ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ STAJ ESASLARI AMAÇ Stajın amacı, endüstri mühendisi adayının derslerde gördüğü bilgi ve becerileri pratik çalışmayla pekiştirmesi, üretim ve hizmet kuruluşlarını yerinde tanıması, bu kuruluşlarda bizzat çalışması ve gözlem yapmasıyla yeni kazanımlar elde etmesidir. STAJ SORUMLULARI Fakülte yönetim kurulu kararıyla belirlenen staj komisyonu STAJ SÜRESİ Toplam staj süresi 48 iş günü olup 2 dönem halinde (birinci ve ikinci staj) farklı işletmelerde herbiri 24 işgünü olarak yapılır. STAJ ZAMANI Stajlar öğretim ve sınav dönemlerini kapsayan süreler dışında ve Fakülte tarafından belirlenen tarihler arasında yapılır. Birinci staj 4. yarıyılın sonunda ve ikinci staj ise 6. yarıyılın sonunda yapılır. Birinci staj yapılıp kabul edildikten sonra ikinci staj yapılır. Ayrıca, 8. yarıyılı tamamlamış ve hala stajı eksik olan öğrenciler, staj komisyonunun uygun görüşü ve Fakülte Kurulunun kararı ile öğrenim yılı içerisinde staj yapabilir. STAJ YERİ Her staj farklı bir işyerinde yapılmalıdır. Yurt dışındaki kuruluşlarda da staj yapılabilir. Staj, imalat işletmesinde yapılıyor ise bu işletmede en az bir adet Endüstri Mühendisi çalışıyor olmalıdır. Hizmet işletmeleri için Endüstri mühendisi çalışma zorunluluğu yoktur. Bölümde, öğretim üyesinin talep etmesi durumunda staj yapılabilir. STAJ SİGORTA İŞLEMLERİ 5510 sayılı yasa gereği Fakülte Dekanlığı tarafından yürütülür. STAJ EVRAKLARI TESLİMİ Öğrenci staj evraklarını her eğitim-öğretim döneminin başlangıcını takiben 31 Ekim tarihine kadar alındı fişi karşılığında bölüm sekreterliğine teslim edecektir. 1
STAJ KONULARI BİRİNCİ STAJ: a) Staj defterinin içeriği kısmında belirtildiği şekliyle işyeri hakkında bilgi verilmesi. b) Tesis yeri seçimi: Bu tesisin yer seçimini etkileyen en önemli 2 faktörü açıklayınız. c) Üretim sistemi fonksiyonlarının incelenmesi: Üretim tesislerinde gerçekleştirilen faaliyetleri kısaca açıklayınız. Hangi tip üretim süreçleri mevcuttur? (Sürekli, atölye tipi, proje tipi vb.) En az bir tanesini açıklayınız. d) İmalat usullerinin incelenmesi: Fabrikada kullanılmakta olan imalat usulleri nelerdir? Bir imalat usulü seçiniz ve bir ürün için detaylı olarak açıklayınız. e) Malzeme akışı ve taşımalar: Fabrika içinde hangi tip taşıma sistemleri mevcuttur. Açıklayınız. Üretilen temel malzemelerden en az bir tanesi için akış diyagramı çiziniz. f) Üretim planlama ve kontrol sistemi: Kuruluşta ürün çeşidi ve üretim miktarları ile ilgili kararlar nasıl ve kimler tarafından verilmektedir? Bu kararlar üretim seviyesine hangi araçlar ile aktarılmaktadır? Fabrikada hangi kaynaklar sınırlı kaynaktır? Birkaç tanesini örnekleyiniz. Bu kaynakların planlaması nasıl yapılmaktadır? Fabrikada tutulan stok kalemlerinden 3 tanesini ve stokta tutma nedenlerini açıklayınız. Bu kalemler için kullanılan stok takip sistemi (sürekli gözden geçirme, periyodik gözden geçirme vb.) nedir? g) Kalite kontrol sistemi: Üretilen bir ürün için kalitenin nasıl ölçüldüğünü açıklayınız. Bu ürünün bütün üretim aşamalarında hangi kalite kontrol aktiviteleri yapılmaktadır? Açıklayınız. h) Yönetim bilişim sistemleri: Kuruluşta bölümler arası bilgi akışı nasıl bir sistem ile sağlanmaktadır? Kuruluşta kullanılan