3. HAFTA Bilgisayar Kasası ve Anakartlar

Transkript

1 3. HAFTA TMYO Bilgsayar Teknolojileri Uzaktan Eğitim Bölümü Bilgisayar Donanımı Zafer YAVUZ

2 Statik Elektriğin Zararı ve Topraklamanın Önemi Yürürken ayağınızı yere sürttüğünüzde oluşan sürtünme enerjisi elektrik ile yüklenmemize yol açar. Durduğunuzda ayakkabılarınızın tabanı sizi yalıtır; ancak hâlâ bulunduğunuz ortamdan farklı bir voltaj potansiyeli taşıyorsunuzdur. Herkes mutlaka bir metale, başka kişiye vb. dokunduğunda bu elektrik geçişini hissetmiştir. Özellikle de plastik kaplama döşemelerde kalın kauçuk tabanlı ayakkabılarla dolaştıktan sonra. Bu elektromanyetik olayın elektronik bileşenler üzerinde çok tehlikeli sonuçları olabilir. Statik boşalma sırasındaki akım, çok yüksek olmasa da voltaj farkı anlık olarak onbinlerce volta çıkabilir. 2

3 Statik Elektriğin Zararı ve Topraklamanın Önemi Bu kadar yüksek voltaj bellek yongaları gibi bileşenlere kolayca zarar verebilir. Bu yüzden işe başlamadan önce yapmanız gereken en önemli şey, kendinizi topraklamaktır. Ayrıca bilgisayar mutlaka topraklı bir prizden güç almalıdır. Çünkü bilgisayar çalışırken de hareketli parçalar(fanlar) nedeni ile statik elektrik oluşabilir. Toprak hattı statik elektrik boşalmasını sağlayacaktır. Vücudumuzdaki statik elektriği boşaltmak için herhangi bir bilgisayar bileşenine dokunmadan önce bir metale (kalorifer veya PC kasası) dokunun. Bu, sizi gerekli şekilde topraklayacaktır. 3

4 Bilgisayar Kasaları Kasa bilgisayar bileşenlerini bir arada tutan ve gerekli gücü sağlayan plastik ve metal bileşiminden oluşan kutudur. 4

5 Bilgisayar Kasaları 5

6 Kasa nın Önemi Yeni bilgisayar sistemleri, yüksek kapasiteli bileşenler sunarak ısınma problemine neden olmaktadır. İşlemci, ekran kartı ya da sabit disk kasa içerisinde fanlar yardımıyla soğutulabilir. Ancak soğutma sırasında açığa çıkan ısının sağlıklı bir şekilde kasanın dışına atılabilmesi gerekir. En basit soğutma sisteminde bile 2 adet fana ihtiyaç vardır. Biri kasanın önünde, diğeri arkasında yer alır. Öndeki fan; kasa içerisine hava alırken, arkadaki fan sıcak havayı dışarı atmakla görevlidir. Piyasada maalesef satılan kasaların çoğu tek fan içermektedir. Fan sayısı arttıkça soğutma işlemi daha başarılı olacaktır. Kimi kasalarda üstte de üçüncü bir fan görüldüğü gibi ön veya arka panelde de birden fazla fan bulunabilir. 6

7 Kasa nın Önemi Kasalarda önemli olan ikinci unsur güç kaynağıdır. Çoğu zaman güç kaynağına bakılmaksızın kasa alınır. PC lerde oluşan arızaların çoğunluğu voltaj hataları nedeniyle oluşmaktadır. Güç kaynağının görevi; 220 Volt'luk şehir gerilimini 3,3 Volt, 5 Volt ve 12 Volt olmak üzere 3 farklı voltaj değerine dönüştürmek ve bileşenlere dağıtmaktır. Bilgisayarı oluşturan tüm bileşenler aynı voltaj değerleri ile çalışmazlar. Farklı voltaj yani farklı watt değerleri ile çalışırlar. 7

