İşkencenin Önlenmesi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Nalan Erkem

İşkencenin Önlenmesi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri Nalan Erkem Son yıllarda Avrupa Birliği ne uyum yasalarıyla başlayan yasal iyileştirmeler ve hükümetin işkenceye sıfır tolerans söylemi, işkence ve kötü muamelenin pratikte, nitelik ve nicelik olarak görece azalmasına yol açmıştı. İşkence vakalarının sayısındaki azalmanın yanı sıra uygulanan yöntemlerde de bir değişim meydana gelmiştir. Elektrik işkencesi, falaka, filistin askısı, tecavüz gibi ağır işkence yöntemlerinin sayısı azalırken, bunun yerine kaba dayak, tehdit, hakaret, soyarak ıslatma gibi yöntemler yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Tutulma mekânlarındaki işkence ve kötü muamele azalırken, güvenlik güçlerinin aşırı şiddet uygulamaları bu kez ifade özgürlüğü kapsamında yapılan toplumsal gösterilerde yaygınlaşmıştır. Ağır işkence ve kötü muamele sayısındaki azalmaya karşın faillerin cezasızlığında bir değişim olmamış, yine işkence davalarındaki cezalandırma oranı, her zaman olduğu gibi, genel ceza davalarındaki cezalandırma oranının çok altında kalmıştır. Davalar çoğunlukla beraat ile sonuçlanmış ya da zamanaşımına uğramış, cezalandırmayla sonuçlanan davalarda da işkence suçundan değil kötü muameleden ceza verilmesi ve verilen cezanın para cezasına çevrilerek ertelenmesi yöntemi yaygın olarak uygulanmıştır. Adalet Bakanlığı istatistiklerinin ve mahkemelerdeki dosyaların incelenmesiyle görülen bir başka çarpıcı gerçek de memura mukavemet davalarındaki artış olmuştur. Kayıtlar incelendiğinde her bir işkence iddiasına karşılık, işkence mağdurunun sanık olduğu bir memura mukavemet davası açıldığı görülmektedir. Hükümetin işkenceye sıfır tolerans söyleminin sürdüğü 2002 2004 döneminde, bazı yerel mahkemelerin işkenceden dolayı verdiği kararlarda uluslararası sözleşmelere atıf yaptığı görülmüştür. Yargıtay Ceza Daireleri ve özellikle de Ceza Genel Kurulu kararlarında, BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, BM İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı ya da Onur Kırıcı Muamele ya da Cezaya Karşı Sözleşme ve Avrupa İşkenceye Karşı Sözleşme ye atıfta bulunulduğu, hatta bazı karar gerekçelerinin sözleşme maddeleri ile gerekçelendirildiği görülmüştür. Yargıtay ın bu tutumu yerel mahkemelerin, avukatlarca ileri sürülen uluslararası sözleşmeleri ve AİHM içtihatlarını, kısmen de olsa, dikkate almaya başlamasına yol açmıştır. Bir başka olumlu gelişme de 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu ile kapsamı genişletilen zorunlu avukat uygulaması olmuştur. Yasanın ilk halinde 18 yaşından küçükler, sağır, dilsizler ve kendini savunamayacak durumda olanlar, hakkında tutuklama isteminde bulunulanlar ile üst sınırı beş yıldan fazla cezayı gerektiren suçlarla suçlanan kimseler de avukat bulundurma zorunluluğu kapsamında tutulmuştur. Zorunlu avukat uygulamasının kapsamının bu şekilde genişletilmesi, işkence ve kötü muamele iddialarının azalması sonucunu doğurmuştur. Ancak tüm bu olumlu gelişmelere rağmen, Haziran 2006 da 3713 sayılı Terörle Mücadele Yasası nın 9.maddesinde yapılan değişikliklerle haklar geri alınmaya başlanmış, yakalanan terör zanlılarının ilk 24 saat için avukat yardımından hâkim kararıyla yoksun bırakılmasına, tüm gözaltı süresince yalnız bir tek avukatla görüşebilmesine ve ifade almada sadece bir avukatın bulunabilmesine ilişkin kısıtlayıcı düzenlemeler yapılmıştır. Sonraki süreçte ise, Ceza Muhakemesi Kanunu nda (CMK) yapılan değişikliklerle, ceza üst sınırı beş yılı aşan suçlara ilişkin avukat bulundurma zorunluluğu, ceza alt sınırı beş yılı aşan suçlar şeklinde 1

değiştirilmiş ve böylelikle zorunlu avukat uygulaması tümden daraltılmış, neredeyse ortadan kaldırılmıştır. Anılan değişiklikler gözaltı süreçlerinde avukatların süreç dışında tutulmaları sonucunu doğurmuş, böylece keyfi gözaltıların sorgulanması, işkence ve kötü muamele uygulamalarının, görece de olsa, engellenmesi olanağı yok edilmiştir. Bu sürece paralel olarak 2007 yılında Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu nda (PVSK) yapılan değişikliklerle, polisin silah kullanma yetkisinin kapsamı genişletilmiş ve polise, önleme görevleri sırasında aşırı güç kullanma yetkileri verilmiş, işkence ve kötü muamelenin önü açılmıştır. Bir yandan mevzuat değişiklikleriyle, önceden verilen haklar birer birer geri alınırken, diğer yandan yargıya yönelik açık müdahale ve baskıların da, işkencenin önlenmesi bakımından olumsuz etkiler doğurduğu gözlemlenmiştir. Kamuoyunda Şemdinli Davası olarak bilinen ve Şemdinli de bir kitapçının bombalanması sonucu bir kişinin ölümüne ilişkin olarak yakalanan ikisi ordu mensubu diğeri de bir itirafçı olan sanıkların yargılanma sürecinde yaşananlar, bu olumsuz etkiye iyi bir örnektir. Bu sürecin sonucunda gerek Yargıtay ın gerekse yerel mahkemelerin kararlarında uluslararası sözleşmelerin yeri giderek azalmıştır. Yine bu sürecin yargılama pratiklerindeki yansıması, avukatlarca ileri sürülen uluslararası hukuka dayalı savunmaların yerel mahkemelerce dikkate alınmaması şeklinde gelişmiştir. İşkencenin Önlenmesinde Önemli Bir Deneyim: İşkenceyi Önleme Grubu İzmir Barosu nun 2001 yılında kurduğu, 2004 yılında Baro nun yeni yönetimince lağvedilene dek iki yılı aşan süre boyunca bu alanda yoğun bir çalışma yürüten İşkenceyi Önleme Grubu (İÖG), Türkiye de ilk kez bir baronun işkence ile sistemli mücadeleyi gerçekleştirmesi, bu konuda çalışan avukatların bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi, deneyimlerin ortaklaşması, bilgi ve verilerin merkezileşmesi açısından önemli bir deneyim olmuştur. İşkenceyi Önleme Grubu deneyimi neden önemlidir? İşkenceyi Önleme Grubu ( İÖG) ile barolar, mağdurlara ücretsiz, kesintisiz ve etkin hukuksal yardım sunmuştur. İşkence ile mücadelenin başarısında birincil faktör, İÖG de gönüllü olarak çalışan avukatların, gerek işkencenin tespiti, teşhisi ve belgelenmesi, gerekse mağdurla iletişim teknikleri ve işkencenin hukuksal takibi konusunda özel eğitim almış ve konusunda uzman hukukçular olmasıdır. İşkence mağdurlarına verilen hukuksal yardımın belli bir merkezden organize edilmesi, 24 saat kesintisiz yardım sağlanması, avukata kolaylıkla ulaşılması, hukuksal yardımın ücretsiz olarak sunulması ve ilgililere gösterilen insanca yaklaşım başarıdaki diğer önemli faktörlerdir. Bilgi ve deneyimin