Nihai Rapor. Kasım Kuş Araştırmaları Derneği İktisadi İşletmesi

Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi, Dalyan (İztuzu) Kumsal Alanında Deniz Kaplumbağası (Caretta Caretta, Chelonıa Mydas) ve Nil Kaplumbağası (Trıonyx Trıunguıs) Popülasyonlarının Korunması ve İzlenmesi Projesi Nihai Rapor Kasım 2010 Kuş Araştırmaları Derneği İktisadi İşletmesi

Proje Ekibi: Doç. Dr. Yakup KASKA (Proje Yürütücüsü) Yard. Doç.Dr. Serdar DÜŞEN Arş. Gör. Dr. Eyup BAŞKALE Fikret SARI Ayşe Sevay ULUBELİ 1

ÖZET Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi içerisinde yer alan Dalyan-İztuzu Kumsalındaki deniz kaplumbağaları ve Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağasının üreme ve yuva bilgileri 2010 yaz sezonunda araştırılmıştır. Deniz kaplumbağa yuvalarının tamamı iribaş kaplumbağaya (Caretta caretta) ait olup Dalyan Kumsalında saptanan 1005 adet C.caretta çıkışının %35 i (354) yuva ile sonuçlanırken %65 i (651) ise yuvasız çıkış olarak sonuçlanmıştır. Yuvalı ergin çıkışlarının GPS kayıtları alınarak denizden uzaklıkları ölçülmüş ve kaydedilmiştir. 2010 yaz sezonunda ortalama yuva yoğunluğu 78,6 yuva/km olarak hesaplanmıştır. Yuva yapan bireylerden 60 adeti markalanmış ve bunların 12 adeti tekrar ikinci yuvada görülmüştür ve daha önceki yıllarda markalanmış 4 adet birey de gözlenmiştir. Dalyan Kumsalında 2010 yılında markalanan ergin C.caretta bireylerinin ortalama Düz Karapaks Boyu (DKB) 71,0 cm, Düz Karapaks Eni (DKE) 54,5cm, Eğri Karapaks Boyu (EKB) 76,5cm, Eğri Karapaks Eni (EKE) 68,1 cm olarak ölçülmüştür. 2010 yaz sezonu içerisinde tespit edilen toplam 354 yuvanın 133 adeti tamamen tilkiler tarafından predasyona uğrarken 92 adeti de kısmen predasyona uğramıştır. Toplam 118 (%33,3) adeti kafeslenemeden predasyona uğramıştır. Ana pradatör olarak 216 yuvada tilki iken, 8 yuvada porsuk ve bir yuvada ise yengeç olmuştur. Toplam 222 (%63) yuvadan yavru çıkışı gerçekleşmiştir. 129 yuva ise predasyondan tamamen korunabilmiştir. Predasyona karşı çözüm arayışları çerçevesinde toplam 236 (%66,7) adet yuva kum altı kafeslerle kafeslenmiş, düz, kapaklı ve köşelerinden metal kazıklarla çakılmış kafesler kullanılmıştır. Elektronik tilki sayar ve savar cihazı da test amaçlı olarak belli dönemlerde uygulanarak memeli populasyonunun durumu ve deniz kaplumbağa yuvalarına olan etkileri çerçevesinde kullanılmış ve sonraki yıllardaki çalışmalar için gece görüş kameralarının kullanılması önerilmiştir. Toplam 236 yuvadan yavru çıkışı gözlenmiş, kontrol açışlarının sonucunda toplam yumurta sayısı 26682, döllenmemiş yumurta sayısı 524, ölü embriyoların sayısı 880, predasyonla tahrip edilmiş yumurta sayısı 10496 ve yavru çıkışı gerçekleşmiş boş kabuk sayısı 14782 olarak bulunmuştur. Yavru çıkış başarısı % 55,4 olarak hesaplanmıştır. Toplam 14782 yumurtadan çıkmış yavruların 13961 (%94,5) i denize ulaşmayı başarmıştır. Yuvaların ortalama derinlikleri 57 (43-70) cm, ortalama çapları 18,5 (15-23) cm, 2

ortalama kuluçka süreleri 52,9 (46-66) gün, yuvalara bırakılan ortalama yumurta sayısı ise 75,4 (14-130) olarak bulunmuştur. Yuvaların ve yuva derinliğindeki kumların sıcaklıkları elektronik olarak kaydedilmiş olup, sıcaklığı kaydedilen toplam 24 yuvadan çıkan yavruların cinsiyetleri tahmin edilerek % 61 oranında dişi ağırlıklı bir yavru populasyonunun olduğu hesaplanmıştır. Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası (Trionyx triunguis) na ait yuvaların büyük çoğunluğu predasyona uğramıştır. Bu türe ait toplam 60 adet ergin izi gözlemlenmiştir. Bu çıkışlardan 45 adeti yuvasız iz olarak kaydedilmiş ancak 15 adet yuva tespit edilmiştir, bunlardan 12 adeti predasyonla tamamen tahrip edilmiş, 3 adetinden yavru çıkışı gerçekleşmiş olup yuvalardaki toplam 55 yumurtadan 41 yavru çıkışı gerçekleşmiştir. Dalyan Kumsalında Deniz Kaplumbağa Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi (DEKAMER) nde bakım ve tedavisi yapılan 12 adet deniz kaplumbağasının 7 adeti denize bırakılmış olup, 2 adeti ölmüş 3 adeti de halen bakım altındadır. Ayrıca 2010 yılı içeirinde bu kumsalda yuva yapan bir dişi iribaş deniz kaplumbağası ile İtalya dan getirilen bir adet yeşil deniz kaplumbağası da uydu cihazı takılarak Akdeniz de göç yolları takip edilmektedir. Kumsaldaki koruma ve izleme çalışmaları yanında, bilgilendirme çalışmaları da devam etmiştir. Bu çerçevede, hazırlanan 3 değişik afiş, hem Boğaz bölgesindeki bilgilendirme ofisi ve büfelere (3 adet), hem de İztuzundaki bilgilendirme ofisine (1 adet) hem de kamp ortamındaki konteynerlere asılmıştır. Yerel halktan da katılan gönüllüler ve projede görev alan görevlilerce bilgilendirme çalışmaları kumsaldaki bilgilendirme ofislerinde ve DEKAMER de yapılmıştır ve yaklaşık 30.000 kişiye birebir bilgi verilmiştir. 3

ABSTRACT Breeding and nesting activities of Sea Turtles and Soft Shelled Nile Turtle on Dalyan- İztuzu Beach, which take place in Köyceğiz-Dalyan Special Environmental Protection Area, were studied in 2010 nesting season. A total of 1005 emergences, all of which belongs to loggerhead sea turtles, occurred in 2010, of which 354 (35 %) nests were deposited and the remaining 651(65 %) non-nesting emergences were recorded. GPS records of the nests were taken and the distances of emergences from the sea were also measured. Mean nesting density was 78.6 nests/km in 2010. A total of 60 nesting females were tagged, 12 of them reobserved during their second nesting and 4 remigrant turtles that tagged in previous studies were observed. The mean of straight carapace lengths (SCL) and widths (SCW) of the females tagged were 71.0 and 54.5 cm respectively and the curved carapace lengths (CCL) and widths (CCW) were 76.5 and 68.1 cm respectively. A total of 133 nests completely and 92 nests were partly predated mainly by foxes. 118 (33%) nests were predated without screening. The main predator was foxes in 216 nests, badgers in 8 nests and goast crab in one nest. A total of 222 (63%) nests were screened against predation and these screens were fixed with long metal hooks from corners for additional safety. The electronic photo-trapping and cheesing system were tested against foxes in order to understand the population size of the mammalian species and the utilisations of such techniques and night vision cameras were suggested in order to understand the impact of predators to the sea turtle nests. Hatching was observed in 236 nests. After excavating the nests, a total of 26682 eggs were counted, of which 524 of them were unfertilised, 880 dead in shell embryos, 10496 predated eggs and 14782 empty eggshells that produced hatchlings. The hatching success was calculated as 55.4 %. From the total of 14782 hatchlings, 13961 (94.5 %) of them were able to reach the sea. Mean depth of the nests was 57 (43-70) cm, diameter of egg chamber was 18.5 (15-23) cm. The mean incubation period was 52.9 (46-66) days and mean clutch size was 75.4 (14-130) eggs. Temperatures of 24 nests and sand temperatures at nest depths were recorded electronically on the beach. The results of this study are showed 61 % female dominated hatchling sex ratio. Almost all soft shelled Nile turtle (Trionyx triunguis) nests were destroyed and protections via screening were not successful. 60 adult tracks were observed during 2010 4

breeding season. Of these, 45 tracks were non-nesting emergences and 15 of them resulted in nests. 12 of the total 15 nests were completely destroyed by foxes. Hatching only occurred in 3 nests. There were 55 eggs in these 3 nests and 41 of them produced hatchlings. The Sea Turtle Rescue and Rehabilitation Centre (DEKAMER) on Dalyan beach were recieved 12 injured turtles in 2010. 7 of these released back to the sea and 3 are stil under rehabilitation but 2 of them unfortunately died. One loggerhead turtle nested on Dalyan beach and a female gren turtle brought from Italy were attached to a satellite transmitter and their migration routes are being followed. In addition to the monitoring and conservation studies held on the beach, public awareness and information were also given to visitors. For his purposes three different posters were prepared and put on the walls of the information offices and huts at the both end of the beach and rehabilitation unit at the camping site. Project stuff together with the volunteers from local people were gave information at the information offices and DEKAMER to approximately 30.000 visitors. 5

İÇİNDEKİLER ÖZET... 0 ABSTRACT... 4 ŞEKİLLER VE TABLOLAR LİSTESİ... 7 1. GİRİŞ... 8 1.1. DENİZ KAPLUMBAĞALARI... 8 1. 1. 1. Türkiye Sahillerinde Yapılan Bazı Çalışmalar... 10 1. 2. YUMUŞAK KABUKLU NİL KAPLUMBAĞASI İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR... 13 2. MATERYAL METOD... 19 2. 1. DENİZ KAPLUMBAĞALARI İLE İLGİLİ ÇALIŞMA YÖNTEMİ... 19 2.2. TRİONYX TRİUNGUİS (YUMUŞAK KABUKLU NİL KAPLUMBAĞASI) İLE İLGİLİ ÇALIŞMA YÖNTEMİ... 20 3. BULGULAR... 21 3.1. DENİZ KAPLUMBAĞASI İLE İLGİLİ SONUÇLAR... 21 3.1.1. Ergin Çıkışları, Zamansal ve Mekansal Dağılımı... 21 3.1.2. Ergin Bireyler ve Morfometrik ölçümler... 33 3.1.3. Yuva ve Yuvalarla ilgili ölçümler... 34 3.1.4. Sıcaklık Çalışması... 36 3.2. YUMUŞAK KABUKLU NİL KAPLUMBAĞASI İLE İLGİLİ SONUÇLAR... 41 3.3. BİLGİLENDİRME VE DEKAMER DE YAPILAN ÇALIŞMALARI... 42 4. DEĞERLENDİRME SONUÇ VE ÖNERİLER... 44 4.1. DENİZ KAPLUMBAĞALARI İLE İLGİLİ SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ... 44 4.2. NİL KAPLUMBAĞALARTI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRME... 45 4.3. ÖNERİLER... 46 5. KAYNAKLAR... 48 6

ŞEKİLLER VE TABLOLAR LİSTESİ ŞEKİLLER ŞEKİL 1. TÜRKİYE DEKİ ÖNEMLİ DENİZ KAPLUMBAĞA ÜREME KUMSALLARI. BÜYÜK HARFLE YAZILANLAR ÖNEMLİ KUMSALLARI, KÜÇÜK HARFLE YAZILANLAR İKİNCİ DERECE ÖNEME SAHİP KUMSALLARI, İTALİK YAZILAN KUMSALLAR DA SONRADAN İLAVE EDİLEN POTANSİYEL ÖNEME SAHİP KUMSALLARI GÖSTERMEKTEDİR.... 12 ŞEKİL 2. TRİONYX TRİUNGUİS İN TÜRKİYE DEKİ DAĞILIMI... 18 ŞEKİL 3. DALYAN KUMSALINDA 2010 YILINDA KAPLUMBAĞA ÇIKIŞLARININ ZAMANSAL DAĞILIMI.... 22 ŞEKİL 4. DALYAN KUMSALINDA 2010 YILINDA KAPLUMBAĞA ÇIKIŞLARININ MEKANSAL (DENİZDEN UZAKLIĞINA GÖRE) DAĞILIMI.... 22 ŞEKİL 5. DALYAN KUMSALINDA 2010 YILINDA KAPLUMBAĞA ÇIKIŞLARININ MEKANSAL (KUMSAL ÜZERİNDEKİ DAĞILIMINA GÖRE) DAĞILIMI.... 22 ŞEKİL 6. YUVA KORUMADA KULLANILAN KUM ALTI (SOLDA) VE KUM ÜSTÜ (SAĞDA) KAFESLERİ.... 32 ŞEKİL 7. DALYAN KUMSALINDA 2010 YILI YUVALARININ HARİTA ÜZERİNDE İŞARETLENMESİ. (1:25000 DİGİTAL OLARAK VE BASILI OLARAK EKTE VERİLMİŞTİR).... 32 ŞEKİL 8. DALYAN KUMSALINDA 2010 YILINDAKİ YUVA VE YUMURTALARIN DURUMLARINI GÖSTEREN GRAFİKLER.... 35 ŞEKİL 9. DALYAN KUMSLAINDA 2010 YILINDA YAVRULARIN DENİZE ULAŞMA ORANLARI.... 36 ŞEKİL 10. YUVANIN 3 FARKLI DERİNLİĞİNDE YUVA SICAKLIĞI DEĞİŞİMİ.... 37 ŞEKİL 11.DENİZDEN 3 FARKLI UZAKLIKTA KUM SICAKLIĞI DEĞİŞİMİ.... 37 ŞEKİL 12. DALYAN KUMSLAININ BÖLGELERİ ARASINDAKİ SICAKLIK FARKININ İNCELENMESİ.... 38 ŞEKİL 13. DALYAN KUMSLAINDAKİ YUVA SICAKLIKLARINDAN YAVRU CİNSİYET ORANLARININ TAHMİN EDİLMESİ.... 40 ŞEKİL 14. DALYAN KUMSLAINDA 2010 YAZ DÖNEMİNDEKİ YUVA SICAKLIKLARININ ZAMANSAL ANALİZİ VE ÇIKARDIKLARI YAVRU CİNSİYET ORANLARININ SICAKLIKLA OLAN İLİŞKİSİ.... 41 ŞEKİL 15. UYDU TAKİBİ YAPILAN 2 ADET DENİZ KAPLUMBAĞASININ GÖÇ YOLLARINI GÖSTEREN HARİTALAR.... 43 TABLOLAR TABLO 1. DALYAN KUMSALINDA YILLARA GORE TESPİT EDİLEN YUVA SAYILARI. (A: GELDİAY VE ARK. 1982; B: CANBOLAT, 1991; C: ERK AKAN, 1993; D: BARAN VE ARK, 1992; E: CANBOLAT, 2004; F: YERLİ VE DEMİRAYAK, 1996; G: BARAN VE ARK, 1996; H: ILGAZ VE BARAN, 2001; İ: YERLİ VE CANBOLAT, 1998; J: CANBOLAT, 2001; K: CANBOLAT, 2002; L: CANBOLAT, 2003; M: TÜRKOZAN VE YİLMAZ BASKIDA; N: CANBOLAT, 2006A; O: CANBOLAT, 2007; P: KASKA VE ARK. 2008; R:DURMUŞ VE GÜÇLÜ, 2009).... 12 TABLO 2. 2010 YILINDA DALYAN KUMSALI NDA TESPİT EDİLEN YUVALARA AİT ÖZET BİLGİLER... 24 TABLO 3. DALYAN KUMSALI NDA MARKALANAN DENİZ KAPLUMBAĞALARI İLE İLGİLİ BİLGİLER... 33 TABLO 4. DALYAN KUMSLAINDA YUVA SICAKLIKLARINA AİT ÖZET BİLGİLER VE YAVRU CİNSİYET ORAN TAHMİNLERİ.... 39 TABLO 5. DALYAN KUMSALI NDAKİ TRİONYX TRİUNGUİS YUVALARIN GPS KOORDİNATLARI... 42 7

1. GİRİŞ 1.1. Deniz Kaplumbağaları Dünyadaki 8 tür deniz kaplumbağası: Dermochelys coriacea (Deri Sırtlı Deniz Kaplumbağası), Chelonia mydas (Yeşil Kaplumbağa), Chelonia agassizii (Siyah Kaplumbağa), Caretta caretta (Adi Deniz Kaplumbağası veya İribaş Deniz Kaplumbağası), Ertmochelys imbricata (Atmaca Gagalı Kaplumbağa), Lepidochelys olivace (Zeytin Yeşili Deniz Kaplumbağası), Lepidochelys kempii (Gündüz Yuvalayan Kaplumbağa) ve Natator depressus (Düz Kabuklu Deniz Kaplumbağası) dur (Lutz ve Musick, 1997). Bu türlerden ikisi (C. caretta ve C. mydas) Türkiye nin Akdeniz sahil şeridi boyunca 17 kumsala çıkarak yumurta bırakmaktadır (Hathaway, 1972; Başoğlu, 1973; Geldiay ve Koray, 1982; Geldiay, 1983,1984; Groombridge, 1988; Baran ve Kasperek,1989; Baran, 1990; Canbolat, 1991; Baran ve ark. 1992; Lutz ve Musick, 1997). Bern sözleşmesi ile koruma altına alınan bu iki türden C. caretta nesli tehdit altında, C. mydas ise nesli tehlike altında olan türler arasında gösterilmiştir. Çok uzun yıllardan beri dünya sularında yaşayan deniz kaplumbağalarının yuvalama yaptıkları kumsallar yavaş yavaş yok olmaktadır. Bu yok olmanın en büyük nedeni insan aktivitelerinin yoğunlaşmasıdır. Bu nedenle Akdeniz populasyonu için Türkiye de bulunan kumsallar büyük önem taşımaktadır. Türkiye kumsallarının genel olarak belirtilmesine karşılık (Başoğlu ve Baran, 1982; Baran ve Kasparek, 1989; Baran, 1990; Baran ve ark., 1992) söz konusu kumsallarda detaylı çalışmalar çok azdır. Dünya denizlerinde yaşayan deniz kaplumbağası türlerinin hepsi yayılış alanlarının tamamında veya önemli bir bölümünde nesli yok olma tehlikesinde olan "Tehlike Altındaki Türler" ya da yakın gelecekte muhtemelen tehlike altında olacak "Tehdit Altındaki Türler" kategorisinde bulunmaktadır. Uluslararası Doğal Hayatı Koruma Birliği (IUCN) tarafından yayınlanan kırmızı listede Türkiye'nin Akdeniz sahillerinde düzenli olarak yuva yapan iki türden Chelonia mydas "tehlikede", Caretta caretta ise "tehdit altında" olan hayvanlar olarak tanımlanmaktadır, çünkü bu tür deniz kaplumbağalarının populasyonları, insan aktivitelerinin bir sonucu olarak farklı derecelerde büyük oranda azalmıştır. Deniz kaplumbağalarının neslinin devamı, öncelikle üremek için kullandıkları kumsalların, çiftleşme, beslenme, kışlama ve göç alanlarının doğal durumlarında korunabilmesine bağlıdır. Bu durumda deniz kaplumbağalarının korunması yalın bir tür koruması olmaktan çıkmakta, karasal ve denizel habitatların kesiştiği kıyı ekosisteminin 8

