MEKANİK VENTİLASYON Editör Erdoğan Kunter Filiz Koşar Cenk Kıraklı TÜSAD Eğitim Kitapları Serisi
2013 TÜSAD Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği MEKANİK VENTİLASYON Editörler: Prof. Dr. Erdoğan Kunter Doç. Dr. Filiz Koşar Uzm. Dr. Cenk Kıraklı Yayım ve basım Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği nin izniyle Probiz. Ltd. Şti. (2013) Tüm hakları saklıdır. Telif hakkı sahibinin izni olmaksızın yayının hiçbir kısmı elektronik, mekanik, fotokopi ve benzeri yollarla aktarılamaz, yayımlanamaz ve yeniden kullanımını sağlayan bir sistemde saklanamaz. Bu kitapta yer alan bilgilerin doğru olması için azami çaba gösterilmiş olsa da, kitap bölümlerinin içeriğini ilgilendiren her türlü etik sorumluluk o bölümün yazarına aittir. Kitaptaki bilgilerin kullanılmasından kaynaklanan hatalardan ya da herhangi bir sonuçtan yayımcılar ve yazarlar sorumlu değildir. Probiz Ltd. Şti. Tomtom Mah. Camcı Fevzi Sok. No:32 34433 Beyoğlu, İstanbul Tel: (0212) 293 23 00 Faks: (0212) 293 23 01 Baskı ve Cilt: G. M. Matbaacılık ve Tic. A.Ş., 100. Yıl Mah. Matbaacılar Sitesi 1. Cad. No:88 Bağcılar, İstanbul, (0212) 629 00 24 Baskı Tarihi: Şubat 2013 ISBN: 978-605-86575-2-6
Yazarlar Uzm. Dr. Nalan ADIGÜZEL SB Süreyyapaşa Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Solunumsal Yoğun Bakım Ünitesi, İSTANBUL Yrd. Doç. Dr. Müge AYDOĞDU Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, ANKARA Yrd. Doç. Dr. Ersin DEMİRER GATA Askeri Hastanesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, İSTANBUL Uzm. Dr. Özlem EDİBOĞLU Dr. Suat Seren Göğüs Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yoğun Bakım Ünitesi, İZMİR Uzm. Dr. Serpil ÖCAL Hacettepe Üniversitesi, Dahiliye Yoğun Bakım Ünitesi, ANKARA Doç. Dr. Uğur GÖNLÜGÜR Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, ÇANAKKALE Uzm. Dr. Gökay GÜNGÖR SB Süreyyapaşa Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Solunumsal Yoğun Bakım Ünitesi, İSTANBUL Uzm. Dr. Cenk KIRAKLI Dr. Suat Seren Göğüs Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yoğun Bakım Ünitesi, İZMİR Doç. Dr. Filiz KOŞAR Yedikule Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yoğun Bakım Ünitesi, İSTANBUL Prof. Dr. Erdoğan KUNTER İstanbul Medipol Üniversitesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, İSTANBUL
IV Yazarlar Prof. Dr. Arzu MİRİCİ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, ÇANAKKALE Uzm. Dr. Özlem YAZICIOĞLU MOÇİN S.B. Süreyyapaşa Göğüs Kalp ve Damar Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yoğun Bakım Ünitesi, İSTANBUL Uzm. Fzt. İlknur NAZ Dr. Suat Seren Göğüs Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yoğun Bakım Ünitesi, İZMİR Prof. Dr. Mustafa Hikmet ÖZHAN Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, İZMİR Prof. Dr. Murat SUNGUR Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Yoğun Bakım Bilim Dalı, KAYSERİ Doç. Dr. Dursun TATAR Dr. Suat Seren Göğüs Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yoğun Bakım Ünitesi, İZMİR Prof. Dr. Sibel TEMUR Yeditepe Üniversite Hastanesi, Genel Yoğun Bakım ve Anestezi Bilim Dalı, İSTANBUL
İçindekiler YAZARLAR........................................................ III ÖNSÖZ........................................................... VII BÖLÜM 1 Solunum Desteği Yöntemleri................................ 1 Ersin Demirer BÖLÜM 2 Mekanik Ventilasyon Desteğinde Solunum Mekaniğinin Fizik ve Fizyolojik Temelleri.............................................. 11 Serpil Öcal BÖLÜM 3 Hava Yolu Yönetimi ve Artifisiyel Hava Yolu Sağlayan Yöntemler....................................................... 27 Murat Sungur BÖLÜM 4 Mekanik Ventilasyon Tedavisi Sırasında Kullanılan Farmakolojik Ajanlar............................................... 41 Dursun Tatar BÖLÜM 5 Konvansiyonel Mekanik Ventilasyon Modları.................. 49 Filiz Koşar BÖLÜM 6 Yeni Mekanik Ventilasyon Modları.......................... 61 Cenk Kıraklı BÖLÜM 7 Hasta Tiplerine Göre Mekanik Ventilasyon Uygulamaları........ 75 Özlem Ediboğlu BÖLÜM 8 Noninvazif Mekanik Ventilasyonun Endikasyon ve Kontrendikasyonları............................................... 89 Filiz Koşar BÖLÜM 9 Uykuda Solunum Bozuklukları ve Noninvazif Mekanik Ventilasyon..................................................... 101 Erdoğan Kunter
