25-26 HAZİRAN 2013/ANKARA KADINLARIN EV İÇİ ŞİDDETTEN KORUNMASI MATRA PROJESİ ÇALIŞTAYI ÇALIŞMA GRUBU SONUÇLARI

Transkript

1 25-26 HAZİRAN 2013/ANKARA KADINLARIN EV İÇİ ŞİDDETTEN KORUNMASI MATRA PROJESİ ÇALIŞTAYI ÇALIŞMA GRUBU SONUÇLARI Haziran 2013 Tarihlerinde, Hollanda Hükümeti tarafından desteklenen ve Adalet Akademisi ile Adalet Bakanlığı Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü tarafından birlikte yürütülen "Kadınların Ev İçi Şiddetten Korunması" Konulu Matra Projesi çerçevesinde, Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü tarafından Ankara Limak Ambassadore Boutigue Hotel'de yaklaşık 50 kişinin katılımıyla, "Kadınların Ev İçi Şiddetten Korunması" konulu Matra Projesi Çalıştayı gerçekleştirildi. Çalıştay a Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu temsilcileri, Yargıtay 2. Hukuk, 1. ve 3. Ceza Dairelerinden üye ve tetkik Hakimleri, Ankara ve Sincan Adliyesi aile mahkemesi hakim ve Cumhuriyet savcıları, Adalet Akademisi temsilcileri, akademisyenler, Hollanda Büyükelçiliği temsilcileri, Adalet Bakanlığının ilgili birimlerinden yönetici ve tetkik hakimleri, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı temsilcileri, İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü temsilcileri, Barolar Birliği temsilcileri, Hollanda ve İsveç'te "Ev İçi Şiddetle Mücadele" konusunda uzman savcı ve hakimler katılmıştır. Çalıştay ın ilk gününde; 1. Oturumda; Türkiye'de ev içi şiddet problemine genel bakış, sebepleri, sonuçları ve istatistikler, 2. Oturumda; Ev içi şiddetin önlenmesinde yasal ve idari tedbirler, 3. Oturumda; Kadına karşı ev içi şiddetin önlenmesi konusunda Avrupa Birliği üye devletlerinin (İsveç ve Hollanda) tecrübeleri, 4. Oturumda; Ev içi şiddet konusunda yargının sorumlulukları ve yargıdan beklenen konular tartışılmıştır. Çalıştay ın ikinci gününde; Katılımcılar üç gruba ayrılmış, her çalışma grubu, kadına karşı ev içi şiddetle mücadele konusunu, kendi grubunun perspektifinden (1. Grup İdare, 2. Grup Cumhuriyet Savcılığı ve Ceza Yargısı, 3. Grup Hukuk Yargısı ve Yardımcı Personel perspektifinden) ele alarak, o alandaki olumlu ve avantajlı alanlar, zorluklar ve eksiklikler, sorunlar ve çözüm önerilerini tartışmışlardır. Çalışma gruplarının, çalışma sonuçları aşağıda özetlenmektedir: KADINLARA KARŞI EV İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE KONUSUNDA OLUMLU/AVANTAJLI YÖNLER, ZORLUKLAR/EKSİKLİKLER/SORUNLAR, ÇÖZÜM ÖNERİLERİ I. GRUP: Kadınlara Karşı Ev İçi Şiddetle Mücadele Konusunda İdarenin Rolü Emniyet Teşkilatı Açısından:

