Editör Yrd. Doç. Dr. Muharrem ÖZTEL Arş. Gör. Hüseyin BURGAZOĞLU

Editör Yrd. Doç. Dr. Muharrem ÖZTEL Arş. Gör. Hüseyin BURGAZOĞLU

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu Bildiri Kitabı I Kırklareli Üniversitesi Yayınları: 2 İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları: 1 Yayın Koordinatörü Yrd. Doç. Dr. Baki Çakır Editör Yrd. Doç. Dr. Muharrem Öztel Arş. Gör. Hüseyin Burgazoğlu Yayıncı adresi: Kırklareli Üniversitesi Rektörlüğü Kültür Merkezi A Blok / KIRKLARELİ Tel: 0 288 212 96 70 (10 Hat) Fax: 0 288 212 96 79 Web: www.kirklareli.edu.tr KIRKLARELİ ÜNİVERSİTESİ Bu kitabın bütün yayın hakları Kırklareli Üniversitesi ne aittir. Kapak Tasarımı Yrd. Doç. Dr. Mehmet Han Ergüven Abdurrahim Yüce İç Düzen Abdurrahim Yüce Baskı Sayısı 1. Basım Baskı Adedi 2000 ISBN ---------------------- Baskı Tarihi Nisan 2011 Baskı Yeri Erkam Matbaası Organize Sanayi Bölgesi Turgut Özal Cad.No: 117/2 A-D İkitelli / İstanbul

İÇİNDEKİLER Takdim... Önsöz... Açılış Programı / Openning Program... 1 GİRİŞİMCİLİK ÖRNEKLERİ EXAMPLES OF ENTREPRENEURSHIP The Relationship between Government Investments and Firm Agglomerations at TR21 Sub-Region: Panel Causality Analysis Research Assistant Ibrahim AL, Associate Professor Mustafa Kemal DEGER, Research Assistant Murat Can GENC... 29 Role of Entrepreneurship of Private Sector: An Overview to Sugar Industry Samet KAVOĞLU... 39 Geleneksel Gıdalarda Pazarlama ve Girişimcilik: Tekirdağ Peynir Helvası Örneği Marketing and Entrepreneurship in Traditional Foods: Tekirdag Cheese Halva as an Example Öğr. Gör. Tuna ŞENER, Öğr. Gör. Cem KOLUKIRIK, H. Selçuk ETİ... 47 GİRİŞİMCİLİK - KADIN GİRİŞİMCİLİĞİ ENTREPRENEURSHIP - WOMEN ENTREPRENEURSHIP Sosyal Girişimcilik Social Entrepreneurship Yrd. Doç. Dr. Tülay GÜZEL... 59 Kadın Girişimciliği ve Kooperatifler Women Entrepreneurship and Cooperatives Yrd. Doç. Dr. Gülen ÖZDEMİR, Arş. Gör. Dr. Emine YILMAZ... 71 VII IX XI

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu Kadın Girişimcilerin Ekonomik Sürece Katılımları ve Örgütlenme Yaklaşımları Women Enterprises Participation to Economic Process and Organization Approaches Dr. Emine YILMAZ, Yrd. Doç. Dr. Gülen ÖZDEMİR, Yrd. Doç. Dr. Yasemin ORAMAN, Dr. Sema KONYALI... 81 ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI ALTERNATIVE ENERGY SOURCES Enerji Verimliliği Kapsamında Yapılarda Doğal Aydınlatma Yöntemleri: Kırklareli Örneği Natural Illumination Methods as Part of Efficient Use of Energy: Kirklareli as an Example Öğr. Gör. Sertaç GÖRGÜLÜ, Yrd. Doç. Dr. Süreyya KOCABEY, Yrd. Doç. Dr. İzzet YÜKSEK, Yrd. Doç. Dr. Bahtiyar DURSUN... 97 Trakya Bölgesinin Biyogaz Potansiyeli ve Mevcut Potansiyelin Bölge Ekonomisine Katkısı Üzerine Bir İnceleme A Review for the Biogas and Contribution of Present Potential to the Economy of the Region Arş. Gör. Cem DOĞRU... 113 Organik Atıklardan Biyogaz Üretimi Production of Biogas from Organic Waste Prof. Dr. Aydın GÜREL, Arş. Gör. Zeynep ŞENEL... 123 GİRİŞİMCİLİK - EĞİTİM İLİŞKİSİ ENTREPRENEURSHIP - EDUCATION Innovative Entrepreneurship in Selected Countries: The Case of Turkey, Bulgaria and Romania Öğr. Gör. Dr. A.Orçun SAKARYA... 137 Farklı Eğitim Düzeyindeki Üniversite Öğrencilerinin Girişimcilik Konusunda Görüş Farklılığının Araştırılması Research on Diversity of Views of University Students in Different Levels of Education about Entrepreneurship Prof. Dr. Cengiz YILMAZ, Yrd. Doç. Dr. Tuncer ÖZDİL, Arş. Gör. Didem TEZSÜRÜCÜ, Öğr. Gör. Yasin KARADENİZ... 157 Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Girişimcilik Eğilimleri: Yalova Ve Kadir Has Üniversitelerinde Yapılan Karşılaştırmalı Bir Araştırma Inclination to Entrepreneurship of Vocational High School Students: A Comparative Research by Yalova and Kadir Has Universities Yrd. Doç. Dr. Orhan KOÇAK, Yrd. Doç. Dr. Ersin KAVİ... 175 KIRSAL KALKINMA RURAL DEVELOPMENT KÖYDES Project as a Instrument of Rural Development and Its Effect on the Infrastructure of Villages of Kırklareli Dr. Gökhan ZENGİN... 193 XII

