Amerikan Beyaz Kelebeği (Hyphantria cunea Drury, Lepidoptera: Arctiidae) ve Mücadele Yöntemleri Prof. Dr. Celal Tuncer Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü SAMSUN
Amerikan Beyaz Kelebeği nin Sistematikteki Yeri Şube: Arthropoda (eklem bacaklılar) Sınıf: Insecta ( böcekler) Takım: Lepidoptera (kelebekler) Familya: Arctiidae Cins: Hyphantria Tür: Hyphantria cunea Drury
Amerikan Beyaz Kelebeğinin Dünyadaki Dağılımı
Amerikan Beyaz Kelebeği Amerikan Beyaz Kelebeği, Hyphantria cunea (Drury) (Lepidoptera: Arctiidae), Kanada ve ABD nin yerli bir zararlısıdır Yayılışı: ABD, Kanada, Avrupa (birçok ülke), Avrasya (Rusya ve Türkiye), ve Asya (Azerbaycan, Gürcistan, İran, Çin, Kore, Japonya), Yeni Zelanda Türkiye de ilk defa 1975 yılında görülmüştür. Kuzey yarım kürede 50 55 enlemlere kadar yayılabilir.
Amerikan Beyaz Kelebeğinin Tanımı Ergin: Ergin kelebek formundadır ve kanat açıklığı 3-4 cm kadardır. Erkeklerin üst kanatları tamamen beyaz veya siyah lekelerle bezenmiş durumundadır. Üst kanatları siyah lekeli olan erkekler genellikle ilk baharda, lekesiz beyaz kanatlılar ise yazın görülür.. Kışlayan pupalardan çıkan ergin erkek Yaz ergini (erkek)
Dişi: Kelebekler tamamen beyazdır. Kanatlar üzerinde nadiren siyah lekeler bulunabilir. Dişi karnı yumurtlamadan önce açık yeşil renktedir ve üzeri beyaz kıllarla kaplıdır. Bu kılları daha sonra yumurtaların üzerini örtmede kullanırlar.
Cinsiyet ayrımı, çiftleşme ve cinsiyet oranı Cinsiyet oranı genellikle 1:1 dir. Dişiler 4-8 gün ve erkekler dişilerden 1-2 daha az yaşar. Erginler kilometrelerce uzağa uçabilir. Solda: Erkek ; Sağda: Dişi Cinsiyet ayrımı: Antenlere bakılır, erkekler tarak gibi dişiler ip gibi antene sahiptir. Ayrıca dişilerin karnı daha büyük ve şişkindir.
Yumurta: Yumurta kümeleri yeşil renktedir. Yumurtalar hepsi bir arada ol şekilde genellikle yaprakların alt yüzüne bazen ise üst yüzüne bırakılır. Yumurta kümeleri beslendiği bitkiye bağlı olarak 400-2500 yumurta içerir. Yumurtaların üzeri dişi tarafından karın sonundaki kıllarla kısmen gizlenmeye çalışılır.
Larva (tırtıl): Genellikle kahverengimsi gri renktedir. Son döneme ulaştığında boyu 40 cm ye ulaşır. Tırtılın sır kısmının iki yanında koyu renkli 12 şer adet küçük kabartı ve bunun etrafından çıkan çok sayıda kıl demetleri vardır. Tırtılın sırt kısmında koyu renkli, yan kısımlarda ise sarı renkli boyuna şeritler vardır.
Larva (tırtıl): Larva yumurtadan yeni çıktığında 1-2 mm kadardır ve rengi daha açıktır. Olgun larva oldukça kıllıdır. Larva rengi beslendiği bitkiye ve mevsime göre değişebilir. İlkbaharda renk daha açık iken sonbahara doğru renk koyulaşır. Tırtıl: ikinci nesil Tırtıl: ilk nesil
Pupa Pupa koyu kahverengindedir. Boyu 10-15 mm dir. Pupa arka uç kısmında 12 karakteristik çıkıntı vardır. Dişi puplar erkeklerden daha büyük ve daha ağırdır.
