GÜNÜÜZ ÜSAKİL KONU SİELERİNDE KULLANICI ERCİLERİ: RAZON ÖRNEĞİ ülay ZORLU * ÖZE Konut kullanım şekli ve donatılarının örgütlenme biçimi ile kullanıcısının yaşam biçimi ve tercihlerini yansıtır. oplumsal gereksinmelerin zamanla değişim göstermelerine bağlı olarak farklı kullanıcı gruplarının farklı mekan organizasyonlarına ihtiyaç duymaları tasarımcıları, onların gereksinmelerine ve tercihlerine yanıt verecek ve farklı iç düzenlemelere olanak sağlayacak yaklaşımlar üzerinde çalışmaya yöneltmiştir. ızlı bir toplumsal değişim içinde olan ürkiye gibi ülkelerde bu konu özellikle önem kazanmaktadır. u amaçla ailenin zaman içindeki dinamik yapısı ve mekan kullanım kalıpları konusundaki kuramsal çalışmaları destekleyecek veriler sağlanması gerekmektedir. u çalışmada kentsel doku içinde yaygın bir yer kaplayan konut alanlarında sayıları hızla artan ve sosyoekonomik düzeyi yüksek ailelerde daha fazla tercih edilir konumda bulunan müstakil konut sitelerindeki konutlarda kullanıcı tercihleri araştırılmıştır. Çalışmanın amacı belirli bir kullanıcı grubuna hizmet eden bu konutlarda süreç içinde gibi değişiklikler yapıldığı ve bu değişiklikleri oluşturan, etkenlerin neler olduğunu belirlemek ve yapılacak tespit ve değerlendirmeleden elde edilecek bilgilerin paralelinde değişen kullanıcı gereksinimlerini karşılamak üzere bundan sonra tasarlanacak yeni konutlara veri oluşturmaktır. Anahtar kelimeler: üstakil Konut Siteleri, Kullanıcı ercihleri, USER PREFERENCES IN DEACED OUSING: E CASE OF RAZON ASRAC Shape of residential use and the organization style of its equipment reflect the lifestyle and preferences of its user. Depending on the change of social needs in time, different user groups requirement of different spatial organizations have led designers to work on approaches which allow their requirements and preferences and which enable different internal regulations. his issue especially gains importance in countries which are in rapid social change such as urkey. With this purpose, provision of data which support theoretical studies about the dynamic nature and space usage patterns of family in time. In this study, user preferences in houses of private housing sites whose number increases in housing sites within urban fabric and which are preferred more by families whose socio-economic level is high have been investigated. Purpose of the study is to detect what kind of changes are made in process in these households which serve to a particular group of users and what are the factors that cause these changes; and to create data for the new housing that will be designed in the future to fulfill the requirements of users which change parallel to the information obtained from these evaluations. Key words: Detached ousing Sites, User Preferences, * Yrd. Doç. Dr, Karadeniz eknik Üniversitesi imarlık Fak. RAZON 37
.GİRİŞ Günümüz koşullarında hızla değişen teknoloji yaşamımızın her alanına girerken, tüm dünyayı saran küreselleşme, ekonomik gelişmeler, eğitim alanındaki değişimler toplumsal yapıyı, buna bağlı olarak yaşam biçimlerini değiştirmekte ve çeşitlendirmektedir. Değişen aile yapısı ve yaşam biçimi konuttan beklentileri doğrudan etkilemektedir. oplumsal ve kişisel gereksinmelerin zamanla değişim göstermelerinin bir sonucu olarak farklı kullanıcı grupları değişik mekân organizasyonlarına ihtiyaç duymaktadırlar. Ülkemizde de kentleşme olgusunun beraberinde getirdiği hızlı toplumsal değişim, sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel yapıdaki değişmelere bağlı olarak, aile büyüklüğü, aile yapısı değişmekte, çalışan kadın ve eğitilen birey sayısı artmaktadır. Ataerkil aileden çekirdek aileye doğru aile büyüklükleri küçülürken, bireyselleşme