VOJYODİNA SIRP BASıNıNDA GAZİ MUSTAFA KEMALATATÜRK'ÜN HAYATI, FAALİYETLERİVE BAŞARILARI Dr.BranİslavVRANESEVIC çev.: Fatih GÜLER L.Dünya Savaşı'ndan nıağlup çıkan Türkiye'yi büyük bir tehlikl IJekliyordu. Bu da İtilafDevletleri tarafından parçalanma tehlikes! idi. Işte bu sıkıntılı ı-,ıiinlerde Türk milletllıın en büyük şansı, Mustafa Kemal Paşa gıbı bır lidere sahıp olması idi. Dünya kamuoyu, 1. Dünya Savaşı ile birlikte Mustafa Kemal'i tanımaya başlamıştı. Bu bağlamda doğalolarak, Yajvodina halkı. da Mustafa Kemal'in biyografisine ilgi göstermeye başlıyordu. Türkiye, zorlu bir dönemcçte idi. İngilizler, İstanbul\ı ve onların giidümü altına girerek; tahtllll, özel haklarını ve sarayıııı kaybetmemek isteyen Saltanat makarnını fiilen işgal etmişlerdi. Mütareke'nin yarattığı bu ilk şok dalgası, halk arasında da farklı tepkilerin oluşmasına sebep olacaktı. Geçmişın vermiş olduğu bir bıkkınlıkla Türk halkı, bu olayı kayıtsız bu: şekilde galip devletlerin hakkı olarak görmek.teydiler. l\ncak bu durum somm;;ı. dek böyle sürmedi. ızmir ve çevresinin!şgali ile Yunan ordusu görevlendirilince, Türkler öfkelendi ve l\nadolu'da güçlü ayaklanmalar başladı, bu durum Sultan'ın Anadolu'ya bu rahatsızlıkları bastınnak için birisini göndermeye mecbur bıraktı. Bu kişi de Mustafa Kemal Paşa oldu. Büyük yetkililerle donatılarak Karadeniz, Doğu Anadolu bölgelerine "Ordu Müfettişi" olarak atandı. Mustafa Kemal Paşa, kısa sürede Yunan mandası altında bulunan vatarısever Anadolu halki ile bağlantıya geçmeyi başardı. Anadolu halki, Mustafa Kemal Paşa tarafından Yunanlılara karşı silahlı ayaklanma düşüncesine hazırdı. Mustafa Kemal Paşa, Milli Mücadele'nin lideri konumuna gelmiş ve YunanWara karşı direnişin hazırlıklarını yapmaya başlaıruşu. Mustafa Kemal Atatürk'ün biyografisini yazan yazarlar, Onun hayat hikayesinin, şanlı özgeçmişinin 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkmasıyla başladığını söylemekıe çok haklıydılar. Bu başlangıç Vojvodina için de geçerlil'di. Bu tarihten itibaren en iyi bilgiye sahip olan Vojvodina Zastava Gazetesi'nde LDünya Savaşı'nın yarattığı kaos ortamından sonra kararlı, uzlaşmaya yanaşmayan, karamsadığı ve cesaretsizlıği tanunayan, savaşlo1; huzursuzluğa, öfkeye ve ölümcülolan kayıtsızlığ;ı karşı başlatan Mustafa Kemal Paşa " Dr.Hrauİslav Vrancsevic tarafıl1d,ln "~crbisch<: 1'['(;,;,;<: dcr \'ojvodina ıibcr Lebcn, Tiitiiikciı ıınd Verdimste von eni!ı jııstnfa Kemal.\ tmıiri," ba~lıl:.~l'la 9-11 h,jıil 1991 tarihlilde düzcıılel1l'11 LJlu,;iarara,ı İkinci.\taıürk SempozYllIl111'nda Sllntıımll~tur. '".\taüirk Onivcrsite,;i h:n-i':dclıiyat hıkült(;,;i.\iman Dili Ve hlcbil'at1 Bölünıü Bilim lizrnaııı.
LHİHGÜLER hakkında ilk haberlen geçmeye başlamıştı. O dönemde Zastava Gazetesi'nin Türkiye'de bir muhabiri yoktu. Mustafa Kemal Paşa ve Türkiye ile bilgileri Avrupa ve Belgrad ga%etelerinden alıyoriardı. Zastava Gazetesi ilk olarak Mustafa Kemal Paşa hakkında biyografik bilgileri yayınladı!. Böylece gazete okurları, Mustafa Kemal Paşa'nın 1ı:lı:l1 'de Selanik'te doğduğunu, babasıııııı bir kereste tüccarı, annesinin adının ise Zübeyde olduğunu, askerlik mesleğine karar vererek, Manastır i\skeri İdadisi'ni ve Istanbul'da da Harp Akademisi'ni başarıyla birirdiğini öğrenirler. Eğilmez karakteri ve ihtiras ile sürekli olarak yükseldi. Vatanın içine düştüğü kötü duruma üzülerek birtakım gizli oluşumların is~inde yer aldı. t\ncak yapılan takıbat sonucu tutuklandı. Jön-Türklerin bir üyesi olarak 1908'de Şevket Paşa'yla birlikte Sultan Abdulhamid'in zararlı devrimine karşı başarıyla savaşmış ve 31 Mart Vakası olarak adlandırılan gerici ayaklanmayı bastırmak için Hareket Ordusu'nda görevalarak, 1909'da İstanbul'a girmiştir. Bundan sonra da Mustafa Kemal'in askeri kariyeri devam etmiştir. 1911 bahannda İtalya-Türkiye savaşına, 1912 ve 1913'de her iki Balkan Savaşı'na katılmıştır. Binbaşı rutbesil'le Paris'te önemli diplomatik görevleri başarıyla sürdüımüş, Askeri Ataşe olarak Bulgaristan'a atanmış, 1. Dünya Savaşı'nda (1914-1918) İtilaf Devletleri'ne karşı Çanakkale Savaşı'nda albay olarak yer almış ve İngilizlerin karaya çıkmasını önlemiştir. Tuğgeneral olarak Kafkas Cephesi'nde görevalmıştırtürk veliahtı Vahdettin ile birlikte Berlin'e gittiğinde Almanlar tarafından özellikle General Sanders ve Mareşal Hindenburg tarafından büyük sayb'1 gösterilmişti. 