Bilgisayar Nedir? Kendisine verilen komutlar doğrultusunda verileri çok hızlı bir şekilde işleyen makinelerdir. Bilgisayar Çeşitleri 1. PC(Personal Computer=Kişisel Bilgisayar): Tek kişinin kullandığı bilgisayarı ifade eder. Kişisel bilgisayarlar 3 farklı yapıda bulunabilmektedir. Masaüstü Bilgisayarlar(Desktop): Sabit bir konsol veya masa üzerine uygun yapıdaki bilgisayarlardır. Dizüstü Bilgisayarlar(Laptop/Notebook): Tüm donanım birimi aynı kasa içerisindedir. PDA(Personal digital assistants) : Sabit disk yerine flash hafızanın kullanıldığı daha küçük boyutlardaki bilgisayardır. El veya cep bilgisayarı olarakta bilinir. 2. HTPC(Home Theater PC): Ev sinema sistemi bilgisayarı anlamına gelmektedir. Yapısı temelde PC+TV kartı+ Büyük LCD ekran ve gelişmiş ses sisteminden oluşur. Daha çok televizyon izlemek/kaydetmek, DVD, HD, DIVX filmler izlemek, müzik dinlemek veya dijital resim görüntüleme amaçlı kullanılır. 3. Workstation(İş İstasyonu) ; Çok gelişmiş bir işlemciye sahip, belirli bir görevi yerine getirmek için optimize edilmiş bilgisayarlardır. 4.Server(Sunucu) ; Başka bilgisayarlara ağ üzerinden hizmet üretmek amacıyla güçlü işlemci, büyük RAM ve disk boyutları ile yapılandırılmış bilgisayarlardır. Anakart(MAINBOARD) Anakart ve Bileşenleri Tüm donanım birimlerinin dolaylı ya da dolaysız bağlandığı elektronik karttır. Elektriği geçirmeyen fiberglas malzemeden yapılmışlardır. Üzerinde chipleri ve konektörleri birbirine bağlayan metal yapıda, ince ve iletken bağlantı yolları vardır. 1. XT Ana Kartlar İlk kişisel bilgisayarlarda kullanılan ana kartlardır. Bu anakartlar 8086 ve 8088 mikro işlemciler için üretilmiş olup bu işlemciler üzerinde sabit olarak sunulmaktaydı. 2. AT Ana Kartlar XT anakartlardan sonra 1982 yılından itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde ATX anakartlara benzeyen ama sadece 5 ve 12 volt güç alan anakartlardır. PS/2 desteği yoktur. ISA, PCI ve AGP veri yolları ile değiştirilebilir işlemci desteği sunar. 3. ATX(Advanced Technology Extended) 1995 yılında Intel tarafından çıkarılmıştır.
Kendine has güç girişi ve port bileşenlerinin dağılımı vardır. Daha fazla giriş çıkışı (PS2, USB, Firewire vs) vardır. ATX ana kartları kullanmak için ATX kasalar gerekir. İşletim sisteminin özelliklerine göre güç yönetimi düzenlenebilir. 4. microatx(matx) Yeni bir anakart çeşidi değildir. ATX anakart boyutu olarak yaklaşık %25 daha küçüktür. ATX yapıya %100 uyumludur. Yani ATX yapıya uygun her türlü kasaya, matx anakartlar sorunsuzca montaj edilebilir. matx in sahip olduğu vida delikleri ATX ile uyumludur. ATX anakartlardan daha az genişleme slotlarına sahiptir. 5.BTX Gelişen teknoloji ve donanım birimlerindeki değişmeler neticesinde BTX adı verilen yeni nesil anakartların üretimine başlanmıştır. BTX anakartlar ile sistemin güç yönetimi ve soğutması ön plana çıkmış donanım birimlerinin yerleşiminde önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Anakart Bileşenleri 1. Chipset (yonga Seti) Anakart üzerinde faklı donanımların birbiri ile iletişimini sağlayan chiplerdir. Norhbridge(kuzey köprü) ve Soutbridge(güney köprü) adında iki bileşenden(chip) oluşur. Norhbridge hızlı bileşenleri(cpu, RAM, PCI ExpressX16 ve AGP) birbirine bağlar. SouthBridge ise yavaş bileşenleri birbirine bağlar(ide, USB, PCI ). Günümüzde southbridge bazı ek onboard denilen kartları(ses, ekran, ethernet ) barındırabilir. Önemli chipset markalarından Intel, SIS, VIA ve NVIDIA sayılabilir. 2. Veri Yolları ve Çeşitleri Anakart üzerindeki bileşenlerin birbiri ile iletişime geçebilmesi için kullanılan birimlere veri yolu denir. Veri yolları hız ve band genişliği açısından birbirinden ayrılırlar. Dışarıdan bağlanan donanımlarda ise veri yollarına bağlanacak donanım aygıtları slot, soket, konektör ve port bağlantı uçları ile veri alışverişini sağlarlar. Slot: Anakart üzerine dikey takılan bileşenlerin yuvalarına verilen isimdir. Soket: Anakart üzerine yatay olarak takılan bileşenlerin yuvalarına verilen isimdir. Konektör(pimler): Anakart üzerine kablolar sayesinde takılan bileşenlerin yuvalarına verilen isimdir. Port: Anakart ın arka panelinden harici takılan bileşenlerin yuvalarına verilen isimdir. Veri yolları ; ISA PCI AGP PCI-X PCI Express veri yolları vardır.