artmaktadır. Dolayısıyla günümüz konutlarındaki, kullanıcının fiziksel ve psiko-sosyal gereksinmelerini eşit varsayan, sosyo-kültürel farklılıkları, farklı kimlikleri göz ardı eden birbirinin aynı özellikteki örgütlenme anlayışı ile tekdüze, kalıp yaşama alanları yaratan tasarım anlayışı kullanıcılar için tatminkâr bir çevre oluşturabilme potansiyeline sahip değildir. Çok katlı toplu konut tasarımlarının yanı sıra 980 sonrasında, kent yakınındaki banliyölerde, sosyo-ekonomik düzeyi yüksek ailelerce daha fazla tercih edilir konumda olan müstakil konut sitelerinin sayıları hızla artarak kentlerde daha yaygın bir yer kaplamaktadır. u tip konutlar genelde daha lüks konutlar olarak değerlendirilmektedir. ir apartman dairesine oranla toplamda daha fazla kullanım alanına sahip olmasına karşın, zemin kat alanının küçük olması ve çok katlı çözüm önerileri, katı planlama anlayışı, kullanıcılarda memnuniyetsizliğe sebep olmaktadır. u amaçla değişen kullanıcı gereksinme ve tercihlerine yönelik kuramsal çalışmaları destekleyecek veriler sağlanması gerekmektedir. 2. KONU KAVRAI Konut bir barınağın ötesinde birtakım anlamlar içeren çok yönlü bir sistemdir. Konut, güvenliğin, konforun ve bireyselliğin bir sembolü olarak kullanıcının yaşamında önemli bir rol oynar. Fiziksel olduğu kadar sosyo-kültürel açıdan da önemli anlamlar taşır. Konut teriminin basit tanımında yer almayan kültürden kültüre, yöreden yöreye farklılıklar gösteren birçok aktivite, gereksinim ve insan ilişkilerini de ifade etmektedir. Konutlar bulundukları bölgenin ve toplumun kültürü, yaşam biçimi, refah düzeyi, insan ilişkileri gibi birçok konuda önemli bilgiler aktarır. 38
2.. Konutta Kullanıcı ercihlerini ve Konut Planlamasını Etkileyen Faktörler Konut insanların barınma gereksinimini karşılamak üzere gündeme gelmiş olmakla birlikte bugün kullanıcısının fiziksel ve psiko-sosyal gereksinmelerini karşılamasının ötesinde anlamlar içeren, çok boyutlu bir kavramdır. Konut insanın barınma gereksinimini karşılayan bir bina türü olarak içinde birçok farklı eylemi barındırır. u eylemler kullanıcının özellikleri, gereksinmeleri, yaşam biçimi, soyo-ekonomik özellikleri vb. birçok etkene bağlı olarak değişir ve çeşitlenirler. emel anlamda konutta; oturma- dinlenme,çalışma-hobi,yemek hazırlama-yemek yeme,temizlenme (yıkanma + wc ),yatma gibi fonksiyonlar yerine getirilmektedir. Konutta yer alan bölümler de konut içindeki bu eylemlerin işlevlere göre gruplandırılması ile belirlenmektedir. Kullanıcının rahatlığını ve konforunu sağlayabilmek için konutun bölümleri (yaşama bölümü, yatma bölümü ve ortak bölümler) ve bu bölümlerde yer alan mekânlar işlevsel açıdan en iyi şekilde düzenlenmeli ve farklı örgütlenmelere imkan tanıyacak özellikte olmalıdır. Konut çevresinde gereksinmeler fiziksel gereksinmelerden psiko-sosyal olanlara doğru derecelenen bir dizilim gösterir. Değişen yaşam koşullarına koşut olarak farklılaşan gereksinimler, gelişen teknoloji ve buna bağlı olarak değişen-eklenen ekipman ve donatılar, aile yapısındaki değişmeler, hane halkının küçülmesi ve daha birçok etkene bağlı olarak konuttan beklentiler değişmektedir. Yaşam biçiminin değişimine paralel olarak değişen mekânsal gereksinmeler sonucunda önceden gündemde olan bazı mekanlar önemini kaybederken, yeni yeni mekanlar gündeme gelmektedir. u nedenle konuttaki mekânların boyutları ve örgütlenme biçimlerinin esneklik sağlayacak şekilde tasarlanması önemlidir (Zorlu, 200). İçindeki donatılar ve bunların örgütlenme biçimiyle konut içinde yaşayanların sembolik dünyasının ve yaşam şeklinin bir uzantısıdır (Gür, 993a). Konut biçimini, örgütlenme karakterini belirleyen etkenler çok boyutlu olup iklim, topografya gibi çevresel faktörlerden, bireyin