korunabilmesiyle mümkün olabilmektedir. Kıyı ekosistemini olumsuz etkileyebilecek her türlü faaliyet diğer canlı türlerine olduğu gibi deniz kaplumbağalarına da zarar verecektir. Deniz kaplumbağalarının etleri insan tüketiminde evrensel kıymet görmüş, yumurtaları besin olarak veya afrodizyak özelliğine sahip olduğuna inanılarak yenilmiş, yağları kozmetiklerde, kabukları süs eşyaları veya gözlük çerçeveleri yapımında kullanılmıştır. Kaplumbağaların büyük oranlarda katledilmesi ve yuvalarının yağmalanması, populasyonlarının azalmasında baş sebep olarak kalmıştır. Çoğu yuvalama alanları, kıyı alanlarına insan populasyonlarının yavaş yavaş tecavüzüyle birer birer kaybolmuştur. Deniz kaplumbağası populasyonlarındaki bir diğer azalma, kişisel veya ticari amaçlarla kontrolsüz avcılık ve balıkçılık faaliyetlerindeki tesadüfi ölümler nedeniyle meydana gelmiştir. Türk Hükümeti imzalamış olduğu çeşitli uluslararası sözleşmelerle deniz kaplumbağaları ve üreme alanlarının korunmasında yasal sorumluluk üstlenmiştir. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) gözetiminde yürütülen çalışmalarla, 1975 yılında 16 Akdeniz ülkesi tarafından Akdeniz Eylem Planı (AEP) adı altında Akdeniz'in korunması için bir eylem planı prensip olarak onaylanmış, 1976 yılında ise Avrupa Topluluğu ile birlikte aynı ülkeler tarafından Barselona'da Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) imzalanarak AEP'ye yasal boyut getirilmiştir. 1982'de bu ülkeler tehlikedeki Akdeniz bitki ve hayvanları ile bunların yaşam alanlarının korunmasını hedefleyen ve Barcelona Sözleşmesi nin eki protokollerinden olan "Akdenizde Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol"ü imzaladılar. Türkiye'de 1988 yılında yürürlüğe girmiş olan bu protokol sonrasında aralarında Dalyan ve Patara'nın da bulunduğu önemli bazı deniz kaplumbağası üreme alanları "Özel Çevre Koruma Bölgesi" ilan edilmiştir. AEP'e taraf olan ülkelerce 1989 yılında "Akdeniz'deki Deniz Kaplumbağalarının Korunması İçin Eylem Planı" adı altında bir eylem planı kabul edilerek yürürlüğe girmiş ve deniz kaplumbağalarının korunması için uygulamada dikkate alınması gereken öncelikler şu başlıklar halinde sıralanmıştır; Yuvalama ve kışlama alanlarının korunması ve yönetimi, Tesadüfi yakalanmaların en aza indirilmesi ve bu nedenle ortaya çıkacak kullanımların yasaklanması, Yeni yuvalama alanlarının araştırılması, Türlerin yuvalama alanlarının araştırılması, Türlerin davranışı hakkında daha fazla bilgi. Avrupa Doğal Hayatı ve Doğal Ortamların Korunmasına ilişkin "Bern Sözleşmesi", Avrupa Ekonomik Topluluğu ve 19 ülke tarafından 1982'de imzalanmış ve bu sözleşme Türkiye'de 1984 yılında yürürlüğe girmiştir. Sözleşmeyi imzalayan taraflar, doğal flora ve 9

aralarında deniz kaplumbağalarının da bulunduğu fauna populasyonlarını korumak ve göçmen olarak gelen tehlike altındaki türler de dahil olmak üzere tüm hayvanların korunmasına ilişkin özel bir çaba sarf etmekle yükümlüdür. Barcelona Sözleşmesi ve eki Protokoller ile Bern Sözleşmesi Türk Hükümeti tarafından da imzalanmıştır. T.C. Anayasası'nın antlaşmalarla ilgili 90. maddesi uyarınca "usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletler arası antlaşmalar kanun hükmündedir". Dolayısıyla taraf olduğumuz diğer antlaşma ve protokoller gibi bu sözleşmeler de ulusal mevzuatımızın bir parçasıdır. Caretta caretta ve Chelonia mydas Akdeniz kıyılarında düzenli olarak yuvalayan iki tür deniz kaplumbağasıdır. Dermochelys coriacea, Eretmochelys imbricata ve Lepidochelys kempii ise Akdeniz havzasında gözlenen ancak düzenli yuvalamaları saptanamamış diğer deniz kaplumbağalarıdır. Akdenizdeki Caretta caretta nın önemli yuvalama alanları Yunanistan ve Türkiye'de, düşük oranda da Kıbrıs'ta bulunmakta, Chelonia mydas yuvalamaları ise esas olarak Türkiye'nin doğu Akdeniz sahillerinde gerçekleşmektedir. Bu nedenle Türkiye, Akdeniz'deki deniz kaplumbağası populasyonlarının geleceği için önemli bir sorumluluk taşımaktadır. Türkiye'nin Akdeniz kıyı kuşağı tarihi ve doğal zenginlikleriyle haklı bir üne kavuşmuş, bununla birlikte kıyı bölgelerindeki hızlı nüfus artışı ile bölgenin canlı ve cansız kaynakları üzerindeki baskı da artmıştır. Son yıllarda giderek gelişen turizm ile ortaya çıkan yoğun yapılaşma, insanların kıyı bölgelerindeki aşırı yığılması, kötü arazi kullanımı, endüstriyel veya tarımsal kaynaklı kirleticilerin denize ulaşması kıyı habitatlarının ve ekosistemlerinin farklı ölçeklerde bozulması sonucunu doğurmuştur. 1. 1. 1. Türkiye Sahillerinde Yapılan Bazı Çalışmalar Türkiye sahillerindeki ilk çalışma Hathaway tarafından yapılmış ve C. caretta (İribaş Deniz Kaplumbağası) ve C. mydas (Yeşil Deniz Kaplumbağası) ın Türkiye sahillerinde yumurtladığı ve kara sularında bulunduğu belirtilmiştir. Başoğlu (1973) tarafından yapılan çalışmada, İzmir bölgesinden iki ve Köyceğiz den sahilinde bir sırt kabuğu tespit etmiş ve bunların C. caretta ya ait oldukları saptanmıştır. Başoğlu ve Baran (1982), Ege Üniversitesi Sistematik Zooloji Kürsüsü koleksiyonlarında bulunan C. caretta hakkında bilgi vermektedir. Geldiay ve Koray (1982), Geldiay ve ark. (1982), Geldiay (1983, 1984) Türkiye nin Ege ve Akdeniz kumsallarına yumurtlayan C. caretta ve C. mydas deniz kaplumbağalarının populasyonları ve bu kaplumbağaların korunmaları ile ilgili çalışmalar yapmıştır. Baran ve Kasparek (1989), Baran (1990), deniz kaplumbağalarının Türkiye kıyılarındaki önemli yuva 10

yapma yerlerini ve bu bölgelerin sorunlarını saptamışlardır. Bu çalışmalarda ülkemiz sahillerinde yuvalama yoğunluğu açısından önemli 17 bölge tespit edilmiştir. Ayrıca bu kumsallardan 13 tanesinin birinci derece öneme sahip olduğu belirtilmektedir. Bu kumsallara Alata, Çıralı ve Yumurtalık kumsallarının da eklenmesi ile deniz kaplumbağa üreme kumsallarının sayısı 20 olarak ifade edilmekte ve kumsallar hakkında da ayrıntılı bilgiler verilmektedir (İkinci Ulusal deniz kaplumbağaları sempozyumu bildiriler kitabı ve Kaska, 2007). Bu kumsallar aşağıdaki Şekil 1 de verilmektedir. Canbolat (1990, 1991, 1997, 1999), Erk'akan ve Canbolat (1990) ve Erk'akan (1993) Dalyan Kumsalı ndaki, Yerli (1990) Patara Kumsalı ndaki, Kaska (1993) Kızılot ve Patara Kumsalları ndaki, Baran ve ark. (1991) Mersin-Kazanlı bölgesindeki, Baran ve ark. (1992) Dalyan, Patara, Kumluca, Kızılot, Anamur ve Kazanlı Kumsallarındaki, Piggelen ve Strijbosch (1993) Göksu Deltası'ndaki, Türkozan ve Baran (1996) Fethiye Kumsalı'ndaki, Baran ve ark. (1996, 1997), Canbolat (2000 a, b, c) Belek bölgesinde, Yerli ve Canbolat (1998 a, b) ile Yerli ve diğ. (1998) ise tüm Akdeniz kıyısı boyunca deniz kaplumbağası yuvalama alanlarında düzenli araştırmalar gerçekleştirmişlerdir. Canbolat (1999) Dalyan ve Patara'daki deniz kaplumbağası yuvalama alanlarında düzenli araştırmalar gerçekleştirmişlerdir. Canbolat (2000a,b); Canbolat (2001a,b; 2002), Belek bölgesinde ve Canbolat (2001c) Dalyan Bölgesinde araştırmalar yapmıştır. Selin İnşaat Turizm Müşavirlik Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. ise 2004 ve 2005 yıllarında Dalyan, Fethiye, Patara, Belek ve Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgelerinde çalışmalar yapmıştır (Selin İnşaat, 2004 ve 2005). Ekolojik Araştırmalar Derneği İktisadi İşletmesi tarafından 2006 ve 2007 yıllarında Dalyan ve Fethiye kumsallarında çalışmalar yapılmıştır (Canbolat, 2006, 2007). 2008 yılında Pamukkale Bilim Merkezi derneği tarafından (Kaska ve ark., 2008) ve 2009 yılında da Tarımsal Kalkınma Vakfı taraından koruma ve izleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir (Durmuş ve Güçlü, 2009). Bu çalışmalar ve yapılan 2 ulusal sempozyum sonucunda ortaya çıkan raporlara ve basılmış yayınlara bakıldığı zaman, Akdeniz deki bütün kumsallarda yıllık ortalama yuva sayısı 5031 yuva/sezon olarak verilirken bunların 1366 adeti (%27,2) Türkiye kumsallarında yer aldığı belirtilmiştir (Margaritoulis ve ark. 2003). Türkozan ve ark. (2003) bu sayıyı bütün kumsalları değerlendirerek 1267 (663-1991) iribaş kaplumbağa yuvası olduğunu belirtmişlerdir. Canbolat (2004) ise 2000 (1547-2485) yuva yuva yapan dişi sayısını da 500 ile 800 arasında rapor etmiştir. Kaska ve ark. (2005) ise basılmış ve basılmamış raporları dikkate alarak 178,4 km olan toplam kumsal uzunluğu içerisinde 1360-2710 yuva yapıldığını ve bu yuvaların 700-1150 dişi kaplumbağa tarafından yapıldığını belirtmişlerdir. Her ne kadar 11

yıldan yıla gösterilen bu farklılıklar deniz kaplumbağa yuva sayılarındaki yıldan yıla farklılıklar olabileceği gibi farklı yıllarda farklı araştırmacıların rapor ettiği yuva bilgilerinde de kaynaklanabilmektedir. Ancak bu rakamlar bile dikkate alındığında ve çok küçük kumsallar dahil edilmedği için kesin yuva sayıları bu rakamların üzerinde olduğu da kesindir. Şekil 1. Türkiye deki önemli deniz kaplumbağa üreme kumsalları. Büyük harfle yazılanlar önemli kumsalları, küçük harfle yazılanlar ikinci derece öneme sahip kumsalları, italik yazılan kumsallar da sonradan ilave edilen potansiyel öneme sahip kumsalları göstermektedir. Tablo 1. Dalyan kumsalında yıllara gore tespit edilen yuva sayıları. (a: Geldiay ve ark. 1982; b: Canbolat, 1991; c: Erk akan, 1993; d: Baran ve ark, 1992; e: Canbolat, 2004; f: Yerli ve Demirayak, 1996; g: Baran ve ark, 1996; h: Ilgaz ve Baran, 2001; i: Yerli ve Canbolat, 1998; j: Canbolat, 2001; k: Canbolat, 2002; l: Canbolat, 2003; m: Türkozan ve Yilmaz baskıda; n: Canbolat, 2006a; o: Canbolat, 2007; p: Kaska ve ark. 2008; r:durmuş ve Güçlü, 2009). Yıl 1979 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 Yuva sayısı 330 146 235 57 271 217 235 86-107 135 Kaynak a b c d e e e f - g h Tablo 1 devamı 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 193 276 264 197 286 232 223 221 269 274 277 291 i e j J k l m m n o p r 12

1. 2. Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası ile İlgili Çalışmalar Trionyx triunguis Türkiye de bulunan dört tür tatlı su kaplumbağasından birisidir. T. triunguis büyüklüğü ve siniye benzer bir yapı göstermesinden dolayı bazı bölgelerde halk arasında siniba olarak bilinir. İngilizce olarak Soft-shelled Nile turtle olarak adlandırılan bu kaplumbağa dilimize Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası veya Nil Yumuşak Kabuklusu olarak çevrilmiştir. Tipik yaşam yeri Nil olduğu için Nil kaplumbağası olarak da adlandırılır. Ayrıca deniz kaplumbağası gibi uysal olmayıp balık ağlarına zarar verdikleri için bazı bölgelerde halk arasında gavur kaplumbağa olarak da bilinir. T. triunguis büyük, koyu renkli ve yumuşak kabuklu üsten bastırılmış görünümdedir. Büyüklükleri, plastron boyu, karapas boyu, karapas eni ve en geniş karapas düzlemi ölçülerek bulunur. Plastron boyu (PB) kaplumbağanın ventral yüzeyinin en anterior bölgesinden plastronun posterior ucuna kadar olan ve orta ventral hattı takip eden maksimal, düz hat şeklindeki ölçümdür. Karapas boyu (CB) nuchal bölgeden karapasın serbest kenarının en posterior bölgesine kadar uzanan ve orta dorsal hattı takip eden maksimal düz hat şeklindeki ölçümdür. Karapasın lateral kenarları arasındaki maksimal düz hat şeklindeki ölçüm karapas enini (CE) verir. Karapas serbest kenarının en posterior bölgesinden en geniş karapas seviyesi yahut düzleminin orta dorsal hattı kestiği noktaya kadar olan maksimal, düz hat şeklindeki ölçüm ise en geniş karapas düzlemini (EGCD) verir. Başın lateral kenarları arasında kalan maksimal ölçüm baş genişliği (BG), burun ucundan gözler arasındaki en dar sahayı birleştiren çizgi ortasına kadar alınan ölçüm rostrum boyu (RB) olarak adlandırılır. Karapas boyu yetişkin bireylerde 800 mm geçer (Boulenger, 1889) ve bazen 950 mm ye ulaşabilir (Dumeril, 1860). Yavrularda ise karapas boyu 48-51 mm olarak Atatür (1979) tarafından ölçülmüştür. Atatür (1979) T. triunguis erginlerinde büyümeye paralel olarak CB değeri artımı, PB değeri artımından gittikçe daha fazla olduğunu kaydetmiştir. Coğrafi dağılışı ve taksonomi konular dışında Trionyx triunguis ile ilgili çalışmalar oldukça sınırlıdır. Rafetus euphraticus da olduğu gibi başın ucunda bir hortum bulunur ve burun delikleri bu hortumun ucundadır. Ergin T. triunguis lerin karapas, baş, boyun, ön ve arka üyeler ile kuyruk dorsallerinin rengi koyu kahverengidir. Genç bireylerde bu renk daha açıktır. Vücut dorsalinde bu zemin rengi üzerinde çoğunlukla koyu sarı, bazen açık sarı olan benekler vardır. Ekstremiteler ve boyun üzerindeki beneklerin sayısı baş ve karapas üzerindekilere göre daha az ve seyrektir. Genç fertlerle ergin bireyleri ayırt etmede beneklerin sayısı ve büyüklüğü rol oynar. Genç fertlerde daha iri, daha seyrek ve çok belirgin olan bu benekler yaşlı fertlere doğru gidildikçe sayıca artar, boyları küçülür ve belirsizleşir. Erginlerin ventral kısmında beyaz renk hakimdir, nadiren de olsa zemin rengi üzerinde benekler 13

görülebilir. Ekstremitelerde koyu kahverengi renktedir. Yumurtadan yeni çıkan yavruların vücutlarının dorsal kısmı ergin bireylere göre daha açık kahverengidir. Vücutlarında sarı renkte benekler mevcuttur. Vücut dorsaline dağılan sarı benekler erginlerdekine oranla çok daha büyük ve seyrektir. Ergin erkeklerde bireylerin kuyrukları daha kalın yapılı ve daha uzundur. Yavru erkeklerde böyle belirgin bir durum söz konusu değildir. Yaşları ilerledikçe kuyruk büyür böylece kloak açıklığı karapasın dışında kalır. Dişilerde ise kuyruk daha kısa olduğu için kloak açıklığı karapas posterior kenarının önünde yer alır (Atatür, 1979). Ergin fertlerle ilgili olarak eşeysel dimorfizmin sadece kuyruk boyuna inhisar ettiği saptanmıştır. Ergin erkeklerde kuyruğun prekloakal bölgesi, kloak açıklığını karapaks posterior kenarı dışında bırakacak şekilde uzun, dişilerde ise kısadır. Erginlerle juvenillerin renk ve desen durumu farklıdır. 1,5-2 yaşına gelmiş juvenillerde çok belirli olan desen, hayvan yaşlandıkça yavaş yavaş kaybolur ve genellikle, koyulaşan zemin rengi hakim duruma geçer. Juvenillerde çok belirgin olan kirli zeytin yeşil-kahverengi zemin üzerindeki açık sarı benekler, yaşlanma ile boyca küçülürler, sayıları artar, belirsizleşirler ve hatta kaybolurlar. Bu türün beslenmesi karakteristik olarak karnivordur. T. triunguis lerin mide ve bağırsakları içerikleri incelenmiş su yılanı olan Natrix natrix e ve Gammarus sp. ve Gambusia affinis gibi çeşitli omurgasız canlılara rastlanmıştır (Atatür, 1979). Tipik yeri Nil olan T. triunguis ülkemizde de dağılım göstermektedir. Trionychidae familyasına ait olan T. triunguis (Forskal, 1775) türü hakkında ve diğer türler hakkında yapılmış olan çalışmalar genelde dağılım bölgeleri hakkındadır. Gray (1855) T. niloticus türünün dağılım bölgelerine Kuzey Afrika, Nil, Mısır, Habeşistan ve Batı Afrika yı dahil etmiştir. Lortet (1883) Anadolu da, Birecik civarında Fırat nehrinden toplanmış T. aegyptiacus (T. triunguis) şeklinde sınıflandırmış, yanlış olan bu sınıflandırma Bodenheimer(1944) tarafından T. euphratica olarak değiştirilmiştir. Boulenger (1889) türün yayılış alanı olarak Afrika da Nil, Kongo, Senegal ve aralarında akarsu sistemleri ile Suriye yi göstermiştir. Anderson (1898) a göre tür Aşağı ve Yukarı Mısır Nil inde, Nil deltasının batısında kalan Natrun Vadisi ndeki göller sisteminde, Mısır haricindeki tüm Nil sisteminde, Somaliland dan Senegambia ya kadar Afrika nın nehir sistemlerinde ve Suriye nin bazı akarsularında mevcuttur. Siebenrock (1913) Afrika haricinde kesin olmamakla beraber, Ürdün ve Suriye de de rastlanabileceğini kaydetmiştir. Gadow (1923) türün dağılımını Senegal ve Kongo dan Nil sistemine kadar ve Suriye olarak vermiştir. Flower (1933) türün dağılım sahası olarak Afrika da Senegal ve Kongo dan Nil e kadar olan tropik su sistemlerini vermiştir. Kaplumbağaların Nil e taşınmaları ile, tesadüfi olarak, Filistin sahillerine ve Akdeniz e bakan nehirlere ulaştıkları düşüncesindedir. Deraniyagala (1948) 14

