Oralhan Bökeyulý (1943-1993) Doðu Kazakistan eyaleti, Kotan Karagay ilçesi, Þýngýstay kasabasýnda 28.09.1943 tarihinde doðup, 1993 yýlýnda Almatý'da vefat etmiþtir. 1969 yýlýnda El-Farabi Kazak Millî Üniversitesinden mezun olmuþtur ve çeþitli yayýn evlerinde görev yapmýþtýr. Uzun yýllar "Kazak Edebiyatý" gazetesinin baþ redaktörlüðünü yapmýþtýr. Hikâye-romanlarý: "Kamþýger"- 1970, "Ürker"- 1971, "Kaydasýn Kaska Kulýným" -1973, "Muztav"- 1976 yýllarýnda yayýmlanmýþtýr.. Yazar, "Bizdiñ Jakta Kýs Uzak" eseri ile Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Ödülünü almýþtýr. "Teketires" - 1976, "Kar Kýzý"- 1982, "Zýmýraydý Poezdar" - 1984, "Jav Týlýndaðý Bala"- 1985, "Men Sizden Korkamýn"- 1987 yýllarýnda tiyatro eserleri sahnelenmiþtir. 1978 yýlýnda "Jasýnnýn Ýzi" dram eseriyle Ostrovskiy adýndaki edebi ödülü kazanmýþtýr. Bazý dram türündeki eserleri beyaz perdeye de aktarýlmýþtýr. Hikâye MEZGÝL EVENDERÝ / MEVSÝMLER 1. KANTAR Sevlem-ay, men osýnav appak armanday akþa kardý küreytin kürek suray barýp janarýña jolýktým ðoy... *** Kantar! Men sen jaylý jazðým kelmeðen edi; alðaþýnda asa bir kulþýnýspen kalam alðaným ras, birak, kakaðan ayazýñ janalkýmýma jarmasýp, þýmþýlap þýdatpaðan soñ karðýp turýp kettim; ayaday bölmede arý-beri ayandap boy jýlýtuv da kýyýn,; bir burýþtaðý avzý kojalakkojalak peþtiñ kömekeyine bes þelek kömir týksak da sýrtý jýlýðan emes; al, kantar bolsa seniñ mazañ ömirden türtpek körip jürgeniñdi keperine de ilmey kayta kün ötken sayýn sarý þunak ayazý mazak kýlýp oynaydý; men ðana ma-küni keþe ðana jasýl jelek jamýlýp kulpýrýp turðan tabýyðat mengi buyýðý uykýða berilgendey appak akýretke tumþalanýp, ölikþe sereyedi; al adamdar-sumdýk aynýðýþ adamdar, köpten köksegen keri kuda-kýska tipti de oñ kabak, þýn peyil tanýtpay, ökpeli kespirde bürseñ kaðýp, þemendelip þelpek bolýp kasattanaran kardý jas balaþa jýlatýp sýkýr-sýkýr basýp baradý; keþe ðana ak köbigin aspanða laktýra sak-sak. külip beldene aðar tav özeni buvýn-buvýnýn sarsuv alðan keri kempirdey, þor þor buvnak- buvnak muzdan kebin kiygen; al, özi essiz külkini kürk-kürk jötelge, dimkes sýrýlða ayýrbastav sýñaylý; al, aðaþtardýñ basý dür silkinip serpile almay, burýnðý teñirden nur tilep jayðan japýraðý - (alakaný) künse kardýñ astýnda katýn jatsa, ön boyýn suvýk sorðan sayýnsýzdan kaltýraydý butaktarý an-avýr kardý kötere almay mort sýnýp, asa kattý suvýk buvýndýrðanda omýrtkasý onýrýlýp özegi körindi; al, kýrdýñ eli iz tüspegen akþañan karýna karasan köz kýzýktýradý, janarýñdý suvýradý; al, kün bayðus ayaz buvðan aspanda tutýlðan 1. OCAK Sevlem ay 1, ben bu bembeyaz hayal gibi karý temizlemek için kürek istemeye gittiðimde rastlamýþtým bu bakýþlara... *** Ocak! Ben senin hakkýnda yazmak istememiþtim; ilk önce gerçekten çok büyük bir istekle kalemi elime almýþtým, fakat çok soðuk olan ayazýn boðazýma yapýþýp, yalayýp-daladýðýndan, dayanamayýp kalkýp gittim. Küçücük bir odanýn içerisinde oraya buraya gezinerek, yürüyerek ýsýnmak zordur. Köþedeki kapaðý kirli olan sobaya beþ kova kömür atsak da kendisini bile ýsýtmadý. Ocak ayý ise; senin, hayatta çektiðin zorluklarý anlamaz bile; tam tersine gün geçtikçe sarý