23.10.2011 Van Depreminde Orta Hasarlı Binaların Güçlendirme Tespit Çalışması The Strengthening Assesment Study Of Moderately Damaged Buildings In 23.10.2011 Van Earthquake Mustafa KUTANİS 1, Ercan IŞIK 2, Muhammed Hamidullah ÖZLÜK 3 1 Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Müh. Bölümü, kutanis@sakarya.edu.tr 2 Bitlis Eren Üniversitesi, Müh.- Mim. Fakültesi, İnşaat Müh. Bölümü, ercanbitliseren@gmail.com 3 İnş. Müh., Bitlis Eren Üniversitesi, Yapı İşleri Teknik Daire Başkanı, mhozluk@beu.edu.tr ÖZET 23.10.2011 günü, yerel saat 13:41 de Mw: 7.2 büyüklüğünde Van merkezli büyük şiddette bir deprem meydana gelmiştir. Deprem, depremsellik öğesi sürekli ihmal edilen Van Gölü Havzasında başta Van ve Van iline bağlı Erciş İlçesi olmak üzere yerleşim bölgelerinde hissedilmiştir. Yapısal hasarlar olarak en büyük kayıplar Van ve Erciş te görülmüştür. Deprem sonrasında yapılarda meydana gelen hasarların ilk tespiti ve değerlendirilmesi daha sonraki zamanlarda meydana gelebilecek can ve mal kayıplarının artmaması için önem arz etmektedir.. Bu çalışmada, söz konusu depremin Van İl merkezinde bulunan ve AFAD tarafından orta hasarlı olarak tespit ettiği betonarme yapıların bir kısmının tekrar yerinde yapılan incelemeler sonucu güçlendirilme yapılıp yapılmaması yönünde sonuçlar elde edilmiştir. Bu çalışmada Van il merkezinde bulunan 40 adet orta hasarlı betonarme bina için bu değerlendirmeler yapılmıştır. İncelenen binalardan alınan beton numunelerinin ortalama dayanımı ise 13.43 Mpa olarak belirlenmiştir. İncelenen 40 adet BA binadan %50 sinin güçlendirmeğe değer, %30 unun TDY 2007 hükümlerine göre detaylı olarak incelenmesine ve %20 sininde güçlendirilmesinin uygun olmayacağı sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Van depremi, Güçlendirme tespit çalışması ABSTRACT Buildings have been repaired or strengthened for many different reasons throughout of their service life. There can be many reasons for repairing or strengthening buildings. Earthquake is one of these reasons. A destructive earthquake happened at 13:41 in 23.10.2011 in Van of which Mw:7.2. The earthquake has been felt in some settlements, especially in Lake Van Basin where earthquake has always been neglected. The most considerable structural damages have been observed in Van and Erciş. The first damage assesment of constructions after earthquake and its evaluation have importance in order to prevent loss of life and property in coming earthquakes. In thıs study, this evaluation has been carried out for 40 moderately damaged reinforced concrete buildings İn Van Province. The average strength of concrete samples taken from the examined buildings have been determined as 13,43 Mpa. %50 of those examined reinforced concrete buildings has been concluded as being worthy strengthening, %30 to be examined in detail through the provisions of TDY 2007 and %20 not being suitable for strengthening. Keywords: Van erthquake, strengthening, assesment study 1-Giriş Yapıların dayanımlarının