BORA RÜZGAR ELEKTRĐK ÜRETĐM PROJE TANITIM DOSYASI ĐSTANBUL ĐLĐ SĐLĐVRĐ ĐLÇESĐ ÇANTA MEVKĐĐ HAKSER MADENCĐLĐK 0266 239 23 09 OCAK 2009 1
PROJE SAHĐBĐNĐN ADI Adresi Telefon ve Fax Numaraları PROJENĐN BEDELĐ PROJENĐN ADI Proje Đçin Seçilen Yerin Açık Adresi (Đli, Đlçesi, Beldesi, Mevkii) Proje Đçin Seçilen Yerin Koordinatları, ZONE Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü Alt Sektörü) RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI Yeterlik Belgesinin Veriliş Tarihi ve Belge Numarası Adresi Telefon ve Fax Numaraları Rapor Sunum Tarihi BORA RÜZGAR ELEKTRĐK ÜRETĐM SAN. ve TĐC. A.Ş. SÜLEYMAN SEBA CAD. NO: 17 BEŞĐKTAŞ/ĐSTANBUL 0 212 261 48 00 & 0 212 261 48 50 20.000.000 Euro ĐSTANBUL ĐLĐ, SĐLĐVRĐ ĐLÇESĐ, Türbin Koordinatları Nokta No Y(sağa) X(yukarı) 1 588460,000 4555085,000 2 588760,000 4555030,000 3 588985,000 5454760,000 4 589275,000 4554617,000 5 587790,000 4554725,000 6 587990,000 4554310,000 7 588190,000 4554020,000 8 588540,000 4554005,000 9 588875,000 4553930,000 10 589210,000 4553830,000 11 588785,000 4553140,000 12 589120,000 4553100,000 13 589420,000 4552830,000 14 589500,000 4552475,000 15 589785,000 4552250,000 16 588070,000 4552070,000 17 588380,000 4551970,000 18 588900,000 4551842,000 19 589200,000 4551870,000 20 589500,000 4551840,000 Seçme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler (Ek-2) Listesi Madde 29 10 MW ve üzeri kapasiteli Rüzgar Enerji Santralleri(Kurulması planlanan Çanta Rüzgar Enerji Santralinin Kapasitesi 50 MW). HAKSER MADENCĐLĐK-PETROL ÜRÜNLERĐ- MÜHENDĐSLĐK-GIDA-TURĐZM-LAB.HĐZ.SAN.VE TĐC.LTD.ŞTĐ. 29.01.2008, -115- Yıldırım Mah. Milli Kuvvetler Cad. Başsaran Sk. Serpen Apt. No : 7 / 2 BALIKESĐR Tel : ( 0 266 ) 239 23 09 Fax: ( 0 266 ) 239 23 09 e-posta: haksermadencilik@hotmail.com haksermadencilik@gmail.com 02/01/2009 2
PROJE SAHĐBĐ Adı : BORA RÜZGAR ELEKTRĐK ÜRETĐM SAN. ve TĐC. A.Ş. Adresi : SÜLEYMAN SEBA CAD. NO: 17 BEŞĐKTAŞ/ĐSTANBUL Telefon : 0 212 261 48 00 Fax : 0 212 261 48 50 Projenin Adı : Çanta Mevkii Rüzgar Enerji Santrali projesi Proje Đçin Seçilen Yerin Adı, Mevkii: Đstanbul Đli, Silivri Đlçesi, Çanta Mevkii, F.20.D1- D4 paftalarda yer alan Proje; BORA RÜZGAR ELEKTRĐK ÜRETĐM SAN. ve TĐC. A.Ş. tarafından kurulacak olan Rüzgar Enerji Santrali Tesisini kapsamaktadır. Projenin Tanımı ve Amacı: Đstanbul Đli, Silivri Đlçesi, Çanta Mevkii, F.20.D1-D4 paftalarda yer alan Proje; BORA RÜZGAR ELEKTRĐK ÜRETĐM SAN. ve TĐC. A.Ş. tarafından kurulacak olan Rüzgar Enerji Santrali Tesisini kapsamaktadır. Rüzgar enerji santrali 20 adet rüzgar türbininden oluşmaktadır ve kapasitesi 50 MW tır (Türbin gücü 2,5 MW). Kurulması planlanan türbin tipi; GE ENERGY (3/100-50&60 Hz) dir. Kurulması planlanan rüzgar türbinleri yatay eksenlidir. Yıllık öngörülen üretim miktarı yaklaşık 177.500.000 kwh/yıldır. Proje kapsamında rüzgar enerjisinden elektrik enerjisi elde edilmesi planlanmaktadır. Proje için EPDK ya 49 yıllık lisans başvurusu yapılmıştır. Proje tamamlanma süresi 36 ay (Đnşaat öncesi dönem 8 ay, Đnşaat dönemi için 36 ay) olarak öngörülmüştür. Proje ömrü de; 49 yıl(lisans süresi kadar) olarak planlanmaktadır. Proje sahasının bir kısmı şahsa ait arazi ve bir kısmı da maliye hazinesidir. Proje ile ilgili olarak; B.62.0.EPĐ\10.30.\8239 sayılı ve 12.12.2007 tarihli Çanta RES Üretim Lisansı Başvurusu Onay Belgesi eklerde sunulmuştur. PROJE TANITIM DOSYASINI HAZIRLAYAN KURULUŞ Adı : HAKSER MADENCĐLĐK PETROL ÜRÜNLERĐ MÜHENDĐSLĐK GIDA TURĐZM LABORATUAR HĐZMETLERĐ SAN. TĐC. LTD. ŞTĐ. Adresi : YILDIRIM MAHALLESĐ M. KUVVETLER CD. BAŞSARAN SK. SERPEN APT. NO:7/2 BALIKESĐR Tel : (0 266) 239 23 09 Fax : (0 266) 239 23 09 e-posta : haksermadencilik@hotmail.com haksermadencilik@gmail.com Raporun Hazırlanış Tarihi: 02.01.2009 BU RAPOR PROJE SAHĐBĐ BORA RÜZGAR ELEKTRĐK ÜRETĐM SAN. TĐC. A.Ş. VE HAKSER MADENCĐLĐK PETROL ÜRÜNLERĐ MÜHENDĐSLĐK GIDA TURĐZM LABORATUAR HĐZMETLERĐ SAN. TĐC. LTD. ŞTĐ.. NĐN ĐZNĐ OLMADAN TAMAMI VEYA BĐR KISMI KULLANILAMAZ VE KOPYA EDĐLEMEZ. 3