2 1- Emniyet mensuplarının, 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun ile ilgili farkındalıklarının artmış olması. 2- Ev içi şiddet olaylarında müdahalede daha hızlı davranmaları. 3- Ancak müdahalelerde, aile risk faktörlerini yeteri kadar göz önünde bulundurmamaları (Örneğin: Aynı ailenin birden çok şiddet eylemi söz konusu olduğunda, önceki şiddet eylemlerinin risk faktörü olarak göz önünde bulundurulmaması) 4- Bu konuda çalışan emniyet personelinin yeterli eğitiminin olmaması, düzenli hizmet içi eğitime tabi tutulmamaları. Personelin bu konuda eğitilmesi veya ev içi şiddetle ilgilenen ayrı birimler oluşturularak bu personelin olaya müdahalesinin sağlanması. 5- Emniyetin kendi iş yükü ve stratejisine göre rehabilite çalışmalarının yapılması. 6- Cumhuriyet Savcılığı ve Aile Mahkemesi ile diyalog için de olacak birimlerin belirlenmesi ve yapılanmanın diyaloğu sağlayacak biçimde oluşturulması 7- Olaylardaki tüm delillerin, fotoğraflamaların hemen toplanarak evrakın kurumlara tam olarak gönderilmesi. 8- Mağdur ve şiddet uygulayan yönünden tüm riskleri belirtir formların, tüm ilgili kurumların işbirliği ile hazırlanması ve bu formlardan faydalanılması. 9- Her karakolda ve ev içi şiddetle ilgilenen Cumhuriyet Savcılıklarında mutlaka sosyal hizmet uzmanı bulundurulması, mağdur ve şiddet uygulayana ilişkin ön rapor hazırlanması ve raporlara göre doğru tedbir kararlarının uygulanması. 10- Polisin uygulayacağı önleyici ve koruyucu tedbir kararlarında kamuoyu baskısı ile uygun olamayan aşırı tedbirler verildiği, bu nedenle polis üzerinde baskı oluştuğu gözlemlenmiştir. Bu baskının oluşmamasına yönelik çözüm yolları bulunmalı. 11- Şiddet butonu ve elektronik kelepçe sisteminin bir an önce faaliyete geçilmesi. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Diğer Kurumlar Açısından: 1- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı nın (ASPB), şiddet olayını sahiplenerek aktif çözümler üretmeye ve bu çözümler üretmeye bu çözümlere yönelik yapılanma içinde olması olumlu yönüdür. 2- Değişik kurumlarla protokoller yaparak bu kurumları da ev içi şiddetle ilgili çalışmalara sevk etmesi olumludur. (Milli Eğitim Bakanlığı ile şiddete ilişkin eğitim, Diyanet İşleri Başkanlığı ile şiddet eğitimi konusunda işbirliği) 3- Koruyucu, önleyici ve rehabilite edici politikaların öncelikli politika olarak seçilmesi

3 konusunda alt yapı çalışmalarına başlaması olumludur. 4- Kurumsal yapılanma eksikliği 5- İlgili yönetmeliklerin çıkamamış olması (Sosyal Hizmet Merkezi (SHM) ve ŞÖNİM Yönetmeliği gibi) 6- ŞÖNİM lerde çalışan personele yeterli eğitim verilmemesi, personel sürekliliğinin olmaması ve personel sayının yetersiz olması. 7- Mağdur ve Şiddet uygulayan yönünden, 6284 sayılı yasa kapsamında eğitici ve rehabilite edici çalışma programlarının yapılmaması, Yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren yaklaşık 1,5 yıllık süre içinde uygulayamaya yönelik bir program oluşturulmamış olması. 8- Kendi görev alanlarına giren tedbir kararlarının infazında geri dönüşüm yaşanmadığı. 9- Şiddet tanığı çocukların da, şiddet mağduru kabul edilerek gerekli tedavi ve rehabilitasyon çalışmalarının yapılması. 10- Sığınma evlerinin azlığı ve sığınma evinden ayrılan kadınların takibinin yapılmaması, arada gerekli rehabilite çalışmalarına tabi tutulmamaları. 11- Kadın sığınma evinde kalan ancak, özel sorunları olanların (fuhuş, madde bağımlısı, engelli v.b) aynı sığınma evinde tutulmasının göz ardı edilmesi. 12- Şiddet uygulayanın da kalacak yer sorunun çözülmesi, aksi halde bunun öfkeyi daha da arttırabileceğinin göz ardı edilmemeli, ayrıca şiddet uygulayana kalacak yer sağlanması halinde, rehabilite çalışmalarının yapılmasının kolaylaşabileceği hususu dikkate alınmalıdır. 13- Önleyici ve koruyucu tedbirlerinin yanında, destekleyici tedbirler de verilmesinin zorunlu hale getirilmesi yönünde yasal düzenlemelerin yapılmalıdır. 14- Uzun süreli uzaklaştırma kararlarında, ASPB tarafından, sosyal inceleme raporu alınarak, tedbir süresinin tespiti konusunda mahkemelere yardımcı olunmalı, uzaklaştırma kararı sonuçları değerlendirilmelidir. 15- Sosyal ve rehabilite tedbirlerinin, mağdur ve şiddet uygulayan tarafından kabul edilmemesi halinde yaptırıma tabi tutulmalıdırlar. 16- Meslek elemanların güvenliği sağlanmalıdır. Diğer Kurumlar: Milli Eğitim Bakanlığı 1- Şiddet olaylarını bildirme yükümlülüğü olduğu halde bu konuda eksik kalınması.