ayazý dalga geçer gibi eserdi; ben mi (yim) sadece, daha dün yeþile bürünüp güzelleþen tabiat, ebedi uykuya dalmýþçasýna beyaz kefene bürünüp, ölü gibi boylu boyunca uzanýyor.. Ýnsanlara gelince, art niyetli dönek insanlar, çoktan beridir bekledikleri sert kýþa iyi gözle bakmayýp, hiç de yüz vermezler; küsmüþ gibi yapýþýk, sertleþmiþ karý, çocuk gibi aðlatarak kart kurt basýp geçerler; dün beyaz köpüklerini gökyüzüne saçarak kah kah gülerek coþan daðýn deresi, eklemlerine su toplanmýþ ihtiyar bir nine gibi masmavi kat kat buzlu kefen giymiþ; ya kendisi delice gülüþünü öksürüðe, hýrýltýya dönüþtürmüþ gibi; aðaçlarýn ucu da hareket edemeyip, önceki Tanrýdan nur dileyip yaydýðý yapraklarý (avucu) kar altýnda donarsa, vücudu soðuk vurdukça sýzlayýp titriyor. Dallarý, aðýrlaþan karý kaldýramadýðý için kýrýlýp, soðuðun boðduðu zamanlarda omurgasý bozulup iç kýsmý(özü) görünüyor. Bozkýrýn hâlâ iz düþmemiþ bembeyaz karlarýna bakýnca göz kamaþtýrýp, dikkat çeker. Zavallý güneþ, ayazýn boð- 1 Kazak Türklerinde sevilen kýza "savlem" diye hitap edilir.
akboz perdeniñ ar jaðýnan ölimsirey jüz berip, bolar bolmas jetim sevlesin jaskana þaþkan boladý; al, osýnav alýp uykýða esebergen appak daladaðý aykasa jarýsýn jatkan joldýñ üstinde kar sýzýp, þana þekken jalðýz attý jolavþý köz uþýnda buldýraydý; al, mýnav ýsýldap ýskýrýk bürikken bel-beles, kýrat kýrkalar bet karatnaydý; künniñ suvýktýðý men adamdardýñ kukayý mezilegen XX ðasýrdýñ bedev kaskýrý kuyrýðýn butýna kýsýp kañðýp baradý; þokayýp otýra kaldý da kökke karap ulýðansýmak bolýp edi silekeyi katýp tüsti; an, eldekayda, alasarýp ketken aspanda mýñdaðan karðalar toptanýp uþýp, azan-kazan þuvlap jaman ýrým bastasa, mamýk baskan þýrþanýñ eytevir bir tusýnan aþ þýmþýktýñ þýykýldaðan öte elsiz davsý estiledi, bavýrýna basýp ayalaðýñ, jýlýtkýñ keler, birak öziñ de ayalaðan alakannýñ jýluvýn añsap tursýñ; düniyeniñ önboyýna suvýk siñip, sirev bop katkan, özen kök tarðak kursavdýñ astýnda janþýlýp, korlana jýlap jatýr, tün ortasýnnida sol tutkýndaðý özennen sart-surt ün estiledi, ol-osýnþalýk kýyamet-kayýmða töze almay þýtýnaðan muzdýñ doldanðaný; tipti suvýrýla sokkan jel körpesin aþýp, jalañaþtanðan jer jazðan da örmekþiniñ torýnday být-þýt bop ýrsýya ayrýlýp -ketken; al, jaña, osý ezirde ðana eki þelek suv alðan anav bökebaylý kýzdýñ kirpigin kýrav þalýp, þelektegi suvdýñ beti kaymakþýp katýp-ak ülgirdi; al, anav bir ton kiygen þal tým toñðak boluvða kerek, dirdektep böksesi bürisken iþi burayday ompýk, kara sýyðýrða bir avýr þöp tastay berdi de kýñsýlap ayaðýna oralðan iytke nazar avdarmastan üyge kaþtý, alde kaydan ot almay být-býttaðan traktor üni estiledi; al, kala adamdarý bolsa, ayaldamada turðan bes-altý minutýna þýday almay avtobustýñ bas terisin avzýna kaptaydý, telefonmen bügin neþe gradus suvýk bolðanýn suraydý(etten, neþe gradus suvýk bolðanýn sonav töbeniñ basýnda koy jayýp turðan þopannan surasa ðoy); al, men men bolsam üyimdi jýlýta almay küye-küye bolýp jürmin; Kantar, seni jaza koyatýn kýlýðýñ it jok-ak, kimge bolsýn jaylý tiyip, jarýlkap turðan joksýñ; ak körpendi aykara jaba salýp, bütil tamýljýðan tabiyðattýñ bar kýzýðýn urlap, aþkarak, köñil, kýtýmýr kýzðapýþnen bavýrýña basýp jatýrsýñ. Kañtar!