İçindekiler Şikago Kenti Örneğinde Ekonomik Coğrafyanın Yeniden Keşfi ve Trakya Bölgesi İçin Çıkartılabilecek Dersler Reassessment of Chicago Economic Geography and Lessons for Thrace Mehmet Lütfi ARSLAN... 211 Trakya Bölgesindeki Tarımsal Üreticilerin Ek Gelir Olanakları: Tarım Turizmi Additional Income Opportunities for the Agricultural Producers in Thrace: Agricultural Tourism Dr. Harun HURMA, Doç. Dr. Ahmet KUBAŞ, Öğr. Gör. Çağdaş İNAN... 219 TURİZM - MARKALAŞMA TOURISM - BRANDING Destinasyon Markalaşması: Vize nin Turizm Destinasyonu Olarak Pazarlanması ve Markalaşması Destination Branding: Marketing and Branding of Vize as a Touristic Destination Yrd. Doç. Dr. Kamil MALKOÇLU, Yrd. Doç. Dr. Nihat Kamil ANIL, Öğr. Gör. Ebru BİLGEN 231 City-Branding and It s Effect on the Local Development: Can Kırklareli Become A City Brand? Arş. Gör. İskender GÜMÜŞ, Arş. Gör. Gökhan ÖVENÇ... 247 Şehir Markası Yaratma Süreci ve Marka Şehir Çerçevesinde Kırklareli İlinin Değerlendirilmesi Contributions of City-branding to Socio-economic Development Yrd. Doç. Dr. Gülnur ETİ İÇLİ, Arş. Gör. Beste Burcu VURAL... 259 TURİZM VE BÖLGESEL KALKINMA TOURISM AND REGIONAL DEVELOPMENT Bölgesel Kalkınmada Turizmin Etkisi: Bozcaada-Gökçeada Arz Kesimi Üzerine Araştırma The Role of Tourism in Regional Development: A Research on Tourism Supply of Bozcaada and Gökçeada Öğr. Gör. Murat AKSU, Öğr. Gör. Bahadır SEZER, Öğr. Gör. Ali ÇAKIR... 281 Çiftlik Turizminin Sosyoekonomik Kalkınmaya Etkileri: Trakya Bölgesi İçin Oluşturulabilecek Stratejiler Effects of Farm-based Tourism on Socio-Economic Development: Possible Strategies for Thrace Region Yrd. Doç. Dr. Kaplan UĞURLU... 295 Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Turizm Sektörünün Rolü ve Önemi The Role and Importance of Tourism Industry about Removing Regional Development Differences Yrd. Doç. Dr. Nur ERSUN, Yrd. Doç. Dr. Kahraman ARSLAN... 317 XIII

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu XIV YENİLENEBİLİR ENERJİ VE KALKINMA RENEWABLE ENERGY AND DEVELOPMENT Kırklareli İlinde Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kullanımının Bölgesel Kalkınmaya Olan Etkilerinin İncelenmesi A Research on Effects of Using Renewable Energy Resources on Regional Development in Kirklareli Yrd. Doç. Dr. Bahtiyar DURSUN, Öğr. Gör. Tarkan PERAN... 335 Kırsal Turizmde Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanılması: Poyralı Köyü nde Uygulanabilirliği Use of Renewable Energy Sources in Rural Tourism: Practicability in Village of Poyrali Öğr. Gör. Ali ÇAKIR, Öğr. Gör. Gülay ÇAKIR, Sibel DURSUN, Yrd. Doç. Dr. Bahtiyar DURSUN... 347 1990-2010 Dönemi Organik Tarım Uygulamaları, Trakya Bölgesi nin Görünümü ve Gelecek Perspektifi Organic Agricultural Applications Between 1990-2010, The Current Outlook of Thrace and its Future Perspective Yrd. Doç. Dr. Mustafa CANBAZ, Arş. Gör. Can Ahmet GENERAL, Arş. Gör. Ülfet İŞÇİ.. 357 Tarımsal Atıkların Değerlendirilmesinin, Yenilenebilir Enerji Kaynakları Ve Sürdürülebilir Kalkınma Açısından Değerlendirilmesi, Tekirdağ İli Uygulaması Evaluation of Using Agricultural Waste as Renewable Energy Resources and Sustainable Development: An Application in Tekirdag Prof. Dr. Necdet ÖZÇAKAR, Hasan BAKIN... 375 BÖLGESEL VERİMLİLİK REGIONAL PRODUCTIVENESS Kriz Ortamında Kırklareli İlinde Bulunan Firmaların Verimlilik Analizi Efficiency Analysis of Firms in Kirklareli in Economic Crisis Öğr. Gör. Fatma BUTUŞ, Öğr. Gör. Ayşe ANIL, Öğr. Gör. Tülay TOP... 405 ISO 9001 Kalite Yönetim Sisteminin KOBİ lerin Performanslarına Etkisi: Kırklareli İlinde Bir Uygulama Effects of ISO9001 Quality Management Systems on SMEs: An Application in Thrace Arş. Gör. Öznur AYDINER, Öğr. Gör. Yasin ÇAKIREL, Öğr. Gör. Ali GÖRENER... 413 Otel İşletmelerindeki İşgörenlerin İş Tatmini: Kocaeli ve Yalova Örneği Work Satisfaction of Employees in Hotels: Kocaeli and Yalova as examples Prof. Dr. Derman KÜÇÜKALTAN, Arş. Gör. Duygu TALİH, Öğr. Gör. Şeniz ÖZHAN... 433 EMEK - İSTİHDAM İLİŞKİSİ LABOR - EMPLOYMENT RELATIONSHIP Sosyal İçerme Açısından Eski Hükümlülerin Girişimciliğe Yönlendirilmesi ve Denetimli Serbestlik Faaliyetleri Orientation of Old Prisoners to Entrepreneurship in the Perspective of Social Inclusion and Applications of Supervised Liberty Yrd. Doç. Dr. Ersin KAVİ, Öğr. Serdar Altun... 449