konutuna ilişkin imgelerine kadar inen düzeyde çeşitlenmeler içerir. u faktörlerin herhangi birindeki değişiklik konuttan beklentileri n değişmesine sebep olur. Konut biçimini, planlamasını etkileyen faktörler genel olarak çevresel, toplumsal/yasal, kültürel, sosyal ve bireysel etkenler olarak gruplandırılabilir. Gür e göre Aile büyüklüğü, ailenin sosyo-ekonomik statüsü, dünya görüşü ve toplumsal tutumları, ailenin yapısı, aile bireylerinin sosyal yaşamda ve dolayısı ile aile içinde oynadığı roller, ailenin yaşam sürecinin hangi aşamasında bulunduğu, ailenin toplumla kurduğu ilişkiler, ailenin değer ve tutumları, ailenin doğrudan konut kullanımına yönelik normları, ailenin öz imgesi konut örgütlenmesinin sosyal belirleyicileridir (Gür, 2000). ichelson konutta yaşamın kuramsal çerçevesini oluşturan üç temel belirleyiciyi; yaşam sürecindeki aşamalar, yaşam biçimi ve sosyo-ekonomik statü olarak sıralamaktadır (Gür, 993a)(Gür, 993b). Kullanıcının konuttan memnuniyeti kişisel, sosyal ve kültürel faktörler ile ilişkilidir. (Altman vd., 980) (Amerigoand ve Arogonest, 997). 39
3. ARAŞIRA 3.Çalışmanın Amacı u çalışmada amaç son yıllarda kentsel doku içinde yaygın bir yer kaplayan müstakil konut sitelerindeki konutların mekan sayısı, standartları, iç mekan, özelyarı özel mekan örgütlenişlerinin incelenerek kullanıcı tercihlerini araştırmaktır. Ayrıca çalışma kapsamında farklı plan tiplerinde ve farklı büyüklüklerdeki müstakil konut sitelerindeki kullanıcıların konutlarıyla ilgili şikâyetçi oldukları özellikler, olmasını istedikleri özellikler ve konutlarında yaptıkları değişiklerin saptanarak elde edilen veriler ışığında gelecekte tasarlanacak konutlara veri olacak parametreleri oluşturmak amaçlanmıştır. 3.2. Yöntem Çalışma kapsamında ele alınan sitelerde saptama ve anket çalışması yapılmıştır. Saptama çalışmaları iki aşamada gerçekleştirilmiştir.. aşamada incelenen siteler ve ele alınan örnek konutlara ilişkin belediyece onaylı mimari projeler elde edilerek orijinal projeye göre konutların kullanım alanları, mekân büyüklükleri, işlevsel çözüm (mekân örgütlenmesi) özellikleri incelenmiştir. 2. aşamada kullanıcılar ile görüşme (anket) yapılarak onların kendi gereksinim ve tercihleri doğrultusunda sonradan yaptığı değişikliklerin neler olduğu ayrıntılı çizim ve fotoğraflarla tespit edilmiştir. Yanıtlar açık uçlu ve kapalı uçlu olma durumuna göre kodlanarak tablo haline getirilmiş ve SPSS programı ile bilgisayarda genel frekans dağılımları yapılmıştır. 3.3. Örneklem Kriterleri Alan çalışmasında yer alan konutların seçiminde kullanım sonrası durumu en iyi yansıtacak kullanım süreleri dikkate alınmış ve mümkün olduğunca karşılaştırmalara olanak tanıyacak, farklı plan tipleri seçilmeye özen gösterilmiştir. Kiracı olan kullanıcıların ihtiyaç duydukları değişiklikleri yapma olasılıklarının yüksek olmadığı düşüncesinden yola çıkarak sadece konut sahibi kullanıcılar ile görüşme yapılmıştır. Çalışmada rabzon ili sınırları içinde müstakil konut sitelerinin yer aldığı bölgelerde konut tipleri ve yerleşim biçimlerine ilişkin bir ön tespit çalışması yapıldıktan sonra yapımı tamamlanmış ve kullanılmakta olan toplam 0 farklı müstakil konut sitesi seçilmiştir (ablo ). ablo. Örneklem Sayısı Site Adı Konut Örneklem Sayısı Sayısı Altay 32 7 Dalyan 3 Kule 22 Kaş Kamelya 8 Doğakent 6 Necatibey 0 2 Evim 2 Kakışım 8 2 Pınarkent 28 6 OPLA 2 0
