TÜRK MEVZUATINDA KARBON PİYASALARINI ETKİLEYEBİLECEK HÜKÜMLER Hazırlayan: Av. Nursel Atar ŞUBAT 2010 Bu rapor Türkiye de İklim Değişikliği ile Mücadele için Kapasitelerin Artırılması projesi kapsamında hazırlanmıştır. Bu raporda yer verilenler, tamamen yazarın görüşlerini yansıtmakta olup proje ortakları ve ilgili kuruluşlar raporda yer alan bilgi ve görüşlerden dolayı hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
İÇİNDEKİLER 1. TC Anayasasi...5 2. Çevre Kanunu...5 3. Çevre Ve Orman Bakanlığı Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun...8 4. Çevre Ve Orman Bakanlığı Merkez Teşkilatının Görevleri, Çalışma Esas Ve Usulleri Hakkında Yönetmelik...9 5. Çevre Ve Orman Bakanlığı Taşra Teşkilatının Görevleri, Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik...11 6. Nükleer Güç Santrallarının Kurulması Ve İşletilmesi İle Enerji Satışına İlişkin Kanun...12 7. Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği...13 8. Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği...17 9. Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği...23 10. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği...25 11. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği...27 12. Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği...31 13. Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği...32 14. Çevre Ölçüm Ve Analiz Laboratuvarları Yeterlik Yönetmeliği...32 15. Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği...33 16. Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin Ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik...35 17. Bazı Akaryakıt Türlerindeki Kükürt Oranının Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik...36 18. Orman Amenajmanı Yönetmeliği...38 19. Enerji Verimliliği Kanunu...38 20. Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğü Satma Kiraya Verme Yönetmeliği...39 2 2
21. Enerji Kaynaklarının Ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Arttırılmasına Dair Yönetmelik...40 22. Rüzgâr Enerjisine Dayalı Lisans Başvurularının Teknik Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik..41 23. Elektrik Tesisleri Proje Yönetmeliği...41 24. Karayolu Dışında Kullanılan Hareketli Makinalara Takılan İçten Yanmalı Motorlardan Çıkan Gaz Ve Parçacık Halindeki Kirletici Emisyonlara Karşı Alınacak Tedbirlerle İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (97/68/At)...43 25. Tarım Veya Orman Traktörlerini Tahrik Etmek Üzere Tasarlanan Motorlardan Çıkan Gaz Emisyonları Ve Parçacık Kirleticilere Karşı Alınacak Tedbirlerle İlgili Tip Onayı Yönetmeliği...44 26. Araçlarda Kullanılan Sıkıştırma Ateşlemeli Motorlardan Yayılan Gaz Ve Parçacık Halindeki Kirleticilerin Emisyonlarına Ve Araçlarda Kullanılan Doğalgaz Veya Sıvılaştırılmış Petrol Gazı İle Çalışan Pozitif Ateşlemeli Motorlardan Yayılan Gaz Kirleticilerin Emisyonlarına Karşı Alınacak Tedbirlerle İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (2005/55/At)...45 27. Makina Emniyeti Yönetmeliği...47 28. Hafif Yolcu Ve Ticari Araçlardan Çıkan Emisyonlar (Euro 5 Ve Euro 6) Bakımından Ve Araç Tamir Ve Bakım Bilgilerine Erişim Konusunda Motorlu Araçların Tip Onayına İlişkin Yönetmelik ((AT) 715/2007)...48 29. Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği...50 30. Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği...51 31. Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) İle Çalışan Motorlu Taşıtlar İçin İkmal İstasyonlarının Kuruluş, Denetim, Emniyet Ve Ruhsatlandırılma İşlemlerine İlişkin Yönetmelik...51 32. Sanayi Mallarının Satış Sonrası Hizmetleri Hakkında Yönetmelik...52 33. Yeni Binek Otomobillerin Yakıt Ekonomisi Ve CO2 Emisyonu Konusunda Tüketicilerin Bilgilendirilmesine İlişkin Yönetmelik...53 34. Kanatlı Hayvan Eti Ve Et Ürünleri Üretim Tesislerinin Çalışma Ve Denetleme Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik...55 35. Kırmızı Et Ve Et Ürünleri Üretim Tesislerinin Çalışma Ve Denetleme Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik...56 36. Köy Bazlı Katılımcı Yatırım Programlarının Desteklenmesi Yönetmeliği...57 37. Köy Bazlı Katılımcı Yatırım Programları Kapsamında Yatırımcılar Tarafından Yapılacak Hibe Başvurularının Desteklenmesi Yönetmeliği...58 3 3
38. Köy Bazlı Katılımcı Yatırım Programı Çerçevesinde Tarıma Dayalı Yatırımların Desteklenmesi Yönetmeliği...59 39. Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı Çerçevesinde Tarıma Dayalı Yatırımların Desteklenmesi Tebliği (2009/47)...60 40. [MÜLGA] Hayvancılık İşletmelerinin Kuruluş, Çalışma, Denetleme Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik...62 41. Elektrik Piyasası Kanunu...62 42. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun...63 43. Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği...64 44. Elektrik Piyasası Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği...65 45. Yenilenebilir Enerji Kaynak Belgesi Verilmesine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik...66 46. Elektrik İşleri Etüd İdaresi Teşkiline Dair Kanun...67 47. Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanunu...68 48. Araç Muayene İstasyonlarının Açılması, İşletilmesi Ve Araç Muayenesi Hakkında Yönetmelik...69 49. Madencilik Faaliyetleri İzin Yönetmeliği...70 50. İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik...70 51. Ulaşımda Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik...71 52. Türkiye Elektrik Üretim İletim Anonim Şirketi Ve Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi Dışındaki Kuruluşlara Elektrik Enerjisi Üretim Tesisi Kurma Ve İşletme İzni Verilmesi Esaslarını Belirleyen Yönetmelik...72 53. Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği...72 54. Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği...74 4 4