Pupa halinde kışı geçirirler. Genellikle bahçe kenarlarındaki yaşlı ağaçların kabuk altı ve daha derindeki çatlaklarda kış uykusuna yatarlar. Duvar yarık ve çatlaklarının derinlikleri de kış uykusu için tercih edilebilir
Konukçu Bitkiler Amerikan Beyaz Kelebeği Dünyanın en polifag (fazla bitki çeşidi ile beslenen) zararlı böceğidir. Meyve ağaçları, orman ve süs bitkileri ile bazı otsu bitkiler dahil olmak üzere 600 den fazla bitkide beslenir. En tercih edilen konukçu bitkiler dut ve akçaağaçtır. Ayrıca elma, armut, erik, kiraz, ayva, ceviz, kızılağaç, söğüt, meşe, kavak gibi diğer bitkilerde çok sık rastlanır. Türkiye ve Gürcistan da daha çok fındık bahçelerinin önemli bir zararlısı konumundadır. Özellikle yol kenarlarındaki park-süs bitkileri üzerinde yüksek populasyonlar görülür. Buralarda genellikle ilaçlama yapılmaz ve faydalı böcekler yol kenarlarında daha azdır.
Konukçu Bitkiler Türkiye de Karadeniz bölgesinde genellikle bahçe içlerindeki dut ağaçları ile yol kenarlarındaki akçaağaçlar önemli bulaşma kaynağı durumundadırlar. İlk tırtıl kolonileri genellikle bu bitkilerde görülür. Karadeniz bölgesinde olduğu gibi bitkisel çeşitlilik çok fazla bitki çeşidi ile beslenen bu böcek için bir avantaj sağlar. Üreme gücünün yüksekliği ve polifag oluşu, böceğin populasyonunu artırmaktadır. Fındık konukçu olarak dut ve akçaağaç kadar olmasa da böcek için bir çok bitkiye göre daha avantajlıdır.
Başlıca Konukçu Bitkiler
Davranışları Erginler kilometrelerce uçabilir. Erkekler daha uçucudur. Erginler şafakta veya gün batımında çiftleşir. Çiftleşme saatlerce sürebilir. Erginler geceleri uçar gündüzleri dinlenir. Yumurtalarını dalların ucuna doğru yer alan yapraklara koymayı tercih eder. Yumurtalarını yaprağa kuvvetlice yapıştırdığı için şiddetli yağmur yağsa bile yumurtalar yerinde kalır. Yumurtadan çıkan genç larvalar yaklaşık 10 gün ayrılmadan birlikte beslenir. Genç larvaların hayatta kalması için bu önemlidir. Genç larvalar beslenirken aynı zamanda yaprakları içine alacak şekilde ağ örerler. Ağlar bazen birden fazla dalı ve yapraklarını içine alır.
Davranışları Tırtıllar birlikte yaşamayı tercih ettiğinden yüzlerce tırtılı aynı yerde beslenirken görmek mümkündür. Tırtıllar beslenirken zaman zaman hep birlikte vücutlarını sallayarak senkronize hareket ederler. Tırtıl rengi büyümeye bağlı olarak değişir ve genellikle gittikçe daha koyulaşır. 4. larva dönemine ulaşan tırtıllar daha küçük gruplara ayrılır. Son larva döneminden sonra ise her larva bağımsız olarak hareket eder ve beslenir. Son dönemini tamamlayan tırtıl ağaçtan aşağı iner ve ağaçların kabukları altında, yarık ve çatlaklarda pupa olur. Kışlayacak pupalar kışlamak ve soğuklardan korunmak için sonbaharda daha gizli yerleri tercih ederler.
Zararın Tanımı Genç larvalar yaprakların sadece parankima dokusunu yiyerek yaprağın yeşil rengini kaybetmesine ve kahverengi renk almasına neden olurlar. Daha sonra büyüyen larvalar damar aralarını da yemeye başlar. Bu dönemde zarar gören yapraklar tül gibi delik deşik olur. Son larva döneminden itibaren tırtıllar ana damar ve sap hariç bütün yaprağı yiyebilir hale gelir. Özellikle Eylül ayından itibaren zarar gören ağaçlar tamamen yapraksız kalabilir. Salgın yıllarında ise özellikle dut ve akçaağaçlar haziran ayında bile yapraklarını tamamen kaybedebilirler.