ĐÇĐNDEKĐLER Sayfa No KAPAK... i ĐÇĐNDEKĐLER... ii TABLOLAR DĐZĐNĐ... iv ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ... iv EKLER DĐZĐNĐ... HARĐTALAR DĐZĐNĐ... BÖLÜM 1. PROJENĐN ÖZELLĐKLERĐ... 1 1.a.1. Projenin Đş Akım Şeması... 1 1.a.2. Projenin Kapasitesi... 1 1.a.3. Projenin Kapladığı Alan... 2 1.a.4. Projenin Üretim Teknolojisi... 4 1.a.5. Projede Çalışacak Personel sayısı... 14 1.b. Doğal Kaynakların Kullanımı... 14 1.b.1. Arazinin Kullanımı... 14 1.b.2. Suyun Kullanımı... 18 1.b.3. Kullanılan Enerji Türü... 19 1.c. Atık Üretimi Miktarı ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri... 19 1.c.1. Katı Atıklar... 19 1.c.2. Sıvı Atıklar... 20 1.c.3. Gaz Atıklar... 22 1.c.4. Gürültü Kirliliği ve Çevre Üzerine Etkileri... 25 1.c.5. Oluşacak Atık Yağların Đrdelenmesi... 33 1.c.6. Manyetik Kirlilik... 33 1.c.7. Görüntü Kirliliği... 36 1.d. Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski.. 36 1.e. Projenin Olası Çevresel Etkilerine Karşı Alınacak Önlemler... 39 BÖLÜM 2. PROJENĐN YERĐ... 49 2.a. Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi... 49 2.a.1. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler Đle Doğal Afet Durumu... 49 2.a.1.1. Topografya... 49 2.a.1.2. Jeoloji... 49 2.a.1.3. Hidrojeoloji... 50 2.a.1.4 Doğal Afet Durumu... 50 2.b. Duyarlı Yöreler; sulak alanlar, kıyı kesimleri, dağlık ve ormanlık alanlar, tarım alanları, milli parklar, özel koruma alanları, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik, vb. önemi olan alanlar, erozyon alanları, heyelan alanları, ağaçlandırılmış alanlar, potansiyel erozyon ve ağaçlandırma alanları ile 167 sayılı Yer altı Suları Hakkında Kanun gereğince korunması gereken akiferler,... 51 2.b.1 Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar açısından;... 51 2.b.2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar açısından;... 53 4
2.b.3 Korunması gereken alanlar açısından;... 43 2.b.4. Flora ve Fauna... 54 2.b.5. Orman Alanları... 57 2.b.6. Tarım Alanları... 59 2.b.7. Mili Parklar... 60 2.b.8. Özel Korunma Alanları... 62 2.b.9. Nüfus Durumu... 62 2.b.10. Meteorolojik Durum... 63 2.b.11. Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları... 66 2.b.12. Erozyon Durumu... 66 2.b.13 167 Sayılı Yer altı Suları Hakkında Kanun Gereğince korunması gereken Akiferler... 66 BÖLÜM 3. PROJENĐN ve YERĐN ALTERNATĐFLERĐ... 67 SONUÇLAR... 74 KAYNAKLAR... 82 EKLER DĐZĐNĐ HARĐTALAR DĐZĐNĐ PROJE TANITIM DOSYASINI HAZIRLAYANLAR 5
TABLOLAR DĐZĐNĐ Tablo 1.1. Enerji Üretiminde Kullanılan Seçeneklerin Çevresel Etkileri... 2 Tablo 1.2. Rüzgar Türbinlerinin Koordinatları ve Mülkiyet Durumları... 3 Tablo 1.3. Türbinler Arası Mesafeler... 4 Tablo 1.4. Đdari Bina Koordinatları... 4 Tablo 1.5. Şalt Trafo Merkezi Koordinatları... 4 Tablo 1.6. Đnşaat Aşamasında Kullanılacak Ekipman ve Güçleri... 4 Tablo 1.7. Türbin Özellikleri... 7 Tablo 1.8. Üniteler ve Yaklaşık Hafriyat Miktarları... 18 Tablo 1.9. Üniteler ve Yaklaşık Hafriyat Miktarları... 19 Tablo 1.10. Üniteler ve Yaklaşık Hafriyat Miktarları... 22 Tablo 1.11. Pasa Stok Sahasının Türbinlere Olan Uzaklığı... 23 Tablo 1.12. Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Oluşumu... 23 Tablo 1.13. Đnşaat Aşamasında Kullanılan Yakıt Harcamaları... 24 Tablo 1.14. Dizel Araçlardan Yayılan Kirlenme Faktörleri... 24 Tablo 1.15. Araçlardan Kaynaklanması Beklenen Kirletici Değerler... 24 Tablo 1.16. Kullanılacak Araçlar ve Gürültü Seviyeleri... 25 Tablo 1.17. Gürültü Düzeyinin Mesafeye Göre Dağılımı... 26 Tablo 1.18. Alt Montaj Çalışmalarında Kullanılacak Makine ve Ekipman Özellikleri... 27 Tablo 1.19. Üst Montaj Çalışmalarında Kullanılacak Makine ve Ekipman Özellikleri... 28 Tablo 1.20. Gürültü Düzeyinin Mesafeye Göre Dağılımı... 29 Tablo 1.21. Kullanılacak Araçlar ve Gürültü Seviyeleri... 30 Tablo 1.22. Gürültü Düzeyinin Mesafeye Göre Dağılımı... 32 Tablo 1.23. Kansere Sebebiyet Vermesi Muhtemel Faktörlerin Bağıl Riskleri... 34 Tablo 1.24. Elektrikli Ev Aletlerinin Manyetik Alan Şiddetleri... 35 Tablo 1.25. 