İçindekiler Labor Market in Health Sector in Republic of Bulgaria, Ass. Prof. N. Atanasov, PhD, Ass. R. Stoianova... 463 Edirne Sanayi Sitesinde Çalışan İş Görenlerin Mobbinge Uğrama Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Yapılan Bir Araştırma A Research Conducted to Determine Level of Mobbing on Employees in Edirne Industrial Estate Doç. Dr. Agah Sinan ÜNSAR... 473 FİNANSAL GELİŞMELER VE TİCARET FINANCIAL DEVELOPMENT AND TRADING Trakya Bölgesinin Kalkınmasında Bölgesel Planlama Yaklaşımı İhtiyacı ve Planlama Modeli Önerisi The Need for a Regional Planning Perspective on Development of Thrace and Planning Model Suggestion Yrd. Doç. Dr. Nur ERSUN, Yrd. Doç. Dr. Kahraman ARSLAN... 487 Türkiye de Kalkınma Ajansları: Trakya Kalkınma Ajansı Örneği Turkish Development Agencies: Thracian Development Agency as an Example; Thracian Development Agency Yrd. Doç. Dr. Nihat Kamil ANIL, Yrd. Doç. Dr. Kamil MALKOÇLU, Öğr. Gör. Ömer Sinan PEHLİVAN... 507 BÖLGESEL KALKINMANIN TARİHSEL BOYUTU HISTORICAL PERSPECTIVE OF REGIONAL DEVELOPMENT Osmanlı Döneminde Balkan Kökenli İşgücünün ve İşletmecilerin Ereğli Madenlerinin Gelişmesine Katkıları The Contributions of Balkan Labor Force and Businessmen to the Development of Eregli Mineral Resources in Ottoman Empire Yrd. Doç. Dr. Hamdi GENÇ... 525 Customs Registers In The Second Half Of The Nineteenth Century On Ottoman Danubian Ports: Rules Of The Game In Ottoman Trade Arş. Gör. Gökçen COŞKUN ALBAYRAK... 535 TARIMSAL VERİMLİLİK AGRICULTURAL EFFICIENCY Effects of Dietary VITASIL on the Growth Performance of Carp (Cyprinus caprio) Cultivated in a Recirculation System Assist. Prof. Alexander ATANASOV, Assist. Prof. Zhivko ZHELEV, Assoc. Prof. Veselin IVANOV, Galin NIKOLOV... 551 Protein Levels in the Feed of Carp (Cyprinus caprio) on Cultivated in Recirculation System Prof. Yordan STAYKOV, Assist. Prof. Zhivko ZHELEV, Assoc. Prof. Veselin VIDEV, Assist. Prof. Alexander ATANASOV... 555 Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modelinin Bölgesel Kalkınma Açısından Değerlendirilmesi Regional Development-based Evaluation of Production and Support Model for Agricultural Production Areas Yrd. Doç. Dr. Gökhan UNAKITAN, Dr. Harun HURMA, Dr. Celal DEMİRKOL... 559 XV

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu XVI KIRSAL KALKINMA VE REKABET RURAL DEVELOPMENT AND COMPETITION Contribution of Thrace Region to Competitive Sectors of Turkey Assist. Prof. Adem BALTACI, Res. Assist. Huseyin BURGAZOGLU, Res. Assist. Selver KILIC... 573 Kendi İşini Kurma ve Girişimcilik Ruhu Ticaret Meslek Liselerinde Girişimcilik Ruhu Üzerine Bir Alan Araştırması Setting One s Own Business and Spirit of Entrepreneurship Yrd. Doç. Dr. Selami ÖZCAN, Yrd. Doç. Dr. H. Yunus TAŞ... 585 Kırsal Kalkınma Açısından İletişim ve Girişimcilik İlişkisi Communication-Entrepreneurship Relationship in terms of Rural Development Arş. Gör. Zeynep ŞENEL, Prof. Dr. Aydın GÜREL... 599 BÖLGESEL KALKINMA VE FİNANS REGIONAL DEVELOPMENT AND FINANCE Türkiye de Finans Piyasasının Gelişim Seyrinde Katılım Bankacılığının Yeri The Role of Participation Banking in the Development of Turkish Financial Market Yrd. Doç. Dr. Ferhat SAYIM, Arş. Gör. Özlem ÖZMEN... 611 2008 Küresel Finansal Krizinin Türkiye ve Trakya Bölgesi Üzerine Etkileri: Mukayeseli Bir Analiz The Impacts Of Global Financial Crisis On Turkey and Thrace: A Comparative Analysis Yrd. Doç. Dr. Ayfer GEDİKLİ... 635 Trakya Bölgesi nde Tarım Sektörünün Finansmanında Kullanılan Banka Kredilerinin Gelişimi: 2000 2010 Dönemi Karşılaştırmalı Bir Analiz Development Process of the Bank Loans for the Agricultural Sector in Thrace: A Comparative Analysis Covering 2000-2010 Yrd. Doç. Dr. Mustafa CANBAZ, Arş. Gör. Mevlüt CAMGÖZ... 665 BİLGİ - İLETİŞİM VE DIŞ TİCARETİN GELİŞİMİ INFORMATION - COMMUNICATION AND DEVELOPMENT OF FOREIGN TRADE Şehirlerin Markalaşması ve Şehir Markası Oluşturmada Sembol Yapılar: Çanakkale Örneği City-branding and The Role of Symbolic Structures in City-branding Process: Canakkale as an Example; (The Dardanelles) Doç. Dr. Mehmet MARANGOZ, Prof. Dr. Günal ÖNCE, Arş. Gör. Hale ÇELİKKAN... 681 In the Thrace Region Use of Information and Communications Equation, in the Integrated Management Information Systems for the Information Production Process Development and Entrepreneurship Dr. Filiz GÜLTEKİN KÖSE... 701