4 2- İlkokuldan itibaren şiddetin tanımı, hakları ve korunma yollarının ders olarak verilmesi, okuldaki rehberlik ve danışmanlık servislerinin şiddete yönelik farkındalıklarının artırılması ve danışmanlık hizmetinin etkin kullanımı. 3- Şiddet mağduru çocukların rehberlik hizmetlerinden daha etkin yararlandırılmaları. Sağlık Bakanlığı -Madde bağımlısı ve akıl hastalığı bulunan kişilerin tedavisi ve takibi konusunda yeterli sağlık kurumlarının olmaması. -Madde bağımlısı ve akıl hastalığı bulunan kişilerin tedavisi ve takibini yapacak kurumların açılarak, tedavide zorunluluk getirecek düzenlemeler yapılması. II. GRUP: Kadınlara Karşı Ev İçi Şiddetle Mücadele Konusunda Cumhuriyet Savcılıkları ve Ceza Yargısının Rolü Güçlü Yönler: 1- Tedbirlerin hızlı alınması. 2- Soruşturmanın şikayete bağlı olmaması. 3- Türk Ceza Kanunu ndaki aile bireylerine karşı işlenen suçlarda ceza artırımı uygulaması. Zayıf Yönler: 1- Cumhuriyet Savcılarının tedbir kararı verememesi. 2- Kollukta doldurulan başvuru formlarının hazırlanması sırasında sosyal hizmet uzmanlarının görüşünün alınmaması. 3- Şikayetin vazgeçme ile düşmemesi, (takdir hakkı verilmemesi, sosyal hizmet uzmanı raporuyla) 4- Ceza Usul Yasamızda aile içi şiddete ilişkin özel soruşturma yöntemlerinin bulunmaması. Öneriler: 1- Hakim ve Cumhuriyet savcılarının, mağdur ve mümkünse faille yüz yüze görüşme imkanının sağlanması (Önbüro yapılanması). 2- Mahkemelerce verilen tedbir kararlarının uygulanması aşamasında, mağdur ve faille görüşme yapılarak kollukta rapor düzenlenmesi. 3- Bazı Hukuk Fakültelerinde uygulanmakta olan Hukuk Klinikleri nin, ev içi şiddetle ilgilenen Cumhuriyet Savcılıkları ve Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüklerini de kapsayacak şekilde, işbirliği yapılarak yaygınlaştırılmasının sağlanması.