. ULGULAR Görüşme yapılan ev hanımlarının yaş, eğitim durumu ve meslekleri; Kullanıcıların %6, i 6, %32,7 si ise 2-0 yaş grubunda yer almaktadır. Eğitim düzeyi ise % 3,6 lık bir oranla lise, %32,7 lik bir oranda ilköğretim, %23,6 lık bir oranda ise üniversitedir. esleki konumları incelendiğinde; kullanıcıların % 60 nın çalışmadığı, emekli olanların % 20 lik bir dilimi kapsadığı, diğerlerinin memur (%,) ve serbest meslek sahibi (,) olduğu belirlenmiştir. Aile büyüklükleri ise;% 6 sı tek çocuklu, % 37 si iki çocuklu, %27 si üç çocuklu % lik bir bölümü ise daralan ailedir. Konutlarda memnun olunmayan özellikler, olması istenen özellikler, konutlarda yapılan değişiklere ilişkin bulgular çalışma kapsamındaki tüm sitelerin ortak ve her bir sitenin kendi içinde ayrı ayrı olmak üzere iki farklı şekilde değerlendirilmiştir. Genel olarak kullanıcıların %9,2 si konutlarından memnun olmadıklarını ifade etmişlerdir. emnun olunmayan özellikler; büyüklüğün yetersiz oluşu, eksik mekânların varlığı, çok katlı olmasının yorucu olması, giriş katı büyüklüğünün yetersiz olması şeklinde sıralanmaktadır. Genel olarak konutta olması istenen özellikler, sırasıyla; metrekare olarak daha büyük, az katlı ve depolama alanları çok olan konut tipi olarak belirlenmiştir. üm sitelerdeki konutlarda yapılan değişiklik türleri sırasıyla toplam metrekareyi büyütme, mekân birleştirme, mekan ekleme ve mekanların yerini değiştirme olarak tespit edilmiştir. Araştırma kapsamındaki sitelerde her sitenin kendi içinde kullanıcılarının konutlarında memnun olmadıkları özellikler, konutlarında olmasını istedikleri özellikler ve konutlarında sonradan yaptıkları değişiklikler ayrı ayrı değerlendirilmiştir.
ablo 2. Evim Sitesi EVİ SİESİ Konum Planı Siteden Genel Görünümler l 7 S G W S l odrum Kat 39 m 2 Zemin Kat 6 m 2.Kat 6 m 2 Kullanıcılarının %96 sının konutlarından memnun olmadığı Evim sitesinde şikayetlerin; konutun genel olarak büyüklüğünün yetersiz oluşu, tripleks oluşu sebebiyle kullanıcıyı yorması, depolama alanlarının eksikliği gibi konularda yoğunlaştığı belirlenmiştir. Konutlarda istenen özellikler ise, metrekare olarak daha büyük fakat az katlı ve yeterli depolama alanlarının olmasıdır. Evim sitesindeki konutlarda yapılan değişiklikler; toplam metrekareyi büyütme, mekânları birleştirme, bazı ıslak mekânların kaldırılması ve mekânların yerlerinin değiştirilmesi şeklinde gerçekleşmiştir. 2
ablo3. Pınarkent Sitesi PINARKEN SİESİ D 2 3 Konum Planı Siteden Görünümler odrum Kat 72 m 2 l Şömine l 20,0 20 2 8 Kemer Kemer Kemer G S Şömine Wc 0 l l Zemin Kat 72 m 2.Kat 97 m 2 Çatı Katı m 2 Pınarkent sitesinde kullanıcıların %8 ü konutlarının orijinal halinde memnun olmadıklarını ifade etmişlerdir. Konutlarda memnun olunmayan özellikler; giriş katının büyüklüğünün yetersiz olması, çok katlı olmasının kullanımı zorlaştırması, zemin katta giriş-merdiven-salon-mutfak ilişkisinin iyi olmaması gibi özelliklerdir. Kullanıcıların konutlarında olmasını istedikleri özellikler ise, az katlı olması, salon ile aynı katta ayrı bir oturma odası ve yeterli depolama alanlarının olmasıdır. u sitede kullanıcıların konutlarında yaptıkları değişiklikler; toplam metrekareyi büyütme, bazı mekânların birleştirilmesi, bazı mekânların kaldırılması ya da yeni mekânlar eklenmesidir. 3
Kat lanı r erdiven Kat lanı r erdiven ablo. Kakışım Sitesi KAKIŞI SİESİ Siteden Görünüşler 2 2 3 3 3 3 D D 6 6 Konum Planı 2. odrum Kat 62 m 2. odrum 62 Kat l l 6 6 20 0 20 0 20 7 7 l l 70 0 20 20 20 0 30 0 Zemin Kat 92 m 2.Kat 92 m 2 Çatı Katı 26 m 2 Kakışım sitesinde de kullanıcıların konutlarında memnun olmadıkları özellikler; giriş/mutfak/salon ilişkisi kötü olması, depolama kiler ihtiyacını giderecek mekânların olmaması ve çok katlı olması yorucu olmasıdır. Kullanıcıların konutlarında olmasını istedikleri özellikler ise, az katlı ve yeterli depolama alanları olan konuttur. Kakışım sitesinde kullanıcıların konutlarında yaptıkları değişikliklere baktığımızda, yapılan değişikliklerin mekân bölme, mekân birleştirme, ıslak mekân eklenme şeklinde gerçekleştiği görülmüştür.