İçindekiler EĞİTİM, BÜTÇE VE PLANLAMA EDUCATION, BUDGET AND PLANNING E-commerce Security Instructor Serdar CANBAZ... 715 Implementation of ICT in education case study in Trakia University Associate Prof. Lina YORDANOVA, Chief Assist. Prof. Gabriela KIRYAKOVA, Senior Assist. Prof. Nadezhda ANGELOVA... 735 Merkezi Yönetim Bütçesi İle İlişkileri Açısından Trakya Bölgesinin İncelenmesi An Analysis On Thrace Based On Its Relations With Central Administration Budget Prof. Dr. Naci B. MUTER, Yrd. Doç. Dr. Selçuk İPEK... 757 Bölgesel Kalkınma ve Girişimci Üniversite İlişkisi: Anadolu Üniversitesi Örneği Relationship between Regional Development and Entrepreneur University: Anatolia University as an Example Öğr. Gör. Sevgi SEZER... 771 KIRSAL KALKINMA VE TARIM RURAL DEVELOPMENT AND AGRICULTURE Cumhuriyetin İlk Yıllarında (1923 1930) Kırklareli nde Tarım- Hayvancılık, Ticaret ve Sanayinin Gelişimi Development of Agriculture, Stockbreeding, Trade and Industry in Kirklareli in the first years of Republic (1923-1930) Yrd. Doç. Dr. V. Türkan DOĞRUÖZ... 795 Üretici Örgütlerinin Kırsal Kalkınma Yönünden Değerlendirilmesi: Kayalıköy ve Kırklareli Barajları Sulama Kooperatifleri Örneği Development-based Evaluation of Agricultural Production Organizations: Example; Irrigation Associations for Kayalıköy and Kirklareli Dams Dr. Erol ÖZKAN, Dr. Harun HURMA, Uzm. Başak AYDIN, Yrd. Doç. Dr. Erkan AKTAŞ, Yrd. Doç. Dr. Gülen ÖZDEMİR, Doç. Dr. Ömer AZABAĞAOĞLU... 811 Biyolojik Çeşitliliğin Korunmasının Önemi ve Hayvancılık Sektöründe Sunduğu Ekonomik Fırsatlar Importance of Protecting Biological Diversity and Its Economic Opportunities for the Stockbreeding Sector Hasan BAKIN, Yrd. Doç. Dr. Eser Kemal GÜRCAN... 825 DOĞA VE SOSYOEKONOMİK DEĞERLER NATURE AND SOCIOECONOMIC VALUES Korunan Alanların Sosyo-Ekonomik Değeri Ve Yöre Halkının Yararlanma Olanakları: İğneada Longoz Ormanları Milli Parkı Örneği Socio-economic Value of Protected Areas and Opportunities for Local Population to Benefit From These Areas: Example; Longoz Forest in Igneada Dr. Harun HURMA, Yrd. Doç. Dr. Murat ÖZYAVUZ, Dr. Murat CANKURT... 847 XVII

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu Sürdürülebilir Kalkınmada Biyosfer Rezervlerinin Önemi: İğneada Longoz Ormanları Örneği Importance of Biosphere Reservoirs on Sustainable Development: Example of Igneada Longoz Forest Yrd. Doç. Dr. Murat ÖZYAVUZ... 859 Yıldız Dağları Kırsal Mimari Mirasının Turizm Amaçlı Kullanımı Use of Yıldız Mountain Rural Architecture as a Touristic Area Yrd. Doç. Dr. İzzet YÜKSEK... 875 TARİHSEL SÜREÇTE SOSYOEKONOMİK YAPI HISTORICAL PROCESS OF SOCIOECONOMIC STRUCTURE 20.yy Başlarında Rumeli Vilayetleri nin Mali Gücü (1325 1329/1909 1912) Financial Capabilities of Rumelian Provinces in Early 20th century (1325-1329 / 1909 1912) Yrd. Doç. Dr. Muharrem ÖZTEL... 885 Kapanış Oturumu / Closing Session... 901 İndeks... 927 Sempozyumdan Görüntüler... 931 XVIII

Şikago Kenti Örneğinde Ekonomik Coğrafyanın Yeniden Keşfi Ve Trakya Bölgesi İçin Çıkartılabilecek Dersler Mehmet Lütfi ARSLAN Özet Ekonomik coğrafya, belli bir bölgede insanların geçimlerini temin etmek için yaptıkları faaliyetleri, o bölgenin ulaşım alt yapısını ve doğal kaynaklarını inceleyen bir disiplindir. Bu anlamda bir bölgenin ekonomik coğrafyası verili bir içeriğe sahip gözükür. Yaygın literatür, doğal kaynaklar, tarihi süreç içerisinde o bölgede oluşmuş faaliyet türleri ve altyapıyı, mevcut ekonomik ilişkileri de çerçeveleyen bir anlatım içerisinde, klişelerin egemen olduğu bir söylemle tekrarlar. Ekonomik coğrafya, ancak yeni ekonomik ilişkilerin ortaya çıkması ile yeniden tanımlanabilir. Acaba bunun tersi de mümkün müdür? Yani yeni bir ekonomik coğrafya tanımı yaparak, ekonomik ilişkileri değiştirebilir ya da yeniden kurgulayabilir miyiz? Şüphesiz her ekonomik coğrafyanın kinetik enerjiye dönüşmüş bir potansiyeli yanında, bir de açığa çıkmayı ya da keşfedilmeyi bekleyen saklı bir potansiyeli vardır. Saklı potansiyelin fark edilmesi ya da keşfedilmesi, ekonomik coğrafyanın, mevcut tanımların ötesinde yeniden tanımlanması demektir. Yeni tanımları ise ancak, mevcut tanımlarla yetinmeyen girişimciler yapabilir. Bu anlamda ekonomik coğrafyanın yeniden tanımlanması aslında girişim fırsatlarının açığa çıkarılması demektir. İktisat tarihi ekonomik coğrafyayı yeniden keşfeden girişimcilik öyküleri ile doludur. Bunlardan bir tanesi 19. Yüzyıl ABD sinde yaşanmıştır. Amerikan iktisat tarihinde Şikago adlı bir köyün, yarım yüzyıl içerisinde ABD nin en büyük ikinci kentine dönüşmesi başarısı, ekonomik coğrafyanın iş adamları ve idareciler tarafından yeniden tanımlanması sayesinde mümkün olmuştur. Şikago nun ekonomik coğrafyasının önemini ilk keşfeden Fransız kaşif Louis Jolliet ti. Jolliet nin vizyonunu kendilerine örnek alan eyalet yöneticileri ve iş adamları, ABD nin birçok eyaletinde başlayan ulaşım ve altyapı yatırımları 211