- Men sen jaylý jazbasam, senin özindik kýzýk, özindik ðajap kelbetiñdi öziñ, ispetti appak kaðazða tüsirmesem nesine pende bolýp, nesine kar basýn jüreyin; aynalañ has aruvdýñ, kün þalmaðan etindey, nemese saf bir tazalýktýñ betinde þarbý jüzgen ak tolkýndý dariyasýnday-bar künedan, bar uvayým-kayðýdan keþtte kýlýktardan arýluv üþin rahattana þomýlðýñ keledi; talmavýr tartkan janýña ulý ruhka, ulý jasampazdýkka, ulý saltanattý kiyege tolý surapýl küþ darýtuv üþin kir þalýp, dak, tüspegen jas balanýñ sanasýnday akþa karða jata kalýp avnaðýñ, keler; avzýñdý aþsan burkýrap buv þýðýp, özegiñdi örtegen haram iyis-koñýstý aydap duðu gökyüzünde, onu örten boz perdenin arkasýndan soluk yüzünü gösterip, zayýf yetim ýþýðýný çekinerek saçar gibi. Bu aðýr uykuya yenik düþen bembeyaz bozkýrda yarýþýp kesiþen yolda, karý çizip, kýzaða tek at koþmuþ yolcu görünür uzaktan; bu uðuldayýp ýslýk çalan tepe- bayýrlara bakmak mümkün deðil; soðuk havanýn ve insanlarýn çile çektirdiði XX. asrýn kýsýr kurdu, kuyruðunu bacaklarýnýn arasýna sýkýþtýrýp gezinip gidiyordu; dizlerinin üstüne çöküp, göðe bakýp ulumak ister gibiydi, fakat salyasý donarak yere düþtü. Her hangi bir yerde; basýk, alçalmýþ gökyüzünde, binlerce karga toplanýp uçup, gürültü patýrtý yaparak kötü haberin iþareti diye nitelendirilen batýl inancý baþlatsa, pamuk sarmýþ çam aðacýnýn herhangi bir yönünden aç serçenin çok zayýf sesi gelir. Kucaðýna alýp ýsýtmak, sevmek istersin, fakat kendin de ovuþturup durduðun avucunun sýcaklýðýný arzularsýn. Dünyanýn her tarafýný soðuk basmýþ; donmuþ dere masmavi buzun altýnda ezilip, aþaðýlanmýþ aðlýyor; gece yarýsý o tutsak ýrmaktan çatýrçutur ses duyulur. O, bunca zorluða dayanamayýp çatlamýþ buzun hiddetlenmesi; hatta þiddetli esen rüzgar yorganýný açýp, çýrýlçýplak olan yer de örümcek aðý gibi paramparça olmuþtur. Yine tam o sýrada iki kova su alan þu yün þal örtünmüþ kýzýn kirpiklerini kýraðý çalmýþ, kovadaki suyun yüzeyi kaymak gibi katýlaþýp, buz tutmaya baþlamýþtý. Þu kürk giymiþ ihtiyar, soðuða dayanýksýz galiba, titreyerek kalçasý büzülmüþ, karný yapýþmýþ kara ineðe bir dirgen ot attý ve inleyerek ayaðýna dolanan köpeðe bakmadan eve kaçtý. Bir yerlerden motoru ateþ almayan traktörün sesi geliyor. Þehir insanlarý ise durakta bekledikleri beþ-altý dakikaya dayanamayýp otobüse küfreder, telefonla bugün kaç derece soðuk olacaðýný sorar. (Keþke kaç derece soðuk olacaðýný ta tepe baþýnda sürüye bakan çobana sorsa!). Ben ise hâlâ evimi ýsýtamayýp kapkara kurum oldum. Ocak! Senin yazacak güzel yönün yok ki, hiç kimseye iyilik göstermedin; beyaz yorganýnla iyice örtüp, tabiatýn bütün güzelliðini çaldýn; aç gözlü gönül, aþýrý kýskançlýkla baðrýna basýyorsun Ocak! Ben senin hakkýnda yazmazsam, senin kendine has ilginç, kendine has olaðanüstü görünüþünü, kendin gibi bembeyaz kaðýt üzerine dökmezsem, niye kul olup, niye kar üzerinde dolaþayým. Etrafýn, saf güzelin güneþ deðmemiþ vücudu gibi, ya da saf temizliðin yüzeyinde seyrek dalgalý derya gibi, bütün günahlardan, bütün üzüntülerden, abes hareketlerden kurtulmak için rahatça yüzmek istersin; güçsüzleþen canýna yüce ruhla, ulu yaratýcýlýkla, ulu görkemli kutsallýkla dolu, þiddetli güç yaymak için, temiz, lekelenmemiþ bebeðin düþüncesi gibi beyaz kara uzanýp yuvarlanasýn gelir, aðzýný
