Sayfa 1 / 9 Sipariş Ref. No. Firma Adı Vantilatör Tipi Tahrik Şekli : : : :
Sayfa 2 / 9 1. GİRİŞ GÜRMAK MAKİNA vantilatörleri, uzun yıllardan bu yana sürekli değişim ilkesiyle süren AR-GE çalışmalarımız sonucu ortaya konan ürünlerdir. İmalatlarımız uygun konstrüksiyonlar ve modern yöntemler kullanılarak yapılmaktadır. Teknolojik yenilikler firmamız tarafından sürekli takip edilmekte ve her türlü imalatımız sevkiyat öncesi kalite kontrolünden geçirilmektedir. Bu talimat, kullanıcıları vantilatörlerimiz hakkında bilgilendirmek ve vantilatörlerimizin güvenli ve sorunsuz bir şekilde işletilmesini sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Vantilatörün firmamızdan teslim alınmasından, montajına, işletmeye alınmasından, bakım ve onarımına kadar kullanıcının ihtiyaç duyabileceği bütün bilgiler burada yer almaktadır. Sorunsuz bir işletme için lütfen talimattaki uyarıları dikkate alınız. 2. VANTİLATÖR PARÇALARI
Sayfa 3 / 9 3. NAKLİYE VE DEPOLAMA Vantilatör nakliye esnasında herhangi bir darbe ile karşılaşmamalıdır. Dikkatsizlik sonucu alınan darbeler ile yataklar hasar görebilir, dönen parçalar sıkışabilir ve deformasyonlar oluşabilir. Vantilatörler sadece kaldırma parçaları (mapalar) aracılığı ile kaldırılmalıdır. (Bkz. Şekil 3.1) Kesinlikle hassas parçalardan (mil, fan, flaşlar gibi) tutularak kaldırılmamalıdır. Bütün parçaları monte edilerek teslim edilmiş vantilatörler kapalı depolarda, neme, kimyasal reaksiyonlara, toza, yağmura karşı korunarak muhafaza edilmelidir. Nakliye problemleri nedeniyle kısmi montaj edilmiş halde teslim edilen vantilatörlerde elektrik motoru, mil (ve yatakları), fan kapalı depolarda muhafaza edilmelidir. Gövde ve alaşımlı metalden imal edilen yapılar çatı altında veya plastik plakalarla muhafaza edilebilir. İşlenmiş parçalar korozyona karşı yağlanmalıdır. Vantilatörün montaj edilene kadar depolanması gerekiyorsa; toz, yağmur, yüksek nem, aşırı ısı değişimleri gibi etkilerden korunacak ve özellikle milin korozyona uğraması engelleyecek şekilde muhafaza edilmelidir. Yanlış nakliye ve depolamadan doğacak zararlardan dolayı firmamız sorumlu tutulamaz. 4. VANTİLATÖRÜN YERLEŞTİRİLMESİ *Kaide Sarsıntının binaya etkisini önlemek için vantilatör kaidesini zemin betonundan ayırmak gerekir. İnşaat tekniğine uygun olarak toprak ve blokaj üzerine dökülecek temel betonu taban seviyesinden 5cm kadar çıkmalıdır. Temel betonun üzerine 3-5cm kalınlığında mantar plaka yerleştirilmelidir. Mantar plakanın yaklaşık 1,5-2 katı olacak şekilde beton dökülmeli ve bu betonu dökerken, vantilatörün şasesinin üzerindeki bağlantı yerlerine uygun olacak şekilde tahta takoz koyarak delik bırakılmalıdır. Buradan bağlantı cıvataları deliklerin içine ankraj yapılmalıdır. Bkz. Şekil 4.1 ve Şekil 4.2 Şekil 4.1