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu içerisinde şehre yönelik yatırımları planlarken, burasını çoklu ulaşım ağlarının ana merkezlerinden birisi yapma stratejisini izlediler ve bunda da başarılı oldular. Şikago nun büyüme örneği, bir ekonomik coğrafyanın, mevcut tanımların dışına çıkan bir girişimci tarafından nasıl değiştirilebileceğini gösteren önemli bir örnektir ve bu örnekten Trakya bölgesinin bir ekonomik coğrafya olarak çıkartılabileceği dersler vardır. 1. Ekonomik Coğrafya Kavramı Ekonomik coğrafya, belli bir bölgede insanların geçimlerini temin etmek için yaptıkları faaliyetleri, o bölgenin ulaşım alt yapısını ve doğal kaynaklarını inceleyen bir disiplindir. Doğal çevre ile ekonomi ilişkisi uzun zamandır ekonomi ya da coğrafyanın da ana konularından olmuştur; ancak son kırk sene içerisinde içeriği gelişen ve genişleyen bir disiplin olarak ekonomik coğrafya, coğrafi koşullar sonucu oluşan ekonomik etkinliklerin özelliklerine yoğunlaşır ve bu etkinliklerin hangi bölgede, hangi ölçekte gerçekleştiğini konu edinir. Ekonomik değişim bağlamında coğrafi ölçek ve kapsamın yeniden değerlendirilmesi ile ortaya çıkan bu disiplin değişimin arkasındaki yerel güçlerin etkisini ölçmeye çalışır. Bu anlamda ekonomik coğrafya uluslar arası ekonomi, sanayi örgütlenmesi, işletme stratejileri ve yenilik gibi farklı disiplinlerle kesişir. 1 Ekonomik coğrafya kavramının son dönemde geçirdiği değişimde hızlı küreselleşmenin etkili olduğu söylenebilir. Küresel ekonominin çok boyutlu ve katmanlı yapısı, yerelliğin önem kazanması ve süreç yönetimi coğrafi özelliklerin sadece fiziki çevre ile sınırlandırılmaması gerektiğini açığa çıkarmıştır. Bilginin temel meta olduğu ağ (network) ekonomisi piyasanın tanımını değiştirerek bu kavramın sınırlarını mekân ve zaman ötesine kadar genişletmiş, bu çerçevede bölgesel planlama ve kalkınma çabaları daha öne çıkmıştır. Bu çabalar coğrafi bölgenin kendine ait özelliklerinin daha etkin olarak belirlenmesi kadar bölgesel öğrenme denilen yerel tecrübe birikiminin etkinleştirilmesi ve karar sürecinin yerel unsurlara devredilmesine olanak sağlamaktadır. 2 Küreselleşme ve yerellikle ortaya çıkan gelişmeler disiplinler arası yaklaşımların etkinlik sahasını genişletmiş, ekonomik coğrafya disiplini de bu gelişmelerden etkilenerek sadece coğrafi ya da piyasa analizleri ile sınırlandırılamayacak, siyasi, kültürel ve kurumsal analizlerin de katılması gereken bir anlam sahasına kavuşmuştur. Nitekim 2008 Yılı Nobel Ekonomi Ödülü nü alan Paul Krugman ın ortaya koyduğu Yeni Ekonomik Coğrafya Modeli bu tür gereksinimi ortaya koymaktadır. Krugman ekonomik faaliyetlerin belirli coğrafi alanlarda yoğunlaşması üzerinde durduğu 1991 tarihli makalesinde örneğin toprakları verimli ve geniş olan ABD de nüfusun neden belli bazı metropolitenlerde yoğunlaştığını sorgulamıştır. Krugman a göre artan ölçek getirileri üretimin belli bazı bölgelerde yoğunlaşmasının ana nedenidir. Böylece ulaşım maliyetleri düşmekte ya da en aza inmektedir. Dolayısıyla nüfusun yoğun olduğu bölgeler üretimin cazip olduğu bölgeler haline gelmektedir. 3 Ancak 1. Gordon L. Clark, Meric S. Gertler ve Maryann P. Feldma, The Oxford Handbook of Economic Geography, Oxford University Press, New York: 2000, s. 4. 2. Ayda Eraydın, Bölgesel Kalkınma Kavram, Kuram ve Politikalarında Yaşanan Değişimler, Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu (KEAS), Cilt-I, Devlet Planlama Teşkilatı, Pamukkale Üniversitesi, Ankara, Mart 2004, ss.126-146. 3. Paul Krugman, Increasing Returns and Economic Geography, Journal of Political Economy, 1991, vol. 99, no. 3, s. 483. 212