ablo. Necatibey Sitesi NECAİEY SİESİ Konum Planı Siteden Görünümler odrum Kat 0 m 2 Zemin Kat m 2.Kat 6 m 2 Çatı Katı 20 m 2 Necatibey sitesinde kullanıcıların memnun olmadıkları özellikler konutlarında giriş/salon/mutfak ilişkisi kötü olması, giriş katı büyüklüğü yetersiz olması, sirkülasyon alanları ile mekanlar arasındaki ilişkinin rahat olmaması, merdivenin dar olması gibi özelliklerdir. Kullanıcılar konutlarının daha geniş ve gerekli depolama alanlarına sahip konutlar olmasını istemişlerdir. Kullanıcıların mevcut konutlarında yaptıkları değişiklikler ise bodrum katı değiştirerek ıslak ve kuru mekân ekleme, mekan bölme, toplam metrekareyi büyütme şeklindedir.
ablo 6. Doğakent Sitesi DOĞAKEN SİESİ Konum Planı Siteden Görünümler Siteden Görünümler! 3 2 2 Wc Wc G 6 odrum Kat 9 m 2 Zemin Kat 70 m 2.Kat 82 m 2 Doğa sitesinde kullanıcılar genel olarak konutlarından memnun olduklarını ancak kiler vb. mekânlarının olmamasından rahatsızlık duyduklarını ifade etmişlerdir. Kullanıcılar konutlarında herhangi bir değişiklik yapmamışlardır. 6
ablo 7. Altay Sitesi ALAY SİESİ Konum Planı Siteden Görünümler Siteden Görünümler 2 l Siteden Görünümler Zemin Kat 3 m 2.Kat 8 m 2 Kullanıcılarının yaklaşık % 86 sının konutlarından şikâyetçi olduğu Altay sitesinde aksak buldukları özellikler ağırlıklı olarak; eksik mekânların varlığı, giriş katı büyüklüğünün ve oda sayısının yetersiz oluşu, zemin katta giriş holü / wc / salon / merdiven ilişkisinin iyi kurgulanmamış olmamasıdır. Kullanıcılar öncelikli olarak zemin katta işlevsel ayırım (giriş holü/salon, giriş holü/ salon/merdiven bağımsızlığı), metrekare olarak daha büyük, yeterli depolama alanları ve kış bahçesi vb. alternatifli yarı açık mekan kullanımını konutta aranılan diğer özellikler olarak sıralamışlardır. u sitedeki konutlarda yapılan değişiklikler toplam metrekareyi büyütme, mekan eklenmesi, yarı açık mekan eklenmesi ve bazı mekanların kaldırılması olarak gerçekleşmiştir. 7
ar bekü ablo 8. Dalyan Sitesi DALYAN SİESİ Konum Planı Siteden Görünümler K l G 9 2 7 9! Zemin Kat m 2.Kat 68 m 2 Çatı Katı 33m 2 Dalyan sitesinde kullanıcıların tümünün konutların mekan organizasyonundan hoşnut olmadıklarını belirtmişlerdir. emnun olmadıkları özellikler; giriş katı büyüklüğünün yetersiz oluşu, giriş/salon/mutfak ilişkisinin rahat olmayışı, yönlenmenin iyi olmaması ve depolama mekânlarının olmamasıdır. Kullanıcılar metrekare olarak daha büyük ve mekanlar arası işlevsel ayırımı iyi planlanmış, salondan ayrı bir oturma odası ve yeterli depolama alanları olan konutlar istediklerini dile getirmişlerdir. Dalyan sitesinde kullanıcıların yaptıkları değişiklikler, mekânları birleştirme, yeni mekân eklenme ve toplam metrekareyi büyütme şeklindedir. 8
ablo 9. Kule Sitesi KULE SİESİ Konum Planı Siteden Görünümler l 2 S l l A Zemin 9 m 2.Kat 9 m 2 Çatı Katı 3 m 2 Kule sitesinde kullanıcıların tümü konutlarında planlama ile ilgili memnun olmadıkları özellikler olduğunu belirtmiştir. u özellikler, giriş holü/wc/salon ilişkisinin iyi olmaması, giriş katı büyüklüğünün yetersiz oluşu, eksik mekânlar olmasıdır. Kullanıcılar, metrekare olarak daha büyük, yeterli depolama alanları olan ve işlevsel ayırımı iyi planlanmış konutlar istediklerini belirtmişlerdir. u sitedeki konutlarda yapılan değişiