool Üniversitelerinde, ABD de Massachusetts Institute of Technology de misafir öğretim üyesi olarak bulundu. 1982-1983 yılları arası Karadeniz Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölüm Başkanlığı görevi yaptı. 198-1989 ve 2002-2007 yılları arasında Çukurova Üniversitesi Mühendislik- Mimarlık Fakültesi Dekanlığını ve 1983-2002 yılları arasında da Çukurova Üniversitesi, Makine Mühendisliği Bölüm Başkanlığını yürüttü. 1991 yılında kurulduğundan 2002 yılına kadar da Çukurova Üniversitesi, Soğutma ve İklimlendirme Tekniği Uygulama ve Araştırma Merkezi (SİMER) Müdürlüğü

_ 43 görevlerini sürdürdü. Isı transferi, ısıtma ve soğutma sistemleri ve uygulamaları, iklim verileri ve çok fazlı akışlar üzerine çalışmaktadır. TTMD ve MMO üyesidir. Alper YILMAZ Dr. Alper YILMAZ 1975 yılın da Tarsus ta doğdu. İlköğrenimini Trabzon Cudibey İlkokulu ve Adana İsmet İnönü İlkokulunda tamamladı. Orta ve lise öğrenimini 1993 yılında Adana Anadolu lisesinde tamamladıktan sonra 1997 yılında Boğaziçi Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümünden mezun oldu. Aynı yıl Çukurova Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümünde Yüksek Lisans çalışmalarına başlayarak Araştırma Görevlisi oldu. 1999 yılında Master derecesini Çukurova Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümünden aldı. 2000 yılında DAAD (Alman Akademik Değişim Servisi) ödüllüsü olarak Berlin de çalışmalarda bulundu. 2004 yılında ise Doktor ünvanını yine Çukurova Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümünden aldı. 2004-200 yılları arası Ç.Ü. Soğutma ve İklimlendirme Merkezinde uzman olarak çalıştı. 200 yılında Çukurova Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Termodinamik Anabilim dalına yardımcı doçent olarak atandı. Halen Ç.Ü. Makine Mühendisliği Bölümünde yardımcı doçent olarak çalışmalarına devam etmektedir. Çalışma alanları Teorik ve Nümerik Isı Transferi, Isıtma Soğutma Sistemleri ve Elemanlarıdır. Orhan BÜYÜKALACA 194 te Kaş-Antalya da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Antalya da tamamladı. 1984 yılında Çukurova Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölümünden mezun oldu ve aynı bölümde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladı. 1987 yılında Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Makina Mühendisliği Anabilim Dalında Yüksek Lisansını tamamladı. 1993 yılında Manchester Üniversitesinde Doktorasını tamamladı ve aynı yıl Çukurova Üniversitesi, Makina Mühendisliği Bölümüne Yrd. Doç. olarak atandı. 1998 yılında Makina Mühendisliğinde Isı Tekniği Bilim Dalında Doçent oldu. 1993 ve 199 yıllarında School of Engineering, University of Manchester, UK de Visiting Researcher olarak bulundu. 1993 yılından itibaren Çukurova Üniversitesi, Soğutma ve İklimlendirme Tekniği Uygulama ve Araştırma Merkezi (SİMER) müdür yardımcılığı görevini yürüttü. 2003 yılında Çukurova Üniversitesi Makina Mühendisliği Bölümü Termodinamik Anabilim Dalına Profesör olarak atandı. 2002-200 yılları arasında Çukurova Üniversitesi, Makine Mühendisliği Bölüm Başkan yardımcılığı yaptı. 200-2008 yılları arasında Çukurova Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dekanlığı görevini yürüttü. 2008 yılından beri Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Rektörlüğü görevini yürütmektedir. Çalışma alanları ısıtma ve soğutma sistemleri için iklim verilerinin analizi, enerji analizi, ısı pompaları ve türbülanslı akışta konveksiyonla ısı transferidir. TTMD ve MMO üyesidir.