8 Kasa Özellikleri Güç kaynaklarının toplam çıkış gücü watt ile belirtilir. Güç kaynaklarının üzerindeki bilgi etiketinde desteklenen maksimum amper değerleri görülebilir. Örneğin; 512 MB'lık DDR-SDRAM modülü 5 volt elektrik 8 amper akım, yani 40 Watt ile çalışır RPM sabit disk 28 watt elektrik gücüne ihtiyaç duyar. Pentium 4 ya da Athlon için en azından 300Watt'lık güç kaynağına ihtiyaç vardır. Sistemde birden fazla sabit disk ve optik sürücü bulunuyorsa, daha güçlü bir güç kaynağı kullanmakta fayda vardır. Güç kaynağının ısınma sorunu olmadan sağlıklı çalışmasını istiyorsanız, toplam kapasitesinin %80'ini aşmamalısınız. 8

9 Kasa Özellikleri Eski bir işlemci kullanıyorsanız ve bu işlemcinizi örneğin; P4 bir işlemci ile değiştirecekseniz kasanızı da değiştirmeniz gerekir. Çünkü Pentium 4 işlemcilerin elektrik ile beslenmeleri özel bir ATX konnektörü yardımıyla olur. 9

10 Kasa Çeşitleri Kasalar, ilk olarak kasa biçimine göre sınıflandırılır. Tower kasa ve desktop kasa. Tower kasa, daha çok bilinen ve enine göre boyu daha uzun olan kasa türüdür. Tower kasalar dik olarak yerleştirilir. Desktop ise towera göre düz ve enine uzun olan bir kasa çeşididir. Destop kasalar, yatay olarak yerleştirilir. Destop tipli kasalar, daha çok terminal olarak çalışan bilgisayarlarda kullanılır. Tower kasaya desktop kasadan daha fazla sürücü takılabilir. Desktop kasa ise monitör üzerine koyulduğu için yerden kazanmanızı sağlar. 10

11 Kasa Çeşitleri 11

12 Kasa İçerisindeki Bağlantılar Bir kasa içinde temel olarak iki tür bağlantı vardır. Bunlardan birinci grup bağlantı, güç kaynağından çıkar ve çeşitli birimlere çalışması için gerekli olan elektrik enerjisini taşır. İkinci grup bağlantı ise, bir birimden diğerine veri taşıyan kablolar ve Led bağlantılarıdır. 12

13 Kasa İçerisindeki Bağlantılar Güç kabloları ana karta, disk sürücülerine, CD- ROM sürücülerine ve bazı ekran kartı sürücüleri ile fanlara bağlanırlar. Kasa içinde tüm veri akışı ana kart üzerinden yapıldığı için tüm veri kabloları ana karta bağlıdır. Disk sürücüleri ile CD-ROM sürücüleri ana karta veri kabloları ile bağlanırlar. Bunların yanında kasa üzerinde gösterge olarak kullanılan ledler ve reset, power switchleri de ana karta bağlanırlar. 13

14 Kasa İçerisindeki Bağlantılar Tüm bu bağlantılara ek olarak CD-ROM sürücüleri ses verisi aktarmak üzere kasa üzerindeki ek USB portları ve ses jakları ana karta bağlanırlar. Kasa içindeki bağlantıların doğru yapılması kadar düzenli ve derli toplu olması da önemlidir. Kasa içindeki hava akışının sağlanması için bağlantılar genelde bir kelepçe yardımı ile bir araya getirilir. Hatta IDE kablosu gibi standart hâli geniş olan kablolar, hava akışını engellemesin diye sıkıştırılarak üretilmeye başlanmıştır. 14

15 LED lerin Bağlantıları LED düşük bir elektrik enerjisi ile ışıma yapan elektronik bir elemandır. Elektronik devrelerde genel olarak sistemin açık ya da kapalı olduğunu bildirmekte kullanılır. Led ışıma yapıyorsa bağlı olduğu sistemin çalıştığı anlaşılır. 15