30 Ekim 191 ı:l de imzalanan Mondros Mütarekesi'nden öncede, Mustafa Kemal Paşa, Suriye Cephesi'nde savaşlluştı. Türkiye'yi tehlikeli bir şekilde paylaşma planlanıun yapıldığı bu buhranlı günlerde Türklerin, cesurca kendisin.i vatan hizmetine adıyan Mustafa Kemal Paşa gibi bir kahramana sahip olmaları büyük bir şanstı. Mütareke'den sonra Sultan, Mustafa Kemal Paşa'ya r\nadolu'da huzuru ve düzeni sağlaması için mecburiyetten yetki vermişti. Ama ona verilen yetkinin aksine işgaliere karşı, ulusal diren.işin başını çekecekti. Mustafa Kemal Paşa, Sultan tarafından ona verilen görevi çiğneyerek Padişah'a ve İngilizlere, onların emrinde olmadığını bildirdi. Bu dunım karşısında Mustafa Kemal Paşa hain ilan edildi ve ölüm cezasına çarptırıldı. Bu karara cevap olarak Mustafa Kemal Paşa, Nisan 1923'de Ankara'da açılan Büyük Millet Meclis'inde Milli Mücadele'nin lideri seçildi. Padişah kuvvetleri bu "llain Hareketini" boğınak için ]\nadolu'ya çıktılar. Bu harekete taraf olan insanları öldürmeye başladılar. Mustafa Kemal Paşa'ya katılanların bir kısmı korkmaya başladılar ve bu hareketin sona erdirilmesini istediler. için şöyle Sadece Mustafa Kemal Paşa, soğukkanlılığını korudu. Arkadaşlarını motive etmek dedi: "Sadece istersek, kazanabiliriz". i Ko jc cdu tu,.,;k0l' ııacioııainog p"krcıa' (\Ver j,;t an dcr Spitz(; türkischen National Ikwcp;ung;ı) Za,;tava (Die I:ahııc) No. 85/1920
\'OJ\70DIN.\ SIRP B.\SININD:\ i\iust,-\fa KE\L\L,H.UURI<. İtilaf Devlederi, Yunan ordusuna açıkça; Türklere karşı zor kullanarak, San Remo kararlaoru ve Sevr'in zor koşullarını hayata geçinne ve Bizans'ı yeniden inşa etme yetkisi verdiğinde, halkta ani bir değişiklik oldu. Mustafa Kemal Pa~a'n1l1 önderliğinde her vatansever, YunanWara karşı silaha sarıldı. TÜRK-YUNAN SAVAşı 1920-1923 22 Haziran 1920'de geniş çaplı bir saldırıya geçen Yunan Ordusu Bursa'yı ele geçirmeyi başarmış ve Türkleri Eskişehir'e kadar itmişti. Türk birlikleri bu hatta 1920 yılının sonuna kadar kaldı. Halbuki o dönemde Mustafa Kemal Pa)ia'ıun tarafında olan çoğu kişi, İzmir'i işgal eden Yunan ordusunun, İngilizlerin desteğiyle başlattığı 22 Haziran 1920 tarihli harekat neticesinde Kemalistlerin öldürecekleri, yeniden Bizans İmparatoru'nun kurulacağı haberleri karşısında ak:.ıllarıllj yitirmek üzereydil. Bu tahriklere karşı Mustafa Kemal Paşa, tutumu ve cesarcti ile askcrlerinin moralini yüksek tutarak ordusunu savaşa hazırladı. Türklerin ilk küçük başarısızlığı ve Avrupa basırunda çıkan "Yunan birlikleri Anadolu'da başarı ile ilerlil'or ve Kemalistleri öldürüyor'" haberi ile Türk birliklerinin paniklemesine izin vermedi. Zastava Gazetesi'de "Yunan birliklerinin küçük başarılar elde ettiğini"4 yazmıştı. Ama birkaç gün sonrada Yunan ordusunu taıuyan ve kalitesini bilen bir uzman gözü lle biraz ironik bir ~ek.i.lde şöyle şu haber yayınlandı: 'eyunanwar, usta kahramanlar olarak birkaç yabancı bölgeyi daha ele geçirmek için acele ediyorlar"s. Zastava aynı zamanda: "Türklerin tekrar Bursaya girmeye başladık.ları"6 şeklinde bit haberi de vermekten geri durmadı. Çünkü; başlangıçta Vojvodina Sırpları yunanwarın tarafındaydj. Zastava aynı zamanda Yunanlıların Trakya'da bulunan çorlu'yu da ellerine geçirdiğini yazmaktaydı 7. Zastava Gazetesi'nde İlk çarpışmalann genel bir değerlendirmesi şu şekilde yapılmakta idi: Mustafa Kemal Paşa'nın ordularırun 1920 ve 1921 başında Anadolu'da YunanWara karşı çok sıçak çarpışmalara girdiğinis, YunanWarın, Bursa'yı işgal ederek Türkleri Eskişehir'e kadar sürdüğünü. Türklerinde burada 1920 başlarına kadar nefesiendiklerini ifade etti. Ayrıca, Ocak 1921 'in başlarında YunanWarın tekrar saldırıya geçtiğ1ni ve bunun neticesinde İnönü'de iki defa Türkler tarafından bozguna uğratıldıkların! yazdı 9 Zastava, İnönü Savaşı hakkında telgrafla aldığı bilgileri anında yayınlıyordu. Savaşla ilgili olarak: "Kemalistlerin İnönü'de dört Yunan Tümeni'ni yok 2 (,rci:ie iskrcali LI Smirni (Die (;ricchen landeten bmir) Vojvodina, 34/1920., Horbe il Mala),\ziji (Kaıııpf in k1cin ;\~ien) /.'btava (Die Fahne) n. 145/1920. 4 Horbe LI Maloj,\ziji (Kampf in I<lcin.\:iicıı) Jedinsrvo Q"'inheit) No. 48/1920..i Rat 11<1 btoku (Kricg im O,l:en) l'aııcevae O'aııtsclıcvacr) No.2G/1920 6 Horl,,, LI "1aloj r\ziji (Karnpf in kkin 1\~iel1) I.asta"a (Die Fahnc) No.1 53/1920 7 erei Ila ı,toku. (Grieelıen im Ostcn) ilıid. No. Z(ı8/ı920 ~ Horbe II i\la!o) i\ziji (Kaınpf in kıcin,\,ien) ibid. N".Z78/1920 <) (;rci u nevo!)i (Criechen im Not) ibid No. 186/1920
EHİHGÜLEK ettiğini ve otuzaltıbin Yunan askerınin esir almdığıiii haberini yaylilladı. Müttefik Devletlerin ilgili bakanhrı, Sevr }ıntlaşması ile varılan kararların Türkler tarafından bozulacağı endişesiyle Londra'da bir toplantı yaptılar. Uanş i\ntlaşması'nın koşulları bir nebze yumuşatılarakyenidcn Ankara'nın önüne konuldull. Zastava aynı zamanda Ermeni ve Ingiliz birliklerin birleşmesinin Türkler tarafından engellendiğihaberini de verdi 12 Zastava, Yunan birliklerinin İnönü Savaşlarım kaybetmesınin nedeninin; sadcce Yunanlıların başarısız1ığl ollml.