50/60 Hz. Elektrik ve Manyetik Alanlar Đçin Sınır Değerler... 36 Tablo 1.26. Üniteler ve Yaklaşık Hafriyat Miktarları... 41 Tablo 1.27. Üniteler ve Yaklaşık Hafriyat Miktarları... 42 Tablo 1.28. Pasa Stok Sahasının Türbinlere Olan Uzaklığı... 43 Tablo 1.29. Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Oluşumu... 43 Tablo 1.30. Đnşaat Aşamasında Kullanılan Yakıt Harcamaları... 44 Tablo 1.31. Dizel Araçlardan Yayılan Kirlenme Faktörleri... 44 Tablo 1.32. Araçlardan Kaynaklanması Beklenen Kirletici Değerler... 44 Tablo 1.33. Proje Çevresinde Bulunan Dereler... 48 Tablo.2.1. Proje Çevresinde Bulunan Dereler... 50 Tablo.2.2. Arazi Dağılımı... 59 Tablo 2.3. Ortalama Rüzgar Hızı(m/s).(Meteoroloji Bölge Müdürlüğü 2004)... 63 Tablo.2.4. Basınç Değerler. (Meteoroloji Bölge Müdürlüğü 2004)... 64 Tablo.2.5. Ortalama Buhar Basıncı. (Meteoroloji Bölge Müdürlüğü 2004)... 65 Tablo.3.1. Enerji Kaynakları ve Tükenme Süreleri... 70 Tablo.4.1. Üniteler ve Yaklaşık Hafriyat Miktarları... 74 Tablo.4.2. Pasa Stok Sahasının Türbinlere Olan Uzaklığı... 75 Tablo 4.3. Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Oluşumu... 76 Tablo 4.4. Đnşaat Aşamasında Kullanılan Yakıt Harcamaları... 76 Tablo 4.5. Dizel Araçlardan Yayılan Kirlenme Faktörleri... 76 Tablo 4.6. Araçlardan Kaynaklanması Beklenen Kirletici Değerler... 77 6
ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ Şekil 1.1. Proje Đş Akım Şeması... 1 Şekil 1.2. Rüzgar Türbininin Temel Elemanları.... 8 Şekil 1.3. Rüzgar Enerji Santralinin Temel Elemanları... 9 Şekil 1.4. Gürültü Düzeyinin Mesafeye Göre Dağılımı (dba)... 27 Şekil 1.5. Gürültü Düzeyinin Mesafeye Göre Dağılımı (dba)... 30 Şekil 1.6. Gürültü Düzeyinin Mesafeye Göre Dağılımı (dba)... 32 Şekil 1.7. Đzleme Programı ve Acil Müdahale Planı... 37 Şekil 2.1. Đstanbul Đlinde Ormanların Dağılımı... 57 Şekil 2.2. Đstanbul Đli Toplam Orman Alanı... 58 Şekil 2.3. Đstanbul Đli Toplam Orman Adedi... 59 Şekil 2.4. Arazi Dağılımı... 60 Şekil 2.5. Ortalama Rüzgar Hızları(m/s) ve Yönleri... 64 Şekil 2.6. Ortalama Yıllık Bağıl Nem (%)... 65 Şekil 2.7. Yıllık Ortalama Sıcaklık Miktarları... 65 Şekil 3.1. Türkiye Enerji Atlası... 68 7
BORA RÜZGAR ELEKTRĐK ÜRETĐM BÖLÜM I ĐSTANBUL ĐLĐ SĐLĐVRĐ ĐLÇESĐ ÇANTA MEVKĐĐ HAKSER MADENCĐLĐK 0266 239 23 09 OCAK 2009 8
Proje Alanının Fotoğrafları 9
10
11
1.PROJENĐN ÖZELLĐKLERĐ 1.a.1. Projenin Đş Akım Şeması Đdari Bina Yapımı Şalt Trafo Merkezi Yapımı TOZ EMĐSYONU GÖRÜNTÜ KĐRLĐLĐĞĐ ATIK YAĞ OLUŞUMU PROJE KAPSAMINDAKĐ YAPILARIN ĐNŞAATI TÜRBĐN Rüzgar Türbini Yapımı Enerji Đletim Hattı Yapımı TOZ EMĐSYONU GÜRÜLTÜ KĐRLĐLĐĞĐ MANYETĐK VE ELEKTROMANYETĐK KĐRLĐLĐK ŞALT VE TRAFO MERKEZĐ ENERJĐ ĐLETĐM HATTI TRAFO MERKEZĐ Şekil 1.1.Proje Đş Akım Şeması Proje Alanı ve Etki Alanı: Rüzgar Türbinleri; Sivri Tepe, Kızıltoprak Sırtı, Çantatunba Tepesi, Karaköy Tepesi ve Semercigölü Sırtında kurulması planlanmaktadır. Rüzgar Enerji Santraline en yakın yerleşimler ise; Çantatunba Tepesindeki türbinin Doğu Kuzeydoğusunda 650 m mesafede bulunan Çanta ve Karaköy Tepesinde bulunan türbinlerin Batısında 1350 m mesafede bulunan Değirmendir. 1.a.2. Projenin Kapasitesi Đstanbul Đli, Silivri Đlçesi, Çanta Mevkii, F.20.D1-D4 paftalarda yer alan Proje; BORA RÜZGAR ELEKTRĐK ÜRETĐM SAN. ve TĐC. A.Ş. tarafından kurulacak olan 12
Rüzgar Enerji Santrali Tesisini kapsamaktadır. Rüzgar enerji santrali 20 adet rüzgar türbininden oluşmaktadır ve kapasitesi 50 MW tır(türbin gücü 2,5 MW). Kurulması planlanan türbin tipi; GE ENERGY (2,5/100-50&60 Hz) dir. Kurulması planlanan rüzgar türbinleri yatay eksenlidir. Yıllık öngörülen üretim miktarı yaklaşık 177.500.000 kwh/yıldır. Proje kapsamında rüzgar enerjisinden elektrik enerjisi elde edilmesi planlanmaktadır. Proje için EPDK ya 49 yıllık lisans başvurusu yapılmıştır. Proje tamamlanma süresi 36 ay (Đnşaat öncesi dönem 8 ay, Đnşaat dönemi için 36 ay) olarak öngörülmüştür. Proje ömrü de; 49 yıl(lisans süresi kadar) olarak planlanmaktadır. Proje sahasının bir kısmı şahsa ait arazi ve bir kısmı da maliye hazinesidir. Proje ile ilgili olarak; B.62.0.EPĐ\10.30.