Ondokuz Mayis Univ Dis Hekim Fak Derg 2006; 7 (3): 199 204 OLGU SUNUMU ki Anterior Diastema Vakas n n Fiberle Güçlendirilmifl Kompozit Materyali Kullan larak Ortodontik Pekifltirme Tedavilerinin Yap lmas # Using Fiber Reinforcement Material For Orthodontic Retention of Two Anterior Diastema Cases T. Burak ÖZÇEL K *, M. Birol ÖZEL **, Onur ÖZÇEL K ***, Rukiye KAPLAN **** ÖZET Diastema vakalar ortodontik olarak düzeltilmeleri sonras nda daimi pekifltirme tedavisi gerektiren durumlard r. Bu amaçla çeflitli yöntemler önerilmifltir. Bunlar aras nda çok yüksek dayan kl l a sahip polietilen fiberlerin kompozit rezin materyali ile birlikte kullan larak yap lan pekifltirme tedavi yöntemi oldukça yenidir. Bu dokuma formunda bulunan polietilen fiber (Ribbond) materyalin yüzeyi elektrokimyasal ifllemlerin uygulanmas yla kompozit rezinlerle tam bir kimyasal ba lant oluflturmakta ve retansiyonunu güçlendirmektedir. Bu fiber materyali nötral rengi nedeniyle iyi estetik özelli e sahiptir. Bu çal flman n amac anterior diastemal iki vakan n ortodontik tedavileri sonras nda polietilen fiber ile güçlendirilmifl kompozit rezin materyali ile yap lan daimi pekifltirme tedavilerinin sunulmas d r. Anahtar sözcükler: polietilen fiber, güçlendirme, ortodontik pekifltirme tedavisi, diastema ABSTRACT Diastema cases require permanent retention of the orthodontic correction. Various retention methods are suggested for this purpose. Among these ultrahigh-modulus polyethylene fibers used with composite resin material for retention is a new method. This woven polyethylene fiber (Ribbond) is electrochemically treated to make its surface chemically reactive to the composite resins causing it to become trully integral, reinforcing member of the retention. It retains esthetic qualities because of the neutrality of the color of the reinforcing material. The aim of this study is to present two cases of anterior diastema corrected orthodontically and the permanent retention made with polyethylene fiber reinforced with composite resin material. Key words: polyethylene fiber, reinforcement, orthodontic retention, diastema Gelifl tarihi : 26.07.2005 Kabul tarihi : 26.12.2005 Received date : 26.07.2005 Accepted date : 26.12.2005 Girifl # Araflt rma, Gazi Üniversitesi Difl Hekimli i Fakültesi, 2. Uluslararas Bilimsel Kongresi nde (4-6 Haziran 2001, Bilkent Otel-Ankara) poster olarak sunulmufltur. * Baflkent Üniversitesi, Difl Hekimli i Fakültesi, Protetik Difl Tedavisi Anabilim Dal, Ankara ** Ankara Üniversitesi, Difl Hekimli i Fakültesi, Ortodonti Anabilim Dal, Ankara *** Çukurova Üniversitesi, Difl Hekimli i Fakültesi, Periodontoloji Anabilim Dal, Adana **** A z ve Difl Sa l Merkezi, Diyarbak r Ortodontik tedavilerin amaçlar ndan biri; elde edilen tedavi sonucunun kal c l n n sa lanmas d r. Bu amaçla yap lan uygulamalara pekifltirme tedavisi ad verilmektedir. Pekifltirme tedavisi difllerin ideal estetik ve fonksiyonel pozisyonda tutulmas anlam n tafl maktad r. Pekifltirme tedavisinin gereklili ine tedavi planlamas n n en bafl nda teflhifl aflamas nda karar verilmelidir. Do ru teflhis, mant kl tedavi plan, süresi ideal estetik ve fonksiyonu sa lamakla kalmay p, devaml l n da korumal d r. Tedaviden sa lanan fayda ço unlukla mekanik apareylerle yap lacak olan pekifltirme tedavisini basitlefltirir. Di er yandan yanl fl teflhis ve tedavi plan pekifltirme tedavisini daha karmafl k bir hale getirebilir 1,2. ki veya daha fazla difl aras nda görülen boflluklar diastema olarak tan mlanmaktad r 2,3. Morfogenetik boflluklar, difl boyutu uyuflmazl klar, rksal özellikler, labial frenulum pozisyonu, difllerdeki rotasyon ve e ilmeler, sürnümere difller, patolojik oluflumlar, orodigital al flkanl klar ve travmatik okluzyon diastemalar n etyolojik faktörleri aras nda say lmaktad r 3. 199