<..iığırı1, İngilizlerin yanlış doğu politikasuun <..la bu başarısızlığa katkı<..la bulunduğunu belmniştir. Dış politikada engin bir ufka sahip olan Nlustafa Kemal Paşa, Londra Konferansı'ndakikars1 tarafın.' korkulanıu kullanarak Hüvük Millet Mcclisi'nin kararlarımn / kabul edilmcsini, İstanbul yi)netiminin fcshedilmesini, Ankara Hükümeti'nın tanınmasulı da kabul ettirmiştir u i\ ynı zamanda Ermenıstan'ın tekrar Türkiye'ye dahil edilmesini de talep etıniştir l4 Henüz Türkiye'de savaşın bitmemiş olmasına karşın Mustafa Kemal Paşa, Yunanlıların Inönü'de yenilmesi sayesinde isteklerini kabul ettirmiştir. Zastava gazetesi ironik bir şekilde; "Yunan delegelennin köle edasıyla Londra Konferansı'na karıl<..lığıru"ıs ifade etmiştir. Zastava, Londra'da Türk tarafının ısteklerinin abartılı olduğunun alt.ını çizmiştir. Çünkü Mustafa Kemal Paşa çok fazla savaş tazminatı istiyordu. Bununla birlikte Sevr Antlaş11lası'nı dikkate alınadığını ve hatta bu antlaşmayı reddettiğiıu ifade ediyordu ı (,. Zastava, Londra Konferansı'nda Türkiye ile Yunanistan arasındaki bu çekişmeıun dünya barışıııı tehdit ettiğini 17 dc yazıyordu. Aynı zamanda Türklerin iyi bir diplomat olduklarını 1H, YunanWarın herşeye rağmen, Sevr Antlaşması'nı saldırganlıkla ayakta tutabileceklerinc dc inandıklarının 19 altını çizmiştir. Ama Zastava YurıanWarın yeni bir saldın gücüne sahip olmadığına inamillştır ve bu boş Yunan sözleriııi kuşkulu bir "ya, öyleıni!" ile yorumlanuştır. YunanWar sal<..lınlarıııı devam ettiler ve Bursa'dan 30 km. daha ilerleeliler. Türkler stratejik açıdan önemli olan Karahisar'ı terk elmek zorunda kaldılar2". Ama Kemalistler saldırıya geçince YunanWar, gcride 30 adet top ve 1700 csiri serbest bırakarak, ii) 1'0(;11. Crka (Niederlage dcr Criechen) ibid No.1G/1920 11 Scdnic~ minisıara.\ntante LI Pariw (Siızun)!:dcr Enrenıe-Minisrcrin Paris) Vojvadina, No. 18/1nO ı, TlI l" ka i JCfTlenija (Türkei Ullt!,\ nnmicn) I.asrava (Dic I!ahne) No.274/1no ı.ı I.ahrcvi Kcmal-pase ([!ordenıngen Kcma!-Paselıa,;)Jed;nstvo (Die bnlıcit), no.28/1 nı ı ı Jnmensko pitanje (.\nnenien h'age) l.asıav'l (Die I;ahne), No.35/1921 L.i Oni koje mo1c. aeııe, die bincn) ilıid,n".45/1n1 161'rcteıani nlırevi Turaka (Unberrid.ıcnc I!ordeıııngcndcr 'I'ürkei), ibid. No.46/1921 17 S\'ctsi;i m;r Oflcısıı,,,ti (\l(!cltfriedc:n in Cefahr), ibid, No55/ 1921 LB C; rek" turski zal'kı (Criechiseh-rl.l rkische \' erwicıjling), ilıid, N"G(,/lIJ21 I') (;rci se naoruzavaju (C;riechen ıüsteıı,;idı) ibid, No. 57/1921 lo HOtbe U,\hloj,\ziji (Kampf in klei". \sıeıı) ibid, No. 71/1921
\,0J\"ODIN_\ STRP B:\SINTND:\ i\iust-\l'.\ KDl\L\TXn..JRK Eskişehir'den çekilmck zownda kaldılar 21. Zasıava konu ile ilb>i.l.i olarak "YunanWar yine büyük kayıplar vererck geri çekiliyorlar ve herşey )'llie tcrs gidiyor"22 yorumunda bulundu. C;ünkü Yunanlılar İzmit ve Uşak'ı bırakmak zorunda kaldılar Lord Curzon Yunanluara saldırıları bırakmaları tavsiyesindc bulundu 23 MUSTAFA KEMAL PAŞA'NIN SAKARYA ZAFER1 Bu akılcı tm'siycve rağmen Yunan taarruzu devam etti. Yunanlllar, Karahisar ve Kütahya')'ı ele gcçirerek, Türklerin Ankara yönünde Sakarya Nehri'ne kadar çekilmesine neden oldular. Hatta Yunanlılar 1\rıkata'yı da işgal edeceklerini dc söylemekten çekinnmorlardı 24 YunanWar, sonuçtan emin bir şekilde zaferlnin ardı ardına devam edeceğinden şüpheyc düşmüyorlardı. Zastava, Ywıanlıların il1tiraslarına karşı şu i.lginç yorumu yapıyordu: "Vay ahmaklar!"zs Gün gcçtikçe Vojvodina kamuoyu YunanWardan uzaklaşıııaya ve YunanWarın "başarılarına" artık. inanmamaya ba,;\aıruştı. YunanWar, Ankara'ya girdiklerı haberini ortalıkta yayarken, Mustafa Kemal Paşa, Yunan askeri harekatına gerekli cevabın verilmekte geç kalındıf,'1.11ı ifadc eden arkadaşlarilla şu cevabı veriyordu: "Henüz zamanı değil'" Dahi Mustafa Kemal Paşa iyı bir tespitte bulunmuştu. Çünkü Türk birlikleri henüz ycterlı dereccde örı:,>1.itlü ve tccrübeli dcğildi. İngilizler tarafından destcklenen Yunan ordusuna son yumruğlı indirmesi için Mustafa Kemal Paşa bütün hazırlıkları yaptıktan sonra 23 r\f,rustos-13 Eylül 1921 tarihleri arasıııda yapilan Sakarya Savaşı başladı. Her iki ordu da son ı:,>üçlcriyle çaq)lştn1ş ve her ikisı de yorulmuştu. Üstünlük daha sağlam sinirlere sahıp olan Mustafa Kemal Paşa'ya aitti. Dört Yunan tümeni çeınbcr ıçme alınnuş, YunanWar dağınık bir şekilde geri çekilmeye başlamıştı 2 G. Savaş YunanWarın mağlubiyeti ilc sonuçlanmışu. Bu ununılmaz zafer Sakarya Nehri'nc kadar duyulabilen top atışları ilc h;ıber veriliyordu, Büyük Millet Meclisi bu nedenle Mustafa Kemal Paşa'ya Gazi ve Mareşal ünvanını vcrecektin YunanWar çok büyük kayıp verdiler, bu zor durumda İtilaf Devletleri'nden görüşme talebinde bulundular vc bu görcvi. Briand üstlendi 2H Ama savaş henüz biımemişti. Ui.'.un süreli ateşkcs görüşmeler sürerken, C"; azi Mustafa Kemal Paşa, 1922 yazında Afyon-Karahisar ccphesindcki nihai hesaplaşmanın 21 Crei trpc pornc (c;ricciıl'1llcidcn\'crlııstc) ibid. No. RO/1 n1 lı II Creke (,\u,; Gri<;dıcııland) "oıvodina. No. 112/1921 2.\ Za mir na [stoku (hir hieden im Ostcn), ibid, No. 142/1921 L4 c;rci naprcdujıı (jricehen driııgcn vor). ibiu. No. 166/192'1 2'(irei i Hitolj (Gried1l'nıınU Hirola). ibid. No. 212/1921 26 Grek, pora/. (Crıcchi,chc Nicderlagc) Z~,ta\'~. No198/1921 27 Vcliko,;I~vıjc J(c1l1:ıla (J(cm~l,;gru"'c Vcrehnıııg) I'.~,;tava, No. 198/1<)21 2" vdiko,;iovljc [(crnjla (Kcm:,I, gws,;c \'crehnıng) I'.a,;tava, No. 198/1921
F.\TİH GÜLER planlarını yapıyordu. Buna karşılık Yunanlılarda boş durmuyar hazırlıklar yapıyorlardı 2 '>' Mustafa Kemal Paşa'nın akılcı savaşı ordunun ve halkın kendine güvenini artırdı. Mustafa Kemal'in kahramanlıkları, Yunan Generali Stratikos tarafından da takdir edildi. Şimdiye kadar olanların hepsi, sonucu belirleyecek olan son hesaplaşma için çok önemliydi. YUNANLıLARıN KES1N MAGLUB1YETİ VE SAVAŞıN SONU "Ordular İlk lıcdefinız Akdeniz. İleri!" Parolasıyla bilinen bu tayin edici muharebe Mustafa Kemal Paşa'ıun bılınen meşhur sözü ile 26 l\ğustos 1922 başlar. Çok güçlü top atışlarından sonra Mustafa Kemal Paşa'nın orduları durdurulamaz bir güçle hücuma geçtiler ve 30 Ağustos 1922'de Yunanlıları tamamen yok ettiler. Türk süvarileri Eskişehir'i geri aldı ve Yunan Cephesini yardı. Diğer tarafta piyade birlikleri Yunan saldırısını püskürttü. Türkler, Yunan Generali Trikopis'i karargah erkaıu ile birlikte esir aldı. Yaşanılan bu gelişmeler hakkında Zastava şu bilgileri yazdı: "40.000 esir, 3600 esir subay, 36000 ölü, 284 top, 1200 makineli tüfek, 80 tank, 20 teyyare, 10.000 asker üniforması ve 10.000 potin""0 Dünya bu zafer karşısında hem şaşkındı hem de coşkulu. Şaşkınlık daha çoktu, çünkü Yunan ordusu muharebeden önce Kemalistlerden daha avantajlı durumdaydı. Yunanlılar sayıca her bakımdan üstündüler. Türklerin arkasında çorak Anadolu varken, Yunan ordusunun arkasında da deniz ve onları besleyen iyi bir demiryolu ağt vardı. Bunun dışında YunanWann arkasında önemli bir destek daha vardı ki o da İngiltere idi. Yunanlılar Sakarya'dan geri çekildikten sonra Afyon-Karahisar hattı üzerinde durdular ve pasif direıuşe geçtiler. Bu son muharebe başlamadan önce dahi Mustafa Kemal Paşa'nın birlikleri, psikolojik ve fıziksel yönden sağlam, bitmek tükenmek bilmeyen bir enerji, kendine güven, cesaret, sınırsız vatan sevgisi ile nihai saldırıyı beklıyorlardı. Hepsi Tfukiye için ölmeye hazırdı. Sırp basını ilk muharebede Yunanlılar tarafında olmasına rağmen (Balkan savaşında Sırbistan'a yardım ettikleri için 1912;13) Sakarya'daki mağlubiyetten ve Mustafa Kemal Paşa'nın muhteşem Başkwnandanlık Meydan Muharebesi Zaferi'nden sonra, "dahi, strateji uzmanı Mustafa Kemal Paşa" hakkında övgüyle yazmaya başladı. Dünya, bu muhteşem zafer karşısında hayretler içinde kaldı, çünkü bu aynı zamanda İngiliz pojitikasının yenilgisiydi. Çünkü İngilizler, Yunanlılara toprak vaadinde bulunmuşlardı. Ayıu zamanda bu zafer, Megalo idea [ıktinin de sonu oldu. Mustafa Kemal Paşa kamışmasında "sadece can düşmanımızı değil ayıu zamanda Müslüman düşmanı ingiltere'yi de yendik"31 demişti. 29 Grei pripn:maju novu o(:tuz!vu (Die gricchcn berciten ncvc offçn~ievc vor) Jedinstvo, No. 153/1922 "i Croki por"'- tl.\nal!oliıi ((,(icehen Niederlage in :\nawuen), ibid, No. 195/1922 31 J,ojL! DzorL!z i i'homo pituııje (Llüyd Georgc und die Orient Frnge). ZUSlnva, No. 200/1922
VO]\'ODIl\:_\ sırp K-\SINJND.-\ i\rust-\f_-\ KEi\L-\L XL\ TÜRK Mustafa Kemal Paşa ve Türkler zafere sevinirken, Yunan ordusu dağınık bir şekilde kaçarak, müttefiklerinden bu duruma müdahale etmeleri ricas11lda bulundu. Yunan Kralı ülkesinden kaçtı. Hükümet ıstifa etti ve mağlubiyete neden olan kişiler divan-ı harbe verildi. Yunanistan kaos içindeydi l2 Türkiye, özellikle Ankara ve İstanbul zaferi coşku ile karşılıyordu. Kitleler zaferi getirenleri coşku ile alkışlıyor, sevinç nidaları atıyordu. Özellikle 10 Eylül'de ızmir'de bulunan Gazi Mustafa Kemal Paşa'yı karşılamak için bütün şehır bayrak ve çiçeklerde süslenınişti.13 Kafasına yumrlık yıyen Yunanistan için mütareke talebinde bulunulurken, Gazi Mustafa Kemal Paşa ise, Trakya'run tamamını, i\nadolu'yu, Ermenistan'ı, İstanbul'u ve savaş tazminatını isciyordu 34 Zastava, Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın başarılı zaferine hayranlık duyarak şöyle yazıyordu: "Mustafa Kemal Paşa'in ihtilali sayesinde sadece can düşmanının serbestçe dolaşması engeilenmedi aynı zamanda Türkiye yeniden doğdu".1s. Gazi Mustafa Kemal Paşa düşman ordusunu yerle bir ettiği için, bilinçli bir bekletmeden sonra, mütarekeyi Ekim 1922'de Mudanya'da kabul etti. Bu mütareke ancak şu şartların yerine getirilinesil'le olacaktı 1-Doğu Trakya boşaltılacak ve Edirne ile birlikte Türkiye'ye geri verilecek. 2- İstanbul ve boğazlar sivil kurumlara verilecek. 