Sayfa 4 / 9 Şekil 4.2 Yukarıda belirtilen hususlar genel bilgiler olup, vantilatörün yerleştirildiği yere göre uygun kaide tipinin seçiminde firmamız teknik elemanları sizlere yardımcı olacaktır. 5. MONTAJ Vantilatörün emiş ve basma ağzındaki muhafaza telleri vantilatör tesisata bağlanana kadar veya vantilatörün serbest emiş halinde çalışması durumunda ise hiç sökülmemelidir. Kayış-kasnak, kaplin ve mil muhafazalarından biri dahi sökülmüş vaziyette vantilatör asla çalıştırılmamalıdır. Vantilatörü doğru olarak yerleştirdikten sonra emme ve basma kanalları vantilatör ile birlikte verilen karşı flaşları ile bağlanmalıdır. Montaj sırasında fan, mil, rulman gibi dönen kısımlara çekiç ve benzeri sert cisimlerle vurulmamalıdır. Bu gibi darbelerin yatakların bozulmasına ve fanın balans yapmasına sebep olabileceği unutulmamalıdır. Kayışların sehimi her 100mm. aks mesafesi için 1.5 mm olacak şekilde hesaplanmalı ve akslar arasının orta noktasından kontrol edilmelidir. Yeni kayışların ilk 15 işletme saati sonunda uzama miktarı toplam uzamanın %80 i kadardır. Eğer kayışların gerdirilmesi gerekirse, motor kızakları üzerinde bulunan gerdirme parçaları ile kayış gerginliği ayarlanmalıdır. Tecrübeler V- kayışlarında en uzun ömrün, kaymanın %1 i geçmediği durumlarda sağlandığını göstermektedir. Vantilatörün açık havaya montajı halinde elektrik motorunun ve vantilatörün diğer dış tesirlerden korunması gerekir. 6. DEVREYE ALMA VE İŞLETME Elektrik bağlantıları ve pano EN 60204-1:1995 standardına uygun olarak temin edilmeli ve motor bağlantıları mutlaka yetkili bir elektrikçi tarafından yapılmalıdır. Motorun üzerindeki etikette yazılı olan çalışma voltajının şebeke voltajına uygun olup olmadığı kontrol edilmeli, motor amperine göre ayarlanmış bir şalter ile motorun korunması sağlanmalıdır. Vantilatörü işletmeye almadan önce bütün korunma ve diğer tedbirlerin alınmış olduğu gözden geçirilmelidir. Vantilatörün ilk kalkışında kanallar içerisindeki yabancı cisimlerin bulunup bulunmadığı kontrol edilmeli ve gerekli ise temizlenmelidir. Vantilatör çalışmaya başlayacağı zaman, her seferinde emme veya basma ağzındaki klapeler kapatılmalı ve ilk kalkışta motora fazla yüklenilmesi önlenmelidir. İşletme devrine ve ısısına ulaşıldığında ihtiyaç dahilinde klapeler açılmalıdır.
Sayfa 5 / 9 Motor şalterine kısa süre açıp kapamak sureti ile fanın doğru yönde (vantilatör üzerindeki ok yönü) dönüp dönmediği kontrol edilmelidir. Eğer dönüş yönü doğru değilse motorun kutup bağlantılarını değiştirerek doğru yönde dönmesi sağlanmalıdır. Herhangi bir arıza yok ise işletmeye geçebilirsiniz. Vantilatörün çalışmasından sonra ampermetre ile motor akımını kontrol ediniz. IEC standartlarına uygun motorlar amper etiket değerlerinin 1.5 katı fazla amperde en fazla iki dakika çalışabilir. Motor koruyucu şalteri termiği buna göre ayarlanmalıdır. Genellikle işletme sırasında motor amper etiket değerinin en fazla % 10 aşınmasına müsaade edilebilir. Motorun aşırı yüklenmesi halinde şalter hemen kapatılmalı ve klape kısılarak hava kapasitesinin istenen normal değere gelmesi sağlanmalıdır. İşletmeye alındıktan sonra zamanla kayışlar uzayacaktır. Özellikle ilk haftalarda kayış gerginliği sık sık kontrol edilmeli ve gerektiğinde gerdirilmelidir. Vantilatörün işletmeye alınmasından sonra ikinci hafta içerisinde ve bir ay sonra kayışlar gerdirilmeli, genellikle üç ayda bir