\8239 sayılı ve 12.12.2007 tarihli Çanta RES Üretim Lisansı Başvurusu Onay Belgesi eklerde sunulmuştur. Rüzgar Enerji Santralinin kurulacağı Đstanbul ili, Silivri Đlçesi, Çanta mevkiinin, proje için yeterli rüzgar yapısına sahip olduğu yapılan ön araştırmalarda görülmüştür. Proje ile ilgili iş termin planı ekler bölümünde sunulmuştur. Rüzgar enerjisinden elektrik üretiminin diğer elektik elde etme yöntemlerine göre avantajları ve dezavantajları(çevresel etki olarak) aşağıda tablo şeklinde verilmiştir. Çevresel Etki Türleri Katı Atıklar- Toprak Kirliliği Gaz Atıklar- Hava Kirliliği Sıvı Atıklar-Su Kirliliği Arazi-Doğa Görünümü Bozulması Görsel Kirlilik Tarımsal Üretim Tablo 1.1. Enerji Üretiminde Kullanılan Seçeneklerin Çevresel Etkileri. Enerji Üretiminde Kullanılan Seçeneklerin Çevresel Etkileri Fosil Yakıtlı Yeni ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları Santraller Nükleer Hidrolik (Termik Santraller Santraller Güneş Rüzgar Jeotermal Biyokütle Santraller) Kömür Depolama ve kül-cüruf atıkları Baca gazlarının toksin etkisi ve yüksek SO 2 emisyonları Termik Santral soğutma sularının canlılara etkisi Yanlış arazi kullanımı ve depolama Ocak üretim çalışmaları nedeniyle doğal görünüm bozulması Radyoaktivite içeren her türlü atık Ksenon, Kripton ve iyot gibi maddeler Soğutma suyuna karışan radyoaktif maddeler Bitki örtüsü ve ekolojik dengenin zarara uğraması Radyoaktif uçucuların canlılara önemli zararı Baraj çevresinde düzenlemeler gereklidir Baraj gölü yüzeyindeki buharlaşmada artış Ağaçlandırma ve balıkçılığa olumlu katkı Rezervuar alanındaki olumsuz değişmeler ve deprem çekincesi Çoraklaşma, tuzlanma, parazitlerde artış. Tarıma olumlu katkısı Katı atığı yok Gaz atığı yok Sıvı atığı yok Arazi kullanımı yok Etkisi yok Katı atığı yok Gaz atığı yok Sıvı atığı yok Geniş arazi kullanımı Gürültü, görselestetik etkiler Katı atığı yok Zararsız su buharı Sıcak suyun olumsuz etkileri gideriliyor Sıcak su civarında olumlu çevre gelişmesi Tarımsal sulamaya olumsuz etkiler çok düşük Yakılan çöp ve benzeri atıkları Yakılan malzemeden çıkan gazlar Depolanan kalıntıların yeraltısuyuna etkileri Plansız ağaç kesimi-çöp depolama alanlarının olumsuz etkileri Çöp ve kütle depolama/ yakılma dumanları Renk Açıklama Zararlı Kısmen Zararlı Zararsız Çevre Etkisi Renk Olarak Önlemlerden sonraki etki Renk olarak (Kaynak: Ekoloji Magazin(doğa, çevre ve kültür dergisi.) Sayı: 18 Nisan-Haziran 20008) 1.a.3.Projenin Kapladığı Alan Đstanbul Đli, Silivri Đlçesi, Çanta Mevkii, F.20.D1-D4 paftalarda yer alan Proje; BORA RÜZGAR ELEKTRĐK ÜRETĐM SAN. ve TĐC. A.Ş. tarafından kurulacak olan Rüzgar Enerji Santrali Tesisini kapsamaktadır. Rüzgar enerji santrali 20 adet rüzgar türbininden oluşmaktadır ve kapasitesi 50 MW tır. (Türbin gücü 2,5 MW). Kurulması Hücre Çevre Etkilerinin açılımı 13
planlanan türbin tipi; GE ENERGY (2,5/100-50&60 Hz) dir. Kurulması planlanan rüzgar türbinleri yatay eksenlidir. Proje sahasının bir kısmı şahsa ait arazi ve bir kısmı da maliye hazinesidir. Kurulacak olan bu 20 türbin, şalt trafo merkezi ve idari bina koordinatları aşağıda verilmiştir. 20 Türbin numaralandırılarak ekler bölümünde haritalar kısmında 1/25.000 ölçekli harita üzerinde verilmiştir. Türbinlerin, şalt trafo merkezi ve idari binaların mülkiyet durumları da aşağıda açıklanmıştır. Ayrıca mülkiyete ilişkin belgelerde ekler bölümünde sunulmuştur. Enerji Đletim Hattı; Rüzgar türbinlerinin montajından sonra yapılacak olup, ayrı bir şekilde 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümlerine göre değerlendirilecektir. Daha sonra kurulacak olan enerji iletim hattı ile ilgili olarak 30.11.2000 tarih ve 24246 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği 46. madde hükümlerine aynen uyulacağını taahhüt ederiz. Proje kapsamında inşa edilecek Türbinler, Đdari Bina ve Şalt Trafo Merkezi Koordinatları aşağıda verilmiştir. Tablo 1.2. Rüzgar Türbinlerinin Koordinatları ve Mülkiyet Durumları. RÜZGAR TÜRBĐNLERĐNĐN