Afrika da yeni bir lokalitede, Rudolf Gölü nde T. triunguis varlığını rapor etmiştir. Numunelerin tipik formdan karapas ve plastron ile ilgili bazı karakterlerce farklı olduğunu ileri sürerek numuneleri T. triunguis rudolfianus ssp. nov. olarak isimlendirmiştir. Fakat bu alttür daha sonra T. triunguis in sinonimi olarak değiştirilmiştir (Wermuth ve Mertens, 1961). Flower (1933) ın T. triunguis in Doğu Akdeniz sahil sularında bulunuşunu, Nil sisteminde zaman zaman olan taşmalarla kaplumbağaların bu bölgelere göçüne bağlamıştır ancak Haas (1951) bu fikre katılmamaktadır. Çünkü Filistin in çeşitli bölgelerinden çok sayıda numune ve yumurta örneği almıştır. Schmidt ve Ingler (1957) e göre de tür Nil sisteminde, Kongo ve Filistin in bazı küçük sahil derelerinde bulunduğunu belirtmiştir. Bu iki araştırmacı, kaplumbağaların çenelerindeki alveolar yüzey genişliklerinde rastlanan uyumsuzluğu beslenme farlılıklarından doğan bir dimorfizme bağlamaktadır. Lanza ve Sassi (1966) ye göre tür Mısır dan Habeşistan da Eritre ye, Somali ye, Rudolf Gölü ne, Kongo dan Angola ya kadar dağılmıştır. Bir küçük koloni de İsrail de vardır. Marx (1968) türün dağılım sahasını Mısır dan güneyde Rudolf Gölü ne, güneybatıda Angola ya, kuzeybatıda Senegal e kadar uzatmış fakat Filistin i dahil etmemiştir. Grzimek (1975) de Animal Life Encyclopedia sının VI cildinin 112. sayfasında verdiği T. triunguis dağılım haritasında sadece Afrika yı dikkate almıştır. İsrail sürüngenlerinin taksonomik bir listesini veren Hoofien (1972) türün genel anlamda İsrail de mevcut olduğunu belirtmiştir. Yunanistan da görülen tek tür Kos Adası nda kaydedilmiştir (Taşkavak ve ark., 1999). Yumuşak kabuklu Nil kaplumbağası ilk Nil Nehrinde Testudo trionyx olarak Forskal (1775) tarafından isimlendirilmiştir. Geoffroy (1890) cins ismini Trionyx olarak adlandırmış ve türün isimi Trionyx aegyptiacus olarak değiştirilmiştir. Gray (1831) Trionyx niloticus olarak türü yeniden adlandırmıştır. Gray (1844,1864, 1869, 1873) daha sonra Yumuşak kabuklu Nil kaplumbağasının Nil nehrinin kuzey kısmında bulunanlarını Tyree nilotica, güney kısmına bulunanları Fordia africana olarak adlandırmıştır. Yukarı Nil kollarında yaşayan Trionychid lerin sadece spesifik olarak değil, cins olarak da Aşağı Mısır kaplumbağasından farklı olduğunu savunmuş ve 1869 da Hartum populasyonunu, çenelerindeki alveolar yüzeylerin farklı olduğunu savunarak Fordia africana olarak adlandırmıştır (Gray, 1873). Deraniyagala (1948) Afrika da yeni bir lokalitede, Rudolf Gölü nde T. triunguis varlığını rapor etmiş, numunelerin tipik formdan karapas ve plastron ile ilgili bazı karakterlerce farklı olduğunu ileri sürerek Trionyx triunguis rudolfianus ssp. nov. olarak isimlendirmiştir. Fakat bu alttür daha sonra bir taxon sayılmayıp T. triunguis in sinonimi yapılmıştır (Wermuth ve Mertens, 1961). Başoğlu (1973) ilk olarak, Afrika ve Filistin kompleksi haricinde kalan bir bölgeden, Güneybatı Anadolu dan Trionyx triunguis kaydetmiştir. Güney Anadolu da Trionyx 15

triunguis türünün mevcut olduğu biotoplar oldukça farklı özellikler gösterirler. Türkiye de en kuzeybatıda Köyceğiz Gölü- Dalyan dan başlayıp doğuya doğru Muğla da: Dalaman Çayı Kükürtlü ve Kargın Gölleri, Eşen Çayı, Antalya- Belek- Manavgat bölgeleri, Göksu Nehri, Çukurova Deltası, Asi Nehri olarak türün dağılış alanları belirlenmiştir (Atatür, 1979; Gramentz, 1990; Kasparek ve Kinzelbach, 1991). Kasparek (1999) in yaptığı sınıflandırmaya göre Türkiye de 15 bölgede bu tür bulunmaktadır. Bu sınıflandırmada Dalaman bölgesi ve Seyhan Nehri en yoğun populasyona sahip olup en fazla korunması gereken bölgeler olarak tespit edilmiştir (Kasparek, 1999). Kasparek (1999) e göre; Dalyan, Aksu/Acısu, Anamur, Göksu, Berdan Nehri, Tuzla Drenaj Kanalı, Karataş Drenaj Kanalı ve Ceyhan Nehri diğer iki bölgeye nazaran daha az populasyonu barındıran ve korunması gereken bölgeler olarak sınıflandırmıştır. Patara, Fethiye, Köprü Çayı, Bozyazı ve Asi Nehri az sayıda populasyona sahip olup, bu az sayıdaki türün korunmasını gerektirdiğine dikkat çekmiştir. Türkiye de Trionyx triunguis in bulunduğu bölgeler Şekil 2 de verilmiştir (Gidiş ve Kaska, 2004). Türkiye de T. triunguis ile ilgili ilk çalışmalar genellikle bu türün Türkiye de bulunduğuna dair yapılan çalışmalardır. Başoğlu (1973) nun yapmış olduğu çalışmada, Afrika ve Filistin dışında Güneybatı Anadolu da da bu türün bulunduğunu belirtmiştir. Atatür (1979) bu türle ilgili olarak doktora tez çalışması yapmıştır. Tezinde türün morfolojisi ve osteolojisi, Anadolu daki biotop ve dağılışı üzerine araştırmalar yapmıştır. Berk ve ark. (1988) Cheloniidae ve Trionychidae familyalarına ait türlerin Çukurova bölgesindeki dağılımlarını araştırmışlardır. Gramentz (1990, 1993, 1994) populasyon statüsü ve koruma ile ilgili çalışma yapmıştır. Kasparek (1990, 1999, 2001) yayınlamış olduğu makalelerde, Türkiye de T. triunguis in hangi bölgelerde yoğun olarak bulunduğunu ve nerelerde hangi koruma önlemlerinin alınması gerektiğine değinmiştir. Doğu Akdeniz bölgesindeki türün dağılımı Kasparek ve Kinzelbach (1991) tarafından incelenmiştir. Tipik yeri Nil olan Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası ülkemizde de dağılım göstermektedir. Trionychidae familyasına ait olan Trionyx triunguis (Forskal, 1775) cinsi hakkında ve diğer türler hakkında yapılmış olan çalışmalar genelde dağılım bölgeleri hakkındadır. Gray (1885) Trionyx niloticus türünün dağılım bölgelerine Kuzey Afrika, Nil, Mısır, Habeşistan ve Batı Afrika yı dahil etmiştir. Lortet (1883) Anadolu da, Birecik civarında Fırat nehrinden toplanmış Trionyx aegyptiacus (T. triunguis) şeklinde sınıflandırmış, yanlış olan bu sınıflandırma Bodenheimer(1994) tarafından Trionyx euphratica olarak değiştirilmiştir. Boulenger (1889) türün yayılış alanı olarak Afrika da Nil, Kongo, Senegal ve aralarında akarsu sistemleri ile Suriye yi göstermiştir. Anderson (1898) a göre tür Aşağı ve Yukarı Mısır Nil inde, Nil deltasının batısında kalan Natrun Vadisi ndeki göller sisteminde, Mısır haricindeki tüm Nil sisteminde, Somaliland dan Senegambia ya 16

kadar Afrika nın nehir sistemlerinde ve Suriye nin bazı akarsularında mevcuttur. Siebenrock (1913) Afrika haricinde türe, kesin olmamakla beraber, Ürdün ve Suriye de de rastlanabileceğini kaydeder. Gadow (1923) türün dağılımını Senegal ve Kongo dan Nil sistemine kadar ve Suriye olarak vermiştir. Flower (1933) türün dağılım sahası olarak Afrika da Senegal ve Kongo dan Nil e kadar olan tropik su sistemlerini verir. Kaplumbağaların Nil e taşınmaları ile, tesadüfi olarak, Filistin sahillerine ve Akdeniz e bakan nehirlere ulaştıkları düşüncesindedir. Deraniyagala (1948) Afrika da yeni bir lokalitede, Rudolf Gölü nde Trionyx triunguis varlığını rapor etmiştir. Numunelerin tipik formdan karapas ve plastron ile ilgili bazı karakterlerce farklı olduğunu ileri sürerek numuneleri Trionyx triunguis rudolfianus ssp. nov. olarak isimlendirmiştir. Fakat bu alttür daha sonra Trionyx triunguis in sinonimi olarak değiştirilmiştir (Wermuth ve Mertens, 1961). Haas (1951), Flower (1933) ın Trionyx triunguis in Doğu Akdeniz sahil sularında bulunuşu, zaman zaman Nil sisteminde olan taşmalarla kaplumbağaların bu bölgelere göçüne bağlıdır şeklindeki fikrine katılmamaktadır. Çünkü Filistin in çeşitli bölgelerinden çok sayıda numune ve yumurta örneği almıştır. Schmidt ve Ingler (1957) e göre de tür Nil sisteminde, Kongo ve Filistin in bazı küçük sahil derelerinde mevcuttur. Bu iki araştırmacı, kaplumbağaların çenelerindeki alveolar yüzey genişliklerinde rastlanan uyumsuzluğu beslenme farlılıklarından doğan bir dimorfizme bağlamaktadır. Lanza ve Sassi (1966) ye göre tür Mısır dan Habeşistan da Eritre ye, Somali ye, Rudolf Gölü ne, Kongo dan Angola ya kadar dağılır. Bir küçük kolonide İsrail de vardır. Marx (1968) türün dağılım sahasını Mısır dan güneyde Rudolf Gölü ne, güneybatıda Angola ya, kuzeybatıda Senegal e kadar uzatmış fakat Filistin i dahil etmemiştir. Grzimek (1975) de Animal Life Encyclopedia sının VI cildinin 112. sayfasında verdiği Trionyx triunguis dağılım haritasında sadece Afrika yı dikkate almıştır. İsrail sürüngenelriin taksonomik bir listesini veren Hoofien (1972) türün genel anlamda İsrail de mevcut olduğunu belirtmiştir. Yuanistan da görülen tek tür Kos Adası nda kaydedilmiştir (Taşkavak ve ark., 1999). Daha önceki yıllarda rapor edilen verilere göre Dalyan Kumsalı nda 2006 yılında 41 adet, 2007 yılında ise 28 adet Nil kaplumbağası yuvası tespit edilmiştir (Canbolat, 2006, 2007). 2008 yılındaki yuva sayısı 29 (Kaska ve ark. 2008) ve 2009 yılındaki yuva sayısı 35 olarak rapor edilmiştir (Durmuş ve Güçlü, 2010). 17

Şekil 2. Trionyx triunguis in Türkiye deki dağılımı En yoğun olduğu bölgeler: 1 Dalaman; 2 Seyhan Nehri ve Tuzla Drenaj Kanalı Daha az yoğun olduğu bölgeler: 3 Dalyan; 4 Aksu Nehri; 5 Anamur; 6 Göksu Nehri; 7 Berdan Nehri; 8 Ceyhan Nehri ve Karatas Drenaj Kanalı En az bulunduğu bölgeler: 9 Patara; 10 Fethiye; 11 Köprü Çayı; 12 Bozyazi; 13 Asi Nehri Ergin T. triunguis lerin karapaks, baş, boyun, ön ve arka üyeler ile kuyruk dorsallerinin rengi koyu kahverengidir. Genç bireylerde bu renk daha açıktır. Vücut dorsalinde bu zemin rengi üzerinde çoğunlukla koyu sarı, bazen açık sarı olan benekler vardır. Ekstremiteler üzerindeki beneklerin çapı; baş, boyun ve karapaks üzerindekilerin çapından daha büyük, benekler ise yok denecek kadar seyrektir. Genç fertlerle ergin bireyleri ayırt etmede beneklerin sayısı ve büyüklüğü rol oynar. Genç fertlerde daha iri, daha seyrek ve çok belirgin olan bu benekler yaşlı fertlere doğru gidildikçe sayıca artar, boyları küçülür ve belirsizleşir. Erginlerin ventral kısmında beyaz renk hakimdir, nadiren de olsa zemin rengi üzerinde benekler görülebilir. Ekstremitelerde koyu kahverengi renktedir. Yumurtadan yeni çıkan yavruların vücutlarının dorsal kısmı ergin bireylere göre daha açık kahverengidir. Vücutlarında sarı renkte benekler mevcuttur. Vücut dorsaline dağılan sarı benekler erginlerdekine oranla çok daha büyük ve seyrektir. Ergin erkeklerde kuyruk daha kalın yapılı ve daha uzundur. Kloak açıklığı karapas posterior kenarının dışında kalır. Dişilerde ise kloak açıklığı karapas posterior kenarını anteriorundadır. Erkeklerdeki durumun yaşla bir ilgisi olduğu kesindir çünkü yavru bireyler arasında böyle bir fark yoktur. Cinsel olgunluğa erişen erkek fertlerde prekloakal bölgenin dişilerinkine oranla daha fazla uzaması sonucunda bu durum ortaya çıkmaktadır. 18

2. MATERYAL METOD 2. 1. Deniz Kaplumbağaları İle İlgili Çalışma Yöntemi Bu araştırma Muğla il sınırları içerisinde yer alan Dalyan Kumsalı nda yapılacak ve deniz kaplumbağası populasyonları incelenmiştir. Yuva tespiti ve yuvaların kaydedilmesi ve yuva sıcaklıklarının kaydedilmesi daha önce sonuçları yayınlalan çalışmalara göre yapılmıştır (Kaska ve Ark., 1998; Başkale ve Kaska, 2005). Ön raporda verilen yuva ve iz veri formlarına sabah 06-12 saatleri arasında yapılan alan çalışmalarında, ergin birey çıkışlarının yuva ile sonuçlanıp-sonuçlanmadığı, bu çıkışların tarihleri, denize olan uzaklıkları, DIA (Devamlı Islak Alan) ve YIA (Yarı Islak Alan) uzaklık ve konumları ile kumsal üzerinde bırakılan izlerin tipleri ve şekilleri formlara günlük olarak kaydedilmiş ve GPS kayıtları alınmıştır. Sabah çalışmaları sırasında tüm yuvaların birebir kayıtları yapılmıştır. Bu çalışmalar sırasında ergin bireylerin yuvalarını tespit için yuva yüzeyindeki ilk yumurtalar görününceye kadar yuva yüzeyindeki kum 10 cm çapındaki genişlikte açılarak elle alınmış, yuva sıcaklık ve nemliliğinde değişiklikler olmaması için yuva yüzeyi, çıkartılan kum ile tekrar kapatılmıştır. Tespit edilmiş yuvalar kum yüzeyine ve kumun altına konulan ve üzerinde yuva tarih ve numaraları bulunan çubuklarla işaretlenmiştir. Ergin yuvalama zamanında saptanamamış ancak yuva olma olasılığı bulunan izler de benzer şekilde işaretlenerek daha sonraki predasyonlar veya yavru çıkışı zamanında kontrol edilmektedir. Ergin bireylerin markalanması amacıyla yapılan gece çalışmalarında National Band and Tag Co'nun metal markaları kullanılmıştır. Bu markaların bir yüzeyinde TR-Y0001...TR- Y1000 serisi diğer yüzeyinde haberleşme adresi olarak Çevre ve Orman Bakanlığı, Ankara- Turkey bulunmaktadır. Sabah yapılan arazi çalışmalarında kumsalda daha önce yapılmış bütün yuvalar kontrol edilmektedir. Predasyona uğramış bir yuva bulunmuş ise hangi yuvanın predasyona uğradığı, predasyonun tarihi, predasyonda tahrip edilmiş yumurta sayısı ve yuvada yumurta kalıp-kalmadığı belirlendikten sonra yuva tekrar kapatılmmıştır. Predasyona uğramış bir yuvadaki predasyonda tahrip edilmiş yumurta sayısı, predasyon sonrası yuva etrafındaki kabukların sayılması ile gerçekleştirilmiştir. Yuvaların sıcaklıkları Kaska ve ark. (1998; 2006) da belirtildiği gibi kaydedilmiş ve sonuçlar değerlendirilmiştir. Yuvaların sıcaklıkları, Kaska ve Ark. (1998,2006) da belirtildiği gibi kaydedilerek sonuçlar değerlendirilmiştir. Yuvalama sezonu boyunca farklı yuvaların dip, 19

orta ve üst kısımlarına ya da bunlardan herhangi birine bilgisayarla çalışan sıcaklık ölçerler Tiny talk (Orion Components (Chichester) Ltd., UK) yuvalama sırasında, yuvalar taşınırken, yuva yerleri belirlenirken üst kısma, yerleştirilmiş ve kuluçka dönemi boyunca sıcaklıklar kaydedilmiştir. Bu cihaz 35 mm lik bir fotoğraf kutusu büyüklüğündedir. Cihazın doğruluğu laboratuar şartlarında standart civa termometresiyle karşılaştırılmış ve 0,35 o C kararlılıkta (min. 0,3 o C, max. 0,4 o C), ölçüm yaptığı bulunmuştur. Kuluçka sıcaklıklarından yavru cinsiyet oranları hesaplanırken, kuluçka süresinin ortadaki 1/3 lük kısmının ortalama sıcaklığı = 0,0716 dişi cinsiyet oranı + 25,114 formülü kullanılmıştır (Kaska ve Ark., 1998). Yavru çıkışlarının tamamlanmasından belli bir süre sonra yuvalar kontrol amacıyla açılacak ve yuva içinde kalan (ölü ve canlı) yavru sayıları, yumurtadan çıkmış yavru sayıları (yavru çıkışı olmuş boş yumurta kabukları), bozulmuş yumurta sayıları ve bunların embriyonik gelişme durumları belirlenmiştir. Kontrol açışları sırasında yavru çıkışı olmuş yumurta kabuklarının sayılmasıyla hangi yuvadan kaç tane yavrunun çıktığı saptanmaktadır. Bölgeyi kullanan kişilerinin deniz kaplumbağaları ve korunmaları konusunda bilinçlendirilmesi ve bilgilendirmesi amacıyla Deniz Kaplumbağaları Araştırma Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi nde (DEKAMER) bilgilendirme çalışmaları yapılmaktadır. Yaralı deniz kaplumbağalarının bakım ve tedavileri de yine DEKAMER de gerçekleştirilmektedir. Yaralı kaplumbağaların bakımı ve tedavileri yanında 2 deniz kaplumbağası da uydu takip cihazı takılarak RAC-SPA ve İtalya nın Napoli Zooloji İstasyonu ile işbirliği çerçevesinde takip edilmektedir. 2.2. Trionyx triunguis (Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası) İle İlgili Çalışma Yöntemi Kaplumbağa yuvası ve çıkışla ilgili materyal ve metod deniz kaplumbağası ile ilgili bölümde verildiğinden tekrar edilmemiştir, benzer metodoloji uygulanmıştır (Gidiş ve Kaska, 2004). Sadece gece gözlemleri göl kenarları sabah erken saatlerde izler için kontrol edilmiştir. 20

3. BULGULAR 3.1. Deniz Kaplumbağası ile İlgili Sonuçlar Dalyan Kumsalı nda deniz kaplumbağası izleme ve koruma çalışmalarına, proje ihale süreci başlamadan önce DEKAMER ekibi olarak Mayıs ayı başında ön ziyaretler şeklinde başlanmış ve 15 Mayıs 2010 tarihinden itibaren kumsal düzenli olarak gece ve gündüz arazileriyle kontrol edilmiştir. Rapor düzeni açısından projenin başlangıcı dikkat alınmadan bütün sezon boyunca elde edilen bilgiler verilmiştir. Deniz kaplumbağalarından sadece İribaş deniz kaplumbağa yuvalarına rastlandığı için sadece bu türe ait bilgiler verilmiştir. Bu çerçevede kumsalda elde edilen toplam yuva ve bu yuvalara ait bilgiler özet olarak aşağıdaki tabloda verilmiştir (Tablo 2). Teknik şartnamede belirtilen yuvalarla ilgili özellikler bu tabloda verilmiştir. Bu verilerden elde edilen bilgiler ilave grafiklerle takip eden bölmlerde verilmiştir. 3.1.1. Ergin Çıkışları, Zamansal ve Mekansal Dağılımı Çalışma döneminde şu ana kadar toplam 1005 adet deniz kaplumbağası çıkışı olmuş, bunlardan 354 adeti yuva ile sonuçlanmıştır. Kaydı alınan bu 354 adet yuvanın tamamı Caretta caretta türüne aittir. Bu yuva ve izlerin büyük çoğunluğu Haziran ayında gerçekleştirilmiştir (Şekil 3). Buna göre Mayıs ayındaki yuva sayısı 36, Haziran da 207, Temmuz da 104, Ağustos ta ise 7 dir. Mayıs ayındaki yuvasız çıkışların sayısı 35, Haziran da 422, Temmuz da 179, Ağustos ta ise 15 tir. Denizden uzaklıklar söz konusu olduğunda yuvaların büyük çoğunluğu 10 ile 35. metreler arasında yoğunlaşırken, yuvasız çıkışların büyük çoğunluğunun 0 ile 20. metreler arasındaki bölgede olduğu tespit edilmiştir (Şekil 4). Yuva ve izler kumsal üzerinde enlemesine değerlendirildiğinde büyük çoğunluğunun 101 ile 300. kazıklar arasında olduğu tespit edilmiştir (Şekil 5). Kumsal kazık numaraları Boğaz tarafından başlayıp İztuzu kumsalına doğru artmaktadır. Buradan da görüleceği üzere yuva ve yuvasız çıkışların çoğunluğu Kumsalın orta bölgesinde gerçekleşmektedir. 21