VI İçindekiler BÖLÜM 10 Mekanik Ventilasyon Esnasında Destek Tedaviler ve Solunumsal Rehabilitasyon......................................... 111 Müge Aydoğdu BÖLÜM 11 Mekanik Ventilasyon Komplikasyonlarının Yönetimi.......... 137 Uğur Gönlügür, Arzu Mirici BÖLÜM 12 Mekanik Ventilasyondan Ayırma (Weaning)................. 151 Erdoğan Kunter BÖLÜM 13 Ventilatöre Bağımlı Hasta ve Evde Mekanik Ventilasyon....... 163 Özlem Yazıcıoğlu Moçin BÖLÜM 14 Mekanik Ventilatör Hastalarında İnhalasyon Tedavisi......... 175 Mustafa Hikmet Özhan BÖLÜM 15 MV Uygulamalarında Sık Karşılaşılan Problemler ve Çözüm Önerileri................................................. 185 Cenk Kıraklı, İlknur Naz BÖLÜM 16 İnvazif Mekanik Ventilasyon Endikasyonları ve Kontrendikasyonları.............................................. 195 Sibel Temur BÖLÜM 17 Mekanik Ventilasyon Sırasında Solunum Monitörizasyonu................................................. 203 Gökay Güngör, Nalan Adıgüzel Kısaltmalar....................................................... 225 Dizin........................................................... 228
Önsöz Öncelikle Göğüs Hastalıkları uzmanlık eğitimini sürdüren veya yeni uzman olmuş genç meslektaşlarımıza armağan etmek istediğimiz bu kitabı hazırlama düşüncesinin nasıl geliştiğinden söz etmek isterim. Tarihsel süreçte, ülkemizin kendine özgü şartları gereği, uzunca bir süre göğüs hastalıkları uzmanlığı iç hastalıkları uzmanlığının tüberküloz hastalığıyla mücadele etme misyonunu yüklenmiş bir dalı gibi algılanmış ve gerçekten de bu alanda önemli başarılara imza atmıştır. Ancak dünya genelindeki gelişmelere paralel olarak göğüs hastalıkları uzmanlık alanı giderek daha fazla sorumluluk almaya başlamış ve tıbbın bütün dallarında olduğu gibi kendi içinde branşlara ayrılma ve bazı özel alanlarda uzmanlaşma ihtiyacı doğmuştur. Özel bir eğitim, bilgi ve tecrübe gerektiren bu alanlardan biri de yoğun bakımdır. Bugün artık yoğun bakım hizmetinin ayrı bir uzmanlık eğitimini gerekli kıldığı konusunda şüphe yoktur ancak her göğüs hastalıkları uzmanı yoğun bakım konusunda belli bir alt yapıya sahip olmak zorundadır. Akciğer hastalıklarının teşhis ve tedavi sürecinde zihinleri meşgul eden en önemli risk, solunum yetmezliği gelişme ihtimalidir. Mekanik ventilasyon solunum yetmezliğinin tedavisinde hekime zaman kazandıran, hastanın hayatını kurtaran ama kendisi de belli riskleri beraberinde getiren bir uygulamadır. Noninvazif mekanik ventilasyon uygulamaları solunum yetmezliği tablosunda olan veya solunum yetmezliğine aday olan hastaların erken dönemde ara yoğun bakım ünitelerinde, normal hasta odalarında ve hatta evde tedavi edilmelerine olanak sağlamaktadır. Ancak, mekanik solunum desteği bir bütün olarak algılanmalı, invazif veya noninvazif mekanik ventilasyon uygulama endikasyonları ortaya çıktığında en uygun destek en hızlı şekilde verilebilmelidir. İşte bu düşüncelerle, mekanik ventilasyon desteğinin fizyolojik ve mekanik temellerinin incelendiği, klinik uygulama şekillerinin ve uygulamada karşılaşılan sorunların ele alındığı bir kitabın yazılmasına karar verildi.
VIII Önsöz Bu kitap hastalarına mekanik ventilasyon desteği verme durumunda olan meslektaşlarımıza bir başucu kaynağı olması amacıyla, bilgiye kolay ulaşılmasını sağlayacak kadar özet ama gerekli bilgiyi dışarıda bırakmayacak kadar kapsamlı olması hedeflenerek hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanmasında tüm emeği geçenlere ve böyle bir kitabın yazılması için bizi cesaretlendiren hocalarımıza saygı ve sevgilerimizi sunuyoruz. Prof. Dr. Erdoğan KUNTER Editörler adına İstanbul, Şubat, 2013