KOORDĐNATLARI VE MÜLKĐYET DURUMLARI Nokta No Y (Sağa) X (Yukarı) Mülkiyet Durumu Parsel Numarası T 1 588460,000 4555085,000 Mera 4884 T 2 588760,000 4555030,000 Mera 4884 T 3 588985,000 4554760,000 Mera 4884 T 4 589275,000 4554617,000 Mera 4884 T 5 587790,000 4554725,000 Şahıs 6318 T 6 587990,000 4554310,000 Şahıs 6318 T 7 588190,000 4554020,000 Şahıs 6240 T 8 588540,000 4554005,000 Şahıs 6242 T 9 588875,000 4553930,000 Şahıs 6235 T 10 589210,000 4553830,000 Şahıs 1306 T 11 588785,000 4553140,000 Şahıs 4966 T 12 589120,000 4553100,000 Mera 4556 T 13 589420,000 4552830,000 Mera 4885 T 14 589500,000 4552475,000 Mera 4886 T 15 589785,000 4552250,000 Şahıs 3582 T 16 588070,000 4552070,000 Şahıs 4704 T 17 588380,000 4551970,000 Şahıs 4689 T 18 588900,000 4551842,000 Şahıs 3946 T 19 589200,000 4551870,000 Şahıs 3950 T 20 589500,000 4551840,000 Şahıs 3972 Kurulması planlanan her bir türbin için (10 m x 10 m) 100 m 2 alan kullanılacaktır. Türbinlerin birbirine olan uzaklıkları aşağıda tablo şeklinde verilmiştir. Her bir türbinin merkez yüksekliği 80 m olarak inşa edilmesi planlanmaktadır. Dolayısıyla türbinler için ayrı ayrı liste şeklinde türbin yüksekliği verilmesine gerek duyulmamıştır. Kurulması planlanan idari bina ve şalt trafo merkezleri ise şahsa ait arazilerdir. 14
Tablo 1.3. Türbinler Arası Mesafeler TÜRBĐNLER ARASI MESAFE Türbin No Uzaklık 1. ve 2. Türbin 260 m 2. ve 3. Türbin 295 m 3. ve 4. Türbin 270 m 4. ve 5. Türbin 1425 m 5. ve 6. Türbin 405 m 6. ve 7. Türbin 276 m 7. ve 8. Türbin 290 m 8. ve 9. Türbin 299 m 9. ve 10. Türbin 310 m 10. ve 11. Türbin 750 m 11. ve 12. Türbin 278 m 12. ve 13. Türbin 351 m 13. ve 14. Türbin 340 m 14. ve 15. Türbin 310 m 15. ve 16. Türbin 1680 m 16. ve 17. Türbin 274 m 17. ve 18. Türbin 495 m 18. ve 19. Türbin 246 m 19. ve 20. Türbin 254 m Tablo 1.4. Đdari Bina Koordinatları ĐDARĐ BĐNA KOORDĐNATLARI( 350 m 2 ) Nokta No Y(sağa) X(yukarı) Đ 1 588114,198 4552870,415 Đ 2 588136,839 4552870,415 Đ 3 588136,839 4552854,455 Đ 4 588114,189 4552854,455 Tablo 1.5. Şalt Trafo Merkezi Koordinatları ŞALT TRAFO KOORDĐNATLARI( 150 m 2 ) Nokta No Y(sağa) X(yukarı) Ş 1 588147,312 4552866,295 Ş 2 588159,672 4552866,295 Ş 3 588159,672 4552854,455 Ş 4 588147,312 4552854,455 1.a.4. Projenin Üretim Teknolojisi Tablo 1.6. Đnşaat Aşamasında Kullanılacak Ekipman ve Güçleri Kullanılacak Ekipman Adı Gücü (BG-KW) Back Hou Paletli Kepçe 160 Kompresör 150 Kamyon (Damperli) 150 Lastik Tekerlekli Yükleyici 180 15
Đşletme aşamasında ise Rüzgar Türbinleri, Şalt Trafo Merkezi ve Đdari Bina dışında hiçbir alet ve ekipman sürekli olarak kullanılmayacaktır. Çanta Rüzgar Enerji Santralinin toplam kurulu gücü 50 MW(50.000 kw) olarak planlanmaktadır. Bu kapasitedeki kurulu güç; 1 adet türbin gücü 2,5 MW (2.500 kw) olan 20 adet rüzgar türbininin çalışmasıyla sağlanacaktır. Rüzgar türbinlerinden sağlanan elektrik enerjisi Şalt Trafo Merkezinde toplanacak, buradan da iletim hattı ile Silivri Trafo Merkezine iletilecektir. Silivri Trafo Merkezinin gerilim seviyesi OG baradır. OG Bara; orta gerilimli şalt sistemidir. Aynı gerilim ve frekanstaki elektrik enerjisinin toplandığı ve dağıtıldığı sistemdir. Bara; elektrik enerjisinin kontrol ve kumanda edilmesinde kullanılan ünitelerin birbiriyle irtibatını sağlayan sistemdir. Bara malzemeleri Alüminyum ve Bakır olmak üzere değişik metallerden yapılır. Rüzgar Türbinleri, rüzgardaki kinetik enerjiyi önce mekanik enerjiye daha sonra da elektrik enerjisine dönüştüren sistemlerdir. Bir rüzgar türbini genel olarak kule, jeneratör, hız dönüştürücüleri(dişli kutusu), elektrik-elektronik elemanlar ve pervaneden oluşur. Rüzgarın kinetik enerjisi rotorda mekanik enerjiye çevrilir. Rotor milinin devir hareketi hızlandırılarak gövdedeki jeneratöre aktarılır. Jeneratörden elde edilen elektrik enerjisi aküler vasıtasıyla depolanarak veya doğrudan alıcılara ulaştırılır. Proje kapsamındaki teknik bilgiler aşağıdaki gibidir; Rüzgar enerjisinin kaynağı güneştir. Güneşin, yer yüzeyini ve atmosferi farklı derecede ısıtmasından hava akımı ve rüzgar oluşur. Dünya yüzeyinde oluşan güneş enerjisinin yalnızca küçük bir bölümü rüzgar enerjisine çevrilir. Rüzgar enerjisi en ucuz yenilenebilir enerji kaynaklarındandır. Son yıllarda yeni ve çevreyi daha az kirleten termik santrallerle rekabet edebilir düzeye gelmiştir. Rüzgar enerjisinin özellikleri genel olarak aşağıda verilmiştir: 1. Atmosferde bol ve serbest olarak bulunur. 