1. T.C. ANAYASASI Kanun Numarası: 2709, Kabul Tarihi: 18/10/1982, Resmi Gazete Tarihi: 9/11/1982 Anayasanın amacı, devletin temel amaç ve görevlerini belirlemektir. Madde 5 Devletin temel amaç ve görevleri Madde 56 Çevrenin korunması Değerlendirme: Anayasa çerçevesinde, devletin temel amaç ve görevleri arasinda Madde 5 te insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmak olduğu belirtilmiştir. Bu konu çerçevesinde, Madde 56 da herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir denilerek çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemenin Devletin ve vatandaşların ödevi olduğu belirtilmiştir. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI 2. ÇEVRE KANUNU Kanun Numarası: 2872, Kabul Tarihi: 09/08/1983, Resmi Gazete Tarihi: 11/08/1983 Bu Kanunun amacı, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamaktır. m. 3 Karbon Ticareti, Yenilenebilir Enerji, Karbon Bu madde de çevrenin korunmasına, iyileştirilmesine ve kirliliğin önlenmesine ilişkin genel ilkeler belirtilmiştir. Bu maddenin (a) bendinde, idare, meslek odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluşları başta olmak üzere herkes, çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi ile görevli ve alınacak tedbirlere ve belirlenen esaslara uymakla yükümlü kılınmıştır. (b) bendinde Çevre ve Orman Bakanlığı ve yerel yönetimlerin, bu kanun kapsamında belirlenen görevleri yerine getirirken ilgili herkesle işbirliği yapması gerektiği belirtilmiştir. (c) ve (d) bendlerinde sürdürülebilir kalkınma ilkesinin gözetileceği ve uzun vadede yapılacak ekonomik faaliyetlerin bu 5 5
kapsamda değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir. (e) bendinde çevre politikalarının oluşmasında katılım hakkının esas olacağı ve Bakanlık, yerel yönetimler, meslek odaları, birlikler, sivil toplum kuruluşları ve vatandaşlarının çevre hakkının kullanılmasında katılım ortamının yaratılması yükümlülüğünü taşıdıkları belirtilmiştir. (f) Atık yönetimi ve enerji verimliliği ilkeleri benimsenmiş olup, çevreyle uyumlu teknolojilerin kullanılması esası benimsenmiştir.. (g) Kirletenin sorumluluğu ilkesi benimsenmiştir. (h) Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesi için uyulması zorunlu standartlar ile vergi, harç, katılma payı, yenilenebilir enerji kaynaklarının temiz ve teknolojilerin teşviki, emisyon ücreti ve kirletme bedeli alınması,karbon ticareti gibi piyasaya dayalı mekanizmalar ile ekonomik araçlar ve teşviklerin kullanılacağı belirtilmiştir. (i) Çevre ve Orman Bakanlığı nın koordinasyonyla, çevre sorunlarının çözümüne yönelik taraf olan uluslararası anlaşmalar sonucunda ortaya çıkan ulusal hak ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi için düzenlemeler yapılacağı belirtilmiştir. Gerçek ve tüzel kişilerin, bu düzenlemeler sonucunda ortaya çıkabilecek maliyetleri karşılamakla yükümlü olacakları belirtilmiştir. (j) bendinde çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevre sorunlarının çözümüne yönelik gerekli teknik, idarî, malî ve hukukî düzenlemeler Bakanlığın koordinasyonunda yapılır denerek Bakanlığın koordinatörlük görevinden bahsedilmiştir; ancak 2390 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu kapsamındaki konuların Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından yürütüleceği belirtilmiştir. Ek m. 4 Motorlu taşıt sahiplerinin egzoz emisyonlarının yönetmelikle belirlenen standartlara uygunluğunu belirlemek üzere egzoz emisyon ölçümü yaptırmak zorunda oldukları ve trafikte seyreden taşıtların egzoz emisyon ölçümleri ve standartları ile ilgili usul ve esasların Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikçe belirleneceği belirtilmiştir. m. 20 İdari para cezalarına ilişkin bir maddedir. (a) bendinde, Ek 4. Madde kapsamında egzoz ölçümü yaptırmayan taşıt sahiplerine ve yönetmelikle belirlenen standartlara aykırı emisyona sebep olan motorlu taşıt sahiplerine idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir. (b) bendinde hava kirliliği yönünden önemli etkileri nedeniyle kurulması ve işletilmesi yönetmelikle izne tabi tutulan tesisleri, yetkili makamlardan izin almadan kuran ve işleten veya iznin iptal edilmesine rağmen kurmaya işletmeye devam eden veya bu tesislerde izin almaksızın sonradan değişiklik yapan veya yetkili makamların gerekli gördükleri değişiklikleri tanınan sürede yapmayanlara idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir. İzne tabi tesisleri, aldıkları izin belgesinde veya yönetmeliklerde öngörülen 6 6
önlemleri almadan veya yönetmeliklerde belirlenen emisyon standartlarına ve sınırlamalarına aykırı olarak işletenlere idari para cezası verileceği belirtilmiştir. (c) bendinde Hava kirliliği yönünden kurulması ve işletilmesi izne tabi olmayan tesislerin işletilmesi sırasında yönetmelikle belirlenen standartlara aykırı emisyona neden olanlara da idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir. Bunun dışında, diğer bendlerde farklı şekillerde idari para cezası sonucunu doğuracak diğer çevrenin kirlenmesine ve bozulmasına neden olan fiiller anlatılmıştır. Değerlendirme: Bu Kanun çerçevesinde, çevrenin korunması ve çevrenin kirlenmesinin ve bozulmasının önlenmesinin açıklandığı, görevli kurum ve kuruluşların kimler olduğu, sürdürülebilir kalkınma ilkesinin gözetileceği, uzun vadede yapılacak ekonomik faaliyetlerin sürdürülebilir kalkınma kapsamında değerlendirileceği, çevre politikaları oluşturulurken katılım hakkının esas olacağı ve çevre hakkının bu şekilde kullanılacağı, çevre ile uyumlu teknolojilerin kullanılacağı ve enerji verilmliliği ve atık yönetimi ilkelerinin benimseneceği, kirletenin sorumluluğı ilkesinin benimsendiği, Kanun kapsamında belirlenen hedeflerin gerçekleştirilebilmesi için teşviklerin benimsendiği, çevre sorunlarının çözümüne yönelik düzenlemelerin Bakanlığın koordinatörlüğünde yapılacağı görülmektedir. Karbon piyasaları açısından, yukarıdaki ilkelerin benimseneceği açıktır. Şüphesiz, henüz bu ilkelerin uygulamadaki icrasının nasıl olacağı hususunda bir düzenleme bulunmamaktadır. Spesifik olarak ayrıca (h) bendinde açıklandığı gibi piyasa dayalı mekanizmalardan olan karbon piyasasında da teşviklerin öngörüldüğünü belirtmek gerekir. Ayrıca taraf olunan uluslararası anlaşmalarda, Çevre ve Orman Bakanlığı koordinatörlüğünde hareket edileceği anlaşılmaktadır. Buna karşın, Çevre ve Orman Bakanlığı nın muhtemel bir koordinasyon işlevi idari işlemler ile sınırlı olacak olup, etkin bir enerji ve karbon piyasası politikası geliştirilmediği sürece Bakanlığın bu işlevi atıl kalacaktır. Örneğin karbon piyasası politikası olmayan bir devlette arz güvenliği öne sürülerek kömür teşviki devam ederse karbon piyasalarının gelişmesi sekteye uğrayacaktır. Aynı şekilde karbon proje veya kredilerinin aşırı vergilendirilmesi yönünde bir kanun kabul edilirse benzer sonuçlar doğabilir. Sonuç olarak bu koordinasyon işlevinin bir sekreterya olarak mı yoksa aktif bir politika uygulayıcı olarak mı işlev kazanacağı henüz belli değildir. Bunun dışında özel olarak bu Kanunda belirtildiği üzere, motorlu taşıtlarda egzoz emisyonu ölçümü bir zorunluluk olarak belirtilmiş olup, bunu yapmayanlara veya yönetmelikle belirlenen standartlara aykırı emisyona sebep olanlara idari para cezası öngörülmüştür. Genel olarak bakıldığında, idari para cezalarının öngörüldüğü maddede, herhangi bir şekilde emisyonlarla ilgili getirilen sınırlamalara aykırı hareket edenlerin idari para cezasına çarptırılacağı öngörülmüştür. 7 7
3. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN Kanun No: 4856. Kabul Tarihi: 01/05/2003. Resmi Gazete Tarihi: 08/05/2003 Bu Kanunun amacı, çevrenin korunması ve iyileştirilmesi, kırsal ve kentsel alanda arazinin ve doğal kaynakların en uygun ve verimli şekilde kullanılması ve korunması, ülkenin doğal bitki ve hayvan varlığı ile doğal zenginliklerinin korunması, geliştirilmesi ve her türlü çevre kirliliğinin önlenmesi ile ormanların korunması, geliştirilmesi ve orman alanlarının genişletilmesi, ormanların içinde ve bitişiğinde yaşayan köylülerin kalkındırılması ve bunun için gerekli tedbirlerin alınması, orman ürünlerine olan ihtiyacın karşılanması ve orman ürünleri sanayinin geliştirilmesi için Çevre ve Orman Bakanlığının kurulmasına, teşkilat ve görevlerine ilişkin esasları düzenlemektir. m. 2 Çevre ve Orman Bakanlığı nın görevleri sayılmaktadır. m. 9 Maddede, Çevre ve Orman Bakanlığı na bağlı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün görevleri sayılmaktadır. Çevre kirliliği ile ilgili olarak ölçüm, tespit ve kalite kriterlerini belirlemek ve hava kalitesinin korunması sağlamak ile yenilenebilir enerji kaynakları başta olmak üzere temiz enerji kullanımını desteklemek, ülke genelinde çevreye olumsuz etkileri olan her türlü faaliyeti izlemek, belirlemek, denetlemek, tehlikeli hallerde veya gerekli durumlarda yani karbon emisyonuna doğrudan etkili alanlarda görevli kılınmıştır. m. 12/c Orman Köy İşleri Genel Müdürlüğü nün görevleri arasında orman köylülerinin ısınma ve ısıtmada kullandıkları oduna alternatif enerji kaynaklarının kullanılmasının teşvik edilmesi ve buna yönelik teknolojilerin kullanılması ve yaygınlaştırılması konusundaki projeleri desteklemek sayılmaktadır. Değerlendirme: Kanun un verdiği görevler incelendiğinde, BM belgelerinde neden Karbon Piyasaları bakımından Çevre ve Orman Bakanlığı nın (ÇOB) ulusal odak noktası olarak gösterildiği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla CDM kapsamında ÇOB nın DNA (Designated National Authority) olması yönünde güçlü bir kanundur, zira kanaatimizce DNA in üstleneceği görevlerin büyük kısmı halihazırda ÇOB nın görevleridir. Bu görevler çok sayıda ve teknik 8 8
nitelikte olup bu çalışmada detaylı olarak yer verilmeyecektir. Bunlar daha sonraki bir çalışmanın konusu olabilecek kapsamdadır. Kanunun TANIMLAR maddesi bulunmadığı için hasredilen görevlerin kapsamı ve sınırları yoruma açıktır (ör. M.9/1: Emisyon un tanımı yapılmamıştır. Tesisler in hangi tesisler olduğu belli değildir.) 4. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI MERKEZ TEŞKİLATININ GÖREVLERİ, ÇALIŞMA ESAS VE USULLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK Çevre ve Orman Bakanlığından, Dayandığı Kanun Tarih No: 01/05/2003 4856, Resmi Gazete Tarihi: 16/01/2004 Bu Yönetmeliğin amacı; 1/5/2003 tarihli ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile belirlenen görevlerin yapılmasını, hizmetlerin geliştirilmesini, çalışmaların verimli olarak sürdürülmesini sağlamak için Çevre ve Orman Bakanlığı Merkez Teşkilatının görevleri ile çalışma esas ve usullerini belirtmektir. m. 4 Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün görevleri açıklanmıştır. Mevcut ve kurulacak tesislere emisyon ön izni ve emisyon izni vermek, emisyonları ve arıtma sistemlerini izlemek ve denetlemek, bunlardan bazılarıdır. Aynı maddenin (i) bendinde belirtilen, motorlu kara taşıtları işletenlerinin, egzoz emisyonlarının yönetmelikle belirlenen standartlara uygunluğunu belgelemek üzere Bakanlığa ait ya da Bakanlıkça yetkili kılınacak egzoz ölçüm istasyonlarında ölçüm yaptırmalarını sağlamak, bu konuda idari, mali ve teknik esas ve usulleri belirlemek de Müdürlüğün görevleri arasındadır. m. 7 Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü ne bağlı olan Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığının görevleri belirtilmiştir. Bu maddeye göre hava kalitesinin korunması ve hava kirliliğinin önlenmesi (f) Başkanlığın temel hedefleri olarak benimsenmiştir. Isınma, endüstriyel faaliyetler ve motorlu taşıt kullanımı sonucu atmosfere verilen bütün kirletici emisyonları ve arıtma sistemlerini izlemek ve denetlemek (b) Başkanlığın görevleri arasındadır. Ayrıca hava kirliliği ile ilgili olarak ölçüm, tespit ve kalite kriterlerini belirlemek, uygulamak, uygulanmasını sağlamak, ölçüm sonuçlarını değerlendirmek (d), 9 9
kurulacak tesisler için hava alıcı ortam özelliklerine göre hava kirliliği ve gürültü yönünden görüş vermek, izlemek ve gerektiğinde müdahale etmek (e), sınır ötesi kirliliği ve iklim değişikliği ile ilgili çalışmalar yapmak (g), mevcut ve kurulacak tesislere emisyon ön izni ve emisyon izni vermek (h), Motorlu kara taşıtlarını işletenlerin, egzoz emisyonlarının Hava Kalitesi Korunması Yönetmeliği ile belirlenen standartlara uygunluğunu belgelemek üzere Bakanlığa ait ya da Bakanlıkça yetkili kılınacak egzoz ölçüm istasyonlarında ölçüm yaptırmalarını sağlamak, bu konuda mali, idari, ve teknik esas ve usulleri belirlemek (k), yenilenebilir enerji kaynakları başta olmak üzere temiz enerji kullanılmasını desteklemek ve temiz enerji sağlayacak stratejilerin geliştirilmesi için çalışmalar yapmak (l), enerji tasarrufu ve enerjinin etkin kullanılması, binalarda ısı ve ses yalıtımı için ilgili kurum ve kuruluşlarla koordineli çalışmalarda bulunmak (m), görev alanına giren konularda uluslararası çalışmaları izlemek, değerlendirmek ve ulusal düzeyde uygulanmasını sağlamak (s) Başkanlığın görevlerinden bazılarıdır. m.26 Alternatif Enerji Orman ve Köy İlişkileri Genel Müdürlüğünün görevlerinden bahsedilmektedir. (c) bendinde, orman köylülerinin sosyal ve ekonomik yönden kalkındırılması, ısınma ve ısıtmada kullanılan oduna alternatif enerji kaynaklarının kullanılmasının teşvik edilmesi ve buna yönelik teknolojilerin kullanılması ve yaygınlaştırılması konusunda projelerin desteklenmesi, Müdürlüğün görevlerinden biridir. Değerlendirme: Bu Yönetmeliği konumuz kapsamında değerlendirirsek, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünün karbon piyasaları açısından en çok danışılacak mercilerden biri olacağı ve özellikle Hava Yönetimi Başkanlığının görevlerinin konumuzu ilgilendirdiğini söyleyebiliriz. Çevre ve Orman Bakanlığı nın (ÇOB), Kanun un verdiği görevler dolayısıyla, Karbon Piyasaları bakımından Atanmış Ulusal Odak Noktası DNA/AUO olma konusunda aday olabileceği görülmektedir. ÇOB içerisinde DNA/AUO olmaya aday kurum ise Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün kendisi, Müdürlüğe baglı yeni bir birim veya kurum bunyesinde halihazırda bulunan Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığı olabilir. Aday DNA/AUO nun önerilmesi bir sonraki çalışmanın konusu olacaktır. Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığı nın (m.7) uygulamalarına bakıldığında, görevi kapsamındaki emisyon izinlerinin NOx ve SO2 gibi hava kirliliğine yol açtıkları tanımlı ve bilinen gazlar için verilmekte olduğu söylenebilir. Metan ve CO2 dışındaki pek çok gaz aynı zamanda insan sağlığını tehdit eden ve kirletici olarak bilinmektedir. Ancak emisyon izinlerinin verildiği maddeler ile UNFCCC ve CDM kapsamındaki maddeler kümelerinin birbiriyle örtüşüp örtüşmediği hususunda teknik bir inceleme ve değerlendirme yerinde olacaktır. Başka bir 10 10
deyişle, Yönetmelik lafzında kirletici nin tanımı teknik incelemeye tâbi tutulmalı, CDM kapsamındaki maddelerin bu tanıma dahil olup olmadığı incelenmelidir. Kanun tekniği açısından noksan olan bir başka husus da m.26 da düzenlenen alternatif enerji hükmüdür. Burada ısıtma ve ısınmada kullanılan odun tabiri kullanılmaktadır. Tek tip odun olmadığı gibi, tüm ağaç ürünlerinin kullanılması da aynı sonucu doğurmamaktadır. Örneğin orman dibi çalılar ile budanan dalların yakıt olarak kullanılmasının yenilenebilir bir uygulama teşkil edip etmediği hususu teknik değerlendirme sonrasında tartışmaya açıktır. Dolayısıyla bu hükmün açıklığa kavuşturulması ve odun çeşitlerinde ayrıma gidilmesi yararlı olabilir. Nitekim Yönetmelik lerin kodifikasyon hiyerarşisi bakımından da konuyu kanunlardan daha detaylı düzenlemesi gerekliliğine rağmen, konuyu adeta bir kanun gibi düzenlemesi de doğru değildir. 5. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI TAŞRA TEŞKİLATININ GÖREVLERİ, ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK Çevre ve Orman Bakanlığından, Resmi Gazete Tarihi: 08/08/2004 Bu Yönetmeliğin amacı, Çevre ve Orman Bakanlığı taşra teşkilatının görev, yetki, sorumluluk ve çalışma esaslarını düzenlemektir. m.5/c Çevre ve Orman İl Müdürlüğü nün görevleri arasında: motorlu kara taşıtlarının egzoz emisyon ölçümleri ile ilgili hizmetlerin yerine getirilmesini sağlamak ve çevre kirliliği ile ilgili olarak mahallinde ölçüm ve tespit yapılmasını sağlamak, sayılmıştır. m. 7/ğ Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğü nün görevleri arasında: Atıkların kaynağında en aza indirilmesi, sınıflara ayrılması, toplanması, taşınması, geçici depolanması, geri kazanılması, bertaraf edilmesi, yeniden kullanılması, arıtılması, enerjiye dönüştürülmesi ve nihai depolanması konularında yürütülen faaliyetleri denetlemek, sayılmıştır. m.18/a.c Marmara Temiz Hava Merkezi Müdürlüğü ne, bölgesel bazda emisyon envanterleri oluşturmak, oluşturulması için resmi ve özel kuruluşlarla iletişim ve koordinasyonu sağlamak görevi verilmiştir. 11 11
Değerlendirme: Motorlu taşıtların egzoz emisyon ölçümleri, emisyon orantılı vergilendirmeye esas oluşturacağı için önemlidir, ancak karbon projelerine konu olmadığı sürece karbon piyasalarına doğrudan etki etmeyebilir. m.7/ğ bendinde atıkların enerjiye dönüştürülmesi ve nihai depolanması işlemleri karbon salımını doğrudan artırma ya da azaltma potansiyeline sahip olduğu için karbon projelerine konu teşkil etmesi muhtemeldir. Bu faaliyetleri Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğü nün denetleyeceği düzenlenmiştir. 6. NÜKLEER GÜÇ SANTRALLARININ KURULMASI VE İŞLETİLMESİ İLE ENERJİ SATIŞINA İLİŞKİN KANUN Kanun No: 5710, Kabul Tarihi, 9/11/2007, Yayımlandığı R.Gazete Tarih: 21/11/2007 Bu Kanunun amacı; enerji plan ve politikalarına uygun biçimde, elektrik enerjisi üretimi gerçekleştirecek nükleer güç santrallarının kurulması, işletilmesi ve enerji satışına ilişkin usul ve esasları belirlemektir. Geçici m. 2 (e) bendinde ihale (Bahsedilen ihale, yerli kömür yakıtı elektrik santrali yapılması amacıyla kömür tahsis rödovans ihalesidir. Yerli kömür yakıtlı santraller teşvik edilmek istenmektedir) kapsamındaki santraller için, Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde belirlenen emisyon sınır değerlerini sağlamak kaydıyla, Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde (mülga) belirlenen (HAVA KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ ne bakılmalıdır), hava kalitesi sınır değerlerinin, projenin uygulanmasına imkan verecek şekilde Çevre ve Orman Bakanlığınca yeniden belirleneceği öngörülmüştür. Değerlendirme: Elektrik enerjisi üretimi gerçekleştirecek nükleer güç santrallarının kurulması, işletilmesi ve enerji satışı sürecinde, Çevre ve Orman Bakanlığı na nükleer santral projelerinin uygulanmasına imkan vermek üzere hava kalitesi sınır değerlerini projenin uygulanmasına imkan verecek şekilde yeniden belirleme yetkisi verilmiştir. Burada Çevre ve Orman Bakanlığı na projenin gerçekleştirilmesini saglamak amacıyla Yonetmelikte belirlenen değerlerden farklı değerleri kabul etme konusunda muğlak bir takdir yetkisi verilmiştir. Bu takdir yetkisinin emisyon açısından olumsuz etkileri de olabilecektir. 12 12