artırılması gereği değişik nedenlerle ortaya çıkmaktadır. Projesinde ve yapımında hata, kusur ve eksiklikler olan yapının çeşitli elemanlarında zaman içinde hasar ve zayıflık belirtileri ortaya çıkabilir; yapıların kullanma amacının zaman içinde değiştirilmesi sonucu yapıda bazı taşıyıcı sistem değişikliklerinin yapılması gerekebilir. Bunlardan başka yapılarda onarım ve güçlendirmeyi gerektiren en önemli olay depremlerin yapılardaki etkileridir ( Bayülke, 1995). Depremden sonra binalardaki hasarın tespit edilmesi ve hasar derecesine göre onarım ve güçlendirme veya yıkıma karar verilmesi önemlidir. İyi projelendirilmemiş veya uygulamasında özen gösterilmemiş binalarda hasar meydana gelme olasılığı, depremin şiddetine bağlı olarak büyüktür. Bunun yanında, projelendirilmesi ve uygulamasına gerekli özen gösterilen binalarda da şiddetli depremlerde hasar meydana gelebilir. Bu nedenle, hasarın belirlenmesi ve devamında gerekli güçlendirmenin yapılması deprem mühendisliği ile inşaat mühendisliğinin önemli konularından biridir (Celep, 2004). Son yıllarda depremlerde hasar gören yapıların güçlendirilmesi her geçen gün daha da önem kazanmaktadır. Depremlerden sonra hasar tespiti yapılarak, hasar düzeyi uygun olan yapıların güçlendirilmesi gerekmektedir. En önemli sorunlardan biride güçlendirme işlemleridir. Depremlerden sonra binalarda ilk olarak hasar tespiti yapılmalıdır. Çünkü binalarda hasar sınıfı (hafif-orta-ağır) belirlenmeden onarım ve güçlendirmenin olup olmayacağı ve bunun şeklinin belirlenmesi mümkün değildir. Hasar gören binaların güçlendirilmesi de ayrı bir mühendislik sorunu haline gelmiştir. Bu çalışmada 23 Ekim 2011 Van depreminden sonra AFAD ekipleri tarafından orta hasarlı olarak tespit edilen binalarda tekrar hasar tespiti yapılarak binalarla ilgili güçlendirilme yapılıp yapılmaması yönünde sonuçlar elde edilmiştir.
3- Tektonik Yapı ve 23 Ekim 2011 Van Depremi Türkiye de güncel sismik aktivitenin yoğun olarak yaşandığı bölgelerden biri de Doğu Anadolu Bölgesidir. Doğu Anadolu Bölgesinin genel tektonik yapısı ağırlıklı olarak Bitlis Bindirme Zonu olarak bilinen deformasyon zonu boyunca Arap Levhası ile Anadolu Levhasının çarpışması ile kuzeye doğru hareketi sonucu kontrol edilmektedir (Şekil 1). Çarpışma, Karlıova Üçlü Birleşim noktasında birleşen sağ yönlü doğrultu atımlı Kuzey Anadolu Fayı ve sol yönlü Doğu Anadolu Fayı ile yönetilmektedir (Şekil 1). Bunun yanı sıra Karlıova Üçlü Birleşim noktasının doğusunda bu çarpışma sebebi ile çoğunlukla KB-GD doğrultulu sağ yönlü, KD-GB doğrultulu sol yönlü faylar bölgenin baskın elemanlarıdır. D-B doğrultulu Muş Van Gölü ve Pasinler rampa havzaları Doğu Anadolu Bölgesinin göze çarpan diğer tektonik elemanlarıdır. Doğu Anadolu Fayı, Türkiye nin doğusunda Karlıova ile İskenderun Körfezi arasında KD-GB doğrultusunda uzanan, yaklaşık 550km lik uzunluğa sahip sol yanal doğrultu atımlı bir faydır (Şekil 1). Bitlis Bindirme Zonu, Güneydoğu Türkiye den İran daki Zağros dağlarına kadar uzanan, kıta kıta ve