kontrolü yapılmalıdır. Gerdirmede kasnakların aynı doğrultuda olmasına ve vantilatör mili ile motor milinin birbirine paralel olmasına dikkat edilmelidir. Kayışların toz, yağ ve kimyevi maddelerden korunması gereklidir. İlk işletme saatlerinde yataklar ses ve ısı yönünden kontrol edilmelidir. Yatakların başlangıçta ısınması halinde vantilatörü durdurunuz ve yatakların soğumasını bekleyiniz. Sonra tekrar çalıştırınız. Bu işlem ilk çalışma periyodunda birkaç kere tekrar edilebilir. Vantilatör siparişte belirtilen ve etiketinde yer alan işletme şartlarına (debi, basınç, sıcaklık v.b.) uygun olarak seçilmiştir. Vantilatörün değişik şartlarda kullanılıp kullanılmayacağı hususunda firmamıza danışılmalıdır. Kasnak çapı değiştirilerek fan devrinin azaltılıp arttırılması işlemi için firmamıza danışılmalıdır. 85 db(a) gürültü şiddeti üzerinde kulaklık takılmalıdır. 7. İŞLETMEDE ARIZA TEDBİRLERİ İşletmede oluşabilecek arızaları hemen tespit etmek için aşağıda belirtilecek konulara önemle dikkat edilmeli ve vantilatörün çalışması düzenli aralıklarla kontrol edilerek işletmenin güvenliği sağlanmalıdır. *Fanın Dengesizliği Çalışma ortamında korozyona sebep olabilecek maddelerin veya fanın muhtelif yerlerine yapışan toz ve benzeri maddelerin etkisi ile dengesizlikler oluşabilir. Bu dengesizlik vantilatörün sarsıntılı ve gürültülü çalışmasına, yatakların, rulmanların ve ileri boyutlarda fan milinin bozulmasına yol açabilir. Bu durumda vantilatör hemen durdurulmalı ve temizleme kapağından fanın tüm elemanları kazımaya müsait bir el aleti ile kazınarak temizlenmelidir. Kazıma esnasında fanın hiçbir elemanına sert darbeler (çekiç ve benzeri aletler ile) yapılmamalıdır. Her şeye rağmen dengesizlik yine devam ediyor ise fanı mili ile beraber sökerek dinamik balansının yapılması için firmamızı arayınız. *Yatakların Isınması Fazla ve eksik yağlama, çalışma süresi içerisinde rulmanların yağının uzun süre değiştirilmemesi yatakların ısınmasına neden olur. * Yatakların doğru monte edilmemesi *Kayışların uzaması veya kopması Aşınma ve kasnakların aynı doğrultuda monte edilmemesinden ileri gelir. *Şase, motor veya yatak cıvatalarının gevşemesi No Sorun Sebep No 1 Elektrik motoru yük altında kalkmıyor veya işletme devrine ulaşmıyor. 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8 2 Elektrik motoru zor kalkıyor (uzun süre sonra) ve/veya elektriksel aşırı yük koruması kalkışta başlıyor. 6, 7, 8, 9, 12, 13 3 Çalışma esnasında elektrik motorunda aşırı ısınma var 1, 2, 3, 4, 7, 8, 10, 11, 13
Sayfa 6 / 9 4 Yük artarken devir düşüyor. 1, 2, 3, 4, 12 5 Elektrik motorunda vınlama veya normal olmayan ses var. 2, 3, 10 6 Elektrik motoru yataklarında normal olmayan ısınma var. 1, 6, 8, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21 7 Vantilatör yataklarında normal olmayan ısınma var 14,15,16,17,18,19,20,21,22,23 8 Vantilatör yataklarından ses geliyor. 17,18 9 Yataklar vuruntu ile birlikte gürültü yapıyor. 16,18,24 10 Kasnaklarda normal olmayan ısınma var. 25,26,27,28,29,30,31 11 Kayışlar çabuk aşınıyor. 