ortaklaşması, verilen hukuk mücadelesinin standardını yükseltmiş ve verimliliği arttırmıştır. Ayrıca yardım sunan merkezin bir yanıyla kamusal kimliği olan diğer yanıyla sivil toplum örgütü kimliğini barındıran bir hukuk örgütü olmasının, mağdurların İşkenceyi Önleme Gurubu na (İÖG) güven duymasını sağladığı ve mağdurları başvuru konusunda cesaretlendirdiği görülmüştür. İşkenceyi Önleme Grubu deneyimi, işkencenin önlenmesi yolunda başarı için, bu alanda görev yapan hukukçuların, diğer meslek gruplarıyla sürekli ve nitelikli işbirliğinin de bir başka önemli faktör olduğunu göstermiştir. İÖG kuruluş aşamasından itibaren Türkiye İnsan Hakları Vakfı nın (TİHV) uzman hekimleriyle, Adli Tıp Uzmanları Derneği ne (ATUD) mensup adli tıp uzmanlarıyla ve Tabip Odaları ile sıkı bir işbirliği içerisinde olmuştur. TİHV hekimleri, hukukçulara işkencenin tespiti, belgelenmesi ve işkence mağdurlarıyla görüşme teknikleri konusunda teknik bilgi ve deneyimlerini aktarmış, ATUD mensubu uzmanlar 2

işkence delillerinin toplanması ve değerlendirilmesi ile raporlanması konusunda değerli katkılar sunmuş, Tabip Odaları da alternatif raporlarla dava süreçlerine önemli katkılarda bulunmuşlardır. Bu kapsamlı işbirliği sayesinde işkence davalarında cezasızlığın aşılması yolunda önemli başarılar sağlanmıştır. Barolar hem bağımsız çalışan avukatlar, hem de CMK servislerince görevlendirilen geniş müdafi kadroları aracılığıyla, tutulma mekânlarına girme, işkenceden haberdar olma ve işkence mağdurlarına ulaşma olanağına sahiptir. İşkenceyi durdurmak için önce haberdar olmak gerekir ve bu gerçek İÖG tipi çalışmaların önemini somut biçimde göstermektedir. Elbette bunları söylerken diğer sivil toplum örgütleriyle işbirliğinin de önemli ve zorunlu olduğunu unutmamak gerekir. Siyasi, etnik, dini, kültürel gruplar ya da engelli grupları gibi belirli toplulukların mensuplarına yönelik işkence ve kötü muamelelerden haberdar olunması ve topluluk mensuplarının şikâyet konusunda cesaretlendirilmeleri ancak ilgili sivil toplum örgütleriyle gerçekleştirilecek işbirlikleriyle mümkündür. İÖG deneyimi ile bu gerçek somut olarak görülmüştür. İşkencenin önlenmesinde İÖG tipi örgütlenme ve çalışmanın bir başka önemli yanı da avukatların çalışmaları esnasında elde edilen ayrı ayrı bilgilerin tek havuzda toplanarak paylaşılmasına ve birlikte değerlendirilebilmesine imkân yaratmış olmasıdır. Şimdiye dek yaşananlar, belli siyasi grup mensuplarına yönelik işkence ve kötü muamele olaylarına genellikle belli sayıda avukatın müdahale ettiğini, bunun doğal bir sonucu olarak da, yaşanan olaylara ve süreçlere ilişkin bilgilerin farklı avukat gruplarında toplandığını göstermiştir. Diğer yandan adli vakalarda mağdurlar, varsa kendi avukatlarından, yoksa barolarca atanan müdafilerden hukuksal yardım almakta ve bu durum adli şüphelilerin yaşadıkları ihlallere ilişkin bilgilerin de tek tek avukatlarda saklı kalması sonucunu doğurmaktadır. Dolayısıyla her bir işkence vakasına ait bilgilerin bu şekilde farklı avukat ya da avukat gruplarında kalması, fotoğrafın tümünü görme imkânını ortadan kaldırmaktadır. İşkenceye karşı görev yapan avukatların kendi meslek örgütleri olan barolar tarafından organize