kıta-okyanus çarpışma sınırı olarak tarif edilebilecek bir komplekstir. Karlıova üçlü birleşim noktasının doğusunda kalan alan K-G yönlü sıkışma tektonik rejimi ile karakterize edilmektedir (Şekil 1). Şekil 1. Türkiye nin önemli tektonik yapıları DSFZ: Ölü Deniz Fay Zonu, EAFZ: DoğuAnadolu Fay Zonu, NAFZ: Kuzey Anadolu Fay Zonu)(Bozkurt, 2001) Van ve ilçelerini etkiyebilecek potansiyel deprem kaynakları aşağıda gösterilmiştir (Şekil 2). Şekil 2. Van Gölü ve yakın civarının önemli tektonik yapıları (Utkucu, 2011)
Van Gölü havzası tarih boyunca birçok medeniyete beşiklik yapmıştır. Van Gölü, Arabistan levhası ile Avrasya Levhasının çarpışması sonucu oluşan tektonik basınç sonucu oluşmuştur (Öztürk, 2005). Bu tektonik hareketin devam ediyor olması ve oluşan depremler Van Gölü Havzasının depremsellik riskini ortaya koymaktadır. Tektonik açıdan oldukça aktif bir bölge olan Van Gölü havzasında tarihsel ve aletsel dönem depremlerinden dolayı oluşan yıkımlar göz önüne çıkmaktadır. 23 Ekim 2011 tarihinde meydana gelen deprem de bunun bir kanıtıdır. Bu deprem ve önceki depremler, Van Gölü havzasının deprem tehlikesi yüksek olan bir yer olduğu gerçeğini de bir kez daha gündeme getirmiştir. 23 Ekim 2011 Pazar günü yerel saat ile 13:41 de meydana gelen ve merkez üssü Van şehir merkezinin yaklaşık 30 km kuzey batısı olarak bildirilen Van depreminin derinliği USGS kayıtlarına göre 16 km ve büyüklüğü 7.2 olarak gerçekleşmiştir (Şekil 3). Deprem Kandilli Rasathanesi verilerine göre 38.75 Doğu - 43.36 Kuzey koordinatlarında başlayıp Kuzeydoğu ve Güneybatı yönünde ilerlemiştir. Deprem, Bitlis, Diyarbakır, Batman, Şırnak, Muş, Erzurum, Bingöl, Siirt, Ağrı ve Iğdır ı da kapsayan geniş bir alanda hissedilmiştir. 600 ün üzerinde can kaybı ve 4000 in üzerinde yaralının olduğu depremin ters faylanma özelliği gösteren yaklaşık 60 km x 20 km boyutlarında bir kırılma sonucu meydana geldiği bildirilmiştir. Şekil 3. Van Depreminin Merkez Üssü (USGS) 3. METODOLOJİ Binaların güçlendirilmesi; deprem hasarlarına neden olacak kusurlarının giderilmesi, deprem güvenliğini arttırmaya yönelik olarak yeni elemanlar eklenmesi, kütle azaltılması, mevcut elemanlarının deprem davranışlarının geliştirilmesi, kuvvet aktarımında sürekliliğin sağlanması türündeki işlemleri içermektedir (TDY 2007). Betonarme bir yapıda deprem sonrasında hasar değerlendirilmesi yapının hemen kullanılıp kullanılmayacağı ya da onarım ve güçlendirmeye gerek olup olmadığı gibi kararların alınması amacı ile yapılmaktadır. Yapı hasarı, yapıdaki elemanlarının hasarına bağlı olarak belirlenebilir. Binaların güçlendirilmesi hassas bir iş olup, süreç yapının değerlendirilmesi ile başlamaktadır. Mevcut bir yapının değerlendirilebilmesi için öncellikle yapı hakkında temin edilebilecek her türlü verinin toplanması gereklidir. Bunlar, mevcut binaların taşıyıcı sistem elemanlarının kapasitelerinin hesaplanmasında ve deprem dayanımlarının değerlendirilmesinde kullanılacak eleman detayları ve boyutlarından, taşıyıcı sistem geometrisine ve malzeme özelliklerine ilişkin bilgilerden, binaların projelerinden ve raporlarından, binada yapılacak gözlem ve ölçümlerden, binadan alınacak malzeme örneklerine uygulanacak deneylerden elde edilmektedir. Bu bilgiler ışığında yapılacak değerlendirme sonucunda binanın güçlendirilmesinin uygun olabileceği görüşü hakimse bina sahiplerinin isteği doğrultusunda
binanın güçlendirme projeleri hazırlanmalıdır. Binalar ile ilgili tespitler yapılırken birçok parametreye bağlı olan karmaşık bir çalışma gerekmektedir. Onarılmasına ve güçlendirilmesine karar verilmesinin en önemli adımını bu çalışma oluşturmaktadır. Bu aşamada yapılacak yanlış veya eksiklik istenmeyen sonuçlara yol açmaktadır. Hasarlı binaların hasar sınıflarının doğru olarak belirlenmesi olası ikinci bir depremde oluşacak can ve mal kayıplarını olumsuz olarak etkileyecektir. Van il merkezinde bulunan Bayram oteli ikinci depremde göçmüş ve 25 kişi hayatını kaybetmiştir. Bu çalışmada 23 Ekim 2011 Van depreminden sonra Afet ve Acil Durum Başkanlığı (AFAD) tarafından orta hasarlı olarak tespit edilen binalar Van Valiliği ile imzalanan protokol gereği tekrar incelenmiştir. Çalışmada incelenen betonarme binalar için deprem afeti sonrası hasar tespit formu kullanılmıştır (Tablo 1). Bu form İstanbul Teknik Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi ve Sakarya Üniversitesi tarafından ortaklaşa hazırlanmıştır ve bina ile ilgili birçok parametreyi içermektedir. Bu form her bir bina için ayrı ayrı doldurulmuştur. Tablo 1:Betonarme Binalar İçin Deprem Afeti Sonrası Hasar Tespit Formu MAHALLE TARİH CADDE/SOKAK AFAD SIRA NO KAPI NO ÜNİVERSİTE KODU KULLANIM AMACI KAT BİLGİSİ YAPIM YILI TOPLAM KAT SAYISI PLAN GEOMETRİ KONUMU BODRUM KAT ÇEVRE GÖÇME DURUMU PERDE DURUMU TAŞIYICI SİSTEM TÜRÜ KISA KOLON DURUMU YAPIDA AĞIR KAPALI YUMUŞAK/ZAYIF KAT ÇIKMA DURUMU DURUMU EN HASARLI KATTA İNCELENEBİLEN KOLONLAR VE PERDELER İÇERİSİNDE AĞIR HASARLI KOLON SAYISI ORTA HASARLI KOLON SAYISI HAFİF HASARLI KOLON SAYISI HASARSIZ KOLON SAYISI AĞIR HASARLI PERDE SAYISI ORTA HASARLI PERDE SAYISI HAFİF HASARLI PERDE SAYISI HASARSIZ PERDE SAYISI TAŞIYICI OLMAYAN SİSTEM ELEMANLARINA AİT HASAR DURUMU ÇATI/KALKAN DUVAR HASARI BACA/PARAPET HASARI MERDİVEN HASARI BÖLME DUVARLARDA KAYMA HASARI KAROT SAYISI BETON BASINÇ DAYANIMI Her bir bina için tespit formu doldurulduktan sonra değerlendirme aşamasına geçilmiştir. Değerlendirme sonucu binaların güçlendirilmesinin uygun olup olmayacağına veya TDY 2007 hükümlerine göre detaylı olarak incelenmesi gerektiğine karar verilmiştir. İncelenen betonarme binaların mahalle bazında dağılımı aşağıda verilmiştir (Tablo 2). Tablo 2: İncelenen binaların mahalle bazında dağılımı Mahalle Adı İncelenen bina sayısı A.Gazi 1 Bekir Paşa 3 Selim Bey 1 Halil Ağa 9 Hatuniye 9 Bahçıvan 12 Hafıziye 1 Ali Paşa 2 Vali Mithat Bey 2 Toplam 40 İncelen binalar ile ilgili olarak konumları ve geometrileri ve hasar tespit formunda yer alan bazı parametrelere ait bina sayıları Tablo 3 de gösterilmiştir.