Şekil 3. Dalyan Kumsalında 2010 yılında kaplumbağa çıkışlarının zamansal dağılımı. Şekil 4. Dalyan Kumsalında 2010 yılında kaplumbağa çıkışlarının mekansal (denizden uzaklığına göre) dağılımı. Şekil 5. Dalyan Kumsalında 2010 yılında kaplumbağa çıkışlarının mekansal (kumsal üzerindeki dağılımına göre) dağılımı. 22

Yuvalar denize olan uzaklıklarına göre değerlendirildiğinde ise, 157 adeti 20 metre mesafe içerinde olup bunlardan denize yakın olan ilk 10 metre içerisindeki 16 yuvanın yerleri değiştirilerek daha uzak mesafeye taşınmıştır. 88 adet yuva ise 20-30 m aralığında olup sadece 32 adet yuva 30 metreden daha uzak bölgeye yapılmıştır (Şekil 4). Deniz kaplumbağaları, yuvalarını kumsal topografyasının en fazla yavru çıkışına olanak sağlayan alanlarında yapma eğilimindedir. Bu nedenle kumsallardaki dalga etkisi ile devamlı yıkanan alan ve zaman zaman yüksek dalgalar etkisinde kalarak ıslanan yarı ıslak alan uzunlukları, yuvaların denizden ne kadar uzaklıkta yapılması gerektiğini etkileyen önemli bir parametredir. Dalyan Kumsalında, 2010 yılı üreme sezonunda devamlı ıslak alan (DIA) uzunlukları 5 metre; devamlı ıslak alan ile yarı ıslak alan toplam (DIA+YIA) uzunlukları ise ortalama olarak yaklaşık 15 metredir. Her yuvanın bu uzaklıkları Tablo 2 de verilmiştir. Buradan da görüleceği üzere gerek Boğaz bölgesindeki yuvalarda ve gerekse İztuzu bölgesinde devamlı ıslak alan ve Yarı ıslak alan mesafe toplamları fazla olmaktadır. Bu da yuvaların ıslak bölgede kalarak bozulmalarına yol açmaktadır. Bu bölgelerde sezon başında denize 25 metre uzaklıktaki yuvalar dahi su altında kalarak bozulduğu gözlenmiştir. Denize olan uzaklıkları 10 metre ve daha az olanlar ile yarı predasyona uğrayıp geri kalan yuvalar olmak üzere toplam 158 yuvanın yeri değiştirilmiştir. Bütün yuvaların, denize olan, ıslak ve yarı ıslak mesafeleri ölçülmüş, GPS kayıtları alınmış ve kazıklara olan mesafeleri ölçülmüştür. Her yuvayla ilgili özet bilgiler aşağıda verilmiştir. Bu yuvaların yavru çıkış bilgileri, predasyon durumları ve yavru çıkış başarıları da aynı tabloda özetlenmiştir (Tablo 2). 23

Tablo 2. 2010 yılında Dalyan Kumsalı nda tespit edilen yuvalara ait özet bilgiler. Yuva No Yuva Tarihi İlk Yavru Çıkış Tarihi Kuluçka Süresi Kontrol Tarihi Yuva Koordinatları Doğu Yuva Koordinatları Kuzey Kazık Numaraları Kuru (m) Yarı Islak (m) Islak (m) Denize Uzaklık (m) Taşınma Durumu Predasyon Durumu Kafes Durumu Yuva Derinliği (cm) Yuva Çapı (cm) Predasyonlu Yumurta Sayısı Boş Kabuk Sayısı Yuva İçi Canlı Yavru Yuva İçi Ölü Yavru Yuva Dışı Ölü Yavru Erken Embriyo Orta Embriyo Geç Embriyo Toplam Ölü Embriyo Döllenmemiş Yumurta Sayısı Toplam Yumurta Sayısı Yavru Çıkış Başarısı (%) 1 2010-05-13 2010-05-13 35644208 4073521 172-173 1.00 1.00 8.00 10.0 YOK VAR YOK 69 0 69 0.0 2 2010-05-14 2010-05-14 35643869 4073789 131-132 6.50 1.00 5.00 12.5 YOK VAR YOK 73 0 73 0.0 3 2010-05-14 2010-05-14 35644206 4073522 172-173 2.00 1.00 8.00 11.0 YOK VAR YOK 47 0 47 0.0 4 2010-05-14 2010-05-15 35645100 4072609 291-292 4.00 1.00 7.00 12.0 YOK VAR YOK 74 0 74 0.0 5 2010-05-15 2010-07-20 66 2010-07-20 35643864 4073668 130-131 16.50 1.50 7.00 25.0 VAR VAR 1x1 54 18 2 54 1 1 0 0 1 57 94.7 6 2010-05-15 2010-05-20 35644610 4073203 219-220 10.50 2.00 3.50 16.0 YOK VAR 1x1 64 0 64 0.0 7 2010-05-17 2010-05-17 35643935 4073727 138-139 0.00 0.00 7.50 7.5 YOK VAR YOK 39 0 39 0.0 8 2010-05-17 2010-05-17 35644445 4073343 202-203 6.00 1.00 7.00 14.0 YOK VAR YOK 91 0 91 0.0 9 2010-05-17 2010-05-17 35645100 4072609 291-292 8.00 1.00 7.00 16.0 YOK VAR YOK 60 0 60 0.0 10 2010-05-17 2010-05-19 35644769 4073059 240-241 3.00 1.00 7.00 11.0 YOK VAR 1x1 68 0 68 0.0 11 2010-05-19 2010-05-20 35644806 4072998 246-247 10.50 3.50 5.00 19.0 VAR VAR 1x1 83 0 83 0.0 12 2010-05-19 2010-05-19 35644064 4073618 156-157 14.00 2.00 7.00 23.0 YOK VAR YOK 60 0 60 0.0 13 2010-05-19 2010-05-20 35644075 4073632 156-157 16.00 7.00 8.00 31.0 YOK VAR YOK 91 0 91 0.0 14 2010-05-20 2010-05-20 35644183 4073530 168-169 2.00 6.00 6.00 14.0 YOK VAR YOK 66 0 66 0.0 15 2010-05-20 2010-07-20 61 2010-07-23 35643160 4074242 GÖL 2.00 0.00 4.00 6.0 YOK TOK YOK 55 23 90 9 1 1 0 0 1 5 96 93.8 16 2010-05-20 2010-07-25 66 2010-07-27 35643491 4074040 82-83 17.50 3.50 3.00 24.0 YOK VAR Eski 43 20 10 71 5 3 14 0 81 87.7 17 2010-05-21 2010-07-23 63 2010-07-23 35643163 4074425 GÖL 1.00 0.00 4.00 5.0 YOK YOK YOK 52 21 64 6 1 6 0 2 66 97.0 18 2010-05-22 2010-05-22 35644058 4073644 151-152 7.00 2.00 7.00 16.0 YOK VAR YOK 32 0 32 0.0 19 2010-05-24 2010-07-09 35645382 4072181 340-341 17.00 2.00 6.00 25.0 VAR VAR TOPLU 74 0 74 0.0 20 2010-05-24 2010-07-27 64 2010-07-31 35645383 4072186 340-341 12.00 2.00 6.00 20.0 VAR YOK TOPLU 63 19 55 2 2 3 5 1 61 90.2 21 2010-05-24 2010-05-24 35645042 4072709 282-283 12.00 4.00 6.00 22.0 YOK VAR YOK 74 0 74 0.0 22 2010-05-25 2010-07-25 61 2010-07-29 35645387 4072193 340-341 16.00 3.00 6.00 25.0 VAR YOK TOPLU 53 18 78 8 2 2 80 97.5 23 2010-05-25 2010-07-28 64 2010-07-31 35645238 4072209 340-341 11.00 2.00 6.00 19.0 VAR VAR TOPLU 53 17 6 61 3 4 1 5 3 75 81.3 24 2010-05-26 2010-07-23 58 2010-07-26 35644646 4073177 224-225 12.00 5.50 5.50 23.0 YOK YOK 1x1 51 19 79 11 3 3 82 96.3 25 2010-05-26 2010-07-23 58 2010-07-26 35644627 4073191 221-222 12.00 3.00 5.00 20.0 YOK YOK 1x1 57 19 87 17 11 3 3 6 96 90.6 26 2010-05-26 2010-07-27 62 2010-07-31 35645396 4072178 341-342 17.00 2.00 6.00 25.0 YOK VAR 1x1 59 19 28 99 12 2 2 1 130 76.2 27 2010-05-27 2010-07-29 63 2010-07-30 35645050 4072707 282-283 9.00 2.00 6.00 17.0 VAR YOK 1x1 54 19 79 3 4 1 5 4 88 89.8 28 2010-05-27 2010-07-27 61 2010-07-30 35644657 4073191 223-224 16.00 2.00 6.00 24.0 VAR YOK 1x1 57 18 97 4 7 2 2 4 4 105 92.4 29 2010-05-28 2010-07-23 56 2010-07-25 35644772 4073024 242-243 22.00 2.00 5.00 29.0 VAR YOK TOPLU 56 23 123 43 13 1 1 2 126 97.6 30 2010-05-28 2010-07-25 58 2010-07-27 35644765 4073036 241-242 11.00 2.00 5.00 18.0 VAR YOK TOPLU 52 21 108 19 2 1 1 109 99.1 31 2010-05-28 2010-07-28 61 2010-08-02 35644760 4073029 241-242 12.00 2.00 5.00 19.0 VAR YOK TOPLU 53 17.5 70 4 1 2 2 4 76 92.1 32 2010-05-28 2010-05-29 35644712 4073086 234-235 13.00 2.00 5.00 20.0 YOK VAR YOK 65 0 65 0.0 33 2010-05-28 2010-06-02 35645164 4072568 298-299 19.00 2.00 5.00 26.0 YOK VAR YOK 96 0 96 0.0 34 2010-05-30 2010-06-18 35644069 4073630 154-155 12.50 1.00 2.00 15.5 YOK VAR YOK 80 0 80 0.0 35 2010-05-30 2010-07-25 56 2010-07-28 35644066 4073633 155-156 16.00 2.00 4.00 22.0 YOK VAR 1x1 51 20 35 42 2 0 7 84 50.0 36 2010-05-31 2010-07-29 59 2010-08-02 35645383 4072185 340-341 17.00 2.00 6.00 25.0 VAR YOK TOPLU 59 18 92 3 3 2 97 94.8 37 2010-06-01 2010-07-26 55 2010-07-29 35643690 4073905 110-111 19.00 2.00 5.00 26.0 VAR VAR YOK 50 19 45 37 1 8 8 1 91 40.7 38 2010-06-01 2010-07-25 54 2010-07-27 35643209 4074172 28-29 23.00 6.00 4.00 33.0 YOK VAR 1x1 47 19 38 41 5 1 4 3 1 4 83 49.4 39 2010-06-02 2010-06-02 35645100 4072609 291-292 6.00 2.00 2.00 10.0 YOK VAR YOK 75 0 75 0.0 40 2010-06-02 2010-06-03 35649031 4072865 263-264 7.00 2.00 5.00 14.0 YOK VAR YOK 93 0 93 0.0 41 2010-06-03 2010-06-03 35645032 4072740 277-278 4.00 2.00 2.00 8.0 YOK VAR YOK 70 0 70 0.0 42 2010-06-03 2010-06-03 35644956 4072809 270-271 4.00 2.00 2.00 8.0 YOK VAR YOK 69 0 69 0.0 24

43 2010-06-03 2010-06-05 35644069 4073630 154-155 10.00 3.50 5.00 18.5 YOK VAR YOK 83 0 83 0.0 44 2010-06-03 2010-06-09 35645390 4072156 343-344 0.00 2.50 2.50 5.0 YOK VAR YOK 73 0 73 0.0 45 2010-06-03 2010-07-27 54 2010-07-27 35644084 4073610 136-137 7.00 6.00 3.00 16.0 YOK YOK YOK 55 18 81 2 1 2 3 6 2 89 91.0 46 2010-06-03 2010-07-25 52 2010-07-28 35643633 4073965 104-105 24.00 2.00 4.00 30.0 YOK YOK YOK 45 18 68 1 3 0 4 72 94.4 47 2010-06-04 2010-07-30 56 2010-08-04 35645377 4072208 339-340 18.00 2.00 3.00 23.0 VAR YOK 1x1 52 20 100 15 1 12 13 2 115 87.0 48 2010-06-04 2010-08-03 60 2010-08-06 35644899 4072893 256-257 16.00 2.00 3.00 21.0 VAR VAR 1x1 65 18.5 26 57 4 1 1 1 85 67.1 49 2010-06-04 2010-06-04 35645340 4072253 232-233 7.00 2.00 3.00 12.0 YOK VAR YOK 69 0 69 0.0 50 2010-06-04 2010-06-04 35645214 4072486 308-309 9.00 2.00 1.00 12.0 YOK VAR YOK 43 0 43 0.0 51 2010-06-04 2010-07-25 51 2010-07-25 35643514 4074016 90-91 21.00 2.00 4.00 27.0 YOK YOK YOK 51 20 87 19 4 3 2 2 7 3 97 89.7 52 2010-06-04 2010-07-26 52 2010-07-26 35643770 4073838 119-120 16.50 2.00 5.00 23.5 YOK YOK YOK 53 19 70 7 7 0 4 74 94.6 53 2010-06-04 2010-07-27 53 2010-07-31 35643844 4073791 128-129 9.00 2.00 4.00 15.0 YOK YOK 1x1 43 18 115 10 2 1 1 4 1 120 95.8 54 2010-06-04 2010-07-30 56 2010-08-02 35643968 4073707 143-144 9.00 2.00 1.00 12.0 YOK YOK YOK 46 19 68 4 0 6 74 91.9 55 2010-06-04 2010-07-29 55 2010-08-02 35644027 4073668 149-150 15.00 2.00 4.00 21.0 YOK YOK 1x1 49 19 74 5 0 1 75 98.7 56 2010-06-04 2010-07-31 57 2010-08-05 35645257 4072422 315-316 12.00 2.00 3.00 17.0 YOK VAR 1x1 49 20 15 62 3 1 4 1 1 2 80 77.5 57 2010-06-04 2010-08-03 60 2010-08-07 35643633 4073936 105-106 15.00 2.00 4.00 21.0 YOK YOK 1x1 50 20 69 1 1 2 3 1 73 94.5 58 2010-06-04 2010-08-02 59 2010-08-07 35644013 4073666 147-148 11.00 3.00 5.00 19.0 YOK VAR 1x1 44 20 66 28 1 4 1 1 6 5 105 26.7 59 2010-06-05 2010-06-05 35644767 4073016 245-246 9.00 3.50 5.00 17.5 YOK VAR YOK 69 0 69 0.0 60 2010-06-06 2010-08-03 58 2010-08-07 35644243 4073509 175-176 11.00 2.00 5.00 18.0 VAR YOK 1x1 53 20 98 5 5 10 10 5 113 86.7 61 2010-06-06 2010-08-03 58 2010-08-07 35643932 4073734 140-141 17.00 2.00 5.00 24.0 VAR YOK 1x1 50 20 114 1 11 3 4 2 9 123 92.7 62 2010-06-06 2010-08-07 62 2010-08-10 35645454 4072026 358-359 15.00 2.00 4.00 21.0 VAR YOK 1x1 57 19 80 7 3 2 5 4 89 89.9 63 2010-06-06 2010-08-06 61 2010-08-10 35645437 4072075 351-352 18.00 2.00 5.00 25.0 VAR YOK 1x1 61 17 75 20 6 1 1 2 3 80 93.8 64 2010-06-06 2010-08-07 62 2010-08-12 35645067 4072687 284-285 13.00 2.00 5.00 20.0 VAR YOK 1x1 54 19 92 1 1 2 4 3 99 92.9 65 2010-06-06 2010-06-06 35644746 4073068 238-239 8.00 2.00 4.00 14.0 YOK VAR YOK 70 0 70 0.0 66 2010-06-06 2010-06-06 35644675 4073168 224-225 6.00 2.00 5.00 13.0 YOK VAR YOK 74 0 74 0.0 67 2010-06-06 2010-06-06 35645107 4072632 292-293 9.00 2.00 4.00 15.0 YOK VAR YOK 53 0 53 0.0 68 2010-06-06 2010-06-06 35645157 4072569 297-298 6.00 2.00 4.00 12.0 YOK VAR YOK 39 0 39 0.0 69 2010-06-06 2010-07-30 54 2010-08-04 35644627 4073197 221-222 10.00 2.00 4.00 16.0 YOK VAR 1x1 54 18 3 92 10 12 5 1 1 2 98 93.9 70 2010-06-07 2010-07-29 52 2010-08-02 35643745 4073886 117-118 16.00 4.00 3.00 23.0 VAR VAR 1x1 45 20 32 51 4 2 1 3 2 88 58.0 71 2010-06-07 2010-07-30 53 2010-08-03 35644720 4073092 234-235 11.00 1.00 2.00 14.0 VAR VAR 1x1 61 19 52 58 3 7 2 4 6 116 50.0 72 2010-06-07 2010-07-30 53 2010-08-04 35644445 4073338 199-200 4.00 11.00 2.00 17.0 VAR YOK 1x1 58 17 64 1 8 1 9 3 76 84.2 73 2010-06-07 2010-08-01 55 2010-08-04 35643590 4073985 99-100 14.00 2.00 5.00 21.0 VAR VAR 1x1 58 18 7 63 3 1 1 2 73 86.3 74 2010-06-07 2010-06-07 35645293 4072366 321-322 8.00 3.00 1.00 12.0 YOK VAR YOK 73 0 73 0.0 75 2010-06-07 2010-08-01 55 2010-08-07 35644470 4073310 202-203 6.50 5.50 3.00 15.0 YOK VAR 1x1 58 19 35 65 4 4 2 4 6 106 61.3 76 2010-06-08 2010-07-30 52 2010-08-02 35644491 4073302 205-206 19.50 8.00 2.00 29.5 VAR VAR 1x1 50 20 16 55 6 1 2 1 3 1 75 73.3 77 2010-06-08 2010-06-08 35644481 4073302 204-205 9.00 2.00 5.00 16.0 YOK VAR YOK 25 0 25 0.0 78 2010-06-08 2010-06-08 35644668 4073126 228-229 9.50 8.00 4.00 21.5 YOK VAR YOK 35 0 35 0.0 79 2010-06-08 2010-06-08 35645026 4072730 277-278 4.00 2.50 2.00 8.5 YOK VAR YOK 64 0 64 0.0 80 2010-06-08 2010-07-31 53 2010-08-05 35645245 4072433 313-314 19.50 3.50 2.00 25.0 YOK YOK 1x1 59 18 64 6 8 15 3 18 82 78.0 81 2010-06-08 2010-08-01 54 2010-08-07 35644248 4073492 177-178 12.50 5.00 8.00 25.5 YOK YOK 1x1 61 18 60 8 13 3 16 5 81 74.1 82 2010-06-09 2010-08-01 53 2010-08-05 35644041 4073643 153-154 15.00 1.00 4.00 20.0 VAR YOK 1x1 57 18 66 2 1 3 4 73 90.4 83 2010-06-09 2010-08-03 55 2010-08-07 35644461 4073321 202-203 19.00 2.00 4.00 25.0 VAR YOK 1x1 53 21 99 6 0 1 100 99.0 84 2010-06-09 2010-08-03 55 2010-08-07 35644099 4073605 158-159 15.00 2.00 4.00 21.0 VAR YOK 1x1 50 21 118 1 4 12 3 3 1 122 96.7 85 2010-06-09 2010-08-06 58 2010-08-07 35644696 4073135 230-231 17.50 2.00 3.00 22.5 VAR VAR 1x1 43 20 8 65 10 8 1 1 2 4 79 82.3 86 2010-06-09 2010-08-05 57 2010-08-10 35644837 4072972 250-251 14.50 2.00 3.00 19.5 VAR VAR 1x1 56 17 26 44 1 1 2 2 74 59.5 87 2010-06-09 2010-08-06 58 2010-08-12 35643631 4073954 103-104 22.00 2.00 4.00 28.0 VAR YOK 1x1 59 19 93 11 2 2 1 96 96.9 88 2010-06-09 2010-08-06 58 2010-08-14 35644643 4073182 220-221 16.00 2.00 3.00 21.0 VAR VAR 1x1 63 19 17 60 1 2 2 2 4 81 74.1 89 2010-06-09 2010-06-09 35645028 4072729 277-278 4.00 1.00 2.00 7.0 YOK VAR YOK 83 0 83 0.0 90 2010-06-09 2010-06-19 35644000 4073681 146-147 11.50 2.00 4.00 17.5 YOK VAR 1x1 77 0 77 0.0 91 2010-06-10 2010-06-10 35645265 4072454 313-314 8.00 4.00 2.00 14.0 YOK VAR YOK 75 0 75 0.0 92 2010-06-10 2010-06-10 35644253 4073481 177-178 2.00 4.00 3.00 9.0 YOK VAR YOK 65 0 65 0.0 93 2010-06-10 2010-06-10 35643651 4073926 106-107 9.00 2.00 2.00 13.0 YOK VAR YOK 95 0 95 0.0 25