21,25,27,28,30 12 Vantilatörde büyük vibrasyonlar var. 14,16,18,33,34,35,36,37,39 13 Vantilatörde anormal gürültü var. 10,23,39,38 14 Rotor çabuk aşınıyor. 40,41,42 15 Vantilatör tasarım parametrelerine ulaşmıyor. 8,12,42,43,44,45 16 Vantilatörde vibrasyon var. 23,39,46,47 No Sebep 1 Kutuplar veya anahtar yanlış bağlanmış. Kontrol et ve düzelt. 2 Anahtar doğru çevrilmemiş ya da bağlantı kopmuş. Bağlantıları düzelt, anahtarı kontrol et, onar veya değiştir 3 Şebeke veya motor fazı kesiyor Fazların sürekliliğini kontrol et, onar veya motoru değiştir. 4 Şebeke gerilimi düşük. Şebeke gerilimini kontrol et. 5 Vantilatörün hareketli parçaları mekanik olarak kilitlenmiş. Motoru güç aktarma elemanlarından (kaplin veya kayış-kasnak) ayır. 6 Motor küçük. Vantilatörün daha büyük güce ihtiyacı var. Vantilatörün çalışma eğrisindeki gücü kontrol et ve doğru motorla değiştir. 7 Sıcak gaz ile çalışan soğuk kalkış yapan vantilatör. Gaz veya hava debisi ayarlanmamış(klape ayarı), fazla debi Vantilatörün çalışma eğrisindeki gücü kontrol et, klapeyi kapat. Boru veya filtrelerin contalanmamış. Tesisat klapelerini tasarım parametrelerine göre ayarla. 8 çekmekte, dolayısıyla motor fazla güç çekiyor Çekilen gücü kontrol et. Boru ve filtre contalarını kontrol et. Yeniden ayarla. Dikkat! Bazı durumlarda aşırı yük korumasının yangını önlemek 9 Aşırı yük koruması (termik) yanlış set edilmiş için kalkışta kısaltılması gerekebilir. 10 Vantilatörün hareket eden parçaları arasında veya motorda sürtünmeler var. Durdur, kontrol et ve sürtünmeyi önle. 11 Motor soğutması tıkalı veya fan hasar görmüş. 11 Motor soğutması tıkalı veya fan hasar görmüş. Temizle ve fanı onar. 12 Boru tesisatındaki bir problemden (borularda kırık veya çatlak, ani açılan klape, filtredeki problemler) kaynaklanan ani yük artışı var. Boru tesisatını, klapeleri, filtreleri kontrol et, onar. 13 Çok fazla kalkış var. Motor işletme talimatında verilen motor kalkışları arasındaki zamanı kontrol et. 14 Kaide yanlış monte edilmiş. Kaide veya şase bağlantılannı kontrol et, yataylığı ayarla (terazisine getir) 15 Rulmanlar fazla yağlanmış. Fazla yağı boşalt. 16 Motor rulmanlarında yabancı maddeler var. Kontrol et, yabancı maddelerden arındır, gerekiyor ise rulmanı değiştir. 17 Rulman seçimi yanlış. Doğru rulmanla değiştir. Doğru rulmanla değiştir. 18 Rulman germe manşonu deforme olmuş. Montajı kontrol et, gerekirse manşonu değiştir 19 Yağsız rulmanlar. Yağla, gerekiyorsa rulmanları değiştir. 20 Rulmanlardaki aşırı aksiyal kuvvetler. Yatak ve mili eksene getir. 21 Kayışlar fazla gerilmiş. Gerginliği kontrol et ve düzelt. 22 Rulman germe manşonu fazla sıkılmıştır. Mil çapına göre rulman kataloğunda verilen açılarda emniyet somununu sıkınız. 23 Rulmanın dış zarfı yatak içerisinde hareket ediyor veya rulman mil üzerinde geziyor. Kontrol et, onar, gerekiyor ise mil veya rulmanı değiştir. 24 Rulmanın çekirdek ile zarf arasındaki boşluğu fazla. Rulmanı değiştir. 25 Kasnakların mastar ayarı bozuk. Kontrol et, mastar ayarını yapınız. 26 Kayışlar kasnak kanalının iç tarafına dayanmış. Kasnakları veya kayışları değiştir.