programlardan bazılarının (MRP, ERP, SAP, eba, vb.) kullanım amaçlarını, girdi ve çıktılarını açıklayınız. Eğer herhangi bir bilişim sistemi mevcut değil ise hangi sistemin uygun olabileceğini, girdi ve çıktılarını tartışınız. i) Maliyet hesaplama: İşletmede birim maliyet hesaplanırken hangi unsurlar dikkate alınmaktadır? Eğer birim maliyet hesaplanmıyorsa bir öneri de bulununuz (herhangi bir ürün için). j) Verimlilik hesaplama: Bu kuruluşta kullanılan/kullanılabilecek olan verimlilik göstergelerinden bir tanesini tanımlayınız. k) Araştırma ve geliştirme: Ürünlerle ilgili yapılan Arge ve Ürge faaliyetlerini hakkında bilgi vererek, iki ürüne ait tasarım dökümantasyonları ve imalat için gerekli teknik dökümantasyonları (süreç ve işlem planları) iş akış rotasına göre veriniz. 2
İKİNCİ STAJ: Bu stajların amacı, endüstri mühendisliği yöntemlerini gerçek hayat problemlerine uygulayabilme becerilerinin geliştirilmesidir. Staja başlama sırasında, öğrenciler kuruluş ve onun süreçleri hakkında gerekli bilgiyi öğrenmek zorundadır. Öğrenciler aşağıda listelenen araç ve yöntemleri kullanarak çözüm getirebileceği ve işletmenin sahip olduğu problem veya problemleri teşhis edecektir. Teşhis edilen iki farklı problemin her biri için birer çözüm getirilecek veya bir problem iki farklı yöntemle çözülerek rapor halinde staj komisyonuna sunulacaktır. Staj süresince öğrencilerin ilgili alanlardaki bölüm öğretim üyeleri ile görüşmeleri tavsiye edilir. Staj Konuları: Mühendislik Ekonomisi yöntemleriyle yatırım değerlendirme Satınalma, satış, envanter, planlama, imalat, personel vs konularında bilişim sistemleri için veritabanı tasarlama Satınalma, satış, envanter, planlama, imalat, personel vs konularında küçük ölçekli yazılım geliştirme Gürültü, aydınlatma, ısı, titreşim, çalışma alanının tasarımı, el aletleri tasarımı, makina tasarımı, sandalye tasarımı, ayakkabı tasarımı ve iş tasarımı gibi ergonomik konularda proje yapma Simülasyon kullanarak ürün odaklı veya süreç odaklı imalat sistemi tasarlama, tesis yerleştirme, ulaştırma ve aktarma modelleri kurma, hat dengeleme Yöneylem araştırması teknikleriyle, üretim, envanter, karışım, çizelgeleme, atama, ulaştırma, ağ, proje planlama, kuyruk, vs modelleme ve çözme ve yorumlama Kalite problemlerini pareto, balık kılcığı, histogram, serpilme diyagramları vs ile tesbit ederek çözüm getirme, istatistik proses kontrolle süreç kontrolü yapma, örnekleme planları geliştirme, süreç yeterlilik analizleri, tolerans analizleri Tahmin, bütünleşik planlama, malzeme ihtiyaç planlama, detaylı kapasite planlama ve çizelgeleme gibi üretim planlama ve kontrol konularında modeller kurma veya planlar geliştirme Ürün maliyetlendirme İşgücü performans ölçme ve ücretlendirme sistemi kurma İşgücü müracaat değerlendirme ve işe alma sistemi kurma 6 Sigma ile süreç iyileştirme 5S ile işyeri düzenleme Hazırlık sürelerini düşürme Hücre tasarlama Bir ürün grubuna ait mevcut durum değer akış haritası çizerek gelecek durum haritasını belirleme Sistem güvenilirlik modelleri kurma ve çözme Bakım planlama geliştirme MS project veya diğer bir yazılımla proje planlama yapma Hata önleme sistemleri kurma Ürün tasarlama Satınalma ve imalat parti büyüklükleri belirleme Kanban sistemi kurma Depolama sistemleri ve depo tasarımı İşyükü dengeleme Görsel kontrol sistemleri tasarlama 3