Tablo 3. İncelenen binalara ait parametrelere ait bina sayıları KONUMU GEOMETRİ AĞIR KAPALI ÇIKMA YUMUŞAK ZAYIF KAT ÇATI/KALKAN DUVAR HASARI MERDİVEN HASARI BACA PARAPET HASARI BÖLME DUVARLARDA KAYMA HASARI 0 1 2 1 2 3 Yok Var Yok Var Yok Var Yok Var Yok Var Yok Var 22 12 6 35 4 1 36 4 25 15 39 1 4 36 20 20 31 9 İncelenen binaların; %45 inin bitişik nizamda inşa edildiği, %88 inin geometrisinin düzgün olduğu, %10 unda ağır kapalı çıkma olduğu, %38 inde yumuşak/zayıf kat olduğu, çatı/kalkan duvarı hasarının neredeyse olmadığı, %90 ınında merdiven hasarının oluştuğu, %50 sinde baca/parapet hasarı olduğu, %23 ünde bölme duvarlarında kayma hasarı meydana geldiği gözlemlenmiştir. Ülkemizde mevcut yapı stoğunun çoğunluğunu betonarme yapılar oluşturmaktadır. Deprem öncesi veya sonrası mevcut betonarme yapıların güvenliğinin belirlenmesinde önemli aşamalardan birisi de beton dayanımının saptanmasıdır. Mevcut betonarme yapılarda deprem ve benzeri etkilerden dolayı oluşan yıkım ve hasarların başlıca nedeni betonun yeterli dayanıma sahip olmamasıdır. Mevcut yapılardaki beton kalitesinin tespitinde çok değişik yöntemler mevcuttur. Bu yöntemler arasında beton dayanımını gerçekçi olarak belirlenmesine imkan sağlayan yöntemlerden biri karot alma yöntemidir (Bayülke, Ergün 2005, Öztürk 2005). Bu bağlamda incelenen binalara ait beton dayanımları yeterli miktarda karot alınmak suretiyle gerçekleştirilmiştir. Binalara ait beton dayanımları Tablo 4 te gösterilmiştir. Tablo 4:İncelenen binalara ait beton dayanım sonuçları SIRA NO MAHALLE ADI BETON BASINÇ DAYANIMI (Mpa) 2 BEKİRPAŞA 10,65 3 BEKİRPAŞA 15,02 4 BEKİRPAŞA 22,58 5 SELİMBEY 21,87 6 HALİLAĞA 10,85 7 HALİLAĞA 10,7 8 HALİLAĞA 9,85 9 HALİLAĞA 6,8 10 HALİLAĞA 8,06 11 HALİLAĞA 7,04 12 HALİLAĞA 10,88 13 HALİLAĞA 17,22 17 HATUNİYE 19,18 18 HATUNİYE 13,33 19 HATUNİYE 6,46 20 HATUNİYE 10,33 24 BAHÇIVAN 13,98 25 BAHÇIVAN 11,2 27 BAHÇIVAN 17,73 29 BAHÇIVAN 20,42 30 BAHÇIVAN 7,24 31 BAHÇIVAN 17,12 32 BAHÇIVAN 19,46 34 BAHÇIVAN 7,82 36 HAFIZİYE 27,44 37 ALİ PAŞA 10,66 38 ALİ PAŞA 10,66 39 VALİ MİTHAT BEY 12,52 40 VALİ MİTHAT BEY 12,52 Hesaplamalar yapıldıktan sonra binalar ile ilgili sonuç değerler Tablo 5 te gösterilmiştir.