94 2010-06-10 2010-06-10 35644532 4073425 GÖL 5.00 1.00 1.00 7.0 YOK VAR YOK 50 0 50 0.0 95 2010-06-10 2010-08-01 52 2010-08-06 35645379 4072198 339-340 14.00 2.00 2.50 18.5 YOK VAR 1x1 56 17 6 80 6 12 3 2 5 3 94 85.1 96 2010-06-11 2010-08-02 52 2010-08-02 35645278 4072414 319-320 12.00 6.00 2.00 20.0 VAR YOK 1x1 53 20 68 3 2 30 35 2 105 64.8 97 2010-06-11 2010-08-02 52 2010-08-06 35644090 4073620 158-159 11.00 6.00 2.00 19.0 VAR VAR 1x1 53 17 10 64 2 2 1 3 1 78 82.1 98 2010-06-11 2010-06-11 35644255 4073482 176-177 4.00 3.00 5.00 12.0 YOK VAR YOK 62 0 62 0.0 99 2010-06-11 2010-06-11 35644603 4073364 GÖL 9.00 1.00 1.00 11.0 YOK VAR YOK 79 0 79 0.0 100 2010-06-11 2010-06-11 35649031 4072865 262-263 0.00 8.00 2.00 10.0 YOK VAR YOK 50 0 50 0.0 101 2010-06-11 2010-06-11 35644608 4073214 218-219 5.00 7.00 3.00 15.0 YOK VAR YOK 65 0 65 0.0 102 2010-06-11 2010-06-11 35645026 4072730 277-278 7.00 2.00 6.00 15.0 YOK VAR YOK 74 0 74 0.0 103 2010-06-11 2010-08-01 51 2010-08-07 35643283 4074122 40-41 13.00 4.00 2.00 19.0 YOK VAR Eski 57 18 40 35 3 4 1 2 3 78 44.9 104 2010-06-11 2010-08-06 56 2010-08-10 35644564 4073229 215-216 2.00 4.00 2.00 8.0 YOK YOK 1x1 53 18 67 6 4 2 2 4 4 75 89.3 105 2010-06-12 2010-08-06 55 2010-08-09 35643781 4073852 119-120 22.00 5.50 3.50 31.0 VAR VAR 1x1 62 20 25 44 3 1 1 2 2 73 60.3 106 2010-06-12 2010-08-07 56 2010-08-13 35644324 4073444 184-185 18.00 3.00 2.00 23.0 VAR YOK 1x1 63 18 74 1 1 5 2 2 4 4 82 90.2 107 2010-06-12 2010-08-10 59 2010-08-15 35644567 4073247 215-216 22.00 2.00 2.50 26.5 VAR VAR 1x1 66 18 16 64 3 3 4 87 73.6 108 2010-06-12 2010-08-12 61 2010-08-15 35644894 4072899 258-259 16.00 3.00 2.00 21.0 VAR VAR 1x1 64 18 9 48 2 4 1 4 9 2 68 70.6 109 2010-06-12 2010-06-12 35644615 4073196 220-221 11.50 3.50 1.50 16.5 YOK VAR YOK 60 0 60 0.0 110 2010-06-12 2010-06-12 35645298 4072349 322-323 7.50 2.00 1.00 10.5 YOK VAR YOK 35 0 35 0.0 111 2010-06-12 2010-08-01 50 2010-08-05 35643934 4073729 139-140 10.50 2.00 2.00 14.5 YOK YOK 1x1 50 19 70 7 2 2 2 8 80 87.5 112 2010-06-12 2010-08-03 52 2010-08-06 35644218 4073521 172-173 11.00 3.00 2.50 16.5 YOK VAR 1x1 58 19 28 63 4 4 2 2 3 96 65.6 113 2010-06-12 2010-08-06 55 2010-08-10 35644679 4073133 229-230 7.50 2.50 2.50 12.5 YOK YOK 1x1 51 20 67 38 2 3 2 3 8 3 78 85.9 114 2010-06-12 2010-08-08 57 2010-08-11 35644019 4073670 147-148 14.50 2.50 3.00 20.0 YOK YOK 1x1 59 17 98 6 0 1 99 99.0 115 2010-06-13 2010-08-06 54 2010-08-07 35644051 4073650 152-153 14.00 6.00 2.00 22.0 VAR VAR 1x1 52 19 38 71 2 3 1 1 2 2 113 62.8 116 2010-06-13 2010-08-09 57 2010-08-13 35644930 4072849 265-266 10.00 4.00 2.00 16.0 VAR VAR 1x1 61 17 15 77 2 8 2 3 5 2 99 77.8 117 2010-06-13 2010-08-10 58 2010-08-16 35645150 4072568 298-299 10.00 4.00 2.00 16.0 VAR YOK 1x1 64 18 66 4 2 1 3 69 95.7 118 2010-06-13 2010-06-13 35644779 4073069 245-246 6.00 3.00 1.00 10.0 YOK VAR YOK 48 0 48 0.0 119 2010-06-13 2010-06-13 35644613 4073198 220-221 9.50 1.50 2.50 13.5 YOK VAR YOK 30 0 30 0.0 120 2010-06-13 2010-08-06 54 2010-08-06 35643863 4073784 130-131 9.00 2.00 5.00 16.0 YOK YOK YOK 57 19 64 2 2 2 68 94.1 121 2010-06-13 2010-08-04 52 2010-08-07 35643320 4074132 47-48 22.50 4.00 2.50 29.0 YOK VAR YOK 48 20 15 47 15 5 3 3 65 72.3 122 2010-06-14 2010-08-06 53 2010-08-12 35643617 4073962 101-102 22.50 6.00 3.00 31.5 VAR VAR 1x1 65 16 7 76 1 1 1 85 89.4 123 2010-06-14 2010-08-07 54 2010-08-11 35643328 4074125 47-48 8.00 2.00 4.00 14.0 YOK VAR YOK 60 17 8 57 26 26 91 62.6 124 2010-06-14 2010-08-08 55 2010-08-12 35645465 4071985 359-360 10.50 3.00 2.00 15.5 YOK VAR Eski 54 18 40 30 0 1 71 42.3 125 2010-06-14 2010-08-06 53 2010-08-12 35643570 4074000 96-97 23.00 6.00 5.00 34.0 YOK YOK 1x1 60 17 70 8 0 6 76 92.1 126 2010-06-15 2010-08-08 54 2010-08-12 35643620 4073960 103-104 27.50 3.00 1.50 32.0 VAR YOK 1x1 62 17 86 1 2 0 2 88 97.7 127 2010-06-15 2010-08-11 57 2010-08-15 35644031 4073660 151-152 18.00 1.00 1.00 20.0 VAR VAR 1x1 59 18 12 67 1 3 5 5 2 86 77.9 128 2010-06-15 2010-08-11 57 2010-08-16 35643618 4073958 103-104 23.50 3.00 1.50 28.0 VAR YOK 1x1 50 19 66 6 3 1 10 4 80 82.5 129 2010-06-15 2010-06-15 35644077 4073766 GÖL 4.00 1.00 1.00 6.0 YOK VAR YOK 94 0 94 0.0 130 2010-06-15 2010-06-15 35644021 4073791 GÖL 4.00 1.00 1.00 6.0 YOK VAR YOK 44 0 44 0.0 131 2010-06-15 2010-06-15 35644659 4073139 227-228 3.00 4.00 1.00 8.0 YOK VAR YOK 60 0 60 0.0 132 2010-06-15 2010-06-15 35645298 4072349 324-325 19.00 2.50 2.00 23.5 YOK VAR YOK 55 0 55 0.0 133 2010-06-15 2010-06-15 35643776 4074004 GÖL 7.00 1.00 1.00 9.0 YOK VAR YOK 53 0 53 0.0 134 2010-06-15 2010-08-06 52 2010-08-10 35643311 4074138 45-46 19.50 3.50 2.50 25.5 YOK VAR 1x1 51 19 25 70 0 1 96 72.9 135 2010-06-15 2010-08-12 58 2010-08-17 35643767 4073846 120-121 8.00 2.00 2.00 12.0 YOK VAR 1x1 66 17 15 60 2 3 3 2 80 75.0 136 2010-06-16 2010-08-02 35645063 4072701 283-284 13.00 1.50 2.00 16.5 VAR VAR 1x1 83 0 83 0.0 137 2010-06-16 2010-08-10 55 2010-08-13 35643589 4073977 99-100 27.00 5.00 2.00 34.0 VAR YOK 1x1 62 15 81 3 1 1 1 83 97.6 138 2010-06-16 2010-08-14 59 2010-08-17 35645472 4072003 359-360 16.00 2.50 2.00 20.5 VAR YOK 1x1 61 18 78 3 9 8 4 12 2 92 84.8 139 2010-06-16 2010-08-13 58 2010-08-17 35645381 4072218 337-339 23.00 0.00 2.00 25.0 VAR YOK 1x1 65 18 53 5 4 5 9 4 66 80.3 140 2010-06-16 2010-08-14 59 2010-08-18 35645528 4071728 396-397 11.00 3.50 1.50 16.0 VAR YOK 1x1 59 19 72 7 4 5 9 7 88 81.8 141 2010-06-16 2010-06-16 35643990 4073682 148-149 6.00 2.00 2.00 10.0 YOK VAR YOK 34 0 34 0.0 142 2010-06-16 2010-06-16 35644208 4073521 172-173 8.00 1.50 2.00 11.5 YOK VAR YOK 24 0 24 0.0 143 2010-06-17 2010-08-08 35644804 4072991 247-248 12.00 3.50 3.00 18.5 VAR VAR 1x1 78 0 78 0.0 144 2010-06-17 2010-08-09 53 2010-08-13 35643845 4073803 128-129 24.00 10.00 2.00 36.0 VAR VAR 1x1 60 16 20 43 4 4 4 67 64.2 26

145 2010-06-17 2010-08-10 54 2010-08-14 35643796 4073836 122-123 19.50 2.50 2.00 24.0 VAR VAR 1x1 46 19 10 69 1 5 2 2 1 5 1 85 81.2 146 2010-06-17 2010-08-10 54 2010-08-16 35644769 4073038 241-242 17.00 2.00 3.00 22.0 VAR YOK 1x1 60 19 71 4 1 1 7 79 89.9 147 2010-06-17 2010-06-17 35644859 4072940 254-255 3.00 4.00 2.50 9.5 YOK VAR YOK 60 0 60 0.0 148 2010-06-18 2010-08-03 35644969 4072818 269-270 17.50 1.00 2.00 20.5 VAR VAR 1x1 50 0 50 0.0 149 2010-06-18 2010-08-05 48 2010-08-09 35645256 4072489 312-313 14.00 1.00 2.00 17.0 VAR YOK 1x1 60 17 75 1 7 8 2 85 88.2 150 2010-06-18 2010-08-09 52 2010-08-12 35643655 4073925 107-108 21.00 3.50 2.00 26.5 VAR YOK 1x1 65 22 115 21 4 10 3 3 6 2 123 93.5 151 2010-06-18 2010-08-12 55 2010-08-16 35644331 4073439 185-186 18.00 2.00 2.50 22.5 VAR YOK 1x1 62 19 91 1 3 2 5 6 102 89.2 152 2010-06-18 2010-08-15 58 2010-08-19 35645432 4072091 350-351 16.00 2.50 2.00 20.5 VAR YOK 1x1 67 17 64 2 6 4 3 7 9 80 80.0 153 2010-06-18 2010-06-18 35644058 4073644 153-154 10.00 2.50 2.00 14.5 YOK VAR YOK 38 0 38 0.0 154 2010-06-18 2010-08-09 52 2010-08-09 35643476 4074068 77-78 34.00 4.00 2.00 40.0 YOK YOK YOK 47 20 82 18 4 4 4 3 89 92.1 155 2010-06-18 2010-08-07 50 2010-08-10 35644387 4073390 193-194 10.50 2.00 2.00 14.5 YOK YOK 1x1 53 19 75 13 3 4 4 8 87 86.2 156 2010-06-18 2010-08-05 48 2010-08-10 35645340 4072269 331-332 7.00 2.50 2.50 12.0 YOK YOK 1x1 58 18 65 3 1 10 11 4 80 81.3 157 2010-06-18 2010-08-11 54 2010-08-16 35644265 4073377 177-178 10.00 2.50 2.00 14.5 YOK VAR 1x1 59 18 30 51 2 2 6 8 2 91 56.0 158 2010-06-19 2010-08-10 52 2010-08-13 35644768 4073046 240-241 18.00 2.00 2.50 22.5 VAR YOK 1x1 51 19 87 10 7 0 1 88 98.9 159 2010-06-19 2010-08-11 53 2010-08-15 35644345 4073421 187-188 15.00 1.50 2.00 18.5 VAR VAR 1x1 59 19 6 62 3 3 3 5 76 81.6 160 2010-06-19 2010-08-13 55 2010-08-17 35644035 4073663 150-151 18.00 1.50 2.00 21.5 VAR YOK 1x1 55 17 70 1 5 1 2 3 6 6 82 85.4 161 2010-06-19 2010-08-14 56 2010-08-19 35644004 4073676 146-147 13.00 2.00 4.50 19.5 VAR VAR 1x1 61 20 8 52 1 2 1 4 1 6 2 68 76.5 162 2010-06-19 2010-08-15 57 2010-08-21 35645404 4072162 343-344 17.00 2.50 2.00 21.5 VAR YOK 1x1 55 17 78 2 4 3 7 3 88 88.6 163 2010-06-19 2010-06-19 35644112 4073598 159-160 7.50 1.50 2.00 11.0 YOK VAR YOK 54 0 54 0.0 164 2010-06-19 2010-06-19 35644059 4073647 152-153 4.50 1.50 2.00 8.0 YOK VAR YOK 61 0 61 0.0 165 2010-06-19 2010-06-19 35645157 4072569 298-299 14.00 2.00 2.00 18.0 YOK VAR YOK 80 0 80 0.0 166 2010-06-19 2010-06-19 35644153 4073558 165-166 7.00 5.00 6.00 18.0 YOK VAR YOK 93 0 93 0.0 167 2010-06-19 2010-06-19 35644388 4073379 194-195 6.00 3.00 4.00 13.0 YOK VAR YOK 59 0 59 0.0 168 2010-06-19 2010-06-19 35643366 4074203 GÖL 7.00 1.00 1.00 9.0 YOK VAR YOK 40 0 40 0.0 169 2010-06-19 2010-06-19 35643195 4074243 GÖL 6.00 1.00 1.00 8.0 YOK VAR YOK 40 0 40 0.0 170 2010-06-20 2010-08-10 51 2010-08-12 35644372 4073400 191-192 17.00 3.00 4.00 24.0 VAR VAR 1x1 56 17 7 70 3 3 4 1 1 1 79 88.6 171 2010-06-20 2010-08-13 54 2010-08-13 35644261 4073486 178-179 13.00 2.00 4.00 19.0 VAR VAR 1x1 60 19 16 49 9 1 11 1 12 3 80 61.3 172 2010-06-20 2010-08-13 54 2010-08-14 35643604 4073941 101-102 17.00 2.00 3.00 22.0 VAR YOK 1x1 65 17 70 11 6 0 1 71 98.6 173 2010-06-20 2010-06-20 35644170 4073557 168-169 11.00 2.00 5.00 18.0 YOK VAR YOK 56 0 56 0.0 174 2010-06-21 2010-08-01 35645278 4072390 318-319 11.50 4.00 5.00 20.5 VAR VAR 1x1 99 0 99 0.0 175 2010-06-21 2010-08-13 53 2010-08-13 35645173 4072565 300-301 13.50 2.00 2.50 18.0 VAR YOK 1x1 54 18 78 5 4 1 5 4 87 89.7 176 2010-06-21 2010-08-11 51 2010-08-15 35644406 4073380 194-195 14.50 4.50 3.00 22.0 VAR VAR 1x1 55 18 25 44 2 1 3 2 74 59.5 177 2010-06-21 2010-08-11 51 2010-08-15 35643974 4073697 144-145 15.00 2.00 5.00 22.0 VAR YOK 1x1 62 19 92 2 4 5 9 3 104 88.5 178 2010-06-21 2010-08-12 52 2010-08-16 35643672 4073921 108-109 16.00 4.00 5.00 25.0 VAR VAR 1x1 52 17 9 67 4 6 1 7 4 87 77.0 179 2010-06-21 2010-08-14 54 2010-08-17 35643665 4073929 107-108 15.00 4.00 5.00 24.0 VAR VAR 1x1 65 17 22 48 1 2 1 3 2 6 5 81 59.3 180 2010-06-21 2010-08-13 53 2010-08-17 35645195 4072520 304-305 9.00 2.00 5.00 16.0 VAR YOK 1x1 70 22 61 3 5 5 1 11 8 80 76.3 181 2010-06-21 2010-06-21 35644545 4073431 GÖL 5.00 1.00 1.00 7.0 YOK VAR YOK 20 0 20 0.0 182 2010-06-21 2010-08-12 52 2010-08-16 35644384 4073394 192-193 10.50 4.00 3.00 17.5 YOK VAR 1x1 58 19 32 34 4 5 5 3 74 45.9 183 2010-06-21 2010-08-12 52 2010-08-16 35644116 4073598 161-162 10.00 2.00 5.00 17.0 YOK VAR 1x1 51 19 70 53 2 2 2 4 129 41.1 184 2010-06-21 2010-08-15 55 2010-08-18 35644757 4073062 238-239 8.00 2.00 5.00 15.0 YOK VAR 1x1 60 19 15 60 5 1 1 7 83 72.3 185 2010-06-22 2010-08-15 54 2010-08-18 35644412 4073385 193-194 15.00 5.50 4.00 24.5 VAR VAR 1x1 61 19 10 64 5 3 3 4 81 79.0 186 2010-06-22 2010-08-16 55 2010-08-19 35643920 4073751 136-137 22.00 1.50 11.00 34.5 VAR VAR 1x1 64 18 9 57 5 0 6 72 79.2 187 2010-06-22 2010-06-22 35644782 4073134 GÖL 5.00 1.00 1.00 7.0 YOK VAR YOK 35 0 35 0.0 188 2010-06-22 2010-06-23 35644668 4073126 228-229 4.00 5.00 9.00 18.0 YOK VAR YOK 87 0 87 0.0 189 2010-06-22 2010-06-23 35644778 4073034 242-243 8.00 2.00 8.00 18.0 YOK VAR YOK 55 0 55 0.0 190 2010-06-22 2010-06-23 35644767 4073016 244-245 0.50 3.00 8.00 11.5 YOK VAR YOK 60 0 60 0.0 191 2010-06-22 2010-06-23 35644982 4072784 273-274 5.00 3.00 6.00 14.0 YOK VAR YOK 70 0 70 0.0 192 2010-06-22 2010-08-12 51 2010-08-17 35645425 4072129 346-347 15.00 4.00 5.00 24.0 YOK YOK 1x1 57 19 75 12 3 4 7 4 86 87.2 193 2010-06-23 2010-08-14 52 2010-08-18 35645226 4072471 310-311 7.50 5.00 4.00 16.5 VAR YOK 1x1 59 19 68 2 1 2 3 4 75 90.7 194 2010-06-23 2010-08-19 57 2010-08-20 35644628 4073196 221-222 14.50 7.00 3.50 25.0 VAR VAR 1x1 51 20 11 65 5 1 6 6 88 73.9 195 2010-06-23 2010-08-12 50 2010-08-16 35644250 4073507 174-175 7.50 7.00 3.50 18.0 YOK VAR 1x1 66 18 16 54 9 4 4 0 1 71 76.1 27

196 2010-06-23 2010-08-12 50 2010-08-16 35644574 4073248 214-215 17.00 3.00 6.00 26.0 YOK YOK 1x1 55 20 79 2 2 3 1 1 80 98.8 197 2010-06-23 2010-08-15 53 2010-08-17 35645172 4072573 299-300 14.00 2.00 6.00 22.0 YOK VAR 1x1 56 19 28 38 1 1 3 70 54.3 198 2010-06-24 2010-08-09 46 2010-08-09 35645254 4072440 314-315 5.50 5.00 5.50 16.0 VAR VAR 1x1 51 19 94 15 0 109 13.8 199 2010-06-24 2010-08-12 49 2010-08-15 35644859 4072951 253-254 12.50 2.50 5.00 20.0 VAR YOK 1x1 60 17 80 77 12 0 2 82 97.6 200 2010-06-24 2010-08-15 52 2010-08-15 35644601 4073219 217-218 9.50 4.50 6.00 20.0 VAR VAR 1x1 57 17 7 39 39 1 1 47 83.0 201 2010-06-24 2010-06-01 35644162 4073568 166-167 8.00 3.00 7.00 18.0 YOK VAR 1x1 85 0 85 0.0 202 2010-06-24 2010-07-01 35644831 4072974 249-250 18.00 2.00 5.00 25.0 YOK VAR 1x1 35 0 35 0.0 203 2010-06-24 2010-07-16 35644776 4073027 242-243 7.00 2.00 6.00 15.0 YOK VAR 1x1 90 0 90 0.0 204 2010-06-24 2010-08-11 48 2010-08-16 35644255 4073499 176-177 10.00 4.00 5.00 19.0 YOK YOK 1x1 54 17 82 3 0 3 85 96.5 205 2010-06-24 2010-08-11 48 2010-08-16 35644084 4073631 156-157 7.00 2.00 8.00 17.0 YOK YOK 1x1 56 19 69 10 5 5 2 2 2 73 94.5 206 2010-06-24 2010-08-16 53 2010-08-19 35643669 4073915 108-109 5.00 3.50 8.00 16.5 YOK YOK 1x1 62 20 69 2 3 4 4 4 7 80 86.3 207 2010-06-25 2010-08-14 50 2010-08-18 35644671 4073161 225-226 11.00 3.00 8.00 22.0 VAR YOK 1x1 44 19 86 3 5 1 1 2 7 95 90.5 208 2010-06-25 2010-06-25 35643632 4073947 102-103 6.00 3.00 7.00 16.0 YOK VAR YOK 51 0 51 0.0 209 2010-06-25 2010-07-25 35640003 4073808 GÖL 5.00 1.00 1.00 7.0 YOK VAR YOK 46 0 46 0.0 210 2010-06-25 2010-08-13 49 2010-08-17 35643715 4073878 114-115 7.00 3.00 7.00 17.0 YOK VAR 1x1 53 20 8 68 1 2 8 3 3 1 80 85.0 211 2010-06-25 2010-08-15 51 2010-08-18 35643810 4073829 124-125 9.00 2.00 7.00 18.0 YOK YOK 1x1 56 19 87 2 5 5 1 93 93.5 212 2010-06-25 2010-08-17 53 2010-08-20 35644118 4073599 161-162 16.00 2.00 6.00 24.0 YOK VAR 1x1 47 19 14 70 3 0 2 86 81.4 213 2010-06-25 2010-08-17 53 2010-08-20 35645118 4072602 293-294 6.00 4.00 6.00 16.0 YOK VAR 1x1 44 19 19 56 2 2 2 4 3 82 68.3 214 2010-06-25 2010-08-16 52 2010-08-20 35645551 4071604 421-422 8.00 2.00 5.00 15.0 YOK VAR 1x1 50 17 12 70 1 2 2 4 3 89 78.7 215 2010-06-25 2010-08-16 52 2010-08-21 35643717 4073916 113-114 28.00 3.00 8.00 39.0 YOK YOK 1x1 45 19 72 5 1 1 2 75 96.0 216 2010-06-26 2010-06-27 35643167 4074260 GÖL 6.00 1.00 1.00 8.0 YOK VAR YOK 49 0 49 0.0 217 2010-06-26 2010-08-10 35644386 4073376 192-193 7.00 2.00 5.00 14.0 YOK VAR 1x1 79 0 79 0.0 218 2010-06-27 2010-06-15 35644819 4072968 250-251 6.00 4.00 2.00 12.0 YOK VAR YOK 85 0 85 0.0 219 2010-06-27 2010-06-29 35644754 4073054 239-240 4.00 6.00 4.00 14.0 YOK VAR YOK 60 0 60 0.0 220 2010-06-27 2010-07-12 35645008 4073761 176-177 10.00 2.00 4.00 16.0 YOK VAR 1x1 97 0 97 0.0 221 2010-06-28 2010-08-18 51 2010-08-23 35644200 4073537 170-171 13.50 6.00 4.00 23.5 VAR VAR 1x1 63 23 34 35 0 3 72 48.6 222 2010-06-28 2010-06-28 35644712 4073086 234-235 6.00 5.00 3.00 14.0 YOK VAR YOK 50 0 50 0.0 223 2010-06-28 2010-08-07 35644170 4073555 166-167 13.00 3.00 5.00 21.0 YOK VAR YOK 35 0 35 0.0 224 2010-06-28 2010-08-12 35644944 4072846 265-266 13.00 2.00 4.00 19.0 YOK VAR 1x1 72 0 72 0.0 225 2010-06-28 2010-08-18 35645465 4072029 357-358 19.00 6.00 4.00 29.0 YOK VAR 1x1 25 0 25 0.0 226 2010-06-28 2010-08-16 49 2010-08-19 35644604 4073205 220-221 8.50 4.00 4.00 16.5 YOK YOK 1x1 56 19 60 0 60 100.0 227 2010-06-28 2010-08-16 49 2010-08-20 35644635 4073183 223-224 9.50 6.00 4.00 19.5 YOK VAR 1x1 56 18 55 37 5 3 3 2 97 38.1 228 2010-06-29 2010-08-19 51 2010-08-21 35644312 4073468 183-184 17.00 7.00 5.00 29.0 VAR VAR 1x1 62 18 17 59 7 2 2 5 83 71.1 229 2010-06-29 2010-08-18 50 2010-08-22 35645254 4072441 313-314 16.00 2.00 4.00 22.0 VAR YOK 1x1 58 18 63 1 7 3 3 2 68 92.6 230 2010-06-29 2010-08-18 50 2010-08-22 35643791 4073845 121-122 20.00 6.00 5.00 31.0 VAR YOK 1x1 63 16 69 10 10 2 81 85.2 231 2010-06-29 2010-08-19 51 2010-08-23 35643587 4073982 98-99 19.50 2.50 5.00 27.0 VAR YOK 1x1 60 19 75 4 6 1 2 3 78 96.2 232 2010-06-29 2010-08-18 50 2010-08-21 35644255 4073492 176-177 10.00 3.50 4.00 17.5 YOK YOK 1x1 64 18 66 5 5 4 75 88.0 233 2010-06-30 2010-07-06 35645008 4072778 274-275 10.50 6.00 5.00 21.5 VAR VAR 1x1 94 0 94 0.0 234 2010-06-30 2010-07-16 35643801 4073841 122-123 19.00 7.00 5.00 31.0 VAR VAR 1x1 60 0 60 0.0 235 2010-06-30 2010-08-05 35644893 4072911 258-259 22.00 2.00 4.50 28.5 VAR VAR 1x1 93 0 93 0.0 236 2010-06-30 2010-08-13 35645138 4072606 294-295 12.00 7.00 5.00 24.0 VAR VAR 1x1 57 0 57 0.0 237 2010-06-30 2010-08-17 48 2010-08-19 35643564 4073996 96-97 20.50 7.00 6.00 33.5 VAR YOK 1x1 68 23 69 1 2 4 4 4 8 3 80 86.3 238 2010-06-30 2010-08-17 48 2010-08-20 35644406 4073384 194-195 18.00 6.00 5.50 29.5 VAR VAR 1x1 57 22 16 61 1 4 1 1 2 1 80 76.3 239 2010-06-30 2010-08-18 49 2010-08-21 35643569 4073992 96-97 20.50 7.00 6.00 33.5 VAR YOK 1x1 62 19 94 6 2 2 3 99 94.9 240 2010-06-30 2010-08-18 49 2010-08-22 35643206 4074190 28-29 27.00 2.00 5.50 34.5 VAR YOK 1x1 55 21 62 8 5 4 9 2 73 84.9 241 2010-06-30 2010-08-20 51 2010-08-26 35645370 4072220 337-339 10.00 5.00 4.00 19.0 VAR VAR 1x1 55 18 21 53 7 1 1 3 78 67.9 242 2010-06-30 2010-06-30 35644938 4072846 266-267 6.00 2.50 1.00 9.5 YOK VAR YOK 53 0 53 0.0 243 2010-06-30 2010-07-01 35644561 4073228 213-214 0.00 1.00 4.00 5.0 YOK VAR YOK 14 0 14 0.0 244 2010-06-30 2010-07-04 35645178 4072560 300-301 15.00 5.00 4.00 24.0 YOK VAR 1x1 103 0 103 0.0 245 2010-07-01 2010-08-19 49 2010-08-21 35644091 4073634 156-157 15.00 3.00 5.00 23.0 VAR VAR 1x1 62 19 11 75 2 4 4 2 92 81.5 246 2010-07-01 2010-08-19 49 2010-08-22 35644011 4073370 147-148 10.00 6.00 4.00 20.0 VAR YOK 1x1 57 19 70 3 1 1 2 3 75 93.3 28

247 2010-07-01 2010-08-22 52 2010-08-28 35644055 4073642 153-154 13.00 3.00 4.00 20.0 VAR VAR 1x1 59 18 10 60 1 11 4 2 6 2 78 76.9 248 2010-07-01 2010-07-01 35644679 4073111 230-231 26.00 4.00 5.00 35.0 YOK VAR YOK 60 0 60 0.0 249 2010-07-01 2010-07-01 35644924 4072855 265-266 4.00 2.00 4.00 10.0 YOK VAR YOK 42 0 42 0.0 250 2010-07-01 2010-08-21 51 2010-08-24 35643916 4073745 137-138 13.00 2.50 4.00 19.5 YOK YOK 1x1 59 19 65 14 5 1 1 2 4 71 91.5 251 2010-07-02 2010-08-08 35644767 4073039 241-242 16.00 5.00 3.00 24.0 VAR VAR 1x1 38 0 38 0.0 252 2010-07-02 2010-08-11 35644804 4072014 245-246 20.00 3.00 4.00 27.0 VAR VAR 1x1 87 0 87 0.0 253 2010-07-02 2010-08-21 50 2010-08-23 35644036 4073668 150-151 12.00 6.00 4.00 22.0 VAR VAR 1x1 59 19 24 65 11 1 1 2 4 95 68.4 254 2010-07-02 2010-08-22 51 2010-08-25 35643629 4073945 104-105 13.00 3.00 4.00 20.0 VAR YOK 1x1 62 17 64 2 2 3 69 92.8 255 2010-07-02 2010-08-23 52 2010-08-27 35644028 4073674 149-150 15.00 6.00 3.00 24.0 VAR YOK 1x1 60 18 66 6 1 1 2 1 69 95.7 256 2010-07-02 2010-07-05 35644716 4073080 235-236 13.00 4.00 2.00 19.0 YOK VAR 1x1 93 0 93 0.0 257 2010-07-02 2010-08-08 35645073 4072668 287-288 10.00 5.00 3.00 18.0 YOK VAR 1x1 73 0 73 0.0 258 2010-07-02 2010-08-22 51 2010-08-27 35645224 4072470 310-311 8.50 2.00 4.00 14.5 YOK VAR 1x1 59 19 25 62 5 5 0 87 71.3 259 2010-07-03 2010-07-05 35645402 4072170 342-343 12.00 6.00 4.00 22.0 VAR VAR 1x1 70 0 70 0.0 260 2010-07-03 2010-08-22 50 2010-08-24 35643578 4073985 99-100 22.50 6.00 4.00 32.5 VAR YOK 1x1 61 17 65 5 1 1 1 67 97.0 261 2010-07-03 2010-08-23 51 2010-08-26 35644359 4073419 188-189 20.00 4.00 3.00 27.0 VAR VAR 1x1 63 17 62 19 2 2 83 22.9 262 2010-07-03 2010-07-04 35649031 4072865 263-264 11.00 5.00 4.00 20.0 YOK VAR YOK 48 0 48 0.0 263 2010-07-03 2010-07-07 35645259 4072438 315-316 7.00 3.00 2.00 12.0 YOK VAR 1x1 41 0 41 0.0 264 2010-07-04 2010-08-23 50 2010-08-26 35644174 4073563 166-167 19.00 4.00 3.00 26.0 VAR YOK 1x1 53 19 100 7 1 7 7 2 109 91.7 265 2010-07-04 2010-08-23 50 2010-08-26 35643645 4073946 105-106 18.00 4.00 3.00 25.0 VAR VAR 1x1 54 17 7 67 8 0 2 76 88.2 266 2010-07-04 2010-08-25 52 2010-08-28 35644262 4073498 177-178 16.00 2.00 3.00 21.0 VAR VAR 1x1 59 19 25 48 2 0 4 77 62.3 267 2010-07-04 2010-08-25 52 2010-08-28 35643621 4073957 104-105 18.00 4.00 4.00 26.0 VAR YOK 1x1 63 17 67 5 1 1 68 98.5 268 2010-07-04 2010-08-28 55 2010-08-31 35645230 4072470 310-311 9.00 3.00 2.00 14.0 VAR YOK 1x1 49 19 79 6 2 2 81 97.5 269 2010-07-04 2010-08-26 53 2010-08-31 35643939 4073747 138-139 22.00 4.00 2.00 28.0 VAR VAR 1x1 57 19 16 63 1 3 1 1 80 78.8 270 2010-07-04 2010-07-04 35644069 4073630 155-156 4.00 5.00 5.00 14.0 YOK VAR YOK 47 0 47 0.0 271 2010-07-04 2010-07-13 35644730 4073089 236-237 3.00 2.00 5.00 10.0 YOK VAR YOK 101 0 101 0.0 272 2010-07-04 2010-08-18 35644991 4073133 228-229 8.00 4.00 4.00 16.0 YOK VAR 1x1 50 0 50 0.0 273 2010-07-05 2010-08-29 55 2010-09-01 35644167 4073564 165-166 21.50 2.00 2.00 25.5 VAR VAR 1x1 59 17 59 27 5 0 86 31.4 274 2010-07-05 2010-07-05 35644443 4073344 201-202 7.00 2.00 2.00 11.0 YOK VAR YOK 60 0 60 0.0 275 2010-07-05 2010-08-17 35644834 4072295 251-252 7.00 3.00 4.00 14.0 YOK VAR 1x1 42 0 42 0.0 276 2010-07-05 2010-08-27 53 2010-09-01 35644464 4073321 202-203 13.00 4.00 3.00 20.0 YOK YOK 1x1 66 18 78 3 10 2 1 3 81 96.3 277 2010-07-06 2010-07-08 35644803 4072995 246-247 9.00 3.00 4.00 16.0 VAR VAR 1x1 62 0 62 0.0 278 2010-07-06 2010-08-08 35644813 4072985 247-248 10.00 3.00 4.00 17.0 VAR VAR 1x1 65 0 65 0.0 279 2010-07-06 2010-08-14 35645168 4072554 300-301 10.00 2.00 4.00 16.0 VAR VAR 1x1 80 0 80 0.0 280 2010-07-06 2010-08-25 50 2010-08-29 35644594 4073224 217-218 14.00 3.00 4.00 21.0 VAR YOK 1x1 65 18 83 1 4 0 83 100.0 281 2010-07-06 2010-08-30 55 2010-08-30 35643858 4073786 130-131 9.50 2.00 4.00 15.5 VAR VAR 1x1 57 18 16 50 2 14 2 2 18 84 59.5 282 2010-07-06 2010-07-06 35644415 4073362 196-197 6.00 3.00 4.00 13.0 YOK VAR YOK 85 0 85 0.0 283 2010-07-06 2010-07-07 35644196 4073526 171-172 6.00 2.00 4.00 12.0 YOK VAR YOK 31 0 31 0.0 284 2010-07-06 2010-08-09 35644151 4073564 165-166 9.50 2.00 4.00 15.5 YOK VAR 1x1 56 18 74 0 74 0.0 285 2010-07-06 2010-08-24 49 2010-08-28 35643577 4073994 97-98 28.00 3.00 4.00 35.0 YOK YOK 1x1 50 19 89 3 3 2 2 4 2 95 93.7 286 2010-07-07 2010-08-30 54 2010-09-01 35643567 4073980 96-97 18.00 2.00 4.00 24.0 VAR YOK 1x1 59 18 68 3 2 2 4 4 76 89.5 287 2010-07-07 2010-08-30 54 2010-09-01 35643571 4073979 97-98 16.00 2.00 4.00 22.0 VAR VAR 1x1 56 19 13 68 2 1 1 3 85 80.0 288 2010-07-07 2010-07-07 35644439 4073346 201-202 4.00 2.00 5.00 11.0 YOK VAR YOK 65 0 65 0.0 289 2010-07-07 2010-07-07 35645386 4072233 335-336 19.00 3.00 3.00 25.0 YOK VAR YOK 70 0 70 0.0 290 2010-07-07 2010-07-09 35645388 4072236 334-335 25.00 2.00 4.00 31.0 YOK VAR YOK 65 0 65 0.0 291 2010-07-07 2010-08-27 51 2010-09-03 35643943 4073713 140-141 11.00 2.00 4.00 17.0 YOK VAR 1x1 56 19 18 36 1 5 10 10 3 67 53.7 292 2010-07-08 2010-08-16 35644757 4073070 238-239 17.00 1.00 4.00 22.0 VAR VAR 1x1 89 0 89 0.0 293 2010-07-08 2010-08-19 35644908 4072878 261-262 11.00 3.00 3.00 17.0 VAR VAR 1x1 82 0 82 0.0 294 2010-07-08 2010-08-27 50 2010-08-31 35643931 4073730 138-139 9.00 2.00 4.00 15.0 YOK YOK 1x1 52 20 82 2 4 4 1 87 94.3 295 2010-07-09 2010-08-29 51 2010-09-03 35643888 4073778 133-134 20.00 1.00 6.00 27.0 VAR YOK 1x1 54 18 66 6 4 1 5 1 72 91.7 296 2010-07-09 2010-07-09 35645296 4072348 324-325 24.00 4.00 4.00 32.0 YOK VAR YOK 55 0 55 0.0 297 2010-07-10 2010-08-29 50 2010-09-01 35643320 4074142 43-44 21.00 5.00 3.00 29.0 YOK VAR YOK 59 17 13 61 6 2 2 3 79 77.2 29