YATAY VE DİKEY GEÇİŞ YAPAN ÖĞRENCİLER Yatay ve dikey geçiş yapan öğrencilerin daha önce yapmış oldukları stajlar bir bütün olarak değerlendirilir ve en fazla 24 işgünlük stajının kabulüne bölüm staj komisyonu karar verir. STAJ KONTENJANLARI Bazı işyerleri, staj yaptırmak üzere bölümümüzün öğrencilerine kontenjan ayırmaktadırlar. Bu işyerleri ve hangi özelliklerde stajyerler istedikleri staj komisyonundan öğrenilebilir. Ancak, bu işyerlerinin sağladığı kontenjanlar bütün öğrencilerimiz için yeterli olmamaktadır. Bu sebeple öğrencilerin kendi çabalarıyla, özellikle ileride çalışmayı düşündükleri kurumlarda staj yeri bulmaları tavsiye edilmektedir. Bu konuda şirketlerin web sayfalarından yararlanılabilir. STAJ ÖNCESİ YAPILACAK İŞLEMLER İşyerine Müracaat: İşyerine, "İşyeri Staj Bilgi Formu" ekli bir dilekçe ile başvuruda bulunulur. Staj Komisyonuna Müracaat: İşyerinden alınan kabul yazısı ve onaylı İşyeri Staj Bilgi Formu ile birlikte staj komisyonuna şahsen başvurulur. Öğrenci İşleri Bürosuna Müracaat: Staj komisyonunca, staj yeri uygun görülen öğrenciler Mühendislik Fakültesi Öğrenci İşleri Bürosu na müracaat ederler. Sicil Fişi: Öğrenci işleri bürosundan kapalı zarf içerisinde alınan sicil fişi zarf açılmadan, staja başlandığında işyeri yetkilisine teslim edilir. Staj Defteri: Öğrenci staj defterini bilgisayarda hazırlayacaktır. İlk sayfanın fotoğraflı olması ve Öğrenci İşleri Bürosu nca onaylanması gerekmektedir. STAJ ESNASINDA YAPILACAK İŞLEMLER Öğrenci, her staj çalışmasından sonra, stajda yapılan çalışmaları anlatan bir staj defteri hazırlamalıdır. Staj defterlerindeki yazılar ve çizimler teknik resim standartlarına uygun, düzgün bir biçimde hazırlanmış olmalıdır. Staj defteri, gün veya iş esas alınarak yazılabilir. Defter, Gün esaslı olarak hazırlandığında, her gün yapılan işler ayrı ayrı yazılır. İş esaslı olarak hazırlandığında ise bir işin tamamı esas alınarak, staj boyunca yapılmış olan işler ayrı ayrı anlatılır. Defterde pratik olarak gerçekleştirilmiş olan işlerin anlatımına ağırlık verilmelidir. Staj defterinin sayfa sayılarının üst sınırları yoktur. Defter, yapılan çalışmanın stajın maksatlarına uygun olarak yapıldığını gösterebilecek nitelikte olmalıdır. Defterin her sayfası, stajı yaptıran (işi veren ve takip eden) mühendis tarafından imzalanmalıdır. Staj defteri staj yapılan kuruma onaylatılmalıdır. 4
STAJ SONRASI YAPILACAK İŞLEMLER Sicil Fişi: Staj değerlendirme belgesi (sicil fişi) staj bitiminde işletme tarafından gizli olarak doldurulur ve onaylanır. Kapalı ve onaylı zarf içindeki söz konusu belgenin, işletme tarafından posta yoluyla (taahhütlü) veya öğrenci eliyle fakülte öğrenci işlerine ulaştırılması gerekir. Staj Defteri: Öğrenci staj evraklarını her eğitim-öğretim döneminin başlangıcını takiben 31 Ekim tarihine kadar alındı fişi karşılığında bölüm sekreterliğine teslim edecektir. Yurt Dışı: Yurt dışında staj yapan öğrenciler staj sonunda staj değerlendirme fişi ve staj defterine ilave olarak staj yapılan yerden alınacak stajın konusu ve süresini gösterir onaylı bir belgeyi staj komisyonuna zamanında iletmek mecburiyetindedir. STAJLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Staj