7. SANAYİ KAYNAKLI HAVA KİRLİLİĞİNİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Çevre ve Orman Bakanlığından, Resmi Gazete Tarihi: 03/07/2009 Bu Yönetmeliğin amacı, sanayi ve enerji üretim tesislerinin faaliyeti sonucu atmosfere yayılan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki emisyonları kontrol altına almak; insanı ve çevresini hava alıcı ortamındaki kirlenmelerden doğacak tehlikelerden korumak; hava kirlenmeleri sebebiyle çevrede ortaya çıkan umuma ve komşuluk münasebetlerine önemli zararlar veren olumsuz etkileri gidermek ve bu etkilerin ortaya çıkmamasını sağlamaktır. [Bu yönetmelik, karbon piyasaları açısından birincil derecede önemlidir. Aşağıda emisyonlarla ilgili doğrudan bilgi verilen ve konu açısından öne çıkan maddeler incelenmiş olup, uyulacak esas ve usuller için yönetmeliğe bakılması gerekmektedir.] [Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ile paralel hükümler vardır, karşılaştırılmalı olarak da incelenebilir.] m. 1 Amaç maddesidir. m. 2 Kapsam maddesidir. Bu yönetmeliğin, Tesislerin kurulması ve işletilmesi için gerekli olan ön izin, izin, şartlı ve kısmi izin başvuruları, tesisten çıkan emisyonun ve tesisin etki alanı içerisinde hava kirliliğinin önlenmesinin tetkik ve tespiti ile, tesislerin, yakıtların, ham maddelerin ve ürünlerin üretilmesi, kullanılması, depolanması ve taşınmasına ilişkin usul ve esasları kapsayacağı belirtilmiştir. Maddenin devamında, yönetmeliğin kapsamı dışında bırakılan alanlar belirtilmiştir. (3) nolu paragrafta, Tesis Ek 8 İzne Tabi Tesisler Listesinde yer almıyorsa tesis iç ortamında hiçbir emisyonun oluşmadığı durumlarda ve bu kapsamda hava alıcı ortamına baca, kapı, pencere ya da benzeri açıklıklardan herhangi bir emisyonun söz konusu olmadığı tesis, alet ve düzenekleri ve alan kaynaklı emisyonların oluşmadığı faaliyetlerin yönetmelik kapsamı dışında bırakılacağı belirtilmiştir. m. 4 Tanımlar maddesidir. Emisyonla doğrudan ilgili olarak şu tanımlar yapılmıştır: 13 13
(b) Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığı (g) Emisyonlar: Yakıt ve benzerlerinin yakılmasıyla; sentez, ayrışma, buharlaşma ve benzeri işlemlerle; maddelerin yığılması, ayrılması, taşınması ve diğer mekanik işlemler sonucu bir tesisten atmosfere yayılan hava kirleticiler (ğ) Emisyon Envanteri: Sınırları belirlenmiş herhangi bir bölgede, hava kirletici kaynaklardan belli bir zaman aralığında atmosfere verilen kirleticilerin listesi, miktarı ve bunların toplam kirlilik içindeki paylarını gösteren bilgiler (h) Emisyon Faktörü: Herhangi bir faaliyetten veya ekipmandan kaynaklanan belirli bir kirleticinin birim hammadde, birim yakıt, birim hacim, birim zaman, birim alan için ortalama emisyon miktarı (ı) Emisyon İzin Dosyası: Bu Yönetmeliğe göre hazırlanan tüm belge, bilgi ve dokümanları içeren emisyon iznine esas dosya (i) Emisyon Kaynağı: Atmosfere emisyon veren baca veya baca dışı kaynaklar (j) Emisyon Ölçüm Raporu Geçerlilik Süresi: İlk ölçüm tarihi esas alınarak, Ek 8 Listesine göre A grubu emisyon izne tabi tesisler için emisyon ölçüm raporu geçerlilik süresi olan iki yılı, B grubu emisyon izne tabi tesisler için emisyon ölçüm raporu geçerlilik süresi olan üç yıl (p) İzin: Emisyon Ön İzni ve Emisyon İzni (z) Tesis: Atmosfere emisyon veren her bir ünite veya üniteler bütününü, makineler, aletler ve diğer sabit düzenekleri, üzerinde madde depolanan, boşaltılan ve iş yapılan mülkler (cc) Üretim Prosesi: Yakıtın ham madde ile birlikte muamele gördüğü veya yakıttan elde edilen enerjinin hammaddeyi veya ürünü kurutma, kavurma ve benzeri işlemlerde kullanıldığı ve bacasından proses kaynaklı baca gazı emisyonlarının ve yanma gazlarının birlikte çıktığı veya sadece proses kaynaklı baca gazı emisyonlarının çıktığı tesisler m. 5 İzne tabi tesisler açıklanmıştır. Çalışmaları ve yapısı nedeniyle insan sağlığı ve çevre üzerinde önemli olumsuz etkisi olan Ek 8 A ve B listelerinde yer Alan tesislerin kurulması ve işletilmesi için, bu Yönetmelik hükümlerine göre planlama aşamasında Emisyon Ön İzni ve işletme aşamasında Emisyon İzni alınması gerekir. (2) Ek 8 Liste A da yer alan tesislerin izni, Bakanlık (Çevre ve Orman Bakanlığı) tarafından verilir. Bakanlık, bu yetkisini taşra teşkilatına devredebilir. (3) Ek 8 Liste B de yer alan tesislerin izni, Valilik tarafından verilir. 14 14
m. 6 İzne tabi tesislerin kurulması ve işletilmesinde uyulması gereken esaslar ve usul açıklanmıştır. m. 7 Emisyon ön izni verilirken uyulması gereken esaslar ve usul açıklanmıştır. m. 8 Emisyon izin başvurusu yapılırken uyulması gereken esaslar ve usul açıklanmıştır. m. 9 Emisyon izni dosyasının incelenmesi ve karar verilmesinde uyulması gereken esaslar açıklanmıştır. m. 10 Emisyon izni belgesi verilmesi süreci açıklanmıştır. m. 11 Şartlı ve kısmi izin açıklanmıştır. m. 12 Bir işletmeden/tesisten kaynaklanan emisyonların etkilerinin komşu bir taşınmaza zarar vermesini önlemek amacıyla zararlı etkinin ortadan kaldırılması için gerekli tedbirlerin alınması faaliyet sahibinden, yetkili merci (Bakanlık/Valilik) tarafından istenir. Daha önce verilen ve kesinleşen bir izin bu Yönetmelik hükümlerine aykırılığın tespit edilmesi durumunda kaldırılır. m. 13 İzne tabi tesislerde yapılacak değişikliklerin nasıl yapılacağı ve usulü açıklanmıştır. m. 14 Teyit zorunluluğu getirilmiştir. İşletme yetkilileri, emisyon izni olan işletmeler için, emisyon iznine esas ölçüm raporunun tarihi esas alınarak, Ek 8, Liste A da yer alan tesisler için her iki yılda bir, Ek 8, Liste B de yer alan tesisler için her üç yılda bir, izin anında öngörülen verilerden herhangi bir sapma olup olmadığını ve tesiste yapılan iyileştirmeleri rapor etmek zorundadır. m. 16 İznin uzatılmasına ilişkin uyulması gereken esaslarve usul açıklanmıştır m. 17 İznin iptal edilmesi uyulması gereken esaslar ve usul açıklanmıştır m. 18 İşletmenin adının değiştirilmesi ve/veya işletmenin devredilmesi halinde emisyon izinlere ilişkin bir düzenlemedir. 15 15
m. 19 İzne tabi olmayan tesislerin kurulması, yapısal özellikler ve işletilmesinde aranacak şartların neler olduğuna ilişkin bir düzenlemedir. m. 23 Emisyon tespiti ve sınırlaması ile ilgili uyulacak şartlar düzenlenmiştir. m. 26 Sürekli ölçümler ile ilgili bilgi verilmiştir. m. 27 Ölçümler için yapılacak harcamalar ile ilgili bilgi verilmiştir. m. 28 Ölçüm sonuçları hakkında bilgi verilmesi düzenlenmiştir. m. 29 Toplam emisyon sınırlaması düzenlenmiştir. m. 32 Kaza sonucu emisyon düzenlenmiştir. Bir tesisten ihmal sonucu veya ihmale dayalı gereken tedbirlerin alınmaması sonucu normal çalışmasında öngörülenden fazla ve hava kirliliğine yol açacak şekilde emisyon yayılırsa veya hava kalitesini bozacak şekilde kimyasal maddeler hava alıcı ortamına atılırsa, işletme sahibi/işletmeci, emisyonun en kısa sürede normal seviyeye inmesi için gerekeni yapar. Yetkili merci, kaza sonucu çıkan emisyonun normal seviyeye indirilmesi için işletme sahibine veya işletmecisine gerekli tedbirleri almasını ister. m. 34 İzne tabi tesislerin denetlenmesi düzenlenmiştir. m. 35 Sera gazlarının azaltılmasına ilişkin bir düzenlemedir. İşletme sahipleri/işletmeciler tesislerinde üretimden, yakıt tüketiminden ve yakma sistemlerinden kaynaklanan sera gazlarının (Karbondioksit CO 2, Metan CH 4, Nitrozoksit N 2 O, Hidrofloro karbonlar HFCs, Perfloro karbonlar PFCs, Kükürt hegzaflorid SF 6 ve kloro floro karbonlar CFCs) miktarlarını (ton/yıl ton/ay) belirlemek ve alınan sera gazlarını azaltma önlemlerini açıklamakla yükümlüdür. Sera gazları ve enerji verimliliği mevzuatı kapsamında yapılan çalışmalar ile ilgili bilgiler emisyon izin dosyasında ayrı bir bölüm olarak verilmelidir. Bilgilerin bu Yönetmelikte belirtilen teyit zorunluluğundan bağımsız olarak her yıl Bakanlığa gönderilmesi zorunludur. Geçici m. 1, 2, 3 Bu maddelerde, yeni emisyon sınır değerleri, emisyon izni almış işletmeler, emisyon izni almamış işletmeler, emisyon izin belgesi geçerlilik süresine ilişkin düzenlemeler mevcuttur. 16 16