3-Savaş operasyonları durdurulacak. Sıra barışa gelmişci. İsviçre'nin Lozan kenti bu barış antlaşması için seçildi. Barış görüşmeleri kesintiye uğradı ve tekrar başlatıldı. Görüşmelerin 8 ay sürmesi sürpriz değildi. Çünkü İngiltere facıa ile sonuçlanan Yunanistan'ın durumunun daha da kötüye gitmesini önlemek istiyordu. Hiçbir şey faydalı olamıyordu hatta çok zengin ve tecrübeli bir diplomat olan Venizelos bile. 24 Temmuz 1923 Lozan Barış Antlaşması'nın tek bir işlevi vardı. Önceden Mudanya'da karara bağlanan şartların onanması, yani: 1-Hemen esirlerin karşılıklı 2-Türk-Yunan sınırının tesbiti. olarak değıştırilinesi. 3-Türk ve Yunan sivil halkın mübadelesi Yunanlılar için en zor şart 3. madde idi. Çünkü bu 150.000 Yunanlının evlerini, şehirlerini ve yüzyıllardır atalarının yaşadıkları toprakları terk etmeleri demekti (aslında uzaklaştırılan Yunanlı sayısı daha fazla idi, 1800.000 civarında)..\2 Poloz~j C7rcke o,age von C;ricchcn!nnd) ibid, No 202/1922 )3 btanbul klici poredi (bml1bul jauclızt dem Sieg) ibid, No. 202/1922 )~ uslovi.\nkara /'a pril11i.ı:je (,\nkarn" Hedingurgen ilir W:ıHcn"tillstand), ibid, No. 210/1922.1) Turska Je ozivcla (l'iirkci.ist aut'cfstanden), ibid, No. 216/1lJ22
F.\TlH GÜLER Vojvodina basını Lozan ile yakından ilgilenıyordu ve Lozan'daki çabalan şöyle üzetliyordu: "Önceden ütopya olarak gürülen şey, şimdi gerçek oluyol Türk'e bu başarı)'ı, zafen getiren yaratıcı l\fareşal Gazi Mustafa Kemal Paşa'ya sevgisinden dolayı balk, kendinden geçmiş durumda. O, toprağa gömülen, batan Türkiye'yi yeniden ayağa kaldınlı" % Bu Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın yeni bir başarısıydı. Müttefikler, İstanbul'u terk ediyorlardı. Sınır koıillsyonu da gayretle çalışıyordu. Bütün bunlara rağmen Türklerle yapılan barış bulandırılıyordu. Çünkü, Yenizelos savaş tazminatını geciktirmekteydi. D;ıba da kötüsü, zengin petrol yataklarına sahip olan Musul'un, Türkler yerine İngiJizlere verilınesiydi 37 Vojvodina Sırp b;ısını Mustafa Kemal'in kabramanlikları ve zaferleri hakkmda objektif bir tavır takınmıştır. YaşaruJ.an olaylar ilk önce hayretle karşılanlluş, daha sonra bu şaşkınlık hayranliğa dönüşmüştür. Öyle ki, Sırp basını sayesinde Sırp halkllun, Atatürk ve Türk Kurtuluş Savaşı hakkındaki fıkirleri kökten değişmiştir. Vojvodina Sırp basınının Atati.irk'e karşı duyduğu hayranlık daha sonraki yıllarda da kesintiye uğramadan artacaktı. Bunun sebebi; büyük reformcu Mustafa Kemal Paşa'nın askeri zaferlerinden sonra inkılapları ile yenı bir toplum, yeni bir devlet ve yeni bir yaşam tarzı yaratmış olması idi. GAZİ MUSTAFA KEMAL PAŞA'NIN TÜRKİYE'YE HAYAT VEREN REFORMLARı Gazi Mustaf;ı Kemal Paşa hay;ıtı boyunca halkın ve devlet bazı kurumlannda, gelenek ve töreterinde değişiklik yapma düşüncesindeydi, çünkü bunların içinde barınan bazı unsurlar savaşa engel teşkil ediyordu. Bu süreç, bilinildiği gibi ulusal hareketi engellemek isteyen Sultan'la b;ışladı Ancak, Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın aklında hep savaş sonrası vardı. ı\ma öncelik saltanata verildi. Bu amaçla Gazi Must;ıfa Kemal Paşa, Türkiye Büyük Millet Meclisi müzakerelerinde Sultan'ın durumunu tartışmaya açtı ve 1 Kasım 1922'de yaptığı konuşmadan sonra (padişahlığı) Saltanatı kaldırdı. 29 Ekim'de Cumhuriyet ilan edildi JH Gazi Mustafa Kemal Paşa'da ilk Cumhurbaşkanı seçildi, bu büyük sürecin başkenti de Ankara seçildi''!. Ilalifelik, Saltan;ıt'tan ayırt edilmesine rağmen yine, savaş sonrası Türkiye'nin yoluna çıktı. Padişah, Türkiye'den kaçj11ca halifelik ayrı bir kurum haline getirildi am:! bunun da yürümediği anlaşılınca 3 Mart 1924'de Halıfelik tamamen kaldırıldı 40 \i, '1'ur,b jl' oz;veb (['ürkl'i i,t aufcr:'t;ln<icn). ibid. No. 216/1922.\7 Pitanj" :\lo:,ula (:\lo,ui i'ragl').jedin:'tvo, No. 48/1')21.1' SUII'an :'V'Wltlt-'!'urska rcl'ulılib (Sultan abgl"l'tl.! I'Lirkc, l{qjulılik). /.a:'t"va, No. 60/1<)23.,.).\nkara gravni gı:ad TUfSkl' (.\nkara i l;nıptstadr dcr '!'Lirkl'i). ilıid. No. 63/ 1')::!:) ~LL Llkinlll' kalil'af (kalill( alıgl',ciıaftj.ibid. No 68/192'1
VO.JVODIN.-\ SlRP B.-\SININD.-\ i\iust.-\r.-\ KEi\L-\L.-\1'.-\TÜRK Yüzyıllardır Türkiye'nin geleneksel yapısının köküne kadar işleyen Saltanatı ve Halifdiği kaldınnak çok cesaret isteyen bir olaydı. Böyle bir işe girişrnek o günün Türkiye'si için büyük yenilikti. Gazi Mustafa Kemal Paşa, yaptığı konuşmalarda aşağıda belirtildiği gibi Türkiye'nin medeni dünyada alacağı konuma büyük önem vermiştir Mustafa Kemal Paşa; "Türk halkı, medeni ülkeler arasında yer alabilmek için bütün ön şartları yerine getirecek ve çağdaş medeniyet seviyesine layık olduğunu eylemleri ile de gösterecektir" demiştir. Din ve devlet bağlantısını oluşturan her şeyi ortadan kaldırmış Laikliğe, Hal.kçılığa, Milliyetçiliğe, Cuml1Uriyetçilığeve Devletçiliğe öncelik tanımıştır. Mustafa Kemal Paşa, henüz yeni elde edilen askeri zaferin ve lehine biten barış antlaşmalarınıncoşkulu bir şekilde yaşandığı ortamı, iyi kullanarak bütün önerilerini kabul ettirmiştir. Aym zamanda Gazi Mustafa Kemal Paşa bu yaptığı