298 2010-07-10 2010-08-28 49 2010-09-03 35643806 4073837 123-124 12.00 2.00 6.00 20.0 YOK YOK 1x1 59 18 77 1 12 4 4 3 84 91.7 299 2010-07-11 2010-08-30 50 2010-09-03 35644238 4073506 275-276 16.00 3.00 5.00 24.0 VAR YOK 1x1 60 20 66 1 2 3 3 72 91.7 300 2010-07-11 2010-09-01 52 2010-09-03 35643963 4073725 141-142 19.00 1.00 8.00 28.0 VAR YOK 1x1 63 16 70 10 1 1 71 98.6 301 2010-07-12 2010-08-30 49 2010-09-03 35645406 4072161 343-344 16.50 2.00 4.00 22.5 VAR VAR 1x1 60 20 53 64 1 1 118 54.2 302 2010-07-12 2010-08-31 50 2010-09-04 35643574 4073983 97-98 23.50 2.00 4.00 29.5 VAR YOK Beyaz 52 16 64 4 2 1 3 2 69 92.8 303 2010-07-12 2010-08-30 49 2010-09-03 35643884 4073759 133-134 10.00 2.00 4.00 16.0 YOK VAR Beyaz 55 19 17 45 9 9 71 63.4 304 2010-07-12 2010-09-03 35645288 4072414 317-318 31.00 3.00 4.00 38.0 YOK VAR 1x1 85 0 85 0.0 305 2010-07-13 2010-08-18 35644938 4072860 263-265 14.00 1.00 4.00 19.0 VAR VAR Beyaz 64 0 64 0.0 306 2010-07-13 2010-09-02 51 2010-09-02 35645251 4072441 313-314 10.00 1.00 5.00 16.0 VAR VAR Beyaz 53 17 26 39 0 65 60.0 307 2010-07-13 2010-08-30 48 2010-09-04 35644389 4073400 192-193 20.00 2.00 5.00 27.0 VAR YOK Beyaz 52 20 59 2 1 3 62 95.2 308 2010-07-13 2010-09-01 50 2010-09-04 35644503 4073289 207-208 17.50 2.00 5.00 24.5 VAR YOK Beyaz 63 18 62 12 4 2 1 1 4 66 93.9 309 2010-07-14 2010-09-02 50 2010-09-04 35643649 4073933 106-107 20.00 1.00 5.00 26.0 VAR YOK Beyaz 59 17 72 2 2 2 5 79 91.1 310 2010-07-14 2010-09-01 49 2010-09-05 35645087 4072665 287-288 22.00 1.00 5.00 28.0 VAR VAR Beyaz 61 17 50 20 1 5 5 4 79 25.3 311 2010-07-15 2010-08-23 35645151 4072597 295-296 11.00 2.00 5.00 18.0 VAR VAR Eski 74 0 74 0.0 312 2010-07-15 2010-09-02 49 2010-09-02 35644480 4073310 202-203 10.00 8.00 5.00 23.0 VAR VAR YOK 53 19 10 70 4 2 2 82 85.4 313 2010-07-15 2010-09-02 49 2010-09-04 35643604 4073961 100-101 20.50 5.00 5.00 30.5 VAR YOK Eski 61 15 66 14 6 8 1 9 1 76 86.8 314 2010-07-15 2010-09-02 49 2010-09-04 35644031 4073660 150-151 11.50 3.00 6.00 20.5 VAR VAR YOK 49 20 17 49 2 3 3 4 73 67.1 315 2010-07-15 2010-09-03 50 2010-09-06 35645423 4072135 347-348 15.50 2.00 5.00 22.5 VAR YOK Eski 60 18 76 4 3 2 5 2 83 91.6 316 2010-07-15 2010-09-03 50 2010-09-07 35645197 4072514 304-305 12.00 1.00 5.00 18.0 VAR YOK Eski 61 17 79 0 2 81 97.5 317 2010-07-15 2010-07-15 35645072 4072689 284-285 2.00 5.00 6.00 13.0 YOK VAR YOK 68 0 68 0.0 318 2010-07-16 2010-09-02 48 2010-09-05 35644047 4073660 151-152 21.00 2.00 3.00 26.0 VAR VAR Eski 57 18 22 68 6 3 2 5 95 71.6 319 2010-07-16 2010-09-02 48 2010-09-06 35643665 4073937 105-106 20.00 3.00 5.00 28.0 VAR YOK Eski 53 20 69 9 0 69 100.0 320 2010-07-16 2010-09-04 50 2010-09-06 35643687 4073909 110-111 19.00 2.00 5.00 26.0 VAR YOK Eski 57 17 81 10 1 1 82 98.8 321 2010-07-17 2010-09-02 47 2010-09-06 35645285 4072374 320-321 12.50 2.00 5.00 19.5 VAR VAR Eski 61 17 14 54 5 2 2 3 73 74.0 322 2010-07-17 2010-09-02 47 2010-09-06 35644945 4072846 265-266 12.50 2.00 5.00 19.5 VAR YOK Eski 58 19 52 3 2 1 3 5 60 86.7 323 2010-07-17 2010-09-02 47 2010-09-06 35644668 4073151 227-228 12.00 2.00 5.00 19.0 VAR VAR YOK 59 17 17 49 3 2 2 4 2 72 68.1 324 2010-07-17 2010-09-04 49 2010-09-06 35643881 4073777 133-134 18.00 2.00 5.00 25.0 VAR VAR YOK 58 17 38 43 2 3 5 1 87 49.4 325 2010-07-17 2010-09-03 48 2010-09-06 35644193 4073539 169-170 8.00 2.00 5.00 15.0 YOK YOK Eski 58 21 68 6 1 5 6 1 75 90.7 326 2010-07-18 2010-09-01 35644738 4073086 236-237 16.50 2.00 4.00 22.5 VAR VAR 1x1 53 0 53 0.0 327 2010-07-18 2010-09-07 51 2010-09-10 35643604 4073986 99-100 28.50 3.00 4.00 35.5 VAR YOK 1x1 68 20 72 8 1 2 3 3 78 92.3 328 2010-07-19 2010-09-06 49 2010-09-10 35644657 4073187 220-221 16.00 2.00 5.00 23.0 VAR VAR Eski 62 18 19 81 9 1 2 3 2 105 77.1 329 2010-07-19 2010-09-07 50 2010-09-12 35644352 4073419 187-188 13.50 2.00 5.00 20.5 VAR YOK Eski 59 19 69 5 1 1 2 4 75 92.0 330 2010-07-20 2010-09-08 50 2010-09-10 35645361 4072266 333-334 16.00 2.00 3.00 21.0 VAR YOK Eski 63 19 85 9 1 3 4 1 90 94.4 331 2010-07-20 2010-09-06 48 2010-09-10 35645432 4072103 348-349 18.00 2.00 3.00 23.0 YOK YOK Eski 61 19 45 2 2 1 48 93.8 332 2010-07-20 2010-09-07 49 2010-09-12 35644684 4073112 231-232 16.00 4.00 4.00 24.0 YOK YOK YOK 59 17 40 0 4 44 90.9 333 2010-07-20 2010-09-08 50 2010-09-13 35644811 4073980 248-249 8.00 3.00 2.00 13.0 YOK YOK YOK 57 18 57 2 2 1 3 60 95.0 334 2010-07-21 2010-09-07 48 2010-09-10 35643684 4073919 109-110 12.50 3.00 7.00 22.5 YOK VAR 1x1 60 20 58 34 0 1 93 36.6 335 2010-07-23 2010-09-09 48 2010-09-13 35644901 4072894 259-260 17.50 3.50 2.50 23.5 VAR VAR YOK 61 17 16 50 3 2 2 2 70 71.4 336 2010-07-23 2010-09-09 48 2010-09-14 35645107 4072632 292-293 29.00 3.50 2.50 35.0 YOK YOK YOK 56 17 53 0 2 55 96.4 337 2010-07-23 2010-09-10 49 2010-09-15 35644997 4072783 275-276 9.50 3.50 2.50 15.5 YOK YOK Eski 59 18 84 6 3 1 4 2 90 93.3 338 2010-07-24 2010-09-10 35645495 4071927 373-374 12.00 2.00 1.00 15.0 YOK VAR Eski 54 0 54 0.0 339 2010-07-25 2010-09-12 49 2010-09-13 35643533 4074004 94-95 9.50 2.00 4.00 15.5 YOK YOK 1x1 62 19 63 4 1 6 7 3 73 86.3 340 2010-07-26 2010-09-11 47 2010-09-13 35643969 4073727 142-143 15.00 2.00 5.00 22.0 VAR YOK Eski 58 20 57 5 4 2 18 24 3 84 67.9 341 2010-07-26 2010-09-12 48 2010-09-13 35643632 4073956 102-103 14.50 3.00 8.00 25.5 VAR YOK YOK 68 19 64 4 4 68 94.1 342 2010-07-26 2010-09-11 47 2010-09-15 35644840 4072942 254-255 13.00 2.00 5.00 20.0 VAR YOK 1x1 57 18 72 4 2 1 3 75 96.0 343 2010-07-26 2010-09-13 49 2010-09-18 35644064 4073618 157-158 7.00 3.00 4.00 14.0 YOK YOK YOK 59 19 55 0 1 56 98.2 344 2010-07-27 2010-09-15 50 2010-09-20 35643869 4073789 131-132 6.00 4.00 3.00 13.0 YOK YOK YOK 62 18 63 2 2 1 3 2 68 92.6 345 2010-07-28 2010-09-15 49 2010-09-18 35643188 4074207 24-25 16.00 5.00 16.50 37.5 VAR VAR 1x1 59 18 12 61 4 5 4 4 3 80 76.3 346 2010-07-30 2010-09-19 51 2010-09-23 35644254 4073480 177-178 10.00 2.00 5.00 17.0 YOK YOK YOK 57 17 76 6 1 2 3 2 81 93.8 347 2010-07-31 2010-09-17 48 2010-09-18 35644084 4073622 156-157 6.50 2.00 5.50 14.0 VAR YOK 1x1 61 19 57 6 3 2 5 1 63 90.5 348 2010-08-01 2010-09-04 35643987 4073689 146-147 8.00 2.00 5.00 15.0 YOK VAR 1x1 50 0 50 0.0 30

349 2010-08-02 2010-09-19 48 2010-09-24 35645377 4072259 334-335 32.00 5.00 4.00 41.0 YOK YOK 1x1 59 18 70 3 2 1 3 2 75 93.3 350 2010-08-03 2010-09-21 49 2010-09-25 35643990 4073682 147-148 5.00 2.00 5.00 12.0 YOK VAR YOK 61 19 23 51 4 4 2 6 3 83 61.4 351 2010-08-03 2010-09-23 51 2010-09-27 35645381 4072201 339-340 3.50 5.00 2.00 10.5 YOK YOK 1x1 58 17 56 4 2 6 8 4 68 82.4 352 2010-08-04 2010-09-23 50 2010-09-27 35644101 4073594 161-162 7.00 2.00 5.00 14.0 YOK YOK YOK 56 18 79 4 2 2 2 83 95.2 353 2010-08-05 2010-09-23 49 2010-09-27 35644341 4073437 186-187 18.50 3.00 5.00 26.5 VAR YOK 1x1 61 18 78 6 3 2 5 2 85 91.8 354 2010-08-06 2010-09-25 50 2010-09-29 35644170 4073572 166-167 16.00 3.00 5.00 24.0 VAR VAR 1x1 57 17 19 48 5 2 2 1 70 68.6 toplam 10496 14782 609 212 755 410 174 296 880 524 26682 55.4 ortalama 52.9 12.6 3.0 4.0 19.6 57.0 18.5 46.6 66.6 8.1 4.6 4.9 2.9 2.1 3.3 2.5 2.9 75.4 50.9 min 46.0 0.0 0.0 1.0 5.0 43.0 15.0 2.0 15.0 1.0 1.0 1.0 1.0 0.0 0.0 0.0 1.0 14.0 0.0 mak 66.0 34.0 11.0 16.5 41.0 70.0 23.0 103.0 123.0 77.0 39.0 14.0 15.0 6.0 30.0 35.0 9.0 130.0 100.0 31

Gece arazileri esnasında yuva ve izlerin kayıtları tutularak yuvaların korunması için taşıma ve kafesleme çalışmaları da devam ettirilmiştir. Yuva kafeslemede kullanılan kum altı kafeslerin 1 m olması da bu korumada etkili olduğu ayrıca köşelerden kuvvetlendirici kazıkların kullanılması da predasyona karşı koruma da başarıyı artıran faktörler olmuştur. Kum altı ve kum üstü kafesler aşağıdaki Şekil 6 da verilmiştir. Şekil 6. Yuva korumada kullanılan kum altı (solda) ve kum üstü (sağda) kafesleri. Dalyan Kumsalında 2010 yaz sezonunda tespit edilen yuvaların GPS kayıtları dijital harita olarak işlenmiş ve küçük ölçekli olarak aşağıda verilmiş olup, 1:25000 ölçekli olarak ayrı ve elektronik olarak da sunulmuştur (Şekil 7). Şekil 7. Dalyan Kumsalında 2010 yılı yuvalarının harita üzerinde işaretlenmesi. (1:25000 digital olarak ve basılı olarak ekte verilmiştir). 32

3.1.2. Ergin Bireyler ve Morfometrik ölçümler Yuva yapan bireylerden 60 adeti markalanmış ve bunların 12 adeti tekrar ikinci yuvada görülmüştür ve daha önceki yıllarda markalanmış 4 adet birey de gözlenmiştir. Dalyan Kumsalında 2010 yılında markalanan ergin C.caretta bireylerinin ortalama Düz Karapaks Boyu (DKB) 71.0 cm, Düz Karapaks Eni (DKE) 54.5cm, Eğri Karapaks Boyu (EKB) 76.5cm, Eğri Karapaks Eni (EKE) 68.1 cm olarak ölçülmüştür. Bu kaplumbağalarla ilgili morfometrik ölçümler ve marka numaraları Tablo 3 de verilmiştir. Tablo 3. Dalyan Kumsalı nda Markalanan Deniz Kaplumbağaları İle İlgili Bilgiler Marka No Markalama Markalama DKB DKE EKB EKE 1. Görülme 2. Görülme 3. Görülme 4. Görülme Tarihi Yeri (cm) (cm) (cm) (cm) Tarihi Tarihi Tarihi Tarihi TR-Y0008 19.05.2010 SAĞ 71 53 76 67 19.05.2010 TR-Y0009 22.05.2010 SAĞ 67,5 54 73 64,5 22.05.2010 TR-Y0010 04.06.2010 SAĞ 77,7 55,5 83 70 04.06.2010 TR-Y0011 06.06.2010 SAĞ 70,5 55,5 74 70 06.06.2010 TR-Y0012 06.06.2010 SAĞ 73,5 58,5 77 73 06.06.2010 TR-Y0013 07.06.2010 SAĞ 78,4 58,7 81 73 07.06.2010 TR-Y0014 07.06.2010 SAĞ 71 54 73 65 07.06.2010 TR-Y0016 08.06.2010 SAĞ 80 56 84 71 08.06.2010 TR-Y0017 09.06.2010 SAĞ 67 50 71 65 09.06.2010 TR-Y0018 09.06.2010 SAĞ 72 55 77,5 69,5 09.06.2010 30.06.2010 TR-Y0020 12.06.2010 SAĞ 68 55 75 70 12.06.2010 TR-Y0021 12.06.2010 SAĞ 74 54 76 66 12.06.2010 TR-Y0022 15.06.2010 SAĞ 72 53 75 66 15.06.2010 TR-Y0023 15.06.2010 SAĞ 74 55 77 67 15.06.2010 12.07.2010 TR-Y0024 16.06.2010 SAĞ 73 62 76 69 16.06.2010 TR-Y0025 16.06.2010 SAĞ 64 47 71 63 16.06.2010 TR-Y0202 16.06.2010 SAĞ 65 55 72 67 16.06.2010 TR-Y0201 16.06.2010 SAĞ 61 55 68 63 16.06.2010 TR-Y0026 17.06.2010 SAĞ 75 88 81 90 17.06.2010 TR-Y0027 17.06.2010 SAĞ 69 75 85 90 17.06.2010 TR-Y0029 17.06.2010 SAĞ 70 51,5 73,5 67 17.06.2010 02.07.2010 TR-Y0030 18.06.2010 SAĞ 68 50 74 67 18.06.2010 12.07.2010 TR-Y0031 18.06.2010 SAĞ 75 59 82 73 18.06.2010 30.06.2010 TR-Y0032 19.06.2010 SAĞ 71 55,5 78 67 19.06.2010 TR-Y0033 19.06.2010 SAĞ 69,5 54,5 75,5 65 19.06.2010 02.07.2010 TR-Y0034 20.06.2010 SAĞ 69,5 53,5 74 66,5 20.06.2010 TR-Y0035 21.06.2010 SAĞ 68 52 73 67 21.06.2010 15.07.2010 TR-Y0040 21.06.2010 SAĞ 65 47 70 60,5 21.06.2010 TR-Y0042 22.06.2010 SAĞ 72 51,5 75 65 22.06.2010 TR-Y0036 24.06.2010 SAĞ 75,5 58 82 73 24.06.2010 05.07.2010 TR-Y0037 24.06.2010 SAĞ 71 51 81 73 24.06.2010 05.07.2010 07.07.2010 08.07.2010 TR-Y0038 26.06.2010 SAĞ 73 54,5 76 68,5 26.06.2010 TR-Y0039 26.06.2010 SAĞ 72,5 53 76 67 26.06.2010 TR-Y0061 27.06.2010 SAĞ 66 53 72 66 27.06.2010 09.07.2010 10.07.2010 TR-Y0062 27.06.2010 SAĞ 70 49 73 64 27.06.2010 TR-Y0048 28.06.2010 SAĞ 74 55 77 69 28.06.2010 TR-Y0063 28.06.2010 SAĞ 66 48 72 66 28.06.2010 TR-Y0007 28.06.2010 SAĞ 69 50 73 65 28.06.2010 TR-Y0043 29.06.2010 SAĞ 64,5 43,5 88 60 29.06.2010 09.07.2010 TR-Y0044 29.06.2010 SAĞ 72,5 54,5 79 68 29.06.2010 TR-Y0045 29.06.2010 SAĞ 70,5 53,5 77,5 65,5 29.06.2010 TR-Y0046 30.06.2010 SAĞ 67 50 72 62 30.06.2010 16.07.2010 TR-Y0005 01.07.2010 SAĞ 70 54 75 67 01.07.2010 TR-Y0047 03.07.2010 SAĞ 63 45,5 70 58,5 03.07.2010 TR-Y0049 03.07.2010 SAĞ 72,5 53 76 67 03.07.2010 TR-Y0050 04.07.2010 SAĞ 68,5 50,5 74 67 04.07.2010 TR-Y0051 05.07.2010 SAĞ 69 53 77 68 05.07.2010 33