Özçelik, Özel, Özçelik ve Kaplan Diastema vakalar nda elde edilen durumun korunmas için, bu vakalarda daimi veya yar daimi pekifltirme tedavisi uygulanmas önerilmifltir 3 5. Bu amaçla sabit pekifltirme yöntemlerinin kullan m önerilmektedir 4,6. Sperry ve Abdullah 3 diastema kapat lmas sonras nda kullan lacak olan daimi pekifltiricinin baflar l ve kabul edilebilir olmas için: Estetik olmas ; görünür olmamas, Yumuflak konturlara ve minimum taflk nl a sahip olmas, Minenin oldu u kadar yumuflak dokunun da sa l n korumas, Konservatif olmas, Temizlenebilir olmas, Klinik uygulamas n n kolay olmas, Periodontal ligamentin fonksiyonel anatomisini fizyolojik olarak tekrarlamas gerekliliklerini bildirmifltir. Kapat lm fl olan difl kontaktlar n n fissür sealantlar veya kompozit materyallerle yap flt r lmas ve lingual arklar çeflitli sabit pekifltirme yöntemleri aras nda yer almaktad r 7 10. Günümüzde bond uygulanm fl ve ortodontik tel ile desteklenmifl sabit lingual veya palatinal tutucular 11 13, fiberle güçlendirilmifl hareketli veya sabit ortodontik apareyler de bu amaçla kullan lmaya bafllanm flt r 14. Fiberle güçlendirilmifl plastikler ve kompozitler iyi mekanik özelliklerinden dolay ve de iflik ihtiyaçlara cevap verebildi i için endüstrinin birçok dal nda kullan lmaktad r. 1960 l y llarda difl hekimli i alan na giren güçlendirilmifl kompozitler rutin olarak kullan lmam flt r. Son y llarda ise materyallerdeki geliflmelere ba l olarak bunlara olan ilgi giderek artm flt r. Fiber ile güçlendirmenin akrilik rezinlerin mekanik özelliklerinin iyilefltirilmesindeki olumlu etkisi birçok in-vitro 15 20 ve in-vivo 21,22 çal flmada ortaya koyulmufltur. Güçlendirilmifl kompozitler diflhekimli inde bir çok farkl kullan m alan na sahip olmakla beraber ço unlukla protetik difl tedavisinde, periodontolojide ve ortodontik apareylerin yap m nda kullan lmaktad r. Bu çal flmada iki adet polidiastema olgusunun ortodontik tedavileri sonras nda polietilen fiberle güçlendirilmifl kompozit materyali kullan larak sabit pekifltirme tedavisi uygulamalar sunulmufltur. Vaka Sunumlar Vaka I: A. K. isimli 38 yafl ndaki bayan hasta, ön diflleri aras ndaki boflluk flikayetiyle klini e baflvurmufltur (resim 1). A z içi muayenesinde üst kaninler aras bölgede diastemalar ve alt çenede üst difllerle renk ve boyut uyumsuzlu u gösteren porselen bir köprü restorasyonu oldu u gözlenmifltir (resim 2). Orta düzeyde a z hijyenine sahip olan hastan n iste i üzerine restoratif tedaviye ve mevcut restorasyonlar nda herhangi bir de iflikli- e gidilmemifltir. Resim 1. Santral diflleri aras nda diastemas bulunan hastam z n görünümü. Resim 2. A z içi görünümü. 200
Fiberle Güçlendirilmifl Kompozitle Pekifltirme Tedavisi Hasta üst ön difllerine kron, köprü veya laminate gibi herhangi bir protetik uygulamay ve alt çenedeki köprü restorasyonunun de ifltirilmesini reddetmifltir. Bu nedenle üst ön difller aras ndaki diastemalar n ön alt difl aras uygulanacak sabit ortodontik tedavi ile düzeltilip polietilen fiber güçlendirme materyali (Ribbond, USA) kullan larak daimi pekifltirmesinin yap lmas na karar verilmifltir (resim 3). Ortodontik tedaviye bafllanmadan önce hastaya detertraj ve küretaj tedavileri uygulanm fl ve oral hijyen e itimi verilmifltir. Ortodontik tedavi esnas nda iki santral diflin aras ndaki gingival bölgede enflamatuar büyüme geliflmifl ve ilgili doku cerrahi