edilmesi; tek tek bireyler ya da grupların yaşadıkları işkence ve kötü muamele öykülerinin tek merkezde toplanmasını sağlamış ve anılan olumsuzluğu gidermiştir. Bilgilerin tek merkezde toplanması, hangi karakolda, kim tarafından, hangi koşullarda, hangi sıklıkla, kimlere, hangi yöntemlerle işkence yapıldığının saptanmasını ve bilinmesini, yani fotoğrafın tamamının görülmesini sağlamış, işkencenin haritasının çıkarılmasına olanak vermiştir. Bu durum işkencenin önlenmesinde son derece önemli bir gelişme olmuş, işkencenin önlenmesi çalışmalarında kime, nerede, ne zaman, nasıl müdahale edilmesi gerektiğini gösteren bir yol haritasının çıkarılmasında önemli bir adım atılmıştır. İşkenceyle mücadelede en önemli unsurlardan biri de işkencenin tüm boyutlarıyla görünür kılınmasıdır. Resmî makamlar her zaman işkencenin bireysel bir vaka olduğunu savunmuştur. Oysa Türkiye de işkence kimi zaman sistematik, kimi zaman da yaygın olarak uygulanmış, ama ne yazık ki hiçbir zaman resmî makamların iddia ettiği gibi bireysel vaka düzeyine düşürülememiştir. İşkencenin bireysel mi, yaygın mı yoksa sistematik mi olduğunun saptanabilmesi için tek tek vakalara ilişkin bilgilerin toplanması, rapor edilmesi, görünür kılınması önemlidir. Bu tür raporlama çalışmaları İnsan Hakları Derneği (İHD), Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV)ve İnsan Hakları ve Mazlumlar İçin Dayanışma Derneği (Mazlumder) gibi sivil toplum kuruluşlarınca (STK) yapılıyor ise de, bu raporların dayandığı bilgiler ilgili STK lara yapılan başvurularla ve basına yansıyan vakalarla sınırlı kalmaktadır. 3

Oysa İÖG pratiği de göstermiştir ki, konunun boyutları gerçekte çok daha büyüktür. Çünkü sadece İzmir ili ve ilçelerine hizmet sunan İÖG ye, Ocak 2002 - Şubat 2004 arasında yapılan başvuru sayısı 600 civarındadır. Bu sayı, doğrudan İÖG ye yapılan başvuruların yanı sıra, yukarıda adı geçen STK lara yapılan ve bu STK lar tarafından İÖG ye yönlendirilen başvuruları da kapsamaktadır. Sivil toplum kuruluşları ve baroların işkenceyi önleme alanındaki çalışmalarda yapacakları işbirliğinin, işkencenin gerçek boyutunun görünür kılınması bakımından da çok önemli olduğu açıktır. İşkencenin toplumsal nedenleri saptanmadan ve giderilmeden, yalnızca adli süreçlerle önlenemeyeceği bir başka gerçektir. İşkenceyi Önleme Grubu nun çalışmaları kapsamında, Ege Üniversitesi nden Prof. Melek Göregenli ile gerçekleştirdiği Şiddet, Kötü Muamele ve İşkenceye İlişkin Değerlendirmeler, Tutumlar ve Deneyimler adlı bilimsel bir araştırma ile işkencenin toplumsal arka planı araştırılmış ve bu anlamda toplumun işkenceyle yakın ilişkisi somut olarak saptanmıştır. Bu araştırmada toplumun çoğunluğunun, kendisinin ya da yakının polis ya da jandarmadan şiddet gördüğü tespit edilmiştir. Araştırmanın sergilediği bir başka önemli gerçek de, katılımcıların, işkencenin cezalandırılabileceğine ilişkin inanca sahip olmayışlarıdır. Prof. Göregenli bunun en önemli nedenlerinden birinin işkencenin görünür kılınmaması ve cezalandırılacağına ilişkin resmî kararlılığın algılanmaması olduğunu belirtmektedir. Bu nedenle İÖG, işkencenin görünür kılınmasını ve etkin hukuksal yardımla yargılama süreçlerinin olumlu yönde etkilenmesini sağlayarak toplumda işkencenin cezalandırılabileceğine ilişkin inancın artmasında önemli bir gelişme sağlanmasına neden olmuştur. Yaratılan bu güven sayesinde gizli kalan birçok işkence vakası, mağdurların cesaret kazanıp gruba başvurmasıyla ortaya çıkmıştır. Savcılar ve yargıçlar, işkencenin önlenmesinde ve cezasızlığın sonlandırılmasında önemli aktörlerdir. İşkenceyi Önleme Grubu nun bu konuda yine Prof. Göregenli ile yaptığı bir ortak çalışma, yargıç ve savcıların işkenceye karşı tutumlarının görünürlüğünü sağlamıştır. Gerek bu araştırma gerekse TESEV in araştırması 1, işkenceyi soruşturmakla yükümlü olan savcı ve yargıçların önceliklerinin hukuk ya da insan değil devlet olduğunu çarpıcı bir şekilde gözler önüne sermiştir. İşkence suçunun failinin devlet görevlileri olduğu düşünüldüğünde, cezasızlık olgusunun savcı ve yargıçlardan kaynaklanan nedenlerini saptamanın ve bu nedenleri ortadan kaldırmanın ne denli önemli olduğu açıktır. Nitekim AB uyum sürecinde savcı ve yargıçlara Adalet Bakanlığı nca bir dizi seminer verilmiş ve seminerleri izleyen ilk dönemlerde az da olsa tutum değişiklikleri gözlenmiştir. Ancak Avrupa Konseyi İşkenceyi Önleme Komitesinin 2005 raporunda da belirtildiği gibi, savcı ve yargıçların periyodik eğitimleri ile bu alanda bir zihniyet değişiminin gerçekleştirilmesi, sorunun çözümünde önemli ve etkili bir adım olacaktır. Bu konudaki eğitimlerde işkenceye karşı duyarlılığın geliştirilmesinin yanı sıra, her somut olayda gözaltının gerekliliğinin yargıçlarca sorgulanması, şüphelilere haklarının gerçek anlamda öğretilmesi ve bu hakların kullandırılma koşullarının denetlenmesi, şüphelilerin işkence iddiasında bulunmasını beklemeden savcı ya da yargıcın kendiliğinden işkence riskini araştırması, karşısındaki şüpheliye güvenli ortam sağlaması ve uygun yaklaşım göstermesi, savcılık tarafından kolluk güçlerine sıkı denetim uygulanması gibi konularda bir zihniyet değişiminin de gerçekleştirilmesi, işkencenin önlenmesi bakımından önemli bir gelişme olacaktır. 1 Mithat Sancar & Eylem Ümit, Yargıda Algı ve Zihniyet Kalıpları. TESEV, Kasım 2007. http://www.tesev.org.tr/etkinlik/algilar_zihniyetler_raporkasim_2007.pdf 4

İşkencenin önlenmesinde bir başka önemli konu da doktor raporlarıdır. Gözaltına alınan ya da her nerede olursa olsun işkenceye maruz kaldığını iddia eden kişilerin bağımsız, uzman hekimlerce muayene ve tedavisinin sağlanması temel bir zorunluluktur. Doktor raporları, işkencenin kanıtlanmasındaki en temel delildir. İşkenceyi kanıtlamadaki zorlukların, cezasızlığın temel sebeplerinden biri olduğu düşünüldüğünde, muayene ve raporların önemi daha iyi anlaşılacaktır. Mağdur muayenelerinin; adliye binası dışında bulunan, teknik donanımı yeterli ve özerk kurumlarda hizmet veren ve işkencenin teşhis ve tespiti konusunda uzman hekimlerce BM İstanbul Protokolüne uygun olarak yapılması, işkencenin delillendirilmesi ve cezasızlığın önlenmesi bakımından çok önemlidir. Öte yandan, cezaevlerindeki hükümlü ve tutuklular ile yatılı bakım merkezlerindeki engellilerin veya hastaların, kendi seçecekleri bağımsız hekimlerce muayene edilme hakkının sağlanması da, bu tür tutulma mekânlarındaki kötü muamelenin