TR-Y0052 06.07.2010 SAĞ 71,5 52,5 79 65 06.07.2010 TR-Y0053 08.07.2010 SOL 70,5 54 75 70 08.07.2010 TR-Y0054 09.07.2010 SAĞ 71,5 50 77,5 67,5 09.07.2010 TR-Y0055 11.07.2010 SOL 68,5 50 72 62,5 11.07.2010 TR-Y0056 11.07.2010 SAĞ 75,5 54 82 67 11.07.2010 TR-Y0057 11.07.2010 SAĞ 83,5 61 89 76 11.07.2010 TR-Y0058 14.07.2010 SAĞ 77 56,5 83 76 14.07.2010 TR-Y0006 14.07.2010 SAĞ 80 61 85 79 14.07.2010 TR-Y0059 15.07.2010 SAĞ 63,5 46,5 68,5 59,5 15.07.2010 TR-Y0060 15.07.2010 SAĞ 79 67 81 74 15.07.2010 TR-Y0064 16.07.2010 SAĞ 67,5 49 69 62 16.07.2010 TR-Y0065 31.07.2010 SAĞ 69,5 54,5 74 70 31.07.2010 TR-Y0066 02.08.2010 SAĞ 75 55,5 80 68,5 02.08.2010 TR-C2085 SAĞ 66,5 47,5 69 62 06.06.2010 TR-C2182 SAĞ 67 50 74 62 12.06.2010 TR-C2072 SAĞ 76 52 86 73 21.06.2010 TR-A016 SAĞ 74 60 79,5 70 28.06.2010 3.1.3. Yuva ve Yuvalarla ilgili ölçümler 2010 yaz sezonu içerisinde tespit edilen toplam 354 yuvanın 133 adeti tamamen tilkiler tarafından predasyona uğrarken 92 adeti de kısmen predasyona uğramıştır. Toplam 118 (%33.3) adeti kafeslenemeden predasyona uğramıştır (Şekil 8a). Ana pradatör olarak 216 yuvada tilki iken, 8 yuvada porsuk ve bir yuvada ise yengeç olmuştur. Toplam 222 (%63) yuvadan yavru çıkışı gerçekleşmiştir. 129 yuva ise predasyondan tamamen korunabilmiştir. Predasyona karşı çözüm arayışları çerçevesinde toplam 236 (%66,7) adet yuva kum altı kafeslerle kafeslenmiş, düz, kapaklı ve köşelerinden metal kazıklarla çakılmış kafesler kullanılmıştır. Dalyan Kumsalı nda predasyonlardan sonra 10496 (%39.3) adet deniz kaplumbağası yumurtası tahrip olmuştur (Şekil 8b). Predasyonların büyük çoğunluğu yuvaların yapıldığı gece tilkiler tarafından gerçekleştirilmiştir. Ana predatör tilki olsa da az sayıda porsuk ve yengeç predasyonuna rastlanmıştır. Elektronik tilki sayar ve savar cihazı da test amaçlı olarak belli dönemlerde uygulanarak memeli populasyonunun durumu ve deniz kaplumbağa yuvalarına olan etkileri çerçevesinde kullanılmış ve sonraki yıllardaki çalışmalar için gece görüş kameralarının kullanılması önerilmiştir. 34

Sağlam Yuva; 129; 36% a) Yuvaların durumu Yarı Predasyon, 92, 26% Tam Predasyon, 133, 38% Toplam Embriyo, 880, 3% Boş Kabuk, 14782, 56% Döllenmemiş Yumurta, 524, 2% Predasyonlu Yumurta, 10496, 39% B)Yumurtalar c) Yumurtaların Bozulma durumları-embryo ölümleri Döllenmemiş Yumurta, 524, 38% Erken Dönem Embriyo, 410, 29% Yuva içinden çıkarılan canlı yavrular, 609, 4% d) Yavruların Durumu Yuva içinde sıkışarak ölmüş yavrular, 212, 1% Geç Dönem Embriyo, 296, 21% Orta Dönem Embriyo, 174, 12% Yuva yüzeyine ulaşabilen canlı yavrular, 13961, 95% Şekil 8. Dalyan Kumsalında 2010 yılındaki yuva ve yumurtaların durumlarını gösteren grafikler. Toplam 236 yuvadan yavru çıkışı gözlenmiş, kontrol açışlarının sonucunda toplam yumurta sayısı 26682, döllenmemiş yumurta sayısı 524, ölü embriyoların sayısı 880, predasyonla tahrip edilmiş yumurta sayısı 10496 ve yavru çıkışı gerçekleşmiş boş kabuk sayısı 14782 olarak bulunmuştur. Yavru çıkış başarısı % 55,4 olarak hesaplanmıştır (Şekil 8b). Toplam 14782 yumurtadan çıkmış yavruların 13961 (%94.5) i denize ulaşmayı başarmıştır. Yuvaların ortalama derinlikleri 57 (43-70) cm, ortalama çapları 18,5 (15-23) cm, ortalama kuluçka süreleri 52,9 (46-66) gün, yuvalara bırakılan ortalama yumurta sayısı ise 75,4 (14-130) olarak bulunmuştur. Yukarıdaki grafiklerden de görüleceği üzere yumurtaların %55,4 (14782) ünden yavru çıkışı gerçekleşmiştir. Yavru çıkışı önceki yıllarla göre yüksektir ancak yine de bu başarıyı etkileyen en büyük faktör yumurta predasyon oranının çok yüksek oluşudur (10496 yumurta, %39,3 oranında). Yumurtalardaki embryonik ölümler genel olarak düşüktür ve oranları %12-29 arasında değişmektedir. Yumurtadan çıkan toplam 14782 yavrunun, 821 adeti yuva içerinde bulunmuş ve 609 (%74,2) adeti yuva içinden canlı olarak çıkarılırken, geri kalan 212 (%25,8) yavru ise yuva 35

içeirinde ölü olarak bulunmuştur. Ayrıca 755( %5,1) yavru denize giderken yengeç, martı, porsuk ve otlara takılma gibi nednelerden dolayı denize ulaşamamıştır (Şekil 9). Yuva içinde ölü yavrular, 212, 1% Yolda ölü yavrular, 755, 5% Denize ulaşan yavru sayısı, 13815, 94% Şekil 9. Dalyan Kumslaında 2010 yılında yavruların denize ulaşma oranları. 3.1.4. Sıcaklık Çalışması 20010 yuvalama sezonunda yumurtadan çıkan yavruların cinsiyetinin tahmin edilmesine yönelik olarak 24 yuvadan sağlıklı sıcaklık verileri alınmıştır. Ayrıca kumsalın genel sıcaklık profilinin belirlenmesi açısından kumsalda belli aralıklarla kum sıcaklığı ölçülmüştür. Ölçümlerin tamamı TİNYTALK adı verilen data loggerlarla yapılmıştır. Cihazlar yuvalara ve kumsala yerleştirilmeden önce her bir buçuk saatte bir, günde toplam 16 ölçüm alacak şekilde programlanmıştır. Kaydedilen sıcaklıklar bilgisayar ortamına aktarılarak veriler yorumlanmış ve grafikler elde edilmiştir (Şekil 10-12). Gerek kumsaldaki kum sıcaklıklarından ve yuvalardan elde edilen veriler aşağıda grafikler halinde özetlenmiştir. Bir yuvada yuva içi sıcaklık farklılığını gözleyebilmek için yuva üst, orta ve alt kısımlarına yerleştirilerek yuva içi sıcaklık farklılığı araştırılmıştır. Bu yuvadan da görüleceği gibi yuvanın alt kısmı orta ve üst kısımlara göre daha serin bir sıcaklık göstermiştir. Genel olarak yuvalama sezonu boyunca da kuluçka sıcaklığında bir artış görülmektedir (Şekil 10). Yuvanın derinliği 39 ile 56 cm arasında değişirken bu yaklaşık 20 cm derinlik farkı yaklaşık 1 o C sıcaklık farkı göstermekte olup, ancak yuvanın genel sıcaklığı kuluçkanın ortadaki 1/3 lük döneminde ise 29 o C nin üzerinde seyretmiştir. 36

Şekil 10. Yuvanın 3 farklı derinliğinde yuva sıcaklığı değişimi. Yuva sıcaklıkları yanında kum sıcaklıkları da yuva derinliklerinde denizden farklı mesafelerde kaydedilmiştir. Örnek olarak Şekil 11 deki kum sıcaklıkları 4 gün süreyle karşılaştırılmıştır. Buradan da görüleceği üzere kumsal üzerinde denizden karaya doğru ilerlendikçe kum sıcvaklıklarında bir artış söz konusudur ve Genel olarak sezon boyunca farklı sıcaklıklar kaydedilmeisne rağmen her 10 metrelik mesafede yaklaşık 1 o C lik bir ısınma söz konusudur (Şekil 11). Şekil 11.Denizden 3 farklı uzaklıkta kum sıcaklığı değişimi. 37

Benzer şekilde kum sıcaklıkları denizden karaya doğru nasıl değiştiğini araştırırken, kumsalın farklı bölümlerinde de sıcaklıkların nasıl değiştiği araştırılmış ve kumslaın boğaz kısmından itibarek her km bir bölge olarak alınmıştır. Şekil 12 den de görüleceği üzere yukarıda bahsedilen her 10 metrelik karaya doğru ilerleyiş yaklaşık 1 oc lik bir ısınmadan bahsedilmiştir, ancak bu durumun kumslaın bütün bölgeleri için aynı şekilde olduğu söylenemez. Yani kumsal içi sıcaklık farklılıkları da mevcuttur. Genel olarak denize yakın 10 metrelik bölüm kumsallar arasında aynı seyrederken İnceburunun bulunduğu bölgeye göre ve İztuzu kumslaına doğru bu sıcaklık biraz düşüş göstermektedir. Yani bu bölge gerek dağların rüzgar etkisinden ve gerekse göl-deniz bağlantısından dolayı sıcaklıkları kumslaın diğer bölgeleirne göre kısmen farklılık göstermektedir. Şekil 12. Dalyan Kumslaının bölgeleri arasındaki sıcaklık farkının incelenmesi. Sıcaklıkları kaydedilen toplam 24 yuvanın sıcaklıkları analiz edildiğinde, 16 yuvanın kuluçka süresinin ortadaki 1/3 lük kısmındaki sıcaklık ortalaması cinsiyet oranının yarı yarıya olduğu eşik sıcaklıktan (~29 o C) fazladır. Bu da demektir ki bu 16 yuvadan çıkan dişi bireylerin sayısı erkeklerden daha fazladır. Bu yuvalara ait olarak özet bilgiler Tablo 4 de verilmiştir. Bu yuvalardaki ortalama yumurta sayısı 85 olup, yavru çıkış başarıları da %82 olarak hesaplanmıştır. 38

Tablo 4. Dalyan Kumslaında yuva sıcaklıklarına ait özet bilgiler ve yavru cinsiyet oran tahminleri. Kuluçka Süresinin Ortadaki 1/3'lük Kısmı Yuva Numarası (Tablo ) Yuva Tarihi Yumurta Sayısı Yuva Derinliği (cm) Yavru Çıkış Başarısı (%) Denize Uzaklık (m) Kuluçka Süresi (gün) (Ortadaki 1/3) Sıcaklık ( o C) ±St. Sapma Minimum Maximum Cinsiyet (% ) DY 1 15.05.2010 57 54 94,74 25 66 27,37 1,05 25,9 28,82 31,42 DY 17 24.05.2010 61 63 90,16 20 64 28,16 0,53 26,62 29,56 42,54 DY 16 24.05.2010 74 25 PRE 28,76 0,64 27,00 29,90 50,94 DY 18 25.05.2010 75 53 81,33 19 64 28,37 0,50 27,35 29,56 45,42 DY 20 25.05.2010 80 53 97,50 25 61 28,74 0,48 27,72 29,56 50,67 DY 21 26.05.2010 82 51 96,34 23 58 28,73 0,66 27,35 29,93 50,48 DY 22 26.05.2010 96 57 90,63 20 58 28,88 0,73 27,72 30,30 52,59 DY 23 26.05.2010 130 59 76,15 25 62 28,69 0,45 28,08 29,93 49,92 DY 24 27.05.2010 88 54 89,77 17 63 28,35 0,70 27,35 29,93 45,14 DY 25 27.05.2010 105 57 92,38 24 61 27,89 0,65 26,99 29,19 38,78 DY 28 28.05.2010 109 52 99,08 18 58 28,65 0,68 27,35 30,30 49,41 DY 26 28.05.2010 126 56 97,62 29 56 28,97 0,55 27,72 30,30 53,80 DY 27 28.05.2010 76 53 92,11 19 61 28,45 0,67 27,35 29,93 46,53 DY 146 20.06.2010 80 60 61,25 19 54 29,59 0,57 28,72 30,61 62,56 DY 147 20.06.2010 71 65 98,59 22 54 29,85 0,65 28,76 30,97 66,13 DY 172 24.06.2010 82 59,5 97,56 20 49 30,53 0,55 29,41 31,47 75,63 DY 175 24.06.2010 47 57 82,98 20 52 30,30 0,49 29,23 31,06 72,45 DY 170 24.06.2010 109 51 13,76 16 46 30,36 0,56 29,39 31,42 73,36 DY 260 06.07.2010 84 57 59,52 15,5 55 30,63 0,44 29,79 31,39 77,09 DY 282 12.07.2010 118 60 54,24 22,5 49 31,75 0,36 30,84 32,57 92,75 DY 310 18.07.2010 78 68 92,31 35,5 51 31,58 0,61 30,80 32,88 90,41 DY 309 18.07.2010 53 22,5 PRE 30,67 0,38 30,17 31,42 77,70 DY 328 25.07.2010 73 62 86,30 15,5 49 31,61 0,71 30,30 33,73 90,81 DY 331 26.07.2010 84 58 67,86 22 47 30,41 0,28 29,93 31,05 73,95 ORTALAMA 84,9 57,3 82,4 21,6 56,3 29,5 28,4 30,7 60,9 ±STSAPMA 21,9 4,6 20,5 4,5 6,1 1,3 1,4 1,2 17,6 39

Sıcaklık cihazı yerleştirilen yuvalar kumsalın genelini yansıtacak şekilde bir dağılımla seçilmiştir. Elde edilen veriler değerlendirildiğinde tüm yuvalardan ortalama 29,5 C (29,1 C-32,9 C) sıcaklık tespit edilmiştir. Deniz kaplumbağalarının cinsiyetlerinin belirlenmesinde, embriyonik gelişimin ortadaki 1/3 lük kısmında yuva sıcaklığının etkili olduğu bilinmektedir. Dişi ve erkek oluşumundaki kritik sıcaklığın 29 C olduğu göz önünde bulundurulduğunda Dalyan Kumsalında yumurtadan çıkan yavruların % 60,9 (% 31,2- % 92.75) oranında dişi olduğu söylenebilir. Yuvaların ve yuva derinliğindeki kumların sıcaklıkları elektronik olarak kaydedilmiş olup, sıcaklığı kaydedilen toplam 24 yuvadan çıkan yavruların cinsiyetleri tahmin edilerek % 61 oranında dişi ağırlıklı bir yavru populasyonunun olduğu hesaplanmıştır (Şekil 13). Sıcaklık ( o C) 32 31.5 31 30.5 30 29.5 29 28.5 28 27.5 27 Eşik Sıcaklık (% 50 dişi-% 50 erkek) 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Cinsiyet (% ) Şekil 13. Dalyan Kumslaındaki yuva sıcaklıklarından yavru cinsiyet oranlarının tahmin edilmesi. Her ne kadar sezon boyunca çok sayıda yuva sıcaklığı kaydedilmediyse de kaydı yapılan 24 yuvanın yuva yapılış dönemine göre sıcaklıkları analiz edildiğinde Şekil 14 den de görüleceği üzere, sezon başında yapılan yuvalardan erkek ağırlıklı bir yavru oranı çıkarken sezon ilerledikçe bu oran giderek düşmektedir. Hatta en son yuvalarda tekrar kısmende olsa erkek oranlarında bir artış görülmektedir (Şekil 14). 40

Sıcaklık ( o C) 32 31.5 31 30.5 30 29.5 29 28.5 28 27.5 27 y = -0.0006x 2 + 46.651x - 942147 R 2 = 0.9028 2010-05-12 2010-05-22 2010-06-01 2010-06-11 2010-06-21 2010-07-01 2010-07-11 2010-07-21 2010-07-31 Tarih Şekil 14. Dalyan Kumslaında 2010 yaz dönemindeki Yuva sıcaklıklarının zamansal analizi ve çıkardıkları yavru cinsiyet oranlarının sıcaklıkla olan ilişkisi. 3.2. Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası ile İlgili Sonuçlar 2010 yılında 45 adet Trionyx triunguis çıkışından 15 adet yuvalı çıkış tespit edilmiş, bu yuvaların 12 adeti tilki predasyonuna uğramış olup 3 adeti korunmuştur. Bu yuvaların büyük çoğunluğu Sülüngür Gölü-kumsal bağlantı noktasına yakın bölgede yoğunlaşmıştır. Sadece bir adet çıkış İztuzu Gölü kenarında tespit edilmiştir (Tablo 5). Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası (Trionyx triunguis) na ait yuvaların büyük çoğunluğu predasyona uğramıştır. Bu türe ait toplam 60 adet ergin izi gözlemlenmiştir. Bu çıkışlardan 45 adeti yuvasız iz olarak kaydedilmiş ancak 15 adet yuva tespit edilmiştir, bunlardan 12 adeti predasyonla tamamen tahrip edilmiş, 3 adetinden yavru çıkışı gerçekleşmiş olup yuvalardaki toplam 55 yumurtadan 41 yavru çıkışı gerçekleşmiştir. Yuvaların göle olan ortalama uzaklığı 10,5 (min:3- max:17,5) m dir. Çıkış olan yuvalarda tespit edilen kuluçka süresi ortalama 62 (Min:56, Maks:66) gündür. 41

Tablo 5. Dalyan Kumsalı ndaki Trionyx triunguis Yuvaların GPS Koordinatları Kumsal İZTUZU İZTUZU Yuva No Trionyx 1 Trionyx 2 Tarih 15.6.2010 18.6.2010 Koordinatlar 36. 802143ºK - 28. 630472ºD 36. 800529ºK - 28. 608494ºD İZTUZU Trionyx 3 22.6.2010 36. 799908ºK - 28. 609193ºD İZTUZU 25.6.2010 İZTUZU Trionyx 4 29.6.2010 Trionyx 5 İZTUZU Trionyx 6 3.7.2010 İZTUZU Trionyx 7 5.7.2010 İZTUZU Trionyx 8 8.7.2010 BOĞAZ Trionyx 9 12.7.2010 BOĞAZ Trionyx 10 15.7.2010 İZTUZU Trionyx 11 18.7.2010 İZTUZU Trionyx 12 19.7.2010 İZTUZU Trionyx 13 20.7.2010 İZTUZU Trionyx 14 25.7.2010 36. 799224ºK - 28. 610513ºD 36. 797485ºK - 28. 612919ºD 36. 797112ºK 28. 614316ºD 36. 797423ºK - 28. 612842ºD 36. 798976ºK - 28. 610823ºD 36. 798659ºK - 28. 609814ºD 36. 800156ºK - 28. 608960ºD 36. 800466ºK - 28. 607874ºD 36. 799038ºK - 28. 610978ºD 36. 797733ºK - 28. 612454ºD 36. 796491ºK - 28. 614860ºD İZTUZU Trionyx 15 29.7.2010 36. 797298ºK - 28. 613618ºD 3.3. Bilgilendirme ve DEKAMER de yapılan çalışmaları Dalyan Kumsalında Deniz Kaplumbağa Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi (DEKAMER) nde bakım ve tedavisi yapılan 12 adet deniz kaplumbağasının 7 adeti denize bırakılmış olup, 2 adeti ölmüş 3 adeti de halen bakım altındadır. 42

Ayrıca 2010 yılı içeirinde bu kumsalda yuva yapan bir dişi iribaş deniz kaplumbağası ile İtalya dan getirilen bir adet yeşil deniz kaplumbağası da uydu cihazı takılarak Akdeniz de göç yolları takip edilmektedir. Uydu cihazı takılarak takip edilen deniz kaplumbağalarından Dolunay adı verilen deniz kaplumbağası şu anda yuvalamalarını tamamlayarak Libya sahillerine doğru yol almaktadır (http://www.seaturtle.org/tracking/?project_id=358). Isabel dalyan adı verilen Yeşil deniz kaplumbağası ise bırakıldığı andan itibaren doğu akdenize doğru yol kat etmekte olup proje raporunun hazırlandığı dönemde Mersin-Silifke sahillerinde dolaşmaktadır (http://www.seaturtle.org/tracking/?project_id=456). Bu kaplumbağaların takip ettikleri yolları gösterir haritalar aşağıda verilmiştir (Şekil 15). Şekil 15. Uydu takibi yapılan 2 adet deniz kaplumbağasının göç yollarını gösteren haritalar. Kumsaldaki koruma ve izleme çalışmaları yanında, bilgilendirme çalışmaları da devam etmiştir. Bu çerçevede, hazırlanan 3 değişik afiş, hem Boğaz bölgesindeki bilgilendirme ofisi ve büfelere, hem de İztuzundaki bilgilendirme ofisine hem de kamp ortamındaki konteynerlere asılmıştır. Yerel halktan da katılan gönüllüler ve projede görev alan görevlilerce bilgilendirme çalışmaları kumsaldaki bilgilendirme ofislerinde ve DEKAMER de yapılmıştır ve yaklaşık 30.000 kişiye birebir bilgi verilmiştir. 43