kantardýñ kara suvýðýna laktýrýp jat-kandaysýñ; al artýñda jaskana baskan seniñ, hem aktýþkannýñ-izi josýlýp kalar; al, aldýñda eli taptalmaðan kirþiksiz sayýn dala kösile sulap ak. adýrdan ak adýrða, sonan ermen kökjiyekke þýlbýr tastar; ayazdý þýñýltýr avada kepersiz kalkýðan kýlav bar; kolþanasýn süyretip, iyt ertken bir top bala uvlapþuvlap tavða bettedi; nen þana þöpti mýkþýyta basýp alýp ýldýyða kuldaðan þaruvanýñ murtý men tekirektey ayandaðan attýñ, tanavýna süñgi turðan;-kögiljim tartýp kölbegen suv betindegi kirevke muz kün nurýmen þaðýlýsýp, aynaday jarkýraydý, al, sol möp-möldir muzða üñilseñastýndaðý emin-erkin jüzgen ak þabaktardý köresiñ; ötkel basý abýr-sabýr: mal suvarýp, suv alðan avýl adamdarý halahvaldarýn surasýp "kýstýñ basý kattý, ayaðý tetti bolar" dep jetisedi, azannan ayaz iþip kýzýp- alðan jigit-jeleñkýz-kelinþekter bir-birine kar laktýrýsýp nazdanadý; er üydiñ, terezeleri býkýðan ðajap oyu-örnekke tolý, eynekke katkan kýravdý tilimen tesip, kiþkentay kün jasap oynaðan bala, sol sýðýrayðan tesikten kýský dalada ulý-jiñgir tirþilikke añtarýla köz tastaydý; anav ak þanamen aðýzýp baratkan-belkim aldaðý asav armanýna asýkkan osý eldiñ, erke jigiti þýðar; avýldýñ kayký kuyrýk iytteri soðýmnýñ kanýn janasalaðan sumpayý savýskandarmen köz bop kýzðanýsadý; batuvða ýñtaylanðan künniñ altýn alavý þýrsa-þýrþanýñ ara arasýnan sýðalap akköbik kardý kandý köbikke aynaldýradý; al ay tuva tabýyðat kayta tülep ulla mamýkka þomýlðan meyirimdi tavnýyýkpen -kantardýñ osýnþalýk mol kuvanýþtý suluvlýðýna masayýp, mavjýrap taza suvýktan boy þýyratar jarýlkavþý kuvat aladý; bul kuvattý tünniñ epten künge oyýskan jukaltañ sevlesi de anðartkanday; kañtardýñ sarý þunak ayazýnýñ bulunðýr arasýnan jaña jýldýñ þuvaksýz küni kýlt etip boy körsetip, epten lýpýðan habarþý bergendey me; iye kañtar-sen osýlayþa tirþilik kuvðan meñgi kanaðatsýz, bakiiy mazasýz adamdardýñ köñilküyi, oy sanasýna karay san kubýlýp, bir de jaksý, bir de jaman keyipte jaña þejireniñ- jana jýldýñ betin aþýp, körimdigin aldýñ. Ol körimdik-adamdardýñ akþa karday appak köñili bolðay! 2. NAVRIZ Nege ekenin bilmeymin, elge kaytkým keldi... nege ekenin bilmeymin elge kaytpaðým da keldi. Buyýðý tirþiliktiñ kuþaðýnda mayjýrap tuyak, serippey jata bersem; meyli baska jurt kaðanaðý kark, ðumýr keþe bersin, meyli baska jurt uvayým-kayðýsýz bir küngi jeliktiñ jeteginde kete bersin; maðan bakýttýñ da, bazardýñ da kuný bes týyýn; meni eþ nerse kýzýktýra almaydý endi; maðan birde bar, birde jok suvsýðan mahabbattýñ, ne bolmasa þattýkka tolý sekildi, birak adamdar þarþatkan þalkar dalanýñ, açarsan buhar çýkar, boðazýný yakan haram pis kokuyu ocak ayýnýn ayazýna atarmýþsýn gibi. Arkanda, çekinerek bastýðýn, senin ve beyaz farenin izi kalýr; önünde ise daha basýlmamýþ engin bozkýr; uzanarak beyaz tepeden tepeye, ondan sonra ufka ip uzatan ayazlý sert havada sakince dalgalanan kar taneleri var; kýzaðýný sürükleyip, köpeklerini de yanlarýna alan bir grup