Tablo5: İncelenen Binalara ait sonuçlar SIRA NO MAHALLE ADI KULLANIM AMACI KAT ADEDİ AĞIR HASARLI KOLON SAYISI ORTA HASARLI KOLON SAYISI HAFİF HASARLI KOLON SAYISI HASARSIZ KOLON SAYISI SONUÇ 1 A.GAZİ İŞYERİ+KONUT 4 0 0 3 9 2 BEKİRPAŞA YATAKHANE 4 0 0 0 48 TDY 2007 TAHKİK 3 BEKİRPAŞA İŞYERİ 4 0 0 0 40 TDY 2007 TAHKİK 4 BEKİRPAŞA İŞYERİ 4 0 0 0 32 TDY 2007 TAHKİK 5 SELİMBEY İŞYERİ+KONUT 9 0 0 5 25 TDY 2007 TAHKİK 6 HALİLAĞA KONUT 7 0 0 0 32 7 HALİLAĞA KONUT 8 0 0 0 0 8 HALİLAĞA KONUT 4 0 5 3 12 9 HALİLAĞA KONUT 6 0 1 0 25 10 HALİLAĞA KONUT 7 0 5 0 21 11 HALİLAĞA KONUT 7 0 4 4 20 12 HALİLAĞA KONUT 8 0 20 10 6 13 HALİLAĞA KONUT 8 0 15 5 16 14 HALİLAĞA KONUT 4 0 0 0 15 15 HATUNİYE KONUT 6 2 5 5 7 16 HATUNİYE KONUT 5 0 0 0 32 17 HATUNİYE İŞYERİ+KONUT 7 0 6 2 8 18 HATUNİYE KONUT 6 0 10 2 16 19 HATUNİYE KONUT 6 0 2 2 24 20 HATUNİYE KONUT 5 0 0 0 16 21 HATUNİYE İŞYERİ 3 0 0 1 16 22 HATUNİYE İŞYERİ 1 0 3 2 7 23 HATUNİYE KONUT 5 0 0 4 20 24 BAHÇIVAN İŞYERİ+KONUT 8 0 0 1 54 TDY 2007 TAHKİK 25 BAHÇIVAN İŞYERİ+KONUT 6 0 1 1 30 TDY 2007 TAHKİK 26 BAHÇIVAN İŞYERİ+KONUT 7 0 0 5 25 27 BAHÇIVAN İŞYERİ+KONUT 5 0 0 0 36 TDY 2007 TAHKİK 28 BAHÇIVAN İŞYERİ+KONUT 5 0 0 0 20 29 BAHÇIVAN İŞYERİ+KONUT 5 0 0 0 0 TDY 2007 TAHKİK 30 BAHÇIVAN İŞYERİ+KONUT 6 0 0 0 12 31 BAHÇIVAN İŞYERİ+KONUT 5 0 0 0 40 TDY 2007 TAHKİK 32 BAHÇIVAN İŞYERİ+KONUT 7 0 0 0 32 TDY 2007 TAHKİK 33 BAHÇIVAN İŞYERİ 2 0 0 1 3 34 BAHÇIVAN İŞYERİ 6 0 0 0 12 35 BAHÇIVAN İŞYERİ+KONUT 7 0 0 0 0 36 HAFIZİYE KONUT 7 0 0 0 33 TDY 2007 TAHKİK 37 ALİ PAŞA KONUT 6 1 9 8 8 38 ALİ PAŞA KONUT 6 1 10 8 8 39 VALİ MİTHAT BEY İŞYERİ 7 0 0 0 14 TDY 2007 TAHKİK 40 VALİ MİTHAT BEY İŞYERİ 7 0 2 5 12
5- SONUÇLAR VE TARTIŞMA Hasarların genel olarak tipik deprem hasarları ile örtüştüğü net bir şekilde gözlemlenmiştir. Usulüne uygun inşa edilmeyen çatı kalkan duvarlarının devrilmesi, betonarme yapılarda donatı hatalarının olduğu, paspayı yetersizliğinden dolayı donatılarının korozyona uğradığı, gelişigüzel olarak yapılan bitişik nizamdaki yapıların birbirini etkilemesi, yanlış duvar malzemesi seçiminden dolayı duvar hasarlarının oluştuğu gözlemlenmiştir. Yapı hasarların artmasına taşıyıcı sistem düzenlemesinde yapılan hataların da etkili olduğu görülmüştür. Binaların çoğunda yanal ötelemeyi sınırlayan betonarme perdelerin olmaması, binaların zemin katlarının ticari alan olan kullanılması sonucu taşıyıcı sisteme deprem esnasında katkı veren dolgu duvarlarının olmaması veya çok az olması, donatı işçiliğinin ve montajının gerektiği gibi yapılmaması hasarların artmasına neden olmuştur. TDY 2007 hükümlerine göre inşa edilen yapıların hasar almamış olması yapılar ile ilgili yönetmeliklerin yeterli