komisyonu, staj defterindeki bilgilere, belgelere ve gerekli hallerde yapılan kontrol ve mülakata göre stajın kabulüne, yarısının veya tamamının reddine karar verir. Stajın yarısına veya tamamen reddine kararda aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır: Staj belgelerinin (staj defteri ve sicil fişi) zamanında teslim edilmemesi. (Belgelerin fakülteye zamanında ulaştırılmasından öğrenciler sorumludur). Staj defterinin sayfalarının onaylanmamış olması. Sicil belgelerinin tasdik edilmemiş olarak veya açık zarf içerisinde teslim edilmesi. Staj süresi boyunca staj yerine gidilmediğinin tespit edilmesi. Staj komisyonunca belirlenen tarihte staj seminerine katılmaması. Staj komisyonu tarafından belirlenen içeriğin eksik olması. Stajın değerlendirilmesinde gizli sicil fişindeki notlardan herhangi birinin (E) olması halinde stajın tamamı (24 işgünü) iptal edilir. (D) ve (C) durumunda ise 12 işgünü stajı iptal edilir. Yapılan stajlar, Staj Değerlendirme Formu nda belirtilen kriterlere göre değerlendirilir. Değerlendirme sonucunda birinci ve ikinci stajdan alınan puan, 80 ve üzeri ise staj kabul, 60 ve 79 arası ise stajın yarısı kabul, 60 ın altında ise staj ret edilecektir. Yarısı veya tamamı reddedilen yahut iptal edilen stajlar, staj komisyonunun uygun göreceği işyerinde yeni bir defter kullanılarak tekrarlanır. Stajların değerlendirilmesi sonucunda her stajdan en başarılı 5 staj tespit edilerek poster staj olarak diğer öğrencilere ilan panosunda sunulacak ve ayrıca ödüllendirilecektir. 5
STAJ DEFTERİ YAZIM KURALLARI Ön Kapak: Staj defterinin formatına uygun olarak hazırlanmalıdır. Birinci Sayfa: Staj defterinin aynısı olup, bu sayfaya vesikalık bir fotoğraf yapıştırabilir veya resim taranıp doğrudan Word ortamında da yerleştirilebilir. Bu sayfanın Öğrenci İşleri Bürosunca tasdik edilmesi gerekmektedir. İkinci Sayfa: Staj defterinin aynısı. Diğer Sayfalar: Staj defterine konulacak bütün yazılar, Microsoft Word formatında olmalıdır. Word formatındaki ilgili dosyalar bilgisayara transfer edilerek defter, bu sayfalar üzerine bilgisayarda yazılmalıdır. Deftere konulacak resim, diyagram, tablo vb. gibi bütün dökümanlar programlar (Excel, AutoCAD, Visio vs.) kullanılarak hazırlanacaktır. Defter tamamladıktan sonra, beyaz A4 kağıda yazıcıdan çıktıları alınıp ciltletilmelidir. Renkli yazıcı kullanılabilir. Başlıklar: Kalın olarak yazılmalıdır. Sayfa Düzeni: Üst:3 cm, Alt: 3 cm, Sol: 2.5 cm ve Sağ: 1.5 cm. Yazı Tipi: Times New Roman, 12 pt. Tab Durağı: 1.2 cm. Paragraflar: İki yana yaslı. Satır aralığı: 1.5. Girinti: 1 Tab. Arka Kapak: Defterin arka kısmına A4 ebadında boş karton bir kapak konulmalıdır. Staj defterinin dijital kopyası defterle birlikte verilmelidir. STAJ DEFTERİNİN İÇERİĞİ Her defter aşağıdaki hususları kapsayacaktır. a) Konu başlıklarının bulunduğu ve sayfa numaralarını gösteren içindekiler. b) Stajının yapıldığı kuruluş hakkındaki bilgiler: Kuruluşun adı, Kuruluşun yeri, Kuruluşun organizasyon şeması, Kuruluşta çalışan endüstri mühendisi sayısı ve kuruluş içindeki fonksiyonları, Kuruluşun içinde yer aldığı sektör ve kuruluşun ürün ve hizmetleri, Kuruluşun süreç yapısı ve sahip olduğu üretim araçları ile ilgili detaylı bilgi (2. staj için), Kuruluşun müşterileri (örneğin; son kullanıcılar, diğer üreticiler vb.) ve paydaşları (örneğin; işçiler, devlet kurumları, potansiyel müşteriler, rakipler vb.) c) Giriş: Bu bölümde stajının konusu ve amacı hakkında kısa bilgiler verilecektir. d) Defterin Ana Kısmı: 6