16 LED lerin Bağlantıları Kasalar üzerinde de bilgisayarın çalışması hakkında bilgi veren iki led mevcuttur. Bu ledlerden birincisi HDD Led adını alır ve harddiskden veri okuma ve yazma işlemleri sırasında ışıma yaparak bu durumları kullanıcıya bildirir. İkincisi ise POWER Led adını alır ve bilgisayar açık olduğu sürece ışıma yapar. Ledlerin renkleri ve kasa üzerindeki yerleşimleri çok farklılık göstermektedir. Bu ledler, ara kablolar ile ana kart üzerinde PANEL adı verilen bölümde ayrılmış(belirlenmiş) yerlere +- yönüne dikkat edilerek takılırlar 16

17 LED lerin Bağlantıları Switch ya da Button ise iki nokta arasını kısa devre ederek bir işlemi başlatan ya da durduran elektronik elemandır. Bilgisayar kasalarında iki adet switch bulunur. Bunlardan birincisi POWER Switch adını alır ve bilgisayarın açılmasını ve kapanmasını sağlar. İkincisi ise RESET Switch asını alır ve bilgisayarın resetlenmesini sağlar. Bu switch ara kablolar ile ana kart üzerinde PANEL adı verilen bölümde ayrılmış(belirlenmiş) yerlere takılırlar 17

18 Ana Kart Güç Kablosu Ana karta güç kaynağında iki adet güç kablosu gelir 18

19 Diğer Sürücüler İçin Güç Kabloları 19

20 ATX Güç Kaynağı Güç kaynağı, bilgisayar parçalarına elektriksel enerji sağlayan cihazdır. Bilgisayar sistemlerinin gelişim sürecinde güç kaynakları da değişmiştir. İlk güç kaynakları yazılım ile kontrol edilemezken; günümüzde ATX serisi güç kaynakları( ATX, ATX12V+, PFC, EPS12V+,AMD ATX/GES) işletim sistemleri ile kontrol edilebilmektedir. 20

21 ATX Güç Kaynağı 21

22 ATX Güç Kaynağı ATX güç kaynaklarının en büyük getirisi standart bir ATX ana kartın tek bir 20pin konnektörle elektriksel güç ihtiyacını sağlayabilmesi yanında yazılım yolu ile bilgisayarın kapatılmasına izin vermesidir. Yazılım yolu ile bilgisayarı kapatabilmek ve yeniden klavye ya da mouse vasıtası ile yeniden açabilmek kullanım kolaylığı açısından oldukça önemlidir. 22

23 ATX Güç Kaynağı ATX standartları içerisinde güç kaynağının işlemci ve RAM yuvalarına yakın bir konuma alınıp, ayrıca güç kaynağı üzerindeki fan ile sistem içerisindeki sıcak havanın da emilip dışarıya atılması amaçlandığından güç kaynağındaki fanın önemi büyüktür. Kendi başına zaten oldukça büyük bir ısı kaynağı olan güç kaynağı ancak yeterli bir fan ile kendisini soğutmak yanında, sistem içerisindeki havanın emilmesine yardımcı olabilir. Bilgisayarınız çalıştığı sürece güç kaynağınızın fanı da çalışacağından güç kaynağının fanının Ballbearing Fan yani rulmanlı (bilyeli) fan olması tavsiye edilir. Bu sayede fan hem çok daha uzun ömürlü olacak hem de çok daha sessiz çalışabilecektir. 23

24 ATX Güç Kaynağı Çıkış Gerilimleri ATX güç kaynağ,ı ürettiği bu gerilimleri başta ana kart olmak üzere birçok cihaza gönderir. Güç kullanan her cihazın güç gereksinimi ve güç girişi farklıdır. 24