olduğu ancak yönetmeliklere uygun yapı inşa edilmediği gerçeğini bir daha gözler önüne sermiştir. Özellikle küçük yerleşim birimlerinde yapıların proje aşamasından başlayarak tamamlanmasına kadar geçen sürede ihmal ve denetimsizliğin olduğu gerçeği de bu durumu doğrulamaktadır. Yapılacak hasar tespit işlemleri onarım ve güçlendirme işleminin temel adımını oluşturmaktadır. Hasar sınıfının tespitinden, uygulanabilir proje aşamasına kadar tüm işlemler uzman ve deneyimli mühendisler tarafından gerçekleştirilmelidir. Güçlendirme işlemleri ile ilgili TDY 2007 nin 7. Bölümü ihtiyaca cevap verecek düzeydedir. Yapılardaki deprem sonrası hasar tespitlerinin hızlı bir şekilde ve istenilen sonuçları verecek şekilde yapılabilmesi için yeterli sayıda konusunda uzman personel kullanılması elde edilecek sonuçları daha değerli kılacaktır. Bunun için hasar tespiti işlemine geçmeden önce hasar tespit kriterleri ve hasar tespit formları oluşturulmalı ve bu formların nasıl doldurulacağı ile ilgili gerekli eğitimler verilmelidir. Ayrıca hak sahipliği çalışmaları da sonradan oluşabilecek hukuki sorunların önüne geçmek anlamında önemli bir yer tutmaktadır. Bu konuda da yeterli personelin görevlendirilmesi sorunları en aşağı seviyeye indirecektir. Hasar tespit çalışmaları yapılırken yapı adreslerinin eksiksiz olarak tarif edilmesi, bu konuda ilgili yerel yönetimlerin yapıların adres bilgileri ile ilgili değişikliklerini kısa sürede ve kalıcı olarak güncellemesi deprem sonrası hasar tespit çalışmalarının hızını kesmeyecektir. Güçlendirilmesine karar verilecek her bir bina için detaylı inceleme ve güçlendirme gereklidir. Güçlendirme işlemi yapılırken her aşamada bu konuda deneyim kazanmış elemanların kullanılması binanın güçlendirilmesine anlam kazandıracaktır. Aksi takdirde güçlendirme sadece binanın kusurlarının kapatılması anlamına gelecektir. Bir betonarme yapıdan beklenen; dayanım, kalıcılık, ekonomiklik, fonksiyon ve estetiğin sağlanmasıdır. Ülkemizde yeterince önem verilmeyen ancak depremlerle ortaya çıkan binaların bakımı ve onarımı yapılmalı ve gerekli görülen yerler güçlendirilmelidir. Yapı güçlendirme çalışmaları gerek mühendislik gerekse ekonomik açıdan büyük külfet getirmektedir ve genellikle yapının yıkılıp yeniden yapılması daha sağlıklı görülmektedir. Bu durum malzeme, işçilik, zaman gibi niteliklerin kaybına neden olmaktadır. İncelenen 40 adet BA binadan %50 sinin güçlendirmeğe değer olduğuna, %30 unun TDY 2007 hükümlerine göre detaylı olarak incelenmesine ve %20 sininde güçlendirilmesinin uygun olmayacağı sonucuna varılmıştır. Yöre; taşıdığı olumsuz jeolojik ve topografik faktörler nedeniyle depreme duyarlı