2. Yenilenebilir ve temiz bir enerji kaynağıdır. 3. Enerjisi hızının küpü ile orantılıdır. 4. Yoğunluğu düşüktür. 5. Enerjinin depolanması, başka bir enerjiye çevrilmesi ile mümkündür. Rüzgar türbinleri, rüzgardaki kinetik enerjiyi önce mekanik enerjiye daha sonrada elektrik enerjisine dönüştüren sistemlerdir. Bir rüzgar türbini genel olarak kule, jeneratör, hız dönüştürücüleri(dişli kutusu), elektrik-elektronik elemanlar ve pervaneden oluşur. Rüzgar-elektrik sistemlerinde rüzgardan alınabilen güçten elektriksel güç çıkışına kadar olan tüm dönüşüm verimi % 25-35 aralığındadır. Rüzgar Enerjisi Santralinin temel özellikleri aşağıda sıralanmıştır: Modern rüzgar türbinleri 2-3 kanatlıdır. Kanat çapları ortalama 40 m dir. Belli bir zaman aralığında rüzgar hızı sabit değildir. Ancak, şebekeye enerji rüzgar jeneratörü ve kanat özellikleri ile yaklaşık sabit olarak verilir. En ekonomik rüzgar santrali 100 MW civarında kapasiteye sahip olur. Enerji üretimi rüzgar hızının küpüne ve kanatların süpürme alanına bağlıdır. Çoğu türbinin ömrü en az 20 yıldır. Her bir türbin bilgisayar sistemi ile kontrol edilebilir. Türbin güçleri birkaç kw dan birkaç MW a kadar değişebilir. 16
Rüzgar türbinleri karaya kurulduğu gibi, denizlere de kurulabilmektedir. Elektrik enerjisi elde etmek için kullanılan rüzgar türbinleri, bir, iki veya üç kanadı olan yüksek hızda çalışan makinelerdir. Yüksek hızda çalışma nedenleri; Eşit çaptaki yüksek hızlı bir rüzgar türbini düşük hızlı türbinden daha hafif, dolayısıyla daha ucuzdur. Dönme hızları yüksek olduğu için gerekli çevrim oranı daha düşüktür. Bu nedenle dişli kutusu daha hafiftir. Elektrik jeneratörlerinin çalışmaya geçmesi için gerekli basınç torku küçüktür. Hızlı bir rüzgar rotorunun başlatma torku çok küçük de olsa, jeneratörü kolaylıkla harekete geçirir. Dolayısıyla yüksek hızlı rüzgar türbinleri bu kullanım için son derece uygundur. Rüzgar enerjisinin elektrik enerjisine dönüşümünün bir çok avantajı vardır. Bu avantajların en önemli üç tanesi şunlardır: Jeneratör çok geniş bir alan üzerinde yüksek verimlilik, güvenirlik ve çok az bakım ihtiyacı ile tasarımlanabilir. Üretilen enerji kullanım noktasına, diğer kaynaklara göre daha yüksek verimle ve daha düşük maliyetle iletilebilir. Elektrik enerjisi diğer formlara daha kolay getirilebilir, modüle edilebilir veya çevrilebilir. (Kaynak:http//www.brinkster.com/gezgini/konular.asp?ad_id=34&ad_category_id=&search=&) 17
Tablo.1.7. Türbin Özellikleri TÜRBĐN ANLAYIŞI DEĞĐŞEN HIZDA TEK PERVANE DÜZENĐ Nominal üretim 2.500 kw (2,5 MW) Pervane çapı 90 m Merkez yüksekliği 80 m Pervane tipi Aktif pervane düzeni ile rüzgara karşı Pervane sayısı 3 Pervane alanı 6.392 m 2 Dönme hızı 16,1 rpm Dönme yönü Saat yönünde Yönelme Rüzgara karşı Kanat uzunluğu 44 m Kanat sayısı 3 Hup (göbek) Tipi SG Dökme Demir Ağırlık 8.000 Kg Pervane kanadı Malzemesi Epoksi ile desteklenmiş cam elyaf ve karbon elyaf Kanat bağlantısı Çelik Uzunluk 44 m Yıldırım detektörü Sinyal Optik Analog Jeneratör Gücü 2,5 MW Tipi Đkiz beslemeli asenkron jeneratör Voltaj 1.000 VAC Frekans 50 Hz Trafo Gücü 3.140 kva Yüksek voltaj 10-33,0 kv Düşük voltaj 1.000 V Uzunluğu 2.340 mm Genişliği 1.090 mm Yüksekliği 2.150 mm Maksimum Ağırlık 8.000 Kg Vites kutusu Tipi 1 helezonlu kademe + 2 planet kademe Tip No EF901 Uzunluk 2.100 mm Çapı 2.600 mm Maksimum Ağırlık 23.000 Kg 18