25 Cihazlara bağlanan konnektörlerin yapısı ve gerilim değerleri 25

26 Cihazlara bağlanan konnektörlerin yapısı ve gerilim değerleri 26

27 Güç Kaynağı Çıkış Güçleri Güç, bir kaynağın verdiği akım ve gerilim değerlerinin çarpımı ile bulunan göreceli bir büyüklüktür. ATX güç kaynağının verdiği gerilim değerleri, toleranslar dahilinde sabittir. Ancak bilgisayar parçaları çalışma durumlarına göre farklı akım değerleri kullanır(çeker). Örneğin işlemcinin çok çalıştığı sırada veya CD- ROM sürücüdeki CD okunması sırasında daha fazla akım çekilir. 27

28 Güç Kaynağı Çıkış Güçleri Bir ATX güç kaynağı bilgisayar sisteminin en yoğun güç gereksinimini bile karşılayacak düzeyde güç üretmek zorundadır. Günümüzde kullanılan sistemlerde PCI Express, DDR2 bellek ve Serial ATA ile beraber güç gereksinimleri de artmıştır. Hatta CPU ların güç gereksiniminin artması yüzünden CPU için ikinci bir +12V hattı açılarak işlemcinin çok yük çektiği anlarda yaşanan aşırı yüklenme sorununun önüne geçilmiştir. 28

29 Bilgisayar bileşenlerinin güç gereksinimleri Ortalama bir bilgisayar sistemi için 300 W bir güç kaynağı yeterlidir. Ancak daha fazla özellikli sistemler için piyasada daha yüksek güç veren ATX güç kaynakları mevcuttur. 29

30 Anakartlar Anakart, bir bilgisayarın tüm parçalarını üzerinde barındıran ve bu parçaların iletişimini sağlayan elektronik devredir. 30

31 Anakartın Yapısı ve Çalışması Anakartlar özel alaşımlı bir blok üzerine yerleştirilmiş ve üzerinde RAM yuvaları genişleme kartı slotları, devreler ve yongalar bulunan ve bütün bu donanım birimlerinin mikroişlemci ile iletişimini sağlayan elektronik devredir. Anakart, üzerindeki yonga setleri sayesinde sistem çalışmasını organize eder. Bir nevi tüm birimlerin bir arada ve uyumlu çalışmasını sağlayan bir köprü vazifesi görür. 31

32 Anakartın Yapısı ve Çalışması 32

33 Anakartın Yapısı ve Çalışması Anakart bütün donanımları veya bağlantı noktalarını üzerinde bulundurur. Üzerinde mikroişlemci soketi, RAM slotu, genişleme yuvaları (ISA, PCI, AGP ve PCI-e), BIOS, donanım kartları (dâhilî), veri yolları ve bağlantı noktalarını bulundurur. Anakart, bilgisayara hangi sistem bileşenlerinin eklenebileceğini ve hızlarının ne olacağını belirleyen temel unsurdur. 33

34 Anakartın Yapısı ve Çalışması Anakartlarda dikkat edilmesi gereken hususların başında, kullanılmak istenen CPU (işlemci) ile uyumlu bir yonga seti kullanan bir anakart sahibi olmanız gerekliliği gelir. En son işlemci, anakart ve diğer donanım bilgilerine çeşitli bilgisayar dergilerinden faydalanarak ve internette araştırma yaparak ulaşılabilir. 34

35 Anakartın Bileşenleri Anakartlar büyük elektronik devreler olduğu için tek tek elemanları ele almak yerine bölgesel olarak anlatmak yerinde olacaktır. Resimde i7 çekirdek yapısına sahip bir işlemci için üretilmiş bir anakart modeli görülmektedir. 35

36 Anakartın Bileşenleri 36

37 Yonga Seti (Chipset) Anakart üzerinde yer alan bir dizi işlem denetçileridir. Bu denetçiler anakartın üzerindeki bilgi akış trafiğini denetler. Bilgisayarın kalitesi, özellikleri ve hızı üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç bileşenden biridir. Bir yonga seti North Bridge (kuzey köprüsü) ve South Bridge (güney köprüsü) denen iki yongadan oluşur. Esasen bir anakart üzerinde birden fazla yonga mevcuttur. Ancak kuzey ve güney köprüleri yönetici yongalardır. 37