olarak eksize edilmifltir (resim 4, 5). Sabit edgewise mekanikleri vas tas yla 5 ayl k ortodontik tedavi sonras nda diastemalar tamamen kapat larak, vakan n pekifltirme tedavisine geçilmifltir (resim 6). Resim 5. Sabit ortodontik tedavi ile düzeltilip polietilen fiber güçlendirme materyali kullan larak daimi pekifltirmesi yap lm fl olan hastan n a z içi görünümü. Resim 6. Tedavisi bitmifl olan hastan n görünümü. Resim 3. Sabit edgevise mekanikleri ile yap lan ortodontik tedavi. Resim 4. Sabit ortodontik tedaviye ba l olarak santral difller aras gingival bölgede geliflen enflamatuar büyüme. Bu amaçla hastam z n restorasyona dahil olan diflleri (üst çene ön alt difl) rubber dam ile izole edilerek kurutulduktan sonra amalgam z mparas ile aproksimal temas alanlar z mparaland. Elmas frezler yard m yla difllerin palatinal yüzeylerinde, mine s n r n geçmeyecek flekilde (0,5-1,00 mm) kaninlerin sadece mesial yüzeylerini de içine alan bir oluk aç ld. Aproksimal bölgeler de temizlenebilir yüzeyler oluflturabilmek ve kompozitin bu bölgeye kaçmas n engellemek amac yla silikon esasl ölçü maddesi (Putty, kondanzasyon tip, Speedex, Coltene, sviçre) yard m yla dolduruldu. Difller 30 sn. süre ile %37 lik fosforik asit ile pürüzlendirildi. Bu aflamada asit jelin interproksimal ve fasial yüzeylere de uygulanmas na dikkat edilirken postoperatif a r dan kaç nmak için kök yüzeylerine temas etmemesine özen gösterildi. Difller hava bas nçl su ile üzerinde asit kalmayana kadar y kanarak kuruland. 201
Özçelik, Özel, Özçelik ve Kaplan Polietilen fiber özel eldiveni ile tutularak özel makas yla kesilip bonding ajan (3M single bonding, USA) ile slat ld. Difllerin asit ile pürüzlendirilmifl yüzeylerine bonding ajan sürülerek fiberin yerlefltirilece i palatinal difl yüzeyleri fl nlanmay p sadece aproksimal ve fasiyal yüzeyler fl nland. Hibrit tip kompozit (3M Valux Plus, USA.) palatinal, aproksimal ve fasiyal bölgeleri içine alacak ve difllere bas nç gelmeyecek flekilde yerlefltirildi. Üzerine, bonding ajan ile slat lm fl olan polietilen fiber, aproksimal bölgelere iyice girecek flekilde oturtulduktan sonra bir kat daha ince bir tabaka kompozit yerlefltirilerek fl nland ve bilinen yöntemlerle bitirildi. Bu ifllemler esnas nda difllerin palatinal ve aproksimal yüzeylerden kompozit ile desteklenmesine ileri derecede dikkat edilmifltir. Daha sonra hastan n okluzyonu kontrol edilerek anterior bölgedeki primer kontak yüzeyleri ortadan kald r lm fl ve periyodik kontrolleri için randevular verilmifltir. Vaka II: G.S. isimli 41 yafl ndaki ikinci olgu, ilk hastan n referans yla ve ayn flikayet ile klini e baflvurdu (resim 7). Di er hastaya benzer flekilde üst ön ve alt ön bölgede diastema varl gözlenmifltir (resim 8). Hastada ayr ca dilini üst iki santral diflinin aras ndaki bofllukta konumland rma al flkanl ve bu difller aras nda alçakta konumlanm fl bir labial frenilum ataçman varl göze çarpm flt r. Hastaya oral hijyen e itimi verilmifl, detertraj ve küretaj tedavilerini takiben diastemalar sabit edgewise mekanikleri vas tas yla ortodontik olarak kapat lm flt r (resim 9). Daha sonra ilk vakada oldu u gibi polietilen fiberle güçlendirilmifl kompozit materyali Resim 7. Santral difller aras nda bulunan diastema. 202 kullan larak pekifltirme uygulamas na bafllanm flt r (resim 10, 11). Her iki hastada takibe al nm fllard r. Resim 8. A z içi görünüm. Resim 9. Sabit ortodontik tedavi ve daimi pekifltirme sonras nda hastan n a ç içi görünümü. Resim 10. Polietilen fiber güçlendirme materyali kullan larak yap lan sabit pekifltirme tedavisinin palatinalden görünümü.