Şekil.1.2. Rüzgar Türbininin Temel Elemanları. 1- oil cooler : yağ(yakıt) soğutucu 2- water cooler of generator : jeneratör soğutucusu 3- high votgate transformer : yüksek voltaj transformatörü 4- ultrasonic wind sensor : ultrasonik rüzgar sensörü 5- VMP-Top controller with converter : dönüştürücü bağlama denetimi 6- optispeed TM generator : optispeed TM jeneratör 7- service crane : servis vinci 8- yaw gears : bileşik disk bağlaşımı 9- gearbox : dişil kutusu 10- mechanical disc brake : mekanik disk fren 11- machine foundation : makine temeli 12- blade bearing : kanat açısı 13- blade hub : kanat(pervane) göbeği 14- blade : pervane kanadı 15- pitch cylinder : silindir perdesi 16- hub controller : kontrol göbeği 19
pervane rotor jeneratör kuyruk kule Şalt ve Trafo Merkezi Enerji Đletim Hattı Trafo Merkezi Şekil.1.3. Rüzgar Enerji Santralinin Temel Elemanları. Çanta Rüzgar Enerji Santralinde her bir türbin için bir step-up trafo (voltaj yükselten transformatör) (0,69/34,5 kv) düşünülmektedir. Şalt Trafo Merkezinden 34,5 kv luk iletim hattıyla, elektrik enerjisi 32-40 MVA 34,5/154 kv luk yükseltici trafo ile 154 kv a yükseltilerek iletim hattı ile Silivri Trafo Merkezine bağlanacaktır. Rüzgar Türbinleri: Rüzgar türbinleri diğer türbinler gibi lineer olarak hareket eden akışkanın(hava) hareketini rotasyonel harekete dönüştürürler. Yani rüzgarın kinetik enerjisini rotasyonel mekanik enerjiye çevirirler. Elde edilen bu mekanik enerji türbin içindeki alternatör vasıtası ile elektrik enerjisine çevrilir. Bir rüzgar santralinde bütün türbinlerin ürettiği enerji tek bir noktaya iletilir(şalt tesisi), oradan da gerilimi ayarlanarak şebekeye verilir. Rüzgar Türbini Đç yapısı : Söz konusu proje kapsamında kullanılacak olan türbinler 2,5 MW gücünde türbinler olup, pervane çapı 90 m olarak düzenlenmiştir. Optitip TM ve Optispeed TM özelliği sayesinde rüzgar hızı dalgalanmalarındaki enerjiden faydalanmaya ve çok yüksek rüzgar hızlarında sabit enerji üretimine olanak sağlar. Aynı zamanda bu özellikleri sayesinde türbin gürültü emisyonu da minimum düzeye indirilir. 20
Motor-Motor Yeri (Nacelle) : Motor yeri, rüzgar türbinin dişli kutusu ve elektrik jeneratörü dahil kilit parçalarını içerir. Kaplaması fiber glastan yapılmış olup, üst kısımda çatıya açılan bir çıkışı bulunmaktadır, buradan çatıya ve rüzgar sensörlerine ulaşılabilmektedir. Makine Temeli (Bedplate) : Nacelle(motor-makine yeri) bölümünün ön kısmı enerji üretim ekipmanlarının temel yapısıdır, buradan pervanedeki güç(dönme ve diğer güçleri) eğim mekanizmasından (yaw system) kuleye iletilir. Dökme çelikten yapılmıştır. Nacelle(motor-makine yeri) kaplaması bu çeliğe bağlıdır. Bu kısım dökme çelik ve kirişten oluşmaktadır. Dökme çelik kısım ana dişli ve jeneratör için temel oluşturmaktadır. Alt kısım ise eğim mekanizmasına, vinç kirişleri ise üst çeliğe bağlantılıdır. 900 kg lık Güvenli Çalışma Yükü (GÇY) servis vinci Nacelle bağlantılıdır. Vinç tek sistem çelik halatlıdır. Eğer taşınacak herhangi bir yük GÇY değerinden fazla ise vinç 1.600/12.000 kg GÇY seviyesine kadar güçlendirilebilir. Güçlendirilmiş vinç vites kutusu ve jeneratör gibi ağır parçaların yukarı çıkarılmasında veya aşağı indirilmesinde kullanılabilir. Vites Kutusu : Görevi pervanedeki torku(dönme kuvveti) jeneratöre iletmektir. Vites ünitesi çok kademeli uzay sistemli + 1 kademeli destek dişliden oluşur. Vites kutusu kaplaması makine temeline civatalanmıştır. Düşük hız giriş şaftı direk vites kutusu göbeğine geleneksel ana şaft bağlantısı olmadan bağlanmıştır. Vites kutusu yağlama sistemi ise ekli yağ deposu olmaksızın, sıkıştırılmış besleme şeklindedir. Eğim Mekanizması (yaw system) : Eğim mekanizması sürtünme esaslı düz yatak sistemine göre yapılmıştır. Motor fren mekanizmalı 6 adet elektriksel eğim dişlisi Nacelle(motor-makine yeri) nin kule üzerinde dönmesine izin verir. Bu mekanizma türbin nacelleden güçlerin kuleye transfer edilmesini sağlar. Fren Sistemi : Türbin kanatları tam durdurma şeklinde frenlenebilir. Ayrıca eğim silindirleri de devreye girerek fren güvenliği arttırılır. Bunun yanı sıra ana dişli yüksek hız şaftına bağlantılı hidrolik disk kampanaları da mevcuttur. Disk freni sistemi 3 hidrolik kampanadan oluşmuştur ve acil/durum bakım freni olarak kullanılır. Bu sistem türbin içinde bulunan acil durum durdurma düğmesine basılarak aktive edilir. 21