önlenmesi bakımından yaşamsal önem taşımaktadır. İşkencenin önlenmesindeki en önemli faktörlerden biri de eğitim sorunudur. Süreçteki tüm aktörlerin genel olarak insan hakları konusunda, özel olarak da işkence ve kötü muamelenin önlenmesi doğrultusunda eğitilmesi, işkencenin insanlık için utanç verici ve hiçbir koşulda onaylanamaz bir insanlık suçu olduğuna dair bilincin geliştirilmesi büyük öneme sahiptir. Bu eğitimin tüm toplumu kapsayacak şekilde yaygın ve sürekli hale getirilmesi ile bir zihniyet değişiminin gerçekleştirilmesi olanaklıdır. Prof. Göregenli nin yukarıda anılan araştırması, toplumun büyük kesiminin okulda müdürden, öğretmeninden, evde anne babasından, sokakta diğer çocuklardan, askerde üstünden, karakolda polis veya jandarmadan, cezaevinde gardiyandan, kadınların ise ayrıca kocasından ve babasından yaygın olarak şiddet gördüğünü göstermiştir. Toplumdaki yaygın şiddet uygulamalarına karşı önlem alınmadıkça, şiddetin en ağır biçimi olan işkenceye karşı bilinç oluşturulmadıkça, bu sorunun çözülmesi olanaklı değildir. Bu kapsamda öncelikle, işkenceyi hafifseyen, meşrulaştıran, kendiliğinden destekleyen yerleşik zihniyetin değişimini sağlamak gerekmektedir. Evde kadınların; okullarda çocukların, öğretmenlerin; başta polis, jandarma, gardiyan olmak üzere kamu görevlilerinin; yargıç, savcı, avukat ve hekimlerin, yani sürecin tüm aktörlerinin genel olarak insan hakları, özel olarak da işkence konusunda etkin ve yaygın olarak eğitilmesi ve özellikle hükümetlerin bu konuda göstereceği kararlı ve tutarlı tavırlar, toplumdaki zihniyet değişiminin gerçekleşmesi bakımından önemli katkı sağlayacaktır. İÖG pratiği, işkencenin önlenmesindeki bir başka önemli faktörün de basınla ilişkiler olduğunu göstermiştir. İşkence olaylarına ilişkin olarak basının düzenli şekilde bilgilendirilmesi ve basında bu konuda duyarlılık geliştirilmesi, işkenceyi görünür kılma ve idari makamların soruşturma yapma ve önlem alma konusundaki isteksizliklerini aşma yolunda önemli bir faktördür. İşkencenin yaygın oluşunun bir önemli nedeni de mevzuatın buna elverişli olmasıdır. İşkenceyi Önleme Grubu nun 2004 yılında yaptığı bir çalışmayla tüm mevzuat taranmış, işkenceyi düzenleyen, kolaylaştıran, denetimleri zorlaştıran, etkisizleştiren ve cezasızlığa neden olan düzenlemeler tespit edilerek değişiklik önerisi yapılmıştır. Benzer bir çalışma diğer insan hakları örgütleri tarafından da yapılmış ancak ne yazık ki bu çalışmalardaki ciddi eleştiri ve öneriler sorumlu makamlarca dikkate alınmamıştır. Öncelikle mevzuatta değişiklik yapılarak işkencenin uluslararası hukukta nitelendiği gibi bir insanlık suçu olarak kabul edilmesi ve zamanaşımı kapsamı dışında bırakılması zorunludur. Yine mevzuatta, suçun failler tarafından değil de adli kollukça soruşturulmasını, faillerin tutuklanabilmesini (her ne 5