Değerlendirme: Bu Yönetmelik, sanayi ve enerji üretim tesislerinden kaynaklanan hava kirliliğinin yönetimi, azaltılması ve buna karşı önlemler alınması açısından önemli olup, aynı zamanda karbon 1 emisyonlarının düzenlendiği birçok madde olması açısından önemlidir. Genel olarak değerlendirildiğinde, yönetmelikte emisyon izin başvuruları, emisyon izinleri (ön izin izin), şartlı ve kısmi izinler, başvuru süreçleri, izinlerin kimler tarafından verildiği, denetimlerin nasıl ve kimler tarafından yapıldığı, izin iptalleri gibi birçok husus düzenlenmiştir. Ayrıca tesis faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazı salınımının azaltılması gerekliliğine dair bir düzenleme bulunmaktadır. Burada asıl yetki mercinin Çevre ve Orman Bakanlığı ve diğer ilgili yetkili mercinin Valilikler olduğu görülmektedir. Ülkemizden salınan emisyon miktarının belirlenmesi açısından oldukça önemlidir. 8. ENDÜSTRİ TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN HAVA KİRLİLİĞİNİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Çevre ve Orman Bakanlığından, Resmi Gazete Tarihi: 22 Temmuz 2006 Bu Yönetmeliğin amacı, sanayi ve enerji üretim tesislerinin faaliyeti sonucu atmosfere yayılan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki emisyonları kontrol altına almak; insanı ve çevresini hava alıcı ortamındaki kirlenmelerden doğacak tehlikelerden korumak; hava kirlenmeleri sebebiyle çevrede ortaya çıkan umuma ve komşuluk münasebetlerine önemli zararlar veren olumsuz etkileri gidermek ve bu etkilerin ortaya çıkmamasını sağlamaktır. [Bu yönetmelik, karbon piyasaları açısından birincil derecede önemlidir. Aşağıda emisyonlarla ilgili doğrudan bilgi verilen ve konu açısından öne çıkan maddeler incelenmiş olup, belirtilen yerlerde Yönetmeliğe bakılması için atıfta bulunulmuştur.] [Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ile paralel hükümler var, karşılaştırılmalı olarak incelenebilir.] 1 Bu çalışma genelinde karbon kelimesi, CO2e, yani karbon dioksit eşleniği sera gazlarının tümü yerine kullanılmaktadır. 17 17
m. 2 Kapsam maddesidir. Tesislerin kurulması ve işletilmesi için gereki olan ön izin, izin, şartlı izin ve kısmi izin başvuruları ve tesisten çıkan emisyonun ve tesisin etki alanı içerisinde hava kirliliğinin önlenmesi tetkik ve tespiti ile, tesislerin, yakıtların, ham maddelerin ve ürünlerin üretilmesi, kullanılması, depolanması ve taşınmasına ilişkin usul ve esaslar, bu yönetmeliğin kapsamını oluşturmaktadır. m. 4 Tanımlar maddesidir. Şu kavramların tanımları yapılmıştır: Dış hava, kirletici, hava kalitesi, emisyonlar, tesis, yakma tesisi, üretim prosesi, biyokütle, yetkili merci, izin (emisyon ön izni ve emisyon izni olarak), teknolojik seviye, üretmek, emisyon envanteri, kritik bölge, kısa vadeli sınır değer, uzun vadeli sınır değer, bakanlık, belge (emisyon izin belgesi olarak), yönerge, emisyon izin dosyası, yönetmelikler, içten yanmalı motorlar, gaz motorları, dizel motorlar, kritik meteorolojik şartlar, iştermin planı, emisyon ölçüm raporu geçerlilik süresi, mevcut tesis, yeni tesis. m. 5 İstisna maddesidir. (c) bendinde hava alıcı ortamına baca, kapı, pencere ya da benzeri açıklıklardan herhangi bir emisyonun söz konusu olmadığı tesis, alet ve düzeneklerde bu yönetmeliğin uygulanmayacağı belirtilmiştir. m. 6 İzne tabi tesisler belirtilmiştir. Çalışmaları ve yapısı nedeniyle insan sağlığı ve çevre üzerinde önemli olumsuz etkisi olan EK 8, A ve B listerinde yer alan tesislerin kurulması ve işletilmesi için, bu Yönetmelik hükümlerine göre, Emisyon Ön İzni (planlama aşamasında) ve Emisyon İzni (işletme aşamasında) alınması gerekir. Bu maddeye göre, yönetmelik EK 8 Liste A da yer alan tesislerin izni, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından verilir. Bakanlık bu yetkisini taşra teşkilatına devredebilir. EK 8 Liste B de verilen tesislerin izni, İl Mahalli Çevre Kurulunun uygun görüşü alınarak Valilik tarafından verilir. m. 7 İzne tabi tesislerin kurulması ve işletilmesinde uyulması gereken esaslar düzenlenmiştir. m. 8 Emisyon ön izni verilirken hangi esasların uygulanacağı açıklanmıştır. Bu maddenin ayrıntılı olarak incelenmesi faydalı olacaktır. m. 9 Emisyon izin başvurusunun nasıl yapılacağı açıklanmıştır. Başvuru Valililiğe yapılmaktadır. Bu maddenin ayrıntılı olarak incelenmesi faydalı olacaktır. m. 10 Emisyon izin dosyasının incelenmesi ve karar verilmesi açıklanmıştır. EK 8 de bulunan B listesi kapsamındaki tesisler için hazırlanmış Emisyon İzin Dosyası, Valilik tarafından bu 18 18
Yönetmelik hükümleri çerçevesinde 25 iş günü içerisinde değerlendirilirve uygun bulunursa il mahalli çevre kuruluna sunulur. İl mahalli çevre kurulunun görüşü alınarak, emisyon izni Valilik tarafından verilir. Eksiklerin tamamlanması için geçen süreler belirtilen süreye dahil tutulmamıştır. A listesi içinse, Yönetmelikte belirtilen hususlar çerçevesinde hazırlanmış olan emisyon izin dosyası Valilik tarafından oluşturulacak komisyonca incelenerek uygun bulunması halinde Bakanlığa gönderilir. Bakanlık tarafından emisyon izin dosyası Yönetmelik hükümleri çerçevesinde başvuru evraklarının tam olarak Bakanlığa sunulmasından sonra 45 iş günü içerisinde incelenerek sonuçlandırılır. Gerektiği hallerde yerinde inceleme yapılabileceği; belirtilen sürelerin dosya Bakanlığa ulaştıktan sonra başlayacağı ve eksikliklerin tamamlanması için belirtilen sürelerin dahil olmayacağı ayrıca belirtilmiştir. İnceleme ve değerlendirme esas ve usulleri hakkındaki detaylar için bu maddenin ayrıntılı olarak incelenmesi yerinde olacaktır. m. 11 Emisyon izin belgesi verilmesi açıklanmıştır. Emisyon izni verilmesine karar verildikten sonra emisyon izni, emisyon izin belgesi ile belgelendirilir ve tesis sahibine verilir. Emisyon izin belgesi içeriği ve gerekli hususlar yetkili merci tarafından belirlenir. Emisyon izin belgesinin açılma ve çalışma ruhsatı yerine kullanılamayacağı, tesisin sadece bu yönetmelik hüküm ve sınır değerlerine uygun olduğuna ilişkin bir belge niteliği taşıdığı belirtilmiştir. EK 8 A listesi için, bu belge Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından verilir. B listesi içinse, emisyon izin belgesi Valilik tarafından verilir. İzin kararı ve gerekçeleri, talep edilmesi halinde ilgililere bildirilir. m. 12 Şartlı ve kısmi izin husuları açıklanmıştır. Faaliyet sahibinin başvurusu üzerine işletmenin tümü veya bir bölümünün kurulmasına ve işletilmesine şartlı veya kısmi izin verilebileceği belirtilmiştir. Ayrıntılar madde metninde bulunmaktadır. m. 13 Bir tesisten kaynaklanan emisyonların etkilerinin komşu bir taşınmaza zarar vermesini önlemek amacıyla daha önce verilen ve kesinleşen bir iznin kaldırılamayacağı; ancak bu zararlı etkinin ortadan kaldırılması için gerekli tedbirlerin alınmasının faaliyet sahibinin istenebileceği belirtilmiştir. m. 14 İzne tabi tesislerde yapılacak değişiklikler belirtilmiştir. 19 19
m. 15 Teyit zorunluluğu bu maddede düzenlenmiştir. Tesis yetkilileri, emisyon izni alan Ek 8 liste A da yer alan tesisler için her iki yıldabir, Ek 8 Liste B de yer alan tesisler için her üç yılda bir, izin anında öngörülen verilerden herhangi bir sapma olup olmadığını ve tesiste yapılan iyileştirmeleri rapor etmek zorundadır. Bahsedilen raporun düzenlenmesine ilişkin usul ve esaslar için maddenin devamında belirtilmiştir. m. 19 İznin iptali düzenlenmiştir. Aşağıdaki durumların varlığı halinde izin iptal edilir. İzin iptal kararının tebliğ edildiği tarihte izin geçersiz sayılır. İznin iptaline sebep olan durumlar şunlardır: (a)izin bu Yönetmeliğin 12 nci maddesine göre verilmişse ve izin sahibi bu şartlara uymamışsa, b) İzin verilmesinde esas alınan emisyon sınırları aşılmışsa sürekli emisyon ölçümü yapabilen tesislerde, bir yıl içinde yapılan ölçümlerin zamanın % 5 inde limit değerleri aşması halinde veya tesisi işleten bu Yönetmeliğin 15 inci maddesinde belirtilen sürelerde, izin anında öngörülen verilerden herhangi bir sapma olup olmadığını emisyon raporu ile izin vermeye yetkili mercie bildirmediği takdirde, c) Yetkili merci tarafından bu Yönetmelik hükümlerine göre izin verilmesinden sonra, izin verilmesine mani olacak ek bilgiler edinilmişse ve/veya iznin kaldırılmaması kamu menfaatini tehlikeye sokuyorsa, ç) Daha önce verilen izin henüz uygulamaya konulmadan, yetkili merci izin esaslarının değiştirilmesi sonucu izin veremiyor ise ve iznin kaldırılmaması kamu menfaatini tehlikeye sokuyorsa, d) Çevre ve insan sağlığı yönünden tehlike arz ediyorsa, iznin iptal edileceği belirtilmiştir. m. 21 Tesisin el veya isim değiştirmesi hallerinde izlenecek usul ve yerine getirilmesi gerekenler açıklanmıştır. Belirtilen sürede emisyon izni vermeye yetkili merciye başvurulması, bildirim yapılması, değişiklikler varsa bunların bildirilmesi gerekir. Önceden verilmiş olan emisyon izin raporu süresi içinde el veya isim değiştiren tesise ilişkin olarak, ilave ölçüm istenmeksizin, yeni emisyon belgesinin düzenleneceği belirtilmiştir. 20 20
m. 23 İzne tabi olmayan tesisler gösterilmiştir. Ayrıca bu tesislerden yayılan emisyonların bu yönetmelikte belirtilen hüküm ve sınırların üzerinde olamayacağı belirtilmiştir. m. 27 Emisyon tespiti ve sınırlaması açıklanmıştır. Usul ve esaslar için madde metnine bakılmalıdır. m. 28 Emisyon ölçüm raporunun içeriği, Bakanlıkça tespit edilir. Bu rapor kamuya ifşa edilmez; ancak bilimsel araştırmalarda kullanılmak üzere bilim kuruluşları açısından bir istisna getirilmiştir. m. 30 Sürekli ölçümlerle ilgili bilgi verilmiştir. m. 31 Ölçümler için yapılacak harcamalara ilişkin bilgi verilmiştir. Ölçüm kayıtlarının tesisi işleten tarafından en az beş yıl muhafaza edilmesi gerektiği belirtilmiştir. m. 33 Toplam emisyon sınırlaması düzenlenmiştir. Valilik, sanayi tesislerinin yoğun olarak bulunduğu, kritik bölgelerde faaliyet gösteren tesislerin tümünden herhangi bir anda dış havaya verilen toplam emisyonu sınırlandırıcı tedbirler isteyebilir. Kritik bölgeler, Valilik tarafından belirlenir. Valilik, bu bölgelere kurulacak izne tabi olan veya olmayan yeni bir tesisin toplam emisyon miktarıyla ilgili olarak geçici veya sürekli sınırlandırma kararları alabilir veya yeni bir tesisin bölge içinde kurulmasına Planlama, ÇED ve Ön İzin aşamalarında yapılan değerlendirmelerde dikkate alınarak izin vermeyebilir. Gerekli görülmesi halinde, Bakanlık bu yetkiyi kullanır. m. 38 İzne tabi tesislerin denetlenmesi düzenlenmiştir. Yetkili mercinin (Çevre ve Orman Bakanlığı ve Valilik) görevlendirdiği uzman kişiler denetimi yaparlar. Bakanlık bu yetkisini 5491 sayılı Kanunun 12. maddesi gereğince devredebilir. m. 39 Tesis sahipleri veya işleticileri, tesisteki faaliyetler sonucu ortaya çıkan sera gazı salınım miktarlarını belirlemek ve azaltma önlemlerini açıklamakla yükümlüdürler. Sera gazları ile ilgili bilgiler emisyon izin dosyasında ayrı bir bölüm olarak verilmelidir. Teyit zorunluluğundan bağımsız olarak, her yıl bu bilgiler Çevre ve Orman Bakanlığına gönderilmek zorundadır. m. 40 İdari yaptırımlar belirtilmiştir. Madde metninde tesis işletenler ve sahipleri açısından uygulanacak idari yaptırımlar bulunabilir. 21 21
m. 41 Emisyon sınır değerleri belirtilmiştir. 01.01. 