2.1. ISA (Industry Standart Architecture) Eski bir slottur ve 8-16 bit veriyoluna sahiptir. 1981 de üretilen kişisel bilgisayarlarda kullanılmıştır. Bant genişliği çok düşük olduğundan günümüz anakartlarında kullanılmamaktadır. Hızı 8.33 Mhz (mega hertz) dir. Tak ve çalıştır özelliği yoktur. 2.2. PCI (Peripheral Component Interconnect) 1993 yılında geliştirilmiştir. PCI veri yolu anakart üzerinde beyaz renkteki genişleme yuvalarıdır. Bu genişleme yuvalarına Tv kartı, ses kartı, ağ kartı gibi bilgisayarımıza artı özellikler katan kartlar takılır. 33/66Mhz frekans değerini ve 32/64 bit bant genişliğini kullanan modelleri vardır. PCI veri yolu tak-çalıştır desteklidir. 2.3. AGP (Accelerated graphics port Hızlandırılmış grafik portu) Ekran kartları için tasarlanmıştır. AGP kanalı 32 bit genişliğindedir ve 66 MHz hızında çalışır. Yani toplam bant genişliği 266 MB/sn.dir. Ayrıca özel bir sinyalleşme metoduyla aynı saat hızında 2, 4 ve 8 katı daha hızlı veri akışının sağlanabildiği 2xAGP, 4xAGP ve 8xAGP modları vardır. 2xAGP'de veri akış hızı 533 MB/sn. olmaktadır. AGP veri yolu PCI ya göre, sistem kaynaklarını ve özellikle RAM hafızayı daha az kullanır. 2.4. PCI-X Server platformlarında uzun süredir kullanılan bir veriyoludur. PCI-X standardının amacı PCI slotlarından daha fazla bant genişliği sağlayıp Gigabit Ethernet gibi server platformlarında, iletişim kartlarına gerekli bant genişliğini sağlamaktır. PCI Express ile karıştırılmamalıdır. Bu iki teknoloji birbiriyle kesinlikle uyumlu değildir. 2.5. PCI Express (PCI-e) En yeni bus yapısıdır. Slot boyutuna göre veri hızı artmaktadır. PCI Express x16 nın çıkmasıyla AGP yuvaları artık kullanılmamaktadır. PCI Express x16 yuvası iki yönlü saniyede 6,4 GB/sn veri aktarımı yapabilir. Anakart üzerinde genellikle bir adet bulunur. 3. BIOS
Basic Input Outpu System kelimelerinin kısaltmasıdır. Temel giriş çıkış sistemi anlamına gelir. Biosun ilk işi sistem elemanlarını(ekran kartı, sabit disk, Ram ) tanımlamak ve onları kontrol etmektir. Donanım birimleri denetlendikten ve başlangıç parametreleri yüklendikten sonra BIOS işletim sistemini çağırarak kontrolü ona bırakır. 4. Konnektörler(pinler) 4.1. Floppy Bağlantısı Disket sürücüsünün anakarta bağlanması için kullanılır. Son derece yavaş ve sınırlı kapasiteye sahip olması nedeniyle günümüz anakartlarında bu slotlar kullanılmamaktadır. 4.2. IDE (integrated drive elektronics) bağlantısı Harddisk, CD-ROM, CD-Writter, DVD-ROM, DVD-Writter gibi sürücülerinin anakarta bağlanması için kullanılır. 4.3. SATA bağlantısı Serial ATA (SATA) birimi ise günümüzde depolama birimleri için en çok kullanılan arayüzdür. SATA kabloları IDE kablolara göre çok daha incedir. 4.4. ATX güç konnektörleri Anakartın tüm işlevleri yerine getirebilmesi için güç kaynağının anakarta bağlanmasını sağlayan konnektörlerdir. 4.5. Ön panel bağlantıları Bilgisayar kasasındaki aç-kapa, reset, led, ve USB bağlantılarının aktif hâle gelmesi için takılması gereken konnektörlerdir. 5. Portlar Bilgisayarın dış dünya(modem, kalvye, yazıcı, kamera ) ile iletişimini sağlayan giriş çıkış kapılarına port denir. Aslında bunlarda birer veriyoludur. Seri, paralel, USB, PS/2 gibi çeşitleri vardır. 5.1. PS/2 portu Yeşil ve mor renklerde ayrı iki PS/2 portu olan anakartlar da vardır. Bunlardan yeşiline fare, mor olanına ise klavye takılır. Yeni anakartlarda ise klavye ve fareden her ikisi de takılabilir. Tek olmasının sebebi günümüzde USB klavye ve farelerin daha çok kullanılmasıdır. Bunun dışında dönüştürücüler bulunmaktadır. 5.2. Seri Port Bu 9-pin li COM porta seri aygıtlar bağlanabilir. Eğer anakarta port olarak bulunmazsa COM Port pimlerinden bağlantı yapılarak kullanılabilir.
5.3. Paralel Port 25-pin li port konnektörlere yazıcı, scanner ve diğer aygıtların takılabilir. Günümüzde çok kullanılmamaktadır. 5.4. USB(Universal Serial Bus) Evrensel seri veri yolu anlamındadır. Tek bir bilgisayara 127 adet donanım bağlamaya izin veren bir yapıdır. Harici donanım birimlerini bilgisayara bağlamak için kullanılır. Günümüzde klavye, fare, TV kartı, Ses kartı, sabit disk gibi birçok donanım birimi bu veri yolunu kullanmaktadır. USB1.0 Düşük hızlı ve 1.5 Mbit bant genişliğine sahip USB yapıdır. USB1.1 Orta hızlı ve 12 Mbit bant genişliğine sahip yapıdır. USB2.0 Yüksek hızlı ve 480Mbit bant genişliğine sahiptir. USB3.0 Çok yüksek hızlı olup 4.8Gbit bant genişliğine sahiptir. 5.5. VGA(D-SUB) ve DVI Port VGA bağlantısı 15 iğneli arabirimi ile görüntüyü monitöre analog biçimde aktarır. Bu kabloda veya bağlantı kısmında bir arıza olursa, monitörde bazı renkler görünmez veya bir renk baskın görünür. DVI port,lcd monitörlerde kullanılan dijital bağlantı arayüzü dür. Görüntüyü mönitöre analog sinyallerle değil, dijital olarak aktarıyor. Bu sayede ekran kartından çıkan görüntü, hiçbir bozulmaya uğramadan ekrana ulaşıyor. 5.6. Ses giriş ve çıkışı Kulaklık, mikrofon ve 5+1, 7+1 gibi ses sistemleri takmak için kullanılır. 5.7. LAN (RJ-45) portu Yerel ağ ve internete bağlanmak için kullanılır. 5.8. S/PDIF Portu Sayısal (dijital) ses çıkışı sağlayan birimdir. Bu birimle ses analog dönüşümü yapılmadan doğrudan sayısal olarak çıkış birimine gönderilir. Böylece ses analog yerine sayısal gideceğinden seste kayıp olmaz. 5.9. IEEE 1394 (FIREWIRE) Portu Saniyede 400 megabitlik veri transferine olanak sağlayan, tek bir bağlantı noktasına 63 adet çevre birimi takılabilmesini desteklemektedir. Daha çok video, ses, görüntü işleme ve DVD dünyasında kullanılan yüksek hızlarda seri veri aktaran bir yapıdır. En önemli özelliği ise hızının yanında yüksek gerilim(30v) ve elektriksel güce(port başına 45W) sahip olmasıdır.