kadar tutuklama konusu mevzuatta varsa da pratikte uygulanmamaktadır), avukatlara delil toplama yetkisi ve olanaklarının sağlanmasını, savcıların etkin soruşturma yükümlülüğünün yaşama geçirilmesini sağlayacak düzenlemelerin bir an önce gerçekleştirilmesi önemlidir. Mevzuatta yapılacak değişiklikler sorunun çözümüne yönelik olmalı; bu konuda bildik Türkiye pratiğinden yani yasalarla verilen hakların, sonradan çıkarılan tüzük ve yönetmeliklerle kullanılamaz hale getirilmesi alışkanlığından vazgeçilmelidir. Diğer bir önemli konu da gözaltı merkezleri, cezaevleri, akıl hastaneleri ve diğer tutulma merkezlerinin sivil denetime açılmasıdır. Birçok gelişmiş ülkede olduğu gibi, bu türden merkezlerde, sivil toplum kuruluşlarının oluşturacağı bağımsız izleme grupları tarafından önceden bildirmeksizin yapılacak ziyaret ve denetimler, işkence ve kötü muamelenin önlenmesine önemli katkı sağlayacaktır. Bu nedenle, tutulma mekânlarının sivil denetimini düzenleyen ve Türkiye nin de imzaladığı BM İşkenceye Karşı Seçmeli Ek Protokol ün zaman geçirmeksizin onaylanması gerekmektedir. Protokolün onaylanarak yürürlük kazanması işkencenin önlenmesinde önemli bir adım olacaktır. İşkenceyi Önleme Grubu nun, işkence şikâyetlerinin yoğun olduğu karakollara gerçekleştirdiği bildirimsiz ziyaretler büyük ses getirmiş, yazılı ve görsel basın ziyaretlere önemli yer vermiştir. Bu gelişmeler sonucunda, ilgili birimlerdeki ekipler dağıtılmış, soruşturmalar başlatılmış ve ziyaret edilen birimlerde uzunca bir süre işkence olayı yaşanmamıştır. Aynı şekilde cezaevlerine yapılan ziyaretler ve bu ziyaretlerdeki bulguların rapor edilerek kamuoyuna açıklanması, koşullarda görece de olsa iyileşmelere yol açmıştır. Bu iyileşmelerin sağlanmasında baroların kamusal güce sahip hukuk örgütleri olmalarının önemi büyüktür. Baroların sistemin işleyişini bilen, sistemin içine girme ve sorunları kaynağında görebilme, her aşamada müdahale edebilme ve tüm aktörlerle ilişki kurabilme olanağına sahip kurumlar olması işkencenin önlenmesi çalışmalarında avantaj sağlamaktadır. Nitekim Avrupa Konseyi İşkenceyi Önleme Komitesi de 2005 yılı raporunda bu gerçeğe dikkat çekerek işkenceyi önleme gruplarının tüm ülkede yaygınlaştırılmasını tavsiye etmiştir. İÖG türü önleme mekanizmalarının tüm barolar tarafından oluşturulması, etkin çalışma olanaklarının sağlanması, işkencenin önlenmesinde ileriye doğru atılmış çok önemli bir adım olacaktır. Görüldüğü gibi, Türkiye de işkencenin önlenmesi hedefine varmak için yol hala çok uzun, yapılması gerekenlerse çok ve çeşitlidir. İşkencenin önlenmesi ve giderek tümüyle ortadan kaldırılması yolunda, öncelikle hükümetlerin bu konuda kararlı ve tutarlı politikalarıyla halka güven vermesi, faillerin cezalandırılacağına dair inanç yaratılması, toplumda işkencenin meşruiyetini destekleyen şiddet kültürünün ve öğrenilmiş çaresizliğin aşılması için eğitim ve güven ortamının oluşturulması, insan hakları bilincinin kamu görevlileri ve yargı mensupları başta olmak üzere tüm toplumda geliştirilmesi zorunludur. Ancak uzun vadede gerçekleşebilecek önlemlerin yanı sıra, işkenceyi kolaylaştırıp soruşturmayı etkisizleştiren mevzuat ve uygulamaların ivedilikle değiştirilmesinin, bağımsız ve etkin soruşturma mekanizmalarının geliştirilmesinin, bağımsız sivil ziyaret ve denetim mekanizmalarının ivedilikle hayata geçirilmesinin ve baroların İÖG tipi işkenceyi önleme mekanizmaları kurmalarının yasal zorunluluk haline getirilip bu mekanizmaların desteklenmesinin işkencenin önlenmesi konusunda ciddi kazanımlar sağlayacağı kuşkusuzdur. 6