Sayfa 7 / 9 27 Kasnak profili uygun değil. Kontrol et ve kasnakları değiştir. 28 Yetersiz kasnak çapı. Kasnağı değiştir. 29 Kayışlar yeteri kadar gergin değil. Kayışları gerdir. 30 Kayış sayısı yetersiz veya uzunlukları farklı. Kayış sayısını düzelt ve boylarını uygun seç. 31 Yağla kirlenen kaygan kayışlar. Yağı temizle ve kayışların yağlanmasını önle. 32 Elektrik motorunun fan rotoru starterde eksenden kaçık. Kontrol et ve motoru değiştir. 33 Demonte parçaların balansının bozulması.(rotor, motor, kasnak) Balansı kontrol et, tekrar balans al. 34 Merkezden kaçık mil, fanda balanssızlık, fanın gövdeye sürtmesi Kontrol et ve yerleştir. 35 Elastik contalar ve ya bağlantıdaki burçlar eskimiş. Değiştir. 36 Kaplin, kasnak veya fan mile fazla boşluklu monte edilmiş. Montajı kontrol et. 37 Vantilatör elastik contasız borulara bağlanmış ya da vantilatöre rijit olarak bağlanan borular gövdenin deformasyonuna sebep olmuş. Aspirasyonu durdur (motor gücünden), rijit boruların contalarını sök, aspirasyonu başlat ve vibrasyonu boru bağlantılarından kontrol et. Fanı durdur, montajı kontrol et, ayarla ve fanı, yatakları merkezle, kontrol et ve yabancı maddeleri temizle. 38 Fan gövdeye veya basma ağzına değiyor. 39 Fan üzerine toz ve ya yabancı maddeler yapışıyor. Uygun bir fanla değiştir veya kısa peryotlarla fanı temizle. 40 Fanın işletme sıcaklığı artıyor. Malzeme kalitesi uygun olan bir fanla değiştir. 41 Siparişte belirtilmemiş korozif gazlar var. Malzeme kalitesi uygun olan bir fanla değiştir. 42 Toz filtresi tıkanmış. Filtreyi temizle. Kontrol et ve yetkili bir elektrikçiden yardımıyla, motor bağlantılarından R ve S uçlarını değiştirerek motor yönünü 43 Fan vantilatör üzerindeki okun tersi yönünde dönüyor. değiştir. 44 Basınç kaybı ve ya debi yanlış tayin edilmiş. Kontrol et, vantilatörü değiştir. 45 Dirsekler, redüksiyonlar veya özel parçalar çok fazla basınç kaybına (tasarımda öngörülenden fazla) neden oluyor. 46 Fanda balans var. Boyutları kontrol et ve değiştir. Kalıcı balanssızlık ISO 1940 G 6.3 e uygun olacak şekilde balansı al. 47 Fan milinde salgı var. Milin salgısını kontrol et, değiştir. 8. BAKIM Her vantilatör işletme sırasında belirli sürelerle düzenli bir bakıma ihtiyaç duyar. Aşağıda bakımın temel ilkeleri anlatılmıştır. 8.1. Genel Bakım Bütün bağlantı cıvatalarının sıkı olup olmadığı kontrol edilmeli, gevşek olanlar sıkılmalıdır. Fan mili kontrol edilmeli, herhangi bir hasar veya eğilme var ise yenisi ile değiştirilmelidir. Milde korozyon meydana gelmişse temizlenmeli ve koruyucu yağ sürülmelidir. Vantilatör boyası bozulduğunda yeniden boyanmalıdır. 