Jeneratör : Elektrik jeneratörü, ikiz beslemeli asenkron jeneratördür ve su soğutmalıdır. Trafo : Güç arttırıcı trafo nacelle(motor-makine yeri) de arka tarafta ayrı bir bölmededir. Trafo rüzgar türbini için özel olarak dizayn edilmiş 3-fazlı dökme reçineli kuru tip trafodur. Trafo sarmalları yüksek voltaj tarafında delta bağlantılı, düşük gerilim tarafında ise yıldız bağlantılıdır. Trafo bölmesi ark sensörleri ile donatılmıştır. Soğutma ve Havalandırma Ünitesi : Eğer motor-makine yeri iç sıcaklığı belli seviyeyi geçerse havalandırma vanaları açılır. Fan motoru devreye girerek iç sıcaklığı düşürür. Dişli yağlama ünitesi, jeneratör soğutma suyu ve Opstispeed TM ünitesi ayrı bir hava giriş sistemi ile ayrı su/hava soğutma sistemi ile soğutulur. Su soğutucuları diğer ekipmanlardan termal olarak izole edilmiştir. Ayrı bir fanda trafo soğutmasında kullanılır. Isı eşanjör sistemi motor-makine yerinin üst arka kısmında ayrı bir bölmededir. Pervane/Kasnak (N90) : Göbek (Hub) : Direkt olarak vites kutusunun üstüne monte edilmiştir, bu sayede rüzgar türbinlerinde geleneksel olarak kullanılan ve rüzgar gücünü vites/dişli kutusu üzerinde jeneratöre ileten ana şaft kullanılmamaktadır. Eğim/açı ayarlaması : Türbinler Optitip TM adı verilen mikro-işlemci eğim/açı kontrolörleri ile donatılmıştır. Hakim rüzgar koşullarına göre kanatlar sürekli olarak en verimli açıya otomatik olarak ayarlanmaktadır. Eğim/açı mekanizması göbek içine yerleştirilmiştir. Kanatlardaki gerekli eğim değişimleri her kanatta ayrı ayrı bulunan hidrolik silindirler sayesinde yapılmaktadır. Her bir kanat 95 açıya kadar dönebilmektedir. Hidrolikler : Hidrolik sistem göbek içersindeki eğim/açı mekanizması için hidrolik güç üretir. Herhangi bir sızma veya bozulma durumunda yedek akümülatör sistemi kanatların açılandırılması için yeterli gücü üretir ve türbini durdurur. Göbek içersindeki toplama sistemi yağ sızmasını ve etrafa dağılmasını önler. 22
Kanatlar : Pervaneler epoksi ile desteklenmiş cam elyaf ve karbon elyaftan yapılmıştır. Her kanat ana desteğe bağlanmış iki adet kanat kabuğundan oluşur. Kanatlar optimum enerji üretimini minimum gürültüde yapacak en hafif malzemeden tasarlanarak yapılmıştır. Her kanatta, kanat üstünde bulunan yıldırım alıcıları ve kanat içersinde bulunan bakır iletken kablolardan oluşan yıldırımdan korunma sistemi vardır. Elektrik Kontrol Ünitesi : Elektronik kontrol ünitesi, rüzgar türbinlerinin durumunu sürekli izleyen ve eğim mekanizmasını kontrol eden bir bilgisayar içerir. Bir arıza halinde(örneğin, dişli kutusu veya jeneratörün fazla ısınması vb.) rüzgar türbinini otomatik olarak durdurur ve telefon modem hattı vasıtası ile türbin operatörü bilgisayarına uyarı verir. Đzleme Ünitesi : Sensörler : Türbin enerji üretimi ve kontrol datası aşağıda listelenen sensörlerden sağlanır. Hava Durumu : Rüzgar yönü, rüzgar hızı ve sıcaklık Ekipman Durumu : Sıcaklık, yağ seviyesi ve basıncı, soğutma suyu seviyesi Kasnak Hareketleri : Hız ve eğim açı detektörleri Yapısal : titreşimler, yıldırım detektörleri Güç Bağlantısı : Aktif güç, reaktif güç, voltaj, akım, frekans Sensör Özellikleri : Ultrasonik Rüzgar Sensörü : Rüzgar ölçümlerinin güvenirliğini ve hassasiyetini arttırmak için Nacelle da (motor-makine yeri) iki adet yedekli ultasonik rüzgar sensörü bulunmaktadır. Rüzgar yönü ve rüzgar hızı ölçen bu sensörler kendi kendini test edebilmektedir, eğer sinyal hatalı ise türbin güvenli duruma geçmektedir. Sensörler Nacelle(motor-makine yeri) ın üstünde yerleştirilmiş ve yıldırıma karşı korunaklıdır. Duman Detektörleri: Kule ve Nacelle de optik duman algılayıcıları vardır. Duman algılanırsa uzaktan kumanda sistemi ile alarm gönderilmekte ve şalter aktive edilmektedir. Bu algılayıcılar kendi kendine kontrollüdür. Algılayıcılar bozulursa kontrol sistemine uyarı göndermektedir. Yıldırım Detektörleri : Yıldırım detektörleri her kanatta mevcuttur. 23