Fiberle Güçlendirilmifl Kompozitle Pekifltirme Tedavisi durumunda ise tamiri kolayd r. Yine uygulanan pekifltirme tedavisinin sabit olmas ve fiberin renginin estetik olmas hasta beklentilerini de büyük ölçüde karfl lamaktad r. Resim 11. Tedavi bitiminden sonra ektraoral görünüm. Tart flma ve Sonuç Diflleri splintlemek amac yla adeziv köprüler, kompozit rezin içine yerlefltirilen ortodontik teller ve yine kompozit rezine yerlefltirilen metal a lar gibi birçok farkl yöntem kullan lm flt r. Bu uygulamalarda zamanla fonksiyonel kuvvetler alt nda klinik baflar s zl klar meydana gelebilmektedir. Problem, güçlendirmek için kullan lan malzemelerin kompozit rezin ile olan uyuflmazl d r. Son on y l n bafl nda ise bu problemleri çözmek amac yla kompozitlere ba lanabilen fiberler (Bondable Fibers) gelifltirilmifltir15 20. Fiberlerin kompozit içine gömülebilir olmas ve kompozitle kimyasal ba oluflturarak materyali güçlendirebilmesi, günümüzde kullan mlar n artt rm flt r. Kullan mlar n n kolay olmas, laboratuvar aflamas gerektirmemesi, tekni inin h zl olmas ve tek bir seansta uygulanabilmeleri gibi avantajlar ortodontide sabit pekifltirme tedavisinde tercih edilmelerini sa lamaktad r. Kullan mlar s ras nda k r lmalar veya do al difl yüzeylerinden ayr lmalar Kaynaklar 1. Joondept DR, Riedel RA Retention and relapse. Orthodontics. In: Graber TM, Vanarsdall RL: Current principles and techniques. 2nd ed., Toronto; Mosby Inc, 1994. p. 910. 2. Ülgen M. Ortodonti: Anomaliler, Sefalometri, Etioloji, Büyüme ve Geliflim, Tan. Türkiye Cumhuriyeti Yeditepe Üniversitesi Yay nlar ; 2000, s: 24. 3. Sperry TP, Abdulla A. Physiologic permanent retention following space closure. Am J Orthod Dentofac Orthop. 1982; 82: 42 4. Çal flmam zda iki farkl diastema vakas n n sabit ortodontik tedavisi yap lm fl ve polietilen fiberle de pekifltirme tedavilerine bafllanm flt r. 13 ayl k izleme periyodunda herhangi bir komplikasyonla karfl lafl lmam flt r. Strassler ve arkadafllar, polietilen fiberlerin ortodontide sabit pekifltirme tedavisinde kullan mlar n önermifllerdir24. Bearn ise fiberle güçlendirilmifl kompozitlerin do al diflleri rijit olarak splintledi i ve do al diflin fizyolojik hareketine izin vermedi ini belirterek bu durumun birtak m komplikasyonlara yol açabilece ini belirtmifltir25. Bununla beraber polietilen fiberlerin pekifltirme tedavilerinde kullan mlar ile ilgili uzun dönem klinik çal flmalara da gerek vard r. Difllerin palatinal veya lingual yüzeylerine oluklar aç larak uygulaman n yap lmas splintin kal nl n azaltacak ve bitirilmifl olan splintin do al diflin kontürlerine daha uygun olmas n sa layacakt r. Fiberlerin kompozit materyali üzerinde ekspoz oldu u durumlarda ise, ekspoz bölgesinde h zla plak birikimi oluflacakt r. Bu nedenle fiberin görünen k s mlar n n hemen ak c bir kompozitle kapat lmas faydal olacakt r23. Çal flmam zda diflleri stabilize etmek amac yla yüksek elastik modülüs ve moleküler a rl a sahip bir polietilen fiberin kullan ld iki farkl diastema vakas ndan örnek sunulmufltur. Polietilen fiber sadece protetik ve periodontal amaçlarla de il ortodontik amaçl da kullan labilmektedir. Yap lan uygulaman n klinik olarak kolay olmas, estetik ve iyi bir oral hijyen varl nda difleti sa l aç s ndan sak nca göstermeyen sabit bir pekifltirme yöntemi oldu u düflünülmektedir. 4. Proffit WR. Retention. In: Contemporary Orthodontics. 3rd ed., St Louis: Mosby Inc, 2000. p. 597 615. 5. Ülgen M. Ortodontik Tedavi Prensipleri. Ankara Üniversitesi Bas mevi, Bölüm 17, 1999. 6. Melrose C, Millett DT. Toward a perspective on orthodontic retention? Am J Orthod Dentofac Orthop. 1998; 113: 507 14. 7. Kaswiner A. A New Method of Retention JCO. 1973; 7: 744 50. 8. Sahafian AA. Bonding as Permanent Retention After Closure of Median Diastema. JCO 1978; 12: 568. 203