inkılapların, yeni medeni Türkiye'nin simgesi haline geleceğine ve Türk halkının yeniden doğuşu olacağına herkesi inandırmıştı. Türk halkı bunları benimsedi ve Türkiye'nin atası anlamına gelen Atatürk ismini ona verdi. Bir türlü Önüne geçilemeyen tutuculuğun dışında, eski devlet sisteminin değiştirilmesine, çağdaşlık ve medeniyet bağlamında yeni bir toplum sistemine ihtiyaç olduğunu Türk halkı biliyordu. Toplumu geriye götüren ve pratikte hiçbir faydası olmayan bütün kurumlarda değiştiriliyordu. Bunda hiç şüphesiz Mustafa Kemal Paşa'nın ileri görüşlülüğünün, eğilmez karakterinin, enerjisin.in ve cesaretinin büyük rolü olmuştur. Atatürk gerçekten de yeni Türkiye'nin atasıydı. Bıkıp usanmadan din ve devlet işlerini birbirinden ayırmak için çalışmış, bunu gerçekleştirmiş ve Halk Partisi'nin programına koymuştur. 5 Ocak 1924'te hafta tatilinin Cuma olması kararlaştırılmıştı.ancakdaha sonra 27 Mayıs 1935'te kabul edilen bir kanunla, Batı'da olduğu gibi, Cumartesi öğleden sonra ve Pazar günü hafta tatili olarak kabul edildi.. 3 Mart 1924'de Halıfeliği kaldırdıktan sonra Gazi, 8 Mart 1924'te Şeyhülislamıık müessesesini bütün bağıtları ile kaldırmıştır4 1 Bunu eğitiın sisteminin laikleştirilıp modernize edilmesi takip etmiştir. Atatürk'ün girişirrıleriylc 24 Nisan 1924'te Büyük Millet Meclisi'nde yenı bir anayasa kabul edildi. Böylelikle savaş sırasında alınan kararlar onaylaluruş oldu. Bundan sonra Atatürk bütün gücünü Türkiye'nin gelişmesi için harcadı. 1925 yılında da çağdaşlaşma yolunda atılan adımlar devam etti. Bu doğrultuda 25 Aralık 1925 tarihinde bazı kisvelenn gı),ilemiyeceğine dair şapka kanunu kabul edilmiş 3 Aralık 1934'te de bu kanun çıkarılmıştır. Kadınlar, dört duvar arasından dışarı çıkına ve oy kullanma hakkına sahip olmuşlar, erkeklerle eşit statüye getirilmişlerdir. Özellikle kırkbeş yaşın altuıdaki Vojvodina kadınları arasında, Türkıye'deki bu gelişme büyük alkış " Svc ()YC r(:voiucionaı:ncprl'vf<ltc jl',;rr,;b,;tamra u \'()jvo<1ini,a vdikim iıltcrl',;ovanjem(1\lie dil'''l' rl'yolution:.ırcn l)mstürz(' hat dil',;erbi,dıe rrl'",e dcr \'ojyodiua mit f';wlem Intere:<se \'l'rfol/2;t)
L-\TİII GÜLER toplamıştır. Yine 26.12.1925 tarihinde miladi takvim uygulanması kabul edilmiştir. Yapılan inkılaplar büyük takdir toplamasına rağmen, gericiler boş durmamış 1925 yılında onlar tarafından organize edilen Kürt ayaklanma başlamıştır. Aynı yıl içinde bu ayaklanma bastıruı1llşt1f. Aynı yıl içerisinde islami geleneklerden sapma anlamlıla gelen ilk Atatürk heykeli dikilmiştir. Mustafa Kemal Paşa, 15 Temmuz 1927 ile 20 Temmuz 1927 tarihleri arasında gerçekleşen Halk Partisi Kongresi'nde kendi faaliyetlerini anlattığı Nutku'nu 6 günde tamamladı. Ayru yılın sonunda 1 Kasım'da Atatürk ikinci defa Cumhurbaşkanı seçildi 42 Atatürk'ün öncülüğündehukuk alanında da reformlar yapılmıştır. Örneğin, İsviçre ~/[edeni Kanunu'nun, İtalya Ceza Kanunu'nun, Avusturya Ticaret Kanunu'nun alınması gibi. Novisader Zastava, hukuk alanında yapılan bu inkılapları yayınladığı bir makalede övgüyle layık bulınuşrur4 3 1928'de de batı tarzı reformlar devam etmiştir. Orneğin latin harflerinin ve yeni rakam sisteminin uygulanması gibi 44 Bunu takip eden iki yıl içinde Mustafa Kemal iki önemli sorunun üstesinden başarıyla geldi. İlki 1929 yılında çıkan İkinci Kürt isyan ı diğeri ise Mustafa Kemal Paşa'ya yapılan suikast. Zastava gazetesi gericilerin, Mustafa Kemal'e karşı yaptıkları bu girişimlerini reddeaniş ve kinanuştır. Zastava gazetesi bununla Vojvodina Sırp basınmin Mustafa Kemal'e ne kadar büyük bir saygı gösterdiğini, ayaklamnaları, hainlikleri ve suikastlcri, kınadıldarıııı ispat etmek istemiştir. "Türkiye'de komplo" adlı başmakalede konuya şöyle değinilmişt.i: "Zavallı birtakım kişiler ve bazı İttihatcılar, gerici aydınlar ve hocalar kesimi Mustafa Kemal'i ortadan kaldırmak istediler. l3u komplocular şunu hesaplamadılar; sadece 'l'ürki)'e'nin bütün düşmanlawu yenen kişiyi ortadan kaldıramayacaklarınıaynı zamanda yıkılmış olan, kapitülasyonlara maruz kalan Türkiye'yi kurtaran, diplomatil;: güçleri sıraya dizen kişiye e1uzattık1arım bilmiyorlardı. Genç Türkiye'nin büyük önderine dünyanın bütün ülkelerinin elçileri ve bakanları Ankara'ya gelip A tatürk'e hoş görünmek yarışında idiler Türk halkı hayranlık içinde idi. Çünkü bu olaylar Türkleri gunırlandırıyordu. İsı:iklal mahkemelerinin bu isyancıların kellelerini istemesi doğaldı 4s Vojvadina Sırp basını Atatürk'ün erdemini şöyle yazdı: "A tal:ürk\in dürüstlüğünün, zekiliğınin, fedakarlılığının ve vatanseverliliğinin ne kadar büyük olduğunu Mussolini'ye Dodekanes'e saldırmama tavsiyesinde bulunduğunda bu yönü bir daha ortaya çıktı. Gazi şöyle demiştir "Her kimin topraklarımızda gözü varsa, o bilsin ki çok şiddetli ve kanlj bir tepki ile karşılacakljr". ~2 Ca"i Kemal pourugi puı i"abraıı za prcu$cunika (Gazi Kcmal zurn "wciren Mal Zllll1 I',ac;;idcntcn g-ewachlı), ibid, No. 72/1923. ~.' Svc rıı!;;kc pravnc Reforme zabelczila j(, /.a;;rava vc!ikirrı uvuunim dankum. (:\lic türk. Rcchrsreforınl'n nurierk /.a;;tava ;m grus;; I.çit:ırtikel) nu. 28/1926 ii l.ivodenje latin,kog risma i arar;;ki lımjki (I':infühnıng larecin Sclırifr unu arabische Ziff<:rıı) /.,l;;tava, No. (,5/1928 l> 'I-avcra u rur:;1wj (Ver,chwiiı:ung in der Türkei), ibiu, No: 18/1926
VOJ\ ODIN.-\ SıRP B.-\SININD.-\ i\njst.-\f.-\ KE;\l-\L X1".\TURK Gazi şöyle devam etti: "Birkaç yıl önce İstanbul'u terkettiğimde cebimde beş kuruşum yoktu. Ama vatansever Türk halkına suıırsız güvenim ve onları bu dunundun kurtaracağımın sonsuz inano vardı. Harekete geçtik ve kazandık. Para öm:mli değildi! Her taraf düşmanla çevrilmışri. Vataııı kurtaracağımızı söylediğimde bana şu sonı soruldu: "Ne kadar para1l1z var~" [\ ma yıne de parasızlığın planlarınuzı engelleyemeyeceğinı onlara göst.ermişti.k. Kazandık, çünkü Türk halkının vatan sevg1si açısından çok zengin olduğunu biliyordum. Söz konusu ölüm kalım mücadelesi olduğunda kazanmayı çok fazla arzuladıklarına içten inanıyordam. Pangalos ve Mussolini'ye cevabun bu idi. Onlar ise Balkan ülkelerini Türkiye'ye karşı kullanmaya çalışıyorlardı"4(,. 1931 yılında ekonomi ve bilim alalunda bir çok reform yapıldı. Örneğin t\vrupa ölçü birimleri ve onluk sistem kabul edildi Türkiye'nin güçlenmesı ve modernize edilmesi için Atatürk daha çok ekonomik, politik ve toplumsal meselelerle ilgilenrru Ş tir. Türk felsefesine, tarihine ve bilimine büyük desteklerinden dolayı övgüye layık bulunmuştur. 26 Ekim 1932'de Türk Dil Kurultaymın açılışını yapmış ve ölene kadar onun başkaııı seçilmiştir.1933'deatatürk'ün direktiflerı doğrultusunda İstanbul Üruversitesinde yeniden yapılanmaya gidilıniştir4 7. Atatürk'ün takip ettiği dış politika da kayda değerdir 1933'de Yugoslavya kralı I.Alexander ile görüştü. Bu görüşmeyi takip eden yıllarda Balkan ülkeleri birbirleriyle daha sık münasebetlerde bulunarak Balkan paktını ku rdulaı-4h. Atatürk'ün dipjomatik. girişimlerinin amacı Lozan anlaşmasıyla Türkiye'nin kısıtlanan egemenlik hakjarım (Hatay-İskenderun mesejesi) geri almaktı. Atatürk Türkiye'yi birçok açıdan yeniledi ve modernize etti. Onun demokratikleşme,aydınlanmave çağdaşlaşma olgularını Türk halkı içselleştirmiş. MUSTAFA KEMALATATÜRK'ÜN TARİHSELKONUMU Atatürk isım arnk yeni Türkiye ıle özdeşleşmişti. Faaliyetleri ve eserlerı Türkiye'nin medeni dünyada yer edinmesinı sağlayarak, Türk tarihinde yeni sayfalar açu. Atatürk, çok sevdiği milletine yeni bir ruh verdi, bu millet de almış olduğu ruhu özümseyerek yaşatmaya çalışmışlardır. Bu azim ve yeni ruh Türk halkının yaşamında sağlam bir yer edindi. Atatürk sık sık şunu dile getirmiştir: "Ben, arkamda kayıtsız şartsız yeni Türkiye için savaşacak olan 18.000.000. Türk'e sahip, Atatürk'üm."49.6 Opomena (Die \'(larmıng), ilıid. No, ">7/1926.7 C,azi-l<emal i n~lika(gazi-kemalundwi:..cıı:.chafr)voıvouina.no. 43/1933.B.\(aturkova 'poljn" politika (i\tatürks.\u""1poiitik), ibid, No. 49/1933.9,\taturiwv nekrolog (ı\tatı"rb N(;krolog), ı),\n (Dcr Tag), No. 18/1938
E\TIIi GÜLER Atatürk, hiçbir devlet adaırunın ve liderinin karşıla~madıf,'1 tarihi sommluluk ve görevler isteyen dununlarla kar~ı karşıya kalnuştır. Halkı sava~maya teşvik etmek ve daha sonra da barışa götürmek çok zor bir işti. En zoru da yüzyıllardır Türklerin ruhuııa işlemiş olan fanatizmi kaldırmaktı. Must.afa Kemal Paşa bu zor durumlarınve görevlerin üstesinden gelmeyi de bildi. Halk Atatürk'ün yaptıklarını takdirlc karşıladı ve ona "Cazi" ünvanını verdi. Savaş alanınd:ı.ki başarılarından sonra Gazi bir gecede islami ölçüleri değiştirerek Avrupai tarzda bilinçli ve esnek bir halk yarattı. Türkiye'nin bu yeni doğuşundan sonra ona büyük bir onur olarak "ı\ tatürk" isıni verildi.o bu ismi hak ediyordu çünkü Türkiye'nin gerçek atası oydu. Atatürk, yüzyıllardır gerici düşünceleric yetiştirilen bir milletin, reformlarla nasıl değiştirilebileceğini dünyaya gösterıruşti. Türk halkının ve Türk devletinin yeniden doğuşunu sağlayan dayanaklar sadece devlet yapısıııı yenilemekle eleğil, ayııı zamanda toplumun yapısım da yenileınekle olacaktı. Bütün bunları Türk halb, onlara yem bir ruh aşılayan ve ufuk açan Gazi Mustafa KcıTIal Atatürk'e yani gerçek atasına borçluydu. Bugünkü modern Türkiye bunlarla halen gurur duymaktadır Sadece 15 yıl içerisinde Atatürk büyüklerin en büyüğü ilan edildi ve 300 yıl geri kalmışlıktan sonra Türklere kendine güveni öğretti ve onlara yenilmez bir güç vererek Türkiye'de büyük bir mucizeye imza attı. Atatürk olmadan kültür, politika, bilim ve ekonoıru alanındaki bu büyük gelişmeler sağlanamazdı. f\tatürk'ün karakteristik özelliği enerjik, kararlı ve sabırlı olmasıydı hatta her devrimci ve reformcu için gerekli olan çalışkanlık, dayaıuklıw<,soğukkanlılıkgibi sıfadar bile Atatürk'ü tasvir etmek için yeterli değildir. Atatürk bütün bu meziyetkrini ilericilik ve devriıncilik ideallerinin hizmetine sunmuştursil. İttihatcıların çoğu [\Imanya'ya kaçarken o tck başına Türkiye'ele kalarak askeri zekası sayesinde ve de İzzet Paşanın dest.eğiyle ısyanlam ve Su!tan'a karşı koyarak, l\nadolu'da huzuru, birlik ve beraberliği sağ\aıruş, yıkılnuş olan Türkiye'yi kurtarınaya ça hşıruş t.