Birinci staj ise, staj konusu göz önünde tutularak gözlenmiş ve yapılmış her şey ayrıntılı olarak açıklanacaktır. İlgili veriler, tablolar ve resimler numaralanacak ve uygun görülenler metin içinde verilecek diğerleri ise Ekler e konacaktır. İkinci staj ise, ilk önce problem belirtileri tespit edilecek ve bu belirtilerden yola çıkılarak problem tanımlanacaktır. Belirlenen problem hakkında ön araştırma yapılacak ve alternatif çözüm yöntemleri belirlenecektir. En uygun çözüm yöntemi veya yöntemleri tespit edilerek probleme uygulanacak ve elde edilen sonuçlar analiz edilecektir. Raporlar içindekiler, problem tanımı, çözüm yöntemi, sonuçlar ve kaynaklar bölümlerinden oluşmalıdır. e) Endüstri Mühendisi Gözlemleme: Staj yerinde bir Endüstri Mühendisi gözlemlenmeli, görev tanımı, sorumlulukları ve projeleri hakkında bilgi verilmelidir. f) Değerlendirme ve Sonuç: Bu bölümde yaz stajında elde edilen veriler ve beceriler genel olarak değerlendirilecektir. Yaptığınız bu staj genel yapısı ve kapsamı açısından faydalı oldu mu? Eğer değilse eksik yönleri nelerdir? Daha iyi bir staj için önerilerinizi yazınız. g) Ekler: Veriler, tablolar ve resimler bu bölümde yer alacaktır. 7
BİRİNCİ STAJ DEĞERLENDİRME FORMU Numarası Adı Soyadı Değerlendirme Kriterleri 1. Staj defterinin formata uygunluğu 2. İşyeri hakkında bilgi 3. Endüstri mühendisliği faaliyetleri 4. Tesis yeri seçimi 5. Üretim sisteminin fonksiyonlarının incelenmesi 6. İmal usullerinin incelenmesi 7. Malzeme akışı ve taşımalar 8. Üretim planlama ve kontrol sistemi 9. Kalite kontrol 10. Yönetim bilişim sistemi 11. Maliyet hesaplama 12. Verimlilik hesaplama 13. Arge ve Ürge faaliyetleri 14. Değerlendirme ve Sonuç Kötü (20p) Değerlendirme Ölçeği Orta İyi Çok İyi (40p) (60p) (80p) Mükemmel (100p) Puan Toplam Puan Değerlendirme Puanı = (Toplam Puan / 14) Değerlendirme: Değerlendirme Puanı Puan 80 Sonuç Kabul 60 Puan < 80 12 İşgünü Kabul Puan < 60 Ret Değerlendiren: Adı Soyadı İmza Tarih.../.../20... 8
İKİNCİ STAJ DEĞERLENDİRME FORMU Numarası Adı Soyadı Kötü (20p) Orta (40p) Değerlendirme Kriterleri 1. Staj defterinin formata uygunluğu 2. İşyeri hakkında bilgi verilmesi 3. Makineler ve teçhizat hakkında bilgi verilmesi 4. Süreçler hakkında bilgi verilmesi 5. Endüstri mühendisliği faaliyetleri 6. Çalışmanın orijinalliği 7. Problem veya problemlerin tanımlanması Problem 1 ve Çözümü veya Problem ve Çözüm Yöntemi 1 8. Çözüm yönteminin yeterliliği 9. Çözüm yönteminin doğru uygulanıp uygulanmadığı 10. Sonuçların geçerliliği Problem 2 ve Çözümü veya Problem ve Çözüm Yöntemi 2 11. Çözüm yönteminin yeterliliği 12. Çözüm yönteminin doğru uygulanıp uygulanmadığı 13. Sonuçların geçerliliği 14. Sonuç ve Öneriler Toplam Puan Değerlendirme Ölçeği İyi Çok İyi (60p) (80p) Mükemmel (100p) Puan Değerlendirme Puanı = (Toplam Puan / 14) Değerlendirme: Değerlendirme Puanı Puan 80 Sonuç Kabul 60 Puan < 80 12 İşgünü Kabul Puan < 60 Ret Değerlendiren: Adı Soyadı İmza Tarih.../.../20... 9