5.10. esata port esata, harici SATA anlamında, External SATA demektir. Tek başına yeni bir standarttan ziyade, SATA standardı için "dışarıya" bir uzatma olarak düşünebilirsiniz. esata arabiriminin çıkış amacı, bilgisayar dışına koyduğumuz harici diskler için sağlıklı ve hızlı bir bağlantı kurmak. 5.11. HDMI Yüksek Çözünürlüklü Multimedya Arayüzü HDMI teknolojisi ile tek bir bağlantı sayesinde LCD ve Plazma monitörlere sesi ve görüntüyü bir arada aktarmanın en kolay yolu. Üst seviye ekran kartlarında ve bazı HTPC için üretilen anakartlarda bulunan HDMI port sayesinde hoparlör desteği olan LCD Monitörlere tek bir kablo ile görüntüyü ve sesi digital bağlamak mümkün. Anakart Seçiminde Parametreleri 1. CPU Desteği: Her anakart üzerindeki CPU pin yapısına uygun işlemcileri destekler. Dolayısıyla CPU ve anakart uyumlu seçilmelidir. Anakartlar başlıca yapı olarak, AMD ve Intel uyumlu olarak ikiye ayrılırlar. Her biride kendi aralarında soket yapılarına göre farklılık arz edebilir. 2. FSB Hızı: Front side bus=ön ver iyolu anlamına gelir. System bus da denilir. Kuzey köprüsü ile CPU arasındaki bağlantı hızını gösterir. Günümüzde 1333, 1066, 800, 533 Mhz gibi hız değerleri vardır. 3. Bellek Desteği: Anakartın yapısına göre desteklediği RAM tipleri de değişiklik göstermektedir. Günümüzde desteklenen RAM tiplerinden SD, DDR, DDR2, DDR3 sayılabilir. Ayrıca aynı RAM çeşidinin farklı hız seçenekleri de vardır. 4. Slot Tipleri ve Sayısı: Bilgisayara takılacak kart çeşidine ve sayısına göre anakartın aynı yapıda slotlara sahip olması gerekir. Her anakart slot sayısı ve çeşidi bakımından farklılık gösterebilir. 5. OnBoard Kartlar: Bazı anakartların üzerinde ses, ekran, IEEE1394, ethernet gibi kartlar tümleşik olarak üretilmektedir. Bu tip anakartlar alındığında ayrıca bu kartlardan almaya gerek kalmamaktadır. Yalnız bu tümleşik kartlar genelde standart bir performansla çalışır. İstendiğinde bunlar setup programından(bios) iptal edilerek daha gelişmiş kartlar takılabilir. 6. Disk Arayüzü: Diskler SATA ve ATA(PATA) arabirimli olarak satılmaktadır. Anakartlarda da bu yapıya olan uyumluluk aranmalıdır. Günümüzde her anakartta mutlaka 1 adet ATA arayüzü bulunmaktadır. SATA çeşitleri olsa da CDROM veya DVDROM yapılarının birçoğu hala ATA soketlere takılmaktadır. Kartın SATA desteği yoksa ATA soketi iki tanedir. Eğer SATA desteği varsa en az iki adet de SATA soket anakart üzerinde yer alır. AGP 1. Sadece Ekran Kartı
2. 266 Mb/s 3. 32 bit 4. x4, x8 5. Kuzey köprüsü yakınında 6. 66 Mhz - 533 Mhz PCI 1. Beyaz 2. Tak-Çalıştır 3. 32 bit 4. 33-66 Mhz 5. 33 Mb/s PCI-X 1. 2,5 Gb/s 2. Sunucular için 3. 64 bit 4. 133 Mhz PCI-E 1. Çeşitli kartlar takılabilir 2. Geriye uyumlu 3. 250 Mb/s (1.1) - 500 Mb/s (2.0) 4. x2, x4, x8, x16 Ekran Kart 5. 133 Mhz USB 1. (3.1) - 10 Gbps 2. (3.0) - 5 Gbps 3. (2.0) - 480 Mbps 4. (1.1) - 12 Mbps