5 4- Aile şiddetinin; sosyolojik, kriminal sebep ve sonuçlarını ortaya koyacak çalışma merkezlerinin kurulması. 5- Aile mahkemesince verilen zorlama hapislerinin etkinliğini artırmak için yasa koyucu ayrıca bir itiraz kurumu öngörmemesine rağmen, uygulamada haksızlıkların önüne geçmek amacıyla yasanın uygulanmasında yaşanan tereddütlerin yasal düzenleme ile giderilmesi Sayılı Kanundan kaynaklanan tedbirlere, Avrupa uygulamasına benzer şekilde Cumhuriyet Savcılığınca karar verilmesi, itirazların mahkemece değerlendirilmesine ilişkin düzenleme yapılması. 7) Kolluktaki sosyal hizmet uzmanı kadrolarına atamaların gecikmeksizin yapılması. III. GRUP: Kadınlara Karşı Ev İçi Şiddetle Mücadele Konusunda Hukuk Yargısının Rolü Güçlü Yönler: sayılı Yasanın, bir önceki Yasa dan daha kapsamlı olması. 2- Aile içi şiddetle ilgili algının artması (farkındalığın artması) 3- Aile mahkemelerinin ve Cumhuriyet Savcılıkları bünyesinde aile içi şiddet bürolarının olması (İhtisaslaşma) 4-Yasa ile paydaş kuruluşlara görevlendirme yapılmış olması (Paydaşların görev ve sorumluluklarının yasa ile belirlenmiş olması ve yasanın birlikte çalışmayı öngörmesi) 5- Aile mahkemelerinde meslek elemanlarının (uzman personelin) çalışması. 6- Aile içi şiddetle ilgili (personele yönelik) eğitimlerin artmış olması Zayıf Yönler: 1- Yasada, konu ile ilgili birden fazla sorumlu kurum olmasına rağmen, kurumlararası koordinasyonun sağlanamaması. (Kurumların görev tanımlarının net olmaması.) 2- Aile İçi Şiddette ilk başvuruda kolluk kuvvetlerini yetkinliğinin olmaması (İlk başvuruda uzman personelin görevlendirilmemesi) 3- Aile mahkemelerinde görevli hâkimlerin sık değişmesi. 4- Mahkemede görevli uzmanların etkin kullanılamaması. 5- Aile mahkemelerinin ayrı bütçelerinin olmaması. 6- Alınan tedbir kararlarının izlenmesinin etkin olarak yapılamaması. 7- ASPB nin yapılanmasını tamamlayamaması.

6 Öneriler: 1- Aile İçi Şiddetin İzlenmesi Birimlerinin oluşturulması (veya Şiddet Önleme ve İzleme Merkezlerinin (ŞÖNİM), meslek elemanları sayısı açısından da güçlendirilmesi) 2- Mahkemelerde görevli uzmanların çalışma koşullarının iyileştirilmesi (Aile Mahkemelerinde çalışan uzmanların görev tanımlarını, çalışma usul ve esaslarını belirleyen yönetmelik oluşturulması) 3- İzleme çalışmaların mahkeme bünyesinde yapılması. 4- Şiddet vuku bulduğunda başvurunun yapıldığı mercilerden biri olan kollukta, meslek elemanlarının görevlendirilmesi. 5- Başvuru sürecinden başlayarak, süreçte rolü olan tüm birimler arasında koordinasyonun sağlanması. 6- Aile Mahkemelerinde, Cumhuriyet Savcılıklarında, kollukta, ev içi şiddet konusunda görevli uzmanların, aile içi şiddet ve benzeri konularda hizmet içi eğitimlerle desteklenmesi Sayılı Yasa da yer alan vesayet, kayyımlık, velayet, aile konut şerhi gibi konular, müstakil dava konusu olduğundan (yargılamayı gerektirdiğinden), tedbir olarak uygulamalarının Yasadan çıkarılması. 8- Aile mahkemeleri için (uzmanların verimli ve etkin çalışmasını sağlayacak, araç-gereçle desteklenmesi amacıyla) bütçe tahsis edilmesi. 9- Ev içi şiddete uğrayan (kadın ve çocuklar için adliyelerde uygun görüşme odaları oluşturulması. 10- Cumhuriyet Savcılıklarında uzmanların görevlendirilmesi. 11- Ev içi şiddet verilerini izlemek amacı ile ilgili savcılıklar bünyesinde (Adalet Bakanlığına bağlı veri tabanı oluşturulması) 12- Aile mahkemelerinin iş yükünün azaltılması. 13- Ev içi şiddetle ilgili çalışan kurumların belirli periyotlarla toplanması (Her kurumun sorumlu biriminin ve ilgili kişinin belirlenmesi) Yasanın uygulama yönetmeliğinden, ceza ve usul hükümlerinin çıkarılması sayılı Yasada yer alan zorlama hapsinin kaldırılarak, zorlama hapsi konusunda (ceza hukuku anlamında) ceza mahkemelerinin görevlendirilmesi.