Kırsal Kalkınma / Rural Development bu bölgelerde üretim girdilerinin maliyetinin zamanla artması bu girdilerin çevre bölgelerden temin edilmesi sonucunu doğurmakta, bu da zamanla üretimin çevre bölgelere kayması ya da bu bölgelerden hammadde teminine yol açabilmektedir. Ekonomik coğrafya disiplinin gelişmesinde küreselleşme kadar neoklasik yaklaşımın genelleştirici ve homojenleştirici tavrına duyulan tepkinin de rol oynadığı söylenebilir. Neoklasik yaklaşımın evrensellik, rasyonalizm, rekabet, denge ve ekonomik kuralların değişmezliği gibi temel çıkarımları bölgelerin kendine ait özelliklerini anlama ve anlamlandırma çabalarında yetersiz kalmıştır. Siyasi, kültürel ve kurumsal analizleri de içeren bölgesel ekonomik okumalar daha zengin, esnek ve işlevsel sonuçlara erişmiş, ekonomik coğrafya disiplini de bu konuda öncü rolü oynamıştır. Temel ilgi alanımız Trakya bölgesi açısından ekonomik coğrafya disiplininin şu sorularla ilgilendiğini söyleyebiliriz: 1. Trakya bölgesinde temel ekonomik faaliyetler nelerdir ve bunların coğrafi yapı ile ilişkisi hangi düzeydedir? 2. Trakya bölgesi sermaye, teknoloji ve insan kaynağını nereden temin etmektedir? 3. Trakya bölgesinin önce ülke ekonomiye sonra da küresel ekonomiye hangi bağlantılarla bağlanmaktadır? 4. Trakya bölgesinin rekabetçi üstünlüklerinde coğrafi özelliklerinin rolü nedir? 5. Trakya bölgesinin ekonomik önceliklerini belirleyen ekonomi dışı faktörler var mıdır? Varsa bunların ekonomik faktörler yanındaki ağırlığı ne kadardır? 2. Ekonomik Coğrafya ve Girişimcilik Ekonomik coğrafya temelde coğrafi özelliklerin ekonomik yapı ile ilişkisine yoğunlaşır. Böyle olduğu için de bir bölgenin ekonomik coğrafyası verili bir içeriğe sahip gözükür. Yaygın literatür, doğal kaynaklar, tarihi süreç içerisinde o bölgede oluşmuş faaliyet türleri ve altyapıyı, mevcut ekonomik ilişkileri de çerçeveleyen bir anlatım içerisinde, klişelerin egemen olduğu bir söylem söz konusudur. Bu anlamda temel coğrafi özelliklerin ekonomik yapıyı belirlediği statik bir çerçeve sürekli tekrarlanır. Bu anlamda sabit unsur ekonomik coğrafya, değişken unsur ise yeni ekonomik ilişkiler olarak ele alınır ya da ancak ekonomik ilişkilerin değişmesi ile ekonomik coğrafyanın yeniden tanımlanabileceği düşünülür. Acaba bunun tersi mümkün olabilir mi? Yani yeni bir ekonomik coğrafya tanımı yaparak, ekonomik ilişkileri değiştirebilir ya da yeniden kurgulayabilir miyiz? Şüphesiz her ekonomik coğrafyanın kinetik enerjiye dönüşmüş bir potansiyeli yanında, bir de açığa çıkmayı ya da keşfedilmeyi bekleyen saklı bir potansiyeli vardır. Saklı potansiyelin fark edilmesi ya da keşfedilmesi, ekonomik coğrafyanın, mevcut tanımların ötesinde yeniden tanımlanması demektir. Yeni tanımları ise ancak, mevcut tanımlarla yetinmeyen girişimciler yapabilir. Bu anlamda ekonomik coğrafyanın yeniden tanımlanması ya da potansiyel fırsatların açığa çıkarılması aslında bir girişimcilik faaliyetinden başka bir şey değildir. Girişimciler farklı ekonomik coğrafyalarda farklı yöntem ve kaynaklar kullanarak var olan problemlere yeni çözümler sunabilirler. Burada temel girişimcilik kabiliyetinin ekonomik coğrafyanın yeni bir bakış açısı ile yeniden tanımlanması olduğunu söylüyoruz. Bu anlamda girişimcilik zaten var olan bir ilişkiyi ya da faaliyeti 213

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu etkinleştirmekten daha öte yeni bir ilişki ya da faaliyet ortaya koymak demektir. Var olan ekonomik faaliyetler içerisinde ve mevcut fiziki şartlar çerçevesinde keşfedilmeyi bekleyen sayısız fırsat bulunabilir. Bunları fark edebilmenin yolu bölge hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmak ve geniş bir öngörüye sahip olmaktan geçer. 4 İktisat tarihi ekonomik coğrafyayı yeniden keşfeden girişimcilik öyküleri ile doludur. Bunlardan bir tanesi 19. Yüzyıl ABD sinde yaşanmıştır. 3. Şikago Örneği Amerikan iktisat tarihinde Şikago adlı bir köyün, yarım yüzyıl içerisinde ABD nin en büyük ikinci kentine dönüşmesi başarısı, ekonomik coğrafyanın iş adamları ve idareciler tarafından yeniden tanımlanması sayesinde mümkün olmuştur. Şikago nun ekonomik coğrafyasının önemini ilk keşfeden Fransız kaşif Louis Jolliet dir. llinois eyâletinde Michigan Gölü nün güneybatı kıyısında yer alan Şikago, Büyük Göller in drenaj sahası ile Mississippi Nehri nin buluştuğu yerin alt tarafında konuşlanmıştı. Bunun ticari ulaşım için ne büyük olanaklar oluşturduğunu gören Jolliet, dönemin Fransız sömürge yönetimine, bölgenin bir kanalla Fransa Kanada sına bağlanması teklifini götürdü. Teklifi kabul görmeyen Jolliet in vizyonu ancak 1800 lü yıllarda gerçekleştirilebildi. 1829 da Illinois- Michigan Kanalı nın yapılması için harekete geçen eyalet yönetimi projeyi 1845 de tamamladı. Şikago nun coğrafi yapısının ticaret için çok elverişli olduğu zaten yüzyıllardır biliniyordu. Nitekim Michigan Gölü ile Şikago Nehri nin buluştuğu yer Amerikan yerlilerinin alışveriş için buluştukları bir merkezdi. 1673 de Fransız kaşif Louis Jolliet in önemi Büyük Göllerin sulama alanları ile Mississippi Nehri arasındaki alçak zeminde konuşlanmış Şikago nun büyük bir ticari potansiyeli olduğunu fark etmenin ötesinde bu potansiyelin ortaya çıkarılabilmesi için bir kanal yapılması teklifini ilk getiren isim olmasından kaynaklanmaktadır. 1795 de bölgenin ekonomik avantajını ABD hükümeti de keşfetti ve bölgedeki yerlilerle bir anlaşma yaptı. 19. yüzyılın ilk çeyreğinde kurulan Amerikan Kürk Şirketi nin bölgedeki kürk ticaretinin tekelini eline almasıyla Şikago, gerek ulusal, gerekse de uluslar arası ticarette söz sahibi olmaya başladı. Şikago nun gerçek potansiyelinin ortaya çıkması 1825 de New York ta Erie Kanalı nın açılması iledir. Büyük Gölleri Atlantik Okyanusu na bağlayan Erie Kanalı, Şikago eyaleti yöneticilerini Louis Jolliet in öngörüsünü hayata geçirme imkânı verdi. Illinois & Michigan Kanalı gölleri Şikago yoluyla Mississippi ye bağlamayı amaçlıyordu. (Şekil 1) Illinois & Michigan Kanalı nın yapımının başlaması bölgede arazi fiyatlarının artmasına ve göçün hızlanmasına yol açtı. Şehrin belediyesinin yaptığı alt yapı ve ulaşım yatırımları bölgedeki ekonomik gelişmeyi hızlandırdı. 1837 de ortaya çıkan durgunluk eyaletlerin yaptığı altyapı yatırımlarının durmasına neden oldu. Durgunluktan Şikago da etkilendi ancak 1848 de kanalın tamamlanması ile şehrin ekonomik hayatı canlanmaya başladı. Aynı sene ilk demiryolu hattının inşası da tamamlanmış, ilk telgraf hattı çekilmiş ve Şikago Ticaret Odası açılmıştı. Kanal büyük tonajlı maddelerin taşınmasını kolaylaştırarak ticari hayatın canlanmasına katkıda bulundu. 4. Mark Casson, The Entrepreneur: An Economic Theory, Gregg Revivals, London: 1982, s. 214. 214