38 Yonga Seti (Chipset) 38

39 Kuzey Köprüsü Tipik bir kuzey köprüsü yongası temel olarak işlemciden, bellekten, AGP veya PCI ekspres veri yollarından sorumludur ve bunların kontrolüyle bunlar arasındaki veri aktarımını sağlar. Ancak kuzey köprüsü ve güney köprüsü özellikleri üreticiye ve yonga setine göre farklılık gösterebilir ve bu genellemenin dışına çıkabilir. Kuzey köprüsü yongası fonksiyonlarından dolayı işlemciye, bellek ve AGP slotlarına yakın olmalıdır (Sinyalin geçtiği fiziksel yollar ne kadar kısa olursa sinyal o kadar temiz ve hatasız olur.) ve bu yüzden de anakartın üst kısmına yerleştirilir. Zaten adındaki kuzey kelimesi de buradan gelmektedir. 39

40 Güney Köprüsü Güney köprüsü yongası ise giriş-çıkış birimlerinden, güç yönetiminden, PCI veriyolundan ve USB ile anakarta entegre özelliklerden (ses ve ethernet gibi) sorumludur. Adındaki south kelimesinin de yine anakarttaki pozisyonundan geldiği kolayca tahmin edilebilir. 40

41 Veri Yolları (BUS) Anakart üzerindeki bileşenlerin birbiriyle veri alışverişini sağlayan yollardır. Dışarıdan bağlanan donanımlarda ise veri yolları uçlarında bulunan slotlar sayesinde bilgi alışverişi sağlamaktadır. Bant Genişliği: iletişim kanalının kapasitesini belirler. Birim zamanda aktarılabilecek veri miktarıdır. Bant genişliği ne kadar büyükse belli bir sürede aktarılabilecek veri miktarı da o kadar büyük olur. 41

42 ISA (Industry Standart Architecture) Eski bir slottur ve 8-16 bit veriyoluna sahiptir. Bant genişliği çok düşük olduğundan günümüz anakartlarında kullanılmamaktadır de üretilen kişisel bilgisayarlarda kullanılmıştır, bir standardı tanımlar. Veriyolu önceleri 8 bit, daha sonra 16 bit e çıkarıldı. Adres yolu 24 bittir. Hızı 8.33 Mhz (mega hertz) dir. Tak ve çalıştır özelliği yoktur. 42

43 PCI (Peripheral Component Interconnect) Bu veriyolu 64 bitlik olup 1993 yılında geliştirilmiştir. Uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada 32 bit olarak kullanılmaktadır. 33 veya 66 MHz saat hızlarında çalışır. 32 bit 33 MHz hızında çalışan PCI veriyolunun kapasitesi 133MB/sn. (mega bayt / saniye)dir. PCI veriyolu tak-çalıştır desteklidir. PCI slotları beyaz renkli olup modem, ses kartı, ağ kartı, TV kartı gibi donanım kartlarının takılması sebebiyle diğer slotlara oranla sayısı fazladır. Onboard (tümleşik) teknolojisinin geliştirilmesiyle PCI slotlarına bağlanacak donanım kartları sayısı azalmıştır. 43

44 AGP (Accelerated graphics port HızlandırılmıĢ grafik portu) 533 MHz veriyolu hızına çıkabilen AGP veriyolu sadece ekran kartlarının takılacağı yuva olarak anakartlarda bulunur. AGP kanalı 32 bit genişliğindedir ve 66 MHz hızında çalışır. Yani toplam bant genişliği 266 MB/sn.dir. Ayrıca özel bir sinyalleşme metoduyla aynı saat hızında 2, 4 ve 8 katı daha hızlı veri akışının sağlanabildiği 2xAGP, 4xAGP ve 8xAGP modları vardır. 2xAGP'de veri akış hızı 533 MB/sn. olmaktadır. 44