2010 tarihinden itibaren, EK 7 deki tablolar ve sınır değerleri uygulanacaktır. m. 42 7/10/2004 tarihli ve 25606 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğine (mülga) göre emisyon izni almış olan tesislerin, bu yönetmeliğin 15. maddesi (teyit zorunluluğu) uyarınca faaliyetlerini sürdürecekleri belirtilmiştir. m. 43 7/10/2004 tarihli ve 25606 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinin yürürlükten kaldırıldığı bu maddede ifade edilmiştir. Geçici m. 1, 2 m. 43 te belirtilen yönetmelik kapsamında alınan emisyon izinleri ve yetkili mercilere sunulan emisyon başvuru dosyalarına ilişkin düzenlemeler bu maddelerde bulunmaktadır. Geçici m. 3 İş termin planına ilişkin bir maddedir. Değerlendirme: Bu Yönetmelik, endüstri tesislerinden kaynaklanan hava kirliliğinin yönetimi, azaltılması ve buna karşı önlemler alınması açısından önemli olup, aynı zamanda karbon emisyonlarının düzenlendiği birçok madde olması açısından önemlidir. Genel olarak değerlendirildiğinde, yönetmelikte emisyon izin başvuruları, emisyon izinleri (ön izin izin), şartlı ve kısmi izinler, başvuru süreçleri, izinlerin kimler tarafından verildiği, denetimlerin nasıl ve kimler tarafından yapıldığı, izin iptalleri gibi birçok husus düzenlenmiştir. Ayrıca tesis faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazı salınımının azaltılması gerekliliğine dair bir düzenleme bulunmaktadır. Burada asıl yetki mercinin Çevre ve Orman Bakanlığı ve diğer yetkili mercinin Valilikler olduğu görülmektedir. Yönetmelik EK 8 de bulunan listelere bakılması gerekmektedir. Bu ekte izne tabi olan tesislerin listesi yapılmıştır. A listesinde bulanan enerji üretimi yapan tesisler, şeker fabrikaları, atık ve atık maddelerin değerlendirildiği tesisler, petrol rafineleri vd. tesisler için, Çevre ve Orman Bakanlığı emisyon izin belgesi vermekle yetkili mercidir. B listesinde ise sigara fabrikaları, çay fabrikaları, maya üretim tesisleri, katı, sıvı ve gaz yakıtlı termik santraller vd. tesisler bulunmaktadır ve bu tesislere ilişkin emisyon izin belgesi Valilikler tarafından verilmektedir. Bu açıdan listeler emisyon izin başvurularından hangi kurallara tabi olunacağı açısından yol gösterici olmaktadır. Ülkemizden salınan emisyon miktarının belirlenmesi açısından oldukça önemlidir. 22 22
9. HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ Çevre ve Orman Bakanlığından, Resmi Gazete Tarihi: 06.06.2008. Resmi Gazete Sayısı: 26898 m.4/j Kirletici nin tanımı yapılmıştır. m. 8 Hava Kalitesinin Değerlendirilmesine ilişkin bir maddedir. Bakanlık ve İl Çevre ve Orman müdürlükleri, belirli bir zaman dilimi içinde veya sürekli olarak aşağıdaki fıkralara göre hava kalitesini değerlendirir. Değerlendirilecek kirleticiler, madde metninde belirtilmiştir. Kirleticiler için kirletici konsantrasyonunda önemli bir değişiklik meydana gelirse, her bir "bölge" veya "alt bölge"nin sınıflandırılması her beş yılda bir veya daha erken tekrar gözden geçirileceği beliritilmiştir. Maddenin devamında hava kalitesinin değerlendirilmesinde izlenecek yöntemler, ölçümlerin nasıl yapılacağı ve uygulanacak modeler hakkında bilgi verilmektedir. m. 9 Hava kalitesi hedeflerine ulaşılması, uygulaması ve yürütülmesi başlığı altında, uyumluluğun sağlanması için alınması gereken önlemler beliritilmiştir. Bakanlık ve il çevre ve orman müdürlüklerinin, 5 inci madde ile Ek I'de belirtilen limit değerleri sağlamak için gerekli önlemleri alması gerektiği ve bu önlemlerin hava, su ve toprağın korunması için entegre bir yaklaşımla uyum içinde ve işyerinde sağlık ve güvenliğin korunmasıyla ilgili hükümlerle çatışmayacak şekilde olmasının zorunda olduğu belirtilmiştir. Bakanlık ve il çevre ve orman müdürlüklerinin, 7 nci maddeye göre belirlenen "bölge" ve "alt bölge"lerde ozon için uzun vadeli hedeflere ulaşmak amacıyla ekonomik önlemler hazırlar ve uygulayacağı ve bu önlemlerin 10 uncu maddenin altıncı fıkrasında belirtilen plan veya programlarla uyumlu olmak zorunda olacağı açıklanmıştır. Bu önlemler hakkındaki bilgilerin kamuoyuna açıklanacağı belirtilmiştir. Ozon konsantrasyonlarının uzun vadeli hedeflerin altında olduğu "bölge" ve "alt bölge"lerde, bu seviyelerin, sınır ötesi ozon kirliliği ve meteorolojik şartlar gibi faktörler de göz önünde bulundurularak ve gerekli önlemler alınarak korunacağı ve Bakanlık ve il çevre ve orman müdürlüklerinin, arsenik, kadmiyum, nikel ve benzo(a)pirenin sürdürülebilir kalkınma ile mümkün olduğunca uyumlu olması durumunda, diğer kirletici seviyelerinin limit veya hedef değerin altında olduğu "bölge" ve "alt bölge"lerde en iyi hava kalitesini korumak için çaba göstereceği son fıkrada düzenlenmiştir. 23 23
[Bakanlık ve İl Çevre ve Orman Müdürlükleri hava kalitesinin değerlendirilmesi, yönetimi, korunması ve bu kapsamda önlemler alması hususlarında yetkilidir. Ayrıca kamuoyunun bilgilendirilmesi de, Bakanlık ve İl Çevre ve Orman Müdürlüklerinin yetkisi dahilindedir.] m. 10 Temiz Hava Planına ilişkin bir maddedir. Bakanlık ve İl Çevre ve Orman Müdürlükleri dış havadaki kirletici seviyelerini belirler, hava kalitesi sınıflandırmaları yapar. Bir liste oluşturur ve her sene bu sınıflandırmayı gözden geçirir. (3) nolu paragrafta İl çevre ve orman müdürlüklerinin, Ek I'de belirtilen bir veya daha fazla limit değer artı tolerans paylarının aşılması durumunda, ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içerisinde söz konusu Ek'te belirtilen süre içinde limit değerlere ulaşılmasını sağlamak için gerekli önlemleri ortaya koyan bir temiz hava planı hazırlaması veya hazırlatması gerektiği belirtilmiştir. Temiz hava planının asgari Ek IV'de listelenen bilgileri kapsayacağı öngörülmüştür. [Temiz Hava Planı, hava kalitesinin değerlendirilmesinde ve yönetiminde bir yol haritası çıkarılması açısından önem taşımaktadır. Burada Çevre ve Orman Bakanlığı nın koordinatörlük rolü ön plana çıkmıştır.] m. 11 Eylem Planına ilişkin bir maddedir. İl çevre ve orman müdürlükleri, ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içerisinde Ek I'de belirtilen bir veya daha fazla uyarı eşiği veya limit değerin aşılması riski varsa, bu aşımların süresini kısıtlamak veya riski azaltmak için kısa vadede alınacak önlemleri içeren bir eylem planı hazırlar. Eylem planları 10 uncu maddede bahsedilen temiz hava planının bir parçası olabilir. Bu planlar, özel duruma bağlı olarak, limit değerlerin aşılmasına katkıda bulunan motorlu araç trafiğini de içeren faaliyetleri kontrol etmek ve gerektiğinde askıya almak için gerekli önlemleri içerebilir. Ek I'de belirtilen limit değerlerin aşılması riski varsa, sadece söz konusu ekte belirtilen limit değerlere ulaşılacak tarihten sonra eylem planları hazırlanır. Ozon için uyarı eşiğinin aşılma riski varsa ve bu riski azaltmak veya uyarı eşiğinin aşılma şiddetini veya süresini azaltmak için önemli bir potansiyel varsa Bakanlık ve il çevre ve orman müdürlükleri, ilgili "bölge"ler için belirli yerel durumları dikkate alarak, kısa vadede alınacak belirli önlemleri gösteren eylem planları hazırlar. Eğer uygun olursa, Dışişleri Bakanlığı ile koordinasyon içinde komşu üye ülkelerde, komşu "bölge"leri de içine alan katılımlı kısa vadeli eylem planları hazırlanabilir ve uygulanabilir. İl çevre ve orman müdürlükleri, belirli eylemler için tetikleme seviyelerini içeren bir eylem planı 24 24