Kırsal Kalkınma / Rural Development Şekil 1a: Şikago Su Yolları ve Şekil 1b: Şikago Sul Yolları (1900 den sonra) Şekil 1a Şekil 1b Demiryolu yatırımlarının arttığı bu dönemde Şikago da özel girişimciler birçok demiryolu hattı inşa ettiler. Bu hatlar sayesinde ortabatının çiftliklerinden gelen ürünler Şikago da toplanıyordu. Hatlar nehre ve kanala paralel uzanıyor, gemiler ve trenler arasındaki mal değişimini kolaylaştırıyordu. Başlangıçta bir lojistik üs olarak öne çıkan Şikago zamanla toptan ve perakende ticaretin merkezi haline gelmeye başladı. Toptan satışların artması hizmet sektörü ile beraber tarım ürünleri ve hammadde işleyen sanayilerin gelişmesine zemin hazırladı. Şikago tüccarları çiftçilere Doğu imalatçılarının aracılığını yapmak yerine malları doğrudan üretmelerinin daha avantajlı olduğunu keşfettiler. Bunun ilk yansıması tarım makineleri sektöründe oldu. İç Savaş sırasında ticari rakibi St. Louis e Konfederasyon güçleri tarafından yapılan saldırılar Şikago ya yaradı. Savaş sonunda şehir ortabatının ticaret ve sanayi merkezi haline gelmişti. Ulusal demiryolu ağına yönelik yatırımlar, bu konumu iyice güçlendirdi. 1871 de şehrin büyük bir yangın geçirmesi ve şehir merkezinin neredeyse kül olması bile bu konumu değiştirmedi. Şikago 20. yüzılın ilk çeyreğine kadar batının en kalabalık şehri, ulusal ulaşım ağının ana üslerinden birisi ve batıda ortaya çıkan yeni piyasanın en dinamik merkezi konumunu sürdürmeyi başardı. Şikagolular, ekonomik coğrafyalarının önemini korumak için sürekli yatırımlar yaptılar. 1890 larda inşa edilen Sanitary ve Ship Kanalı ile 1887 de tamamlanan Şikago Dış Kuşak Demiryolu Hattı bu yatırımlara verilecek örneklerdir. Mississippi- Illinois Su Yolu ile Calumet Limanı da yine Şikago yöneticilerinin şehirlerinin ekonomik avantajlarını sürdürme kaygıları sonucu ortaya çıkmış yatırımlardır. Sonuç olarak Jolliet nin vizyonunu kendilerine örnek alan eyalet yöneticileri ve iş adamları, ABD nin birçok eyaletinde başlayan ulaşım ve altyapı yatırımları içerisinde şehirlerine yönelik yatırımları planlarken, burasını çoklu ulaşım ağlarının ana merkezlerinden birisi yapma stratejisini izlediler ve bunda başarılı oldular. Ülkenin doğusu ile batısı arasındaki temel geçiş noktalarından birisi haline gelen Şikago kısa zamanda hızla büyüdü ve ticaret ve sanayi merkezlerinden birisine dönüştü. 215