çocuk gürültü yaparak daða doðru gidiyorlar, büyük kýzaða otu bastýra bastýra yükleyip aþaðýya doðru giden çiftçinin býyýðý ile aksayarak aðýr yürüyen atýn burnunda buz sarkýtý oluþmuþ; mavimsileþen su yüzeyindeki sert buz, güneþ ýþýðýyla aksedip, ayna gibi parlýyor. Þeffaf buza bakarsan altýnda rahatça yüzen küçük balýklarý görürsün, geçit baþýnda gürültü patýrtý yapýp, hayvanlara su verip, kovalarýyla su alan köy halký birbirleriyle selamlaþýp "Kýþýn baþý sert, sonu iyi olur." diyorlar, sabahtan soðuða alýþmýþ, kýzýþmýþ delikanlýlar- kýzlar birbirlerine kar topu atýp þakalaþýyorlar. Her evin penceresi harika nakýþlarla dolu. Cam üzerindeki kýraðý diliyle delip, küçük güneþ yaparak oynayan çocuk, bu küçük delikten bozkýr kýþýna, yüce yaþama þaþkýnlýkla göz atar. Þu beyaz kýzakla geçen, belki de gelecekteki hayaline aceleyle koþan, bu ülkenin þýmarýk bir delikanlýsýdýr. Köyün köpekleri, kýþ için kesilen hayvanýn kanýna yaklaþan sevimsiz saksaðanlarý kýskanýyorlar. Batmak üzere olan güneþin altýn alevi, çam aðaçlarýnýn arasýndan, ak köpük karý, kanlý köpük gibi gösterir. Ay doðduðunda ise, tabiat, yeniden canlanýp, yumuþacýk pamuða bürünmüþ merhametli tavnýyýk ile ocak ayýnýn oldukça neþeli güzelliðine gark olup, çelik gibi soðuktan vücudu dinçleþtiren koruyucu bir güç alýr; bu gücü, gecenin yavaþça gündüze dönen ince, hafif ýþýðý da belirtir gibi, ocaðýn sert ayazýnýn sisleri arasýndan yeni yýlýn ýþýksýz güneþi azýcýk görünüp, azýcýk haber verir gibidir; evet, ocak, sen böylece yaþamý takip eden ebedi kanaatsiz, ebedi huysuz insanlarýn gönlüne ve düþüncesine göre deðiþip, bazen iyi, bazen ise kötü surette yeni þecerenin, yeni yýlýn yüzünü açýp görümlüðünü aldýn. O görümlük insanlarýn kar tanesi gibi bembeyaz temiz niyeti olsun! 2. NEVRUZ Neden bilmiyorum, memlekete dönmek istiyorum... Neden bilmiyorum dönmek de istemiyorum. Sakin hayatýn içerisinde mayýþýp hareketsiz yatmaya devam etsem, tamam baþkalarý gamsýz yaþasýnlar, tamam baþkalarý üzüntüsüz tasasýz bir günlük rahatlýðýn peþinde koþsun. Bana göre mutluluk da sevinç de beþ para etmez, beni hiçbir þey ilgilendirmiyor þimdi. Bana bazen olup, bazen olmayan geçici sevginin ya da neþe dolu gibi, fakat
sol dalaný tumþalap jatkan ak, kebin kardýñ sonav aksur aspandaðý kümis kanattý samolettiñ tipti özimniñ de kajetim jok; öytkeni men uvakýt degen jalmavýz kempirdiñ. kulýmýn; tenirim-av, osýnþalýk say-süyegiñdi sýrkýratkan sýrkat, jalt-jult jastýðýmdý, erteñge ðaþýk iñker sezimim men meñgi sönbeytin janjoldas senimimdi mert etken edi ðoy; kirpigim kýbýrlap jatýr demese-ölgenmin; men jokpýn! Meniñ tula boyým tutaskan muz: karýydý, kajýtadý, sýzdatadý, ýñýrsýtadý; tün balasýnda köz ilmeymin; jaratkan, tün kanday uzak deysiñ bugin kün men tün teñesedi, sonsoñ,... soñsoñ kün ozadý deydi; bugin Kazaktýñ jaña jýlý, mümkin Ýye, beri mümkin Men bügin tüs kördim: Keñ jaziyralý jaysañ jaylav eken deymin; irgedegi alýp-tavdýñ uþar basýnda tokýmday kar bar; ýyýk tirese tigilgen ak otavlar, sol otavlardan kolýnda kün nurýmen-þaðýlýskan kümis kumaný bar aksakal þaldar þýðadý da kýrða betteydi eken deymin; sol ak otavlardan þolpýsý jalt-jult etken erke-totay kýzdar þýðadý eken deymin; sosýn sonav jasýl döndi asýp sýlksýlk külip, býlk-býlk basýn mañýp baradý; appak, biyenikapkara kulýn kaktap emip tur eken deymin; eki ýyýðýna eki kisi mingendey nar jigit asav attýñ jalýna jarmastý; ak, otavdan bes biyeniñ sabasýnday kerbez kempir þýktý da maðan küle karaydý eken deymin; maðan karaydý da özine ýmdap þakýradý, þakýrýp alýp kolýmnan-jetelep kiyiz üyge kirgizedi, kiyiz üydiñ del ortasýndaðý jeroþakta buvý burkýrap taykazan köje kaynap jatýr; bul-deydi ak beybiþe,- bul-navrýz köje, bügin,ulýstýñ Ulý küni, bügin kazaktardýñ jaña jýlý;sonsoñ bir þara köje kuyýp maðan usýndý da: iþ, aynalavýn, atañnýñ, asý ðoy, iþ sýrkatýñnan ayýðasýñ; men joyan þara navrýz köjeni iþkim kelmey biraz kergidim; "men iþpeymin, men fiyzikpin" dedim, beybiþe takýmdap koymadý, takýmdap koymaðan soñ, tartýp jiberdim de, uh dep kattý dem aldým, sosýn boyým balkýp buvýn-buvýným bosap kulap tüstim; uyýktap ketippin; men uyýktap jatýp taðý tüs kördim, mümkin tüs körmegen þýðarmýn Ýye, beri mümkin.. Men ak otavdýñ-oñ jak irgesindegi bolskey tösekte uyýktap jatýp tüsimdegi tüsti kördim: dýbýstan da þapþan uþatýn samolet baska planetaða aparýp tastaðan eken deymin; sup surý betonnan kalaðan sup-suvýk üyge kirgizdi; tör aldýnda öne boyý savdýraðan temir Robot adam otýr; bükil üy kürkirep þýnýldap, kýzýldý-jasýldý jarýktar tüse bastadý; del ortada elektr toðýna balkýp jatkan korðasýndý körsetti de maðan iþ dep ýmdadý; iþe almadým, iþ dedi- iþe almadým, Robot adam aldýñdaðý köp-köp knopkalardýñ, birin basýp kalðanda men eskertkiþ bop katýp kalðan ekenmin deymin Ýya, eskertkiþ bop katýp mýñ jýl turðañ ekenmin deymin; bayaðýdaðý ak beybiþe akboz biyege minip insanlarý yoran uçsuz bucaksýz bozkýrýn, o bozkýrý örten beyaz kefen görünümündeki karýn, ta gri gökyüzündeki gümüþ kanatlý uçaðýn, hatta kendimin de ihtiyacým yoktur, çünkü ben zaman denilen oburun kuluyum. Tanrým, bunca kemiklerimi sýzlatýp kahreden hastalýk, pýrýl pýrýl gençliðimi, geleceðe olan aþk duygumu ve ebedi tükenmeyecek can dostum güvenimi kýrmýþtý, kirpiklerim kýpýrdaðýný söylemese ölmüþüm, ben yokum! Benim vücudum tamamýyla buz tuttu: yakar, bitkin düþürür, sýzlatýr, inletir, gece boyunca gözümü kýrpmýyorum. Tanrým, gece ne kadar uzundu... Bugün gündüz ile gece eþitlenecek, sonra... sonra gündüz uzayacak diyorlar, bugün Kazaklarýn yeni yýlý, mümkün.. Evet, her þey mümkün olabilir... Ben bugün rüya gördüm, uçsuz bucaksýz, engin yayladaymýþým. Kenardaki yüksek daðýn zirvesinde azýcýk kar var. Yan yana kurulmuþ ak çadýrlar, ellerindeki gümüþ ibrikleri güneþ ýþýðýyla parlayan aksakallar, o çadýrlardan çýkýp kýra doðru gidiyorlardý. O ak çadýrlardan þolpýlarý 1 parlayýp þýmarýk kýzlar çýkýyorlar ve sonra ta yeþil tepecikleri geçip kýkýr kýkýr gülüþüp, sallana sallana gidiyorlardý. Bembeyaz atý, kap kara olan yavrusu emiyordu. Ýki omzuna iki kiþi bindirebilecek gibi olan alp yiðit asi atýn yelesine yapýþmýþ; ak çadýrdan tombul, süslü bir hanýmefendi çýkýp, güler yüzle bana bakarak iþaret ediyor ve kendisine doðru gitmemi söylüyordu. Elimden tutup çadýra doðru götürüp içeri soktu. Çadýrýn tam ortasýndaki yer ocaðýnda, buharý