8.2. Fan ve Gövde Bakımı Fan ve gövde iklim şartlarının aşındırmalarına karşı doğrudan etkilenir. Özellikle sevkıyatı yapılan madde tozlu veya korozyona, aşınma ve birikmelere yol açabilecek gaz buharı, asit ve benzeri kimyasal maddelerden oluşuyorsa aşınmalar daha fazla oluşur. Oluşan aşınmalar malzemenin mukavemetini azaltır. Ve fanın kanatlarında meydana gelen birikmelerde dengesizliğe ve yatakların aşırı yüklenmesine sebep olur. Bu nedenle fan ve gövde düzenli aralıklar ile kontrol edilmeli ve temizlenmelidir. Fanda herhangi bir sebepten dolayı bir tamirat veya değişiklik yapılırsa, vantilatöre monte edilmeden önce fanın mutlaka dinamik balansının yaptırılması gerekir. 8.3. Yatakların Bakımı Vantilatörün yatakları işletme şartlarında meydana gelecek mekanik yüklere, vantilatör devrine ve sıcaklığına uygun olarak seçilmiştir. Yatakların işletmede belirtilen ömrünü sağlayabilmek için devamlı bakımının yapılması gerekir. Yatakların içine girebilecek en küçük yabancı maddeler ses ve hasara sebep olup, yatakları ömründen önce kullanılmaz hale gelmesine yol açar. Bütün yağlarda olduğu gibi radyal vantilatörlerin rulmanları için kullanılan yağlar da yalnız belirli bir müddet için yağlama fonksiyonlarını yerine getirebilirler. Bundan sonra yağlama özelliklerini kaybederler ve değiştirilmelidirler.
Sayfa 8 / 9 8.4. Yağlama Periyodu Diyagramın kullanılışına dair bir örnek; Delik çapı (d) 100 mm olan sabit bilyalı bir rulman, 1000 d/dak hızla dönmektedir. İşletme sıcaklığı, 60 C ile 70 C (140-160 F) arasında değişmektedir. Gerekli yağlama periyodu nedir? Diyagramda,x-ekseni üzerinde 1000 d/dak yı gösteren noktadan itibaran yukarı doğru bir çizgi çizilerek, d=100 mm eğrisi kestirilir. Bulunan noktadan, x-eksenine paralel bir çizgi çekilerek a ölçeğinden (radyal-bilyalı rulman) yaklaşık 12000 değeri okunur. Yeniden yağlama periyodu, böylece 12000 işletme saati olarak elde edilmiş olur. 8.5. Elektrik Donanımının Bakımı Elektrik donanımın ve şalterlerin bakım ve temizliğini yetkili bir elektrikçiye yaptırınız. Motorun ısınıp ısınmadığı kontrol ediniz.
Sayfa 9 / 9 9. DİĞER HUSUSLAR Vantilatörün işletilmesi ve bakımı ile görevli teknisyen genel teknik kaidelere ve bu talimatta belirtilen hususlara dikkat etmelidir. İhmal ve dikkatsizlikten (kayış kasnak muhafazası, emiş ağzı tel veya çubuk kafes muhafazası çıkarılmış vaziyette vantilatörü işletmek, sarsıntı ve titreşim yapan dengesiz fanı çalıştırmaya devam ettirmek v.b.) vantilatörün düzenli bakım ve kontrollerinin yapılmaması (yatak ve rulmanların yağının değiştirilmemesi, kayışların, motorun çektiği akımın kontrol edilmemesi, işletme esnasında vantilatör içerisine sert cisimler kaçmasından dolayı vantilatör rotorunda oluşabilecek ezilmeler v.b.) işletme hatasıdır ve bu durumlardan dolayı oluşacak arızalardan işletmeci mesuldür. Vantilatörün montaj, işletme ve bakımları konusunda karşılaşacağınız problemlerin çözümü için firmamızın her zaman yardıma hazır olduğunu belirtir, çalışmalarınızda başarılar dileriz.