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu Şikago nun büyüme örneği, bir ekonomik coğrafyanın, mevcut tanımların dışına çıkan girişimciler tarafından nasıl değiştirilebileceğini gösteren önemli bir örnektir. Bu örnekten çıkartılabilecek başlıca üç ders bulunmaktadır: 1. Ekonomik coğrafya yeniden tanımlanabilir. Fransız kaşif Jolliet in yaptığı mevcut ekonomik coğrafyanın yeniden tanımlanmasından ibaretti. 2. Ekonomik coğrafya ile ortaya çıkan rekabetçi üstünlükler sürekli geliştirilmeli ve güncellenmelidir. Şikago nun yöneticileri şehirlerinin sahip olduğu avantajları sürdürülebilir kılmak için sürekli yeni yatırımlar yapmışlardır. Bu yatırımların temel özelliği lojistik üssü olma avantajını sürdürebilmeye yönelik olmasıdır. 3. Ekonomik coğrafya ile ortaya çıkan avantajların doğuracağı fırsat alanları değerlendirilmelidir. Şikago örneğinde, şehrin yatırımcıları Doğu dan gelen imalat ürünlerini çiftçilere satmak yerine, bu ürünleri doğrudan üretmenin daha avantajlı olduğunu keşfetmiş ve yatırımlarını buna yöneltmişlerdir. Bunun sonucu olarak tarım makineleri sektörü gelişmiş, bu da Şikago nun sadece bir lojistik üssü olarak değil bir imalat merkezi olarak da öne çıkmasına neden olmuştur. 4. Trakya Bölgesi ve Ekonomik Coğrafyanın Yeniden Tanımlanması Şikago örneğinden çıkartılacak bu derslerin Trakya bölgesinin bir ekonomik coğrafya bölgesi olarak yeniden tanımlanmasına katkısı ne olabilir? Bu soruyu sadece bir sektör ve bu sektöre ilişkin bölgede son dönemde ortaya çıkan bir gelişme ışığında cevaplayabiliriz. Bu sektör lojistik sektörü, bu sektöre ilişkin son dönemde ortaya çıkan gelişme ise Tekirdağ Muratlı arasına inşa edilen 31 kilometrelik demiryolu hattıdır. Lojistik sektörü, Doğu ile Batı arasında bir köprü olduğu her zaman ifade edilen ülkemiz ve Trakya açısından en önemli sektörlerden bir tanesidir. Her türlü ürün, hizmet ve bilgi akışının, hammaddenin başlangıç noktasından, ürünün tüketildiği son noktaya kadar olan tedarik zinciri içindeki hareketinin, etkin ve verimli bir şekilde akış ve depolanmasının sağlanması, kontrol altına alınması ve planlanması olarak tanımlanan bu sektörün önemi küreselleşme süreci içerisinde daha da artmıştır. Yatırım kararlarını doğrudan etkileyen bu sektör sadece malların ulaştırılmasından çok daha kapsamlı ve entegre bir hizmet altyapısını (dağıtım, depolama, gümrükleme, ihracat, ithalat ve gümrük işlemleri, sigorta, bankacılık, danışmanlık vd.) gerektirmektedir. Trakya bölgesi geleneksel değerlendirmelerde İstanbul metropoliten bölgesinin art bölgesi olarak ele alınmaktadır. Bu bölgemizde yer alan Tekirdağ ve Kırklareli İstanbul merkezli sanayinin birinci gelişme ekseni olarak kabul edilen Kocaeli ve Bursa dan sonra, ikinci gelişme ve yayılma ekseninde yer almaktadırlar. Nitekim bu iki ilimizin imalat sanayii değerleri 1988-1997 döneminde hızla yükselmiş, Türkiye GSYİH içindeki payları da artmıştır. Mevcut ekonomik coğrafya içerisinde art bölge olarak nitelenen Trakya bölgesinin, lojistik sektörüne ilişkin rekabetçi üstünlüğünün artarak gelişmesi ve yeni fırsatlar doğurabilmesi bölgenin ekonomik coğrafyasının girişimciler tarafından yeniden tanımlanması ile mümkün olacaktır. Bunun nasıl gerçekleştirileceğine ilişkin öğretici bir örnek geçtiğimiz günlerde açılışı gerçekleştirilen 31 kilometrelik Tekirdağ Muratlı demiryolu hattıdır. (Şekil 2) 216

Kırsal Kalkınma / Rural Development Şekil-2: Tekirdağ Muratlı demiryolu Hattı 2007 yılında temeli atılan ve 245 milyon liraya mal olan Tekirdağ Muratlı demiryolu hattı Tekirdağ ı 40 yıl sonra demiryolu hattına bağlamıştır. Tekirdağ limanına bağlantısı da olan bu hat ile Tekirdağ da yüklenen yüklerin, İzmir, Manisa, Aydın ve Balıkesir üzerinden kullanılan 600 kilometrelik uzun hattı kullanmaya gerek kalmadan Avrupa ya ulaştırılmasını sağlayacaktır. Ayrıca bu hatla, Tekirdağ Akport Limanı ndan Kocaeli nin Derince Limanı ve Balıkesir in Bandırma Limanı na kurulacak tren feribot hatları ile senede 55 bin vagonluk yük İstanbul a ayak basmadan Avrupa ya aktarılacaktır. Hattın faaliyete geçmesi ile Fransa ve İtalya ya düzenli RO-RO seferleri de yapılmaya başlamıştır. Hattın İstanbul üzerinden gelecek transit taşımacılık yükünü büyük oranda hafifleteceği öngörülmektedir. 31 kilometrelik bir tren yolu hattının İstanbul a yapılması planlanan üçüncü köprünün yükünü alacak kadar etkin ve işlevsel olması ekonomik coğrafyanın yeniden tanımlanmasının ekonomik faaliyetleri ne derecede etkileyebileceğine ilişkin güzel bir örnektir. Trakya bölgesi bu anlamda girişimciler tarafından yeniden tanımlanmayı bekleyecek fırsatları bünyesinde barındırmaktadır. Bu fırsatlar bölgenin lojistik üssü olarak rekabetçi bir üstünlüğe kazanmasını sağlayabilir. Ancak lojistik fırsatların demir ve denizyolu tercihli olması bölge yöneticilerinin ve akil adamlarının gözetmesi gereken bir husustur. Türkiye nin 8333 kilometrelik sahil şeridinde 160 tane limanı bulunmakta, ama bunlardan sadece altı tanesinin demiryolu bağlantısı bulunmaktadır. Trakya bölgesinde planladığı bilinen yeni liman inşaatının demiryolu bağlantılı düşünülmesi bölgede Tekirdağ Muratlı demiryolu hattı kadar etkili yeni bir yatırım anlamına gelebilir. 217