45 PCI-X Server platformlarında uzun süredir kullanılan bir veriyoludur. PCI-X standardının amacı PCI slotlarından daha fazla bant genişliği sağlayıp Gigabit Ethernet gibi server platformlarında, iletişim kartlarına gerekli bant genişliğini sağlamaktır. PCI Express ile karıştırılmamalıdır. Bu iki teknoloji birbiriyle kesinlikle uyumlu değildir. 45

46 PCI-X 46

47 PCI express (PCI-e) PCI-e, güç tüketimini özellikle AGP limitlerini genişleten, sistem belleğini daha efektif kullanarak ekran kartı ve diğer donanım maliyetlerini kısma imkânı veren bir veriyoludur. PCI Express in, PCI-e 1.1 ve PCI-e 2.0 olmak üzere 2 spesifikasyonu vardır. PCI-e 1.1'de hat başına hız 250 MB/s olarak verilirken, PCI-e 2.0 bunu 500 MB/s düzeyine çıkartır. Böylece ekran kartları için kullanılan PCI-e x16 bağlantılarında PCI-e 1.1 te toplam 4000 MB/s, PCI-e 2.0 ise 8000 MB/s verir. 47

48 48

49 Portlar ve Konnektörler 49

50 1. PS/2 portu: Yeşil ve mor renklerde ayrı iki PS/2 portu olan anakartlar da vardır. Bunlardan yeşiline fare, mor olanına ise klavye takılır. Buradaki porta ise klavye ve fareden her ikisi de takılabilir. Tek olmasının sebebi günümüzde USB klavye ve farelerin daha çok kullanılmasıdır. 50

51 51

52 2-9. USB 3.0, USB 2.0 Port: Her anakart üreticisi farklı sayıda USB port kullanabilir. Bu anakarta 6 adet USB 3.0 portu ve 2 adet USB 2.0 portu koyulmuģtur. USB cihazların bağlanmasını sağlar. 52

53 USB 3.0 Connectors 53

54 10. S/PDIF: Sayısal (dijital) ses çıkışı sağlayan birimdir. Bu birimle ses analog dönüşümü yapılmadan doğrudan sayısal olarak çıkış birimine gönderilir. Böylece ses analog yerine sayısal gideceğinden seste kayıp olmaz. Dijital bilgi: Türkçe karşılığı sayısaldır. Bilgisayar dilinde 0 ve 1 lerden oluşan bilgilerdir. Analog bilgi: Belli sınırlar içinde sürekli olarak değişen elektrik sinyalidir. 54

55 Fireware (IEEE pin, 4 pin) port: Bilgisayara çevre ürünleri bağlanmasında kullanılan yüksek hızlı arayüz bağlantısıdır. IEEE 1394 standardına dayalıdır. Dijital kameralar ve video kaydedici cihazların bilgisayara bağlanıp hızlı veri aktarımı yapmak için geliştirilmiştir. 55

56 56

57 57

58 58

59 59

60 Neler Gördük? Bilgisayar Nedir? Bilgisayar Bileşenleri Yazılım Donanım Dahili Donanım Bileşenleri Harici Donanım Bileşenleri STATİK (DURGUN) ELEKTRİĞE KARŞI ÖNLEMLER Statik (Durgun) Elektrik Statik Elektrik ve Oluşumu Statik Elektriğin Zararları Statik Elektriğin Zarar Verebileceği Ortamlarda Alınacak Önlemler Donanım Malzemeleri için Alınacak Önlemler Antistatik Çalışma Ortamı Sağlamak Kişisel Anti-statik Önlemler Manyetik Ortama Karşı Önlemler 60

61 ?? SORULAR?? TEŞEKKÜRLER 61