ır. j\ tatürk'ün eğitim alanında yaptığı reformlar bugün dahi meyve vermeye elevam etmektedir. Okulları ve Üniversiteleri yenideıı yapılandırdj. Bilim çalışmalarına destek verdi. Bu doğrultuda İstanbul da yapılan Türk-Dil Kurultayına başkanlık etti. Atarürk'ün askeri dehası kendini her alanda gösterdi kurtuluş savaşıııda, kültür ve aydınlaı=a hareketinde, strateji ve taktiklerinde. Bütün bunlar parlamenter cumhuriyette tek adam sisteminin göstergesiyeli. Bu anlamdaki değişikliklerin en önemlisi kadınların erkeklerle ayıu haklara sahip olmaları, peçemn ve. hareınin kaldırılması, kadınlaruı erkeklerle arkadaşlık kurabilmeleri, birlikt.e dans etmeleri ve birbirlerini zıyare.t edebilmcleridir 51.ill.\taturko\> nckrolog (. \ratiirks Nckrolog). ibid. No 18/1938 " :\tamrko\> nckrolo)!; (:\tatürks Nekrolog). ibid, No.18/1938
\'OJ\'ODI~.\ sırp B.\STNTND.-\ ;\fust.\f.\ h.e;\j.-\l.\thürk İktisadi alanda en önemli atılan adımlar şunlardır: Eski ölçü birimlerinin ve diğer feodal kalıntılarıntn kaldırılması, dış Türklerin anavat:ana yerlqtirilmesi, demir yolu ağının genişletilmes!, l\nkara'da modern binaların yapılması, havaalanının yapılması ve posta tqkilatının kurulması v.s. Yeni Tür1uye modernize edildi ve çağda~ medeniyeri yakalamaya çalıştı. i\tatürk'ün büyük ba~arılarılldan birisi de ınkılap1;ıra karşı yapılan ayaklanmajarı bastırmak oldu. J3u inkılaplara karşı Jü~nıanca tavır takınan ve engellemek isteyen muhaliflerinı ve hatta arkadaşların! bile iltimasa yer vermeden yargılartı. /\tatürk devkt yapısını sağlamlaştlrdıktansonra ilericilik ve kültür adına büyük bir ilerleme sağlamıştl. f\ ynı zamanda uluslararası ışbirlığı açısından da büyük attbmlar yapıldı. (Orneğin Yugoslavya ile ve Balkan ülkeleri ik yapılan Balkan paktı). Türk halkı "Atatürk'ün ebcdi uykuya geçtiğini öğrenince çok büyük yasa bürünclü. r\tatürk'ün yas törenlerinde gençler gözyaşları ile meydanları doldurdular. Gençler gözyaşlarıyla,ulusal marşıarına and içerek Atatürk'ün il.ımle gideceklerine söz verdiler. Atatürk'ün öhimünden sonra yukarıda da ifade edildiği gibi 0, çok sevdiği milletinin kalbinde her zaman ayrıcalıklı bır yere sahip olacaktı. f\tatürk ve onun modern Türkiyesi, Vojvodina Sırp halkı üzerinde büyük etki bırakmıştı. Türk-Yunan savaşının sıkıntlh günlerinde, objektif Sırp basını sayesinde, Mustafa Kemal Paşa!smi Vojvodina halkı, özellikle de benim de o dönem içinde bulunduğum gençler arasında ağızdan ağıza dolaşıyordu. Atatürk'ün vatansever cun.ımu ve inkılapları, yine bu basın sayesinde sempati ile karşılaııım.kta ve tarafsız bir yorumla yayınlanmaktaydı. Gazi Mustafa Kemal Atatürk, kendim bir dünya liderı olarak ebedileştirdi. Bunda askerlik alanındaki başarılarının )'fılll sıra, Türkiye'yi derin bir uykudan uyandıran ve modernize eden inkılaplarınetkisi olmuştur. Atatürk'ün açmış olduh'u bu rolda Türkiye günümüzde de azinıle ilerlemeye devam etmektedir.
F.-\TİH GÜLER ABSTRACT Dr. Branisla" prescntd an article citled " Life, \'(1orks and Actievcments üf Ararurk in the Vojvüdiııa Serbian Press" at the International Atatürk Symposium -2 organised in 9-11 September 1991. This article mentions the follüwing püints: The introductory part gi'ıes informatiolls about the \'(1orl \'(1ar I, and this part is followed by the news appearing ım the Vojvodina Serbian Press about the Greco- Turco war between 1920 and 1923. Vojvodina Serbian Press always backed M.K. up throughout the stmggly and gave a large place to his vıclones. Their admiration üf Atatürk went on without interruption in the subse(]uent years. The reason for th.is was that he had created a new society, a new state and a new life style. '] 'he r.eformations and revoluoons realized fo und a wide echü, or reflection, in the Serbian Press. These revolutions in fields ofpolitics, society, lawand eeonümy natı.ırally!cd the Serbian public tü be influeneed. As in the Independence war, the Revülutiüns also appeared in the S'~rl)ian Press without ınissiııg slightest detail. Especially the foreigıı poliey j\tatürk is worth mcntioning here. Tn the years follüwing M.K.'s negatiatioıı in 1933 with Alexandre I, the king of Jugoslavia, strong winds of friendship blew through thc countries bothç it is an undeniable fact that the presses of both countries played an important role in this event. KEYWORDS: Zastava Newspaper Vojvodina Serbian Press Rcforms World \'(/ar I Greco-Turco \'(1ar