Özçelik, Özel, Özçelik ve Kaplan 9. Youngquist W. Retaining Diastema Closure. JCO 1979; 13: 624. 10. Artun J, Spadafora AT, Shapiro PA. A 3-year follow-up study of various types of orthodontic canine-to-canine retainers. Eur J Orthod. 1997; 19: 501. 11. Oesterle LJ, Shellhart WC, Henderson S. Enhancing wire-composite bond strength of bonded retainers with wire surface treatment. Am J Orthod Dentofac Orthop. 2001; 119: 625 31. 12. Paulson RC: Functional rotainale for routine maxillary bonded retention. The Angle Orthodontist 1992; 62: 223 6. 13. Lumsden KW, Saidler G, Mccoll JH. Breakage incidence with direct bonded lingual retainers. British Journal of Orthodontics. 1999; 26; 191 4. 14. LI Rantala, TM Lastumaki, T Peltomaki, PK Vallittu. Fatigue resistance of removable orthodontic appliance reinforced with glass fibre weave. J Oral Rehabil. 2003; 30: 501 6. 15. Valittu PK, Lasilla VP, Lappalainen R. Transverse strength and fatigue of denture acrylic-glass fiber composite. Dent Materials. 1994; 10: 116 21. 16. John J, Gangadhar SA, Shah I. Flexural strength of heat-polymerized polymethyl methacrylate denture resin reinforced with glass, aramid, or nylon fibers J Prosthet Dent. 2001; 86: 424 7. 17. Kanie T, Fujii K, Arikawa H, Inoue K. Flexural properties and impact strength of denture base polymer reinforced with woven glass fibers. Dental Materials. 2000; 16: 150 8. 18. Uzun G, Hersek N, and Tinçer T. Effect of five woven fiber reinforcements on the impact and transverse strength of a denture base resin. J Prosthet Dent. 1999; 81: 616 20. 19. Keyf F, Uzun G, Mutlu M. The effects of HEMA-monomer and air atmosphere treatment of glass fibre on the transverse strength of a provisional fixed partial denture resin. J Oral Rehabil. 2003; 30: 1142 8. 20. Valittu PK. Comparison of the in vitro fatique resistance of acrylic resin removable partial denture reinforced with continuous glass fiber or metal wires. J Prosthodont. 1996; 5: 115 21. 21. Karacaer O, Dogan OM, Tuncer T, Dogan A. Reinforcement of maxillary dentures with silane-treated ultra high modulus polyethylene fibers. J Oral Sci. 2001; 43: 103 7. 22. Narva K, Vallittu PK, Urpo A. Clinical survey of acrylic resin removable denture repairs with glass fibre reinforcement. Intl J Prosthodont. 2001; 14: 219 21. 23. Karaman AI, Kir N, Belli S. Four applications of reinforced polyethylene fiber material in orthodontic practice. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 2002; 121: 650 4. 24. Strassler HE, Scherer W, LoPresti J, Rudo D. Long term clinicalevaluation of a woven polyethylene ribbon used for tooth stabilization and splinting. J Israel Orthod Soc. 1997; 7: 11 5. 25. Bearn DR. Bonded orthodontic retainers: a review. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 1995; 108: 207 13. letiflim adresi: Dr. Dt. Tuncer Burak ÖZÇEL K Baflkent Üniversitesi, Adana Uygulama ve Araflt rma Merkezi Hastanesi Difl Poliklini i 39. Sok. No: 6 01260, Yüre ir, ADANA Tel. : 0322 327 27 27 Faks: 0312 215 29 62 e-posta: tbozcelik@yahoo.com 204