Zarar
Zarar Erken dönemde larva zararı Fındıkta son larva dönemi zararı
Genişleyen ağlar ve yaprakların tüketilmesi
Hayat Döngüsü
Hayat Döngüsü Amerikan beyaz kelebeği Türkiye de 2 döl vermektedir. ABK kışı pupa döneminde uykuda geçirir (yaklaşık 7 ay) Kışlayan pupalardan ergin çıkışı mayıs başı-mayıs ortalarında başlar. Ergin çıkışı haziran sonuna kadar devam eder. Yumurtalar küme halinde genellikle yaprakların alt yüzüne mayıs sonlarından itibaren konmaya başlar ve yumurtlama haziran ortalarına kadar devam eder. Yumurtalar mayıs ayı sonlarından itibaren açılır ve genç larvalar temmuz ayı sonlarına kadar yapraklarda beslenmeye devam eder.
Hayat Döngüsü İlk nesil larvalar temmuz ortalarında pupa olmaya başlar. Bu durum yaklaşık 20 gün sürer. Yaz neslinin erginleri temmuz sonlarından itibaren uçmaya başlar. İkinci neslin yumurtaları bahçelerde temmuz sonundan agustos ayı sonlarına kadar görülebilir. İkinci neslin larvaları agustos başlarından ekim ayı ortalarına kadar beslenmeye devam eder. İkinci neslin son dönem larvaları ağaçlardan aşağı iner, saklı ve gizli yerlerde bir kokon örer ve bunun içinde kışlamak için pupa olur. Ertesi yılın mayıs ayına kadar pupa döneminde beklerler.
Dönem Aylar O Ş M N M H T A E E K A Yumurta Larva Pupa Ergin Amerikan Beyaz Kelebeğinin Türkiye deki Hayat Döngüsü
Ekolojisi ABK Türkiye de yılda 2 döl vermesine rağmen ABD nin bazı güney eyaletlerinde 4 döl verebilir. Döl sayısı bölgenin sıcaklığına ve gün uzunluğuna göre değişir. Anavatanı ABD de, siyah ve kırmızı başlı olmak üzere 2 tırtıl tipi vardır. Türkiye de sadece siyah başlı larvalara rastlanmaktadır. Populasyon düşük olduğunda ilk nesil fark edilmeyebilir. Ancak 2. nesilden itibaren populasyon artar ve dikkat çekici hale gelir. ABK %70-80% civarındaki nisbi nem ve 22-25 C arasındaki sıcaklıklarda daha iyi gelişir.
Ekolojisi İkinci neslin genç larvaları kısa gün uzunluğunu algıladıklarında kış uykusuna karar verirler. (genellikle 14.30-15.00 saatten kısa ışıklanma) Larvalar büyüdükçe daha çok yaprak yerler. Yüksek sıcaklıklar açık renkli düşük sıcaklıklar ise koyu renkli larva oluşumunu teşvik eder. Sonbaharda larvalar daha koyu renkli olurlar.
Ekolojisi... ABK ülkemizde hemen her 4-6 yılda bir salgın yapmaktadır. Gelişme eşiği yaklaşık olarak 10-12 C. Termal konstant Türkiye de 850 gün-derece olarak belirlenmiştir.
ABK nin Mücadelesi Entegre Mücadele (IPM): Öncelikle mücadeleye gerek olup olmadığına karar verilmelidir. Eğer mücadele gerekli ise öncelikle çevresel zararı az olan yöntemlere öncelik vermek üzere değişik mücadele yöntemleri bir arada kullanılabilir. Populasyon seviyeleri her yıl izlenmeli ve seviye ekonomik zarar eşiğine ulaştığında mücadeleye karar verilmelidir. ( 5 tırtıl kolonisi/ ocak=eze???) Öncelikle biyolojik, mekaniksel ve fiziksel yöntemler uygulanır. Eğer yeterli olmaz ise çevre dostu pestisitler kullanılır. Eğer gerek duyulursa çevre ve doğal düşmanlar için en az zararlı olan kimyasal ilaçlar seçilir ve uygulanır.
İZLEME VE TUZAKLA YAKALAMA
İzleme.. Zararlılar hemen her yıl karşımıza çıkabilir. Ancak bu her zaman onlarla mücadele yapılması gerektiği anlamına gelmez. Populasyon sadece Ekonomik Zarar Eşiğini (EZE) geçtiğinde mücadele edilmelidir. Populasyonun EZE seviyesini geçip geçmediğine karar vermek için her yıl populasyonlar izlenmelidir.
Ergin izleme; Işık Tuzağı
Ergin izleme : Işık tuzakları
Işık tuzağı
Ergin izleme: Işık tuzakları
Görsel izleme: Larva ağlarını sayma Populasyon seviyesini belirlemek için ağaçlar üzerindeki tırtıl kolonilerini saymak en iyi yöntemlerden birisidir. Tırtıl kolonileri ilk döl için haziran ortalarında ve ikinci döl için ise ağustos ayı ortalarında sayılabilir. Tırtıl kolonilerini saymak için dalların uçlarına bakılmalıdır.
Görsel izleme: Yol kenarlarındaki ağaçlarda bulunan tırtıl ağlarını sayma a)tırtıl kolonileri fındık bahçelerinde çaprazlama olarak birer ocak atlanarak her bahçede 10 ocakta sayılabilir. b) Tırtıl kolonileri yol kenarlarındaki ağaçlar üzerinde belirli mesafeler için ( 1km gibi) yürürken veya 20 km hızla giderken bir araçtan sayılabilir.
MÜCADELE YÖNTEM VE STRATEJİLERİ Yöntem 1: Mekanik mücadele- Tırtıl kümelerinin imhası- Çok yüksek olmayan ağaçlardan ve fındık ocaklarından tırtıl kolonileri toplanarak imha edilmelidir. Zamanında yapıldığında bu yöntem oldukça etkilidir. Yüksek ağaçlar için teleskobik budama makasları kullanılabilir. Yöntem 2: Biyolojik mücadele Doğal düşmanların korunması ABK nin çok sayıda doğal düşmanı vardır. Doğal düşmanlara zehirli olmayan veya düşük etkili ilaçlar kullanılarak faydalı böcekler korunmalıdır.
Yöntem 3: Biyolojik Mücadele - Bacillus thuringiensis (Bt) Bakteriyel preparat ABK larvalarına karşı özellikle genç larva dönemlerinde oldukça etkilidir. Bütün bitkiyi ilaçlama yerine sadece kolonilerin bulunduğu dallar ilaçlanmalıdır. Yöntem 4: Pestisit Uygulama Çevre dostu insektisit kullanımı (IGR vd.).. Böcek büyüme regülatörleri gibi nispeten faydalı böceklere daha az zehirli insektisitler kullanılabilir.
Yöntem 5: Kimyasal Mücadele - Standart Insektisit Kullanımı Tırtıl kolonileri mümkün olduğunca erken tespit edilerek harekete geçilmeli ve ağaçlar ilaçlanmalıdır. Genç larva dönemi daha hassastır ve mücadele etkinliği için erken dönemde uygulama yapılmalıdır.
MEKANİK MÜCADELE
Mekanik Mücadele Ulaşılabilir larva kolonileri el ile toplanarak daha uzakta olanlar budama makasları yardımıyla toplanıp imha edilmelidir. Bu iş haziran ve ağustos başı ve ortalarında tekrar edilerek yapılmalıdır. ABK larva ağları metrelerce uzaktan rahatlıkla görülmektedir. Bu durum mekanik mücadeleyi kolaylaştırmaktadır. 4. larva döneminden sonra tırtıllar dağılmaya başlar. Bu nedenle bu zamandan sonra mekanik mücadele güçleşir ve zaman alır.
Teleskobik makas ile Mekanik mücadele
Pupa tuzaklama.. Temmuz ortaları ve eylül başlarından itibaren ağaçların gövdesi etrafına tuzak amaçlı çuvallar sarılır. Haftalık kontroller ile burada biriken pupalar imha edilir. Çuvallar sentetik olmamalıdır.
DOĞAL DÜŞMANLAR VE BİYOLOJİK MÜCADELE
Başlıca Doğal Düşmanlar ABK nin çok sayıda doğal düşmanı vardır. Avcı arılar, örümcekler, kuşlara ilave olarak değişik asalak ve avı böcekler ABK üzerinde beslenmektedir. Bacillus thuringiensis özellikle larvalar genç iken oldukça etkilidir. Daha önce yapılan deneyler ile Biopestisitler ABK ne karşı ülkemizde oldukça etkili bulunmuşlardır.
Havadan B. thuringiensis uygulama. B.Thrungiensis preparatları: Dipel, Delphin WG, Foray, Rebound vd.
B. thuringisensis in Avantajları Bt çevre, insan sağlığı ve doğal düşman dostudur. Bt diğer çevre duyarlılıklı yöntemler ile uyumludur. Bt uygun şekilde kullanıldığında çok etkilidir. Bt kimyasal ilaçlara göre daha az ikincil zararlı sorununa neden olur.
Diptera: Doğal Düşmanlar Tachinidae: Exorista japonica Townsend, Lespesia frenchii (Williston), Mericia ampelus (Walker), Pales pavida Meigen, Zanillia libatrix Panz Hymenoptera: Braconidae: Aleiodes malacosomatos Mason, Aleiodes sanctihyacinthi (Provancher), Apanteles diacrisiae Gahan, Apanteles hyphantriae Riley, Microplitis hyphantriae, Meteorus bakeri Cook and Davis, Meteorus hyphantriae Riley Chalcididae: Brachymeria obscurata (Walker) Eulophidae: Baryscapus esurus (Riley), Chouioia cunea Yang, Elachertus hyphantriae Crawford
Doğal Düşmanlar Ichneumonidae: Campoplex validus Cress, Casinaria genuina (Norton), Casinaria limenitidis Howard, Coccygomimus disparis (Viereck), Coelichneumon navus (Say), Enicospilus glabratus Say, Hyposoter fugitivus (Say), Hyposoter rivalis (Cresson), Hyposoter pilosulus Provancher, Itoplectis inquisitor Say, Pimpla turionellae Linnaeus, Sinophorus validus (Cresson), Therion morio (Fabricius), Therion sassacus Vier, Vulgichneumon brevicinctor (Say) Pteromalidae: Dibrachys cavus (Walker) Torymidae: Monodontomerus minor (Ratzeburg) Trichogrammatidae: Trichogramma dendrolimi Matsumura
Parasitoidler (Diptera) Pales pavida Exorista lavorum Nemorea pellucida Compsilura concinnata H. cunea Predatorler Rhinocerus iracundus Dermestes lardarius Chrysoperla carnea Spiders Ants Birds Parasitoidler (Hymenoptera) Psychophagus omnivorous Itoplectis maculator Pimpla instigator Virgichneumon dumeticola Apecthis compuntor Chouioia cunea Conomorium amplum Dibrachys boarmiae H.cunea nın Samsun daki doğal düşmanları
H. cunea nın Samsun ilindeki parazitlenme oranı (%) (* kışlamış pupadan ) Doğal düşman E. larvarum C. concinnata P. pavida N. pellucida P. omnivorous A. compunctor I. maculator P. instigator Samsun merkez Çarsamba 1. döl 2. döl 1. döl 2. döl L P L P L P L P 22 13 16 8 6 10 - - - 4-1 - - - - 26 4 16 4 11 2-6* - 23* - - - - - - 12 10 9 11-4 - - - 2-1 - 5-3 28 6 18 1 12 - - 11* - 18* - - - - - -
Psychophagus omnivorous ve Tachinidae
Predator Neuroptera ve larvası..
Predator örümcek ve arılar
Chouioia cunea Yang pupaya yumurta koyuyor larvaların pupa içinde gelişimi
KİMYASAL MÜCADELE
Kimyasal Mücadele Haziran ve ağustos aylarında zararlı populasyonu EZE değerini aştığında larvalar henüz genç iken ruhsatlı kimyasal ilaçlardan birisi uygulanmalıdır. Kimyasal mücadelenin zamanlaması oldukça önemlidir. Çevre ve doğal düşmanlar için zehirliliği düşük aktif madde ve preparatlar tercih edilmelidir.
Kimyasal İlaçlar Diflubenzuron: Dimilin SC 48, Kormilin WP vd.. Triflumuron: Alsystin WP 25, Also 25 WP, vd.. Chlorpyrifos-ethyl: Korban 4, Pyrinex 48 EC, Dursban 4 EC, Alban 4 EC, vd.
Zararlı sorunlarının kronik olduğunu ve zararlıyı tamamen ortadan kaldırmaya çalışmak yerine onu yönetmemiz gerektiğini unutmayalım. SİHİRLİ ÇÖZÜM YOK..! Teşekkürler
Fall Webworm Management in the World
Fall webworm Management in Turkey Mechanical control is carried out against Fall webworm. As biological control, Bt is used. Chemical control: Diflubenzuron and Triflumuron are registered against Fall webworm. More than 20 natural enemies species were determined on Fall webworm. No natural enemies are used in control.
Fall webworm management in Russia In Russia, By replacing chemical pesticides with bacterial preparations, the complex of native natural enemies was preserved and their action reduced populations of H. cunea below threshold levels. In Russia, rearing and relasing of P. omnivorous, a native parasitoid, was studied. It was found irrelavent. In Russia, insecticides including Diflubenzuron, Fenvalerate and Cypermethrin active ingradients are used.
Fall webworm management in China Inundative releases of Chouioia cunea against fall webworm were performed. In a two year study encompassing four consecutive generations of the moth, a life table approach was used to demonstrate the efficacy of parasitoid releases, which were made at the beginning and peak of moth pupation at a 1300-ha test site in Shandong Province. These high levels of parasitization because the pesticides were eliminated in the test sites, and the natural enemies were protected and their populations increased. Follow-up investigations after releasing the parasitoid for six consecutive years showed that fall webworm has been put under sustained control.
Fall webworm Management in USA Mechanical control: nest are cut out and destroyed. Pruning and destroying. Chemicals: Insecticidal soaps, chemical insecticides Biological insecticides. Many natural enemies were determined, non of them is used in control.
Case of Fall webworm in Georgia: Evaluation and some recommendation for Future Some NGO s and governmental projects are running. There is a need to improve cooperation between them. Good monitoring programme is needed for successive years to assess the real extents of fall webworm problem. There is a need for database for fall webworm in region. Economic threshold level for fall webworm must be determined in Georgia for avoiding unnecessary control actions. Control tactics may be carried out along the road-sides, usually on ornamental plants, by govermental organizations for 2 main reasons: to diminish the populations in fruit orchards, and additionally to protect the aestethic value of ornamentals.
To persuade the farmers for mechanical and biological control, some trainings and demonstration studies are needed. Farmers have to take part in control of pest in their own land. Control strategies must be divided in two parts: Short and Long term. Mechanical control must be improved. Under current conditions, to protect natural enemies of fall webworm and to establish the natural balance, using Bt looks better option. Chemical control option can be used in heavy infestations. Natural enemies of fall webworm in Georgia must be determined. In long term, biological control actions may be evaluated.
It must be understood well that most pest problems are chronic. To manage these problems are essential, instead of expecting to remove the problem complately. To keep the pest populations under the action threshold must be main goal. SORRY!.. NO MAGIC SOLUTION!!