değildir. Bugüne kadar izlenen yapılaşmada depremsellik öğesi büyük ölçüde ihmal edilmiştir. Ancak tektonik olarak son derece hareketli kuşaklar içerisinde kalan Van Gölü Havzasında yapılaşma esnasında depremsellik faktörü göz önünde bulundurulmalı ve ilgili yönetmeliklere hassasiyetle uyulmalıdır. Yeni yapılaşmanın olacağı bölgelerde deprem etkileri göz önüne alınacak şekilde düzenlenmiş kent planlaması ve arazi kullanım düzenlemelerinin yapılması önem arz etmektedir. Ayrıca mevcut yapıların incelenerek gerekli önlemlerin alınması deprem zararlarının azaltılması yolunda alınacak tedbirlerden biri olacaktır. Ülke ekonomisinin lokomotif sektörlerinin başında gelen inşaat sektörü, kamu kesiminin ve özel kesimin kaynaklarının büyük bölümü ile dışarıdan bulunan yabancı kaynakların büyük bölümünü tüketmektedir. Kaynakların verimli kullanılması kalkınma hamlelerinin temel eylemidir. Bu nedenle hasarlı veya hasar görebilecek yapıların güçlendirilmesi mi yoksa yeniden yapılması mı gerektiğine karar vermek için yapılacak maliyet çalışmaları, uzmanlar tarafından hassasiyetle yapılmalıdır. KAYNAKLAR Bayülke, N., (1995), Depremlerde Hasar Gören Yapıların Onarım ve Güçlendirilmesi, İMO İzmir Şubesi Yayını Bayülke, N., Yapıların Deprem Davranışına Düşük Dayanımlı Betonun Etkisi ve Sürgü Temel Eğitim Okulu Örneği www.e-kutuphane.imo.org.tr/pdf/10993.pdf Bozkurt, E.(2001), Neotectonics of Turkey a Synthesis, Geodinamica Acta (Paris)14, 3-30
Celep, Z., Kumbasar, N., Deprem Mühendisliğine Giriş ve Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı İstanbul 2004, Beta Dağııtm, ISBN.975-95405-2-5 Ergün, A., Kürklü, G., Mevcut Betonarme Yapılarda Beton Dayanımın Belirlenmesi, Deprem Sempozyumu, 23-25 Mart 2005, s.817-826 İnternet adresi : www.usgs.gov Öztürk B., Balkıs N., Güven K..C., Aksu A., Görgün M., Ünlü S., Hanilci N., (2005) Investigations on the Sediment of Lake Van, II. Heavy Setals, Sulfur, hydrogen Sulfide and Thiosulfuric Acid S-(2-amino ethyl ester) Contents, Journal of Black Sea/ Mediterranean Environment, Vol 11: 125-138. Öztürk, D., Bozdoğan, B.K., Nuhoğlu, A., Betonarme Yapılarda Beton Sınıfının Taşıyıcı Sistem Davranışına Etkisi, Deprem Sempozyumu, 23-25 Mart 2005, s.506-511 TDY 2007. Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Deprem Araştırma Enstitüsü Başkanlığı, Ankara. Utkucu, M., Budakoğlu, E., Yalçın H., Durmuş, H., Kalkan, H., Gülen, L., 23 Ekim 2011 Van Depremi Hakkında Ön Rapor, Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü,10s., 2011 Yılmaz, A.,D., Onarım ve Güçlendirme Uygulama Örnekleri, 10s. http://www.dogateknik.com.tr/teknik- Belgeler/Onarim-ve-guclendirme-uygulama-ornekleri.pdf