tüten büyük kazanda çorba kaynayýp duruyordu. O hanýmefendi, "Bu Nevruz çorbasý, bugün Ulusun Ulu Günü, bugün Kazaklarýn yýlbaþýsý" diyor. Sonra bir kaba çorba doldurup bana sunarak "Ýç yavrum, atalarýmýzýn aþý, iç, hastalýðýna iyi gelir" diyor. Ben büyük kaptaki Nevruz çorbasýný içmek istemeyip kibirleniyorum ve "Ben içmeyeceðim, ben fizikçiyim" diyorum. Hanýmefendi ýsrar edip içiriyor, hýzla içiyorum ve "of" çekerek derin bir nefes alýp, mayýþarak düþüveriyorum; uyuyakalmýþým. Ben uyurken bir rüya daha görmüþüm, belki rüya deðildir, görmemiþimdir. Evet, her þey mümkün olabilir... Ben, ak çadýrýn sað kenarýndaki yatakta uyurken, rüyamdaki rüyayý gördüm. Sesten de hýzlý uçan bir uçak, beni baþka bir gezegene götürdü. Gri betondan yapýlmýþ, çok soðuk bir evin içerisindeydim. Köþede, her tarafý demirden yapýlmýþ bir robot oturuyordu; bütün ev gürleyip, þangýrdayýp, kýrmýzý yeþil ýþýklar yanmaya baþlamýþtý. Tam ortada, elektrik cereyanýnda eritilmiþ kurþunu gösterip, iç, diye iþaret etti içemedim, iç dedi, içemedim. Robot önündeki bir çok düðmeden birine basýnca, ben heykel olup donuvermiþim. Evet, heykel olup donmuþ vaziyette bir yýl durmuþum. Önceki rüyam- 1 Þolpý - Altýn ya da gümüþ süslemeli bir tür saç baðý, tokadýr.
kelejatadý; kanjýðasýnda jantorsýðý bar, kanjýðasýndaðý jantorsýktý þeþedi de, koynýna týða kelgen bayaðýdaðý þaraða kuyýp maðan navrýz köje usýnadý, men melþiyip tura bedrim; sosýn bozbiyeden asýkpay tüsip janýma keldi, basýmnan sýypap, betimnen süydi; alakaný kanday ayalýedi! Meniñ boyýma kan jügirip, jan bitedi, ak beybiþe bergen navrýz köjeni sýnðýtýp uzak iþemin; tavsýlsaþý, iþe beremin, iþe beremin... közimdi aþsam ak otavda jatýrmýn; taðý da közimdi aþtým, öz üyimde jatýrmýn; dalaða þýkkým keldi... Kar ketip, kün jýlýnýp, jer jipsip jatýr eken; tav jaktan mayda samal esedi, eldekayda atýnýñ kuyrýðýn þart tüyip alðan jolavþý kuyðýtýp baradý; aspan aþýk, karða karkýldap, savýskan kara sýyýrdýñ müyizine konýp otýr, þuvakka balkýp, jalmañ jalman küysep jatkan kara sýyýrdýñ jüni tülep, er jerinen oyýmdalýp terisi ýrsýyadý; özende eli de erip tavsýlmay jatkan muz karala-torala kir; al özenge asýðýs kulaðan bulaklarda es jok, tüsi sapsarý; þaldar küpisip eli tastamaðan, tek jastar ðana toñazýðanýna karamay jeniltek jeligedi; köktemñen habar bar; birak elde de kara katkaðý men kara suvýðý erindi jarýn, betti kaðadý, nege ekenin bilmeymin, üyge kirgim jok; köktemnen körimdik surap, sýlbýrañ jolða tüsip kýrða þýkkým keldi; kýrða þýðýp javkazýn tergim keldi, javkazýn terip jürip "ey, elem men savýktým sýrkatýmnan!" dep jar salðým keldi; jas taldý at kýlýp minip, jas balaþa þapkýlaðým keldi; burtýyýp bür aþa bastaðan kayýndý aymalap, jer-kökti zýrlata þýr aynalðým keldi; berinen de burýn köktem kusýn kuttýktap, jaman üyime konak. etkim keldi; men baðanaðý küyreyik sezim, jalðan oydýñ, ber-berinen kulan-taza ayýktým; tazardým, jasardým. Uva, halayýk! Ulý istiñ ulý küni - men sizderdiñ berberiñizdi þakýrýp, konak etip, at þaptýrýp altý alaþtý dürliktirip toy jasasam da artýk emes, etten kol kýska. Uva, halayýk! Ulý istiñ ulý küninde ber-beriñizdi kuþaðýma.kýsýp, köktemgi merekelerinizben jaña jýldarýñýzben kuttýktasam da artýk emes edi - etteñ kuþak jetpeydi. Uva, halayýk! Ulý istiñ ulý küninde men bir jas kýzða ðaþýk boluvým hem oný meñgi-bakiy ayalap ötivim de artýk emes edi - etteñ, ruhsat jok... Uva, halayýk! Meniñ kolýmnan bir-ak nerse kelip tur, rýyza bol- Ulý istiñ ulý küni kuttý bolsýn. Ak kön, uvayým jok bolsýn! Muný aytýp otýrðan tipti de osýnav joldardýñ iyesi emes, jo-jok bul ak tilektik avtorý onaltý men jýyýrma bestiñ arasýndaðý kýz-jigitter, al tüsti körgen jýyýrma besten askan men. ˆ Latin Harflerine ve Türkiye Türkçesine aktaran : Dr. Metin Arýkan daki hanýmefendi ak ata binip geldi. Eyerin terkisine torsýk 1 baðlamýþ, torsýðý alýp koynuna saklayýp getirdiði kabý çýkarýp içine daha önce bahsedilen Nevruz çorbasýndan doldurup bana sunmuþtu, ben donup kaldým. Sonra attan inip yavaþça yanýma gelip saçýmý okþadý, öptü, elleri o kadar yumuþaktý ki. Benim vücudum canlanýp, hanýmefendinin verdiði çorbayý iþtahla içtim, bitmiyordu, içiyorum, içiyorum... Gözümü açtýðýmda ak çadýrda yatýyormuþum, tekrar gözlerimi açtýðýmda kendi evimde yatýyormuþum, dýþarýya çýkmak istedim... Kýþ bitip, havalar ýsýnýp, toprak ýslanýp, daðdan hafif rüzgar esiyor. Bir yerde atýnýn kuyruðunu kýsa düðümleyen yolcu koþturuyor, gökyüzü açýk, kargalar gaklýyorlar, saksaðanlar kara ineðin boynuzlarýna konmuþ, güneþlenip mayýþan, geviþ getiren kara ineðin tüyleri yenilenip, her yerinden oyulup derisi görünüyor. Nehirde hâlâ daha, eriyip bitmemiþ siyah gri kirli buz, nehre akan pýnarlarýn rengi sapsarý; ihtiyarlar kýþlýklarýný daha çýkarmamýþlar, sadece gençler üþümelerine aldýrmadan eðleniyorlar, baharýn iþareti var, fakat hâlâ daha kuru soðuk dudaklarý çatlatýp, yüze vuruyor. Neden bilmiyorum, eve girmek istemiyorum, bahardan görümlük isteyip, yola düþüp, kýra çýkmak istedim. Kýra çýkýp lale toplamak istedim, lale toplarken de "Hey, dünya, ben iyileþtim" diye baðýrmak istedim. Genç fidana at gibi binip, çocukça koþmak istedim; tomurcuk açmaya baþlayan kayýn aðacýný okþayýp dünyayý dolaþmak istedim, her þeyden önce bahar kuþunu kutlayýp, küçük evimde misafir etmek istedim. Ben deminki periþan hislerimin, sahte düþüncelerimin hepsinden tertemiz ayýldým; temizlendim, gençleþtim. Hey, ahali! Ulusun ulu günü ben sizi, herkesi davet edip, misafir edip, at koþturup, Altý Alaþý 2 heyecanlandýran düðün yaparsam da abartmýþ olmam, keþke imkaným olsaydý. Hey, ahali! Ulusun ulu gününde hepinizi kucaklayýp, bahar bayramýyla, yýlbaþýyla kutlasam da abartmýþ olmam, keþke kucaðým geniþ olsaydý. Hey, ahali! Ulusun ulu gününde ben bir genç kýza âþýk olup, onu sonsuza kadar severek yaþardým, keþke yasak olmasaydý. Hey, ahali! Benim elimden sadece bir þey gelir, razý olun. Ulusun Ulu günü kutlu olsun. Ak bol olsun, kaygýmýz, endiþemiz olmasýn! Bunu söyleyen, hiç de bu satýrlarýn sahibi deðildir, hayýr, hayýr, bu iyi niyetin yazarý on altý ile yirmi beþ yaþ arasýndaki genç kýzlar ve yiðitlerdir. Oysa düþü gören yirmi beþini geçmiþ olan ben. 1 Torsýk- Ýþlenmiþ deriden yapýlmýþ ve içine içecek konulan kaptýr. 2 Altý Alaþ - Kazak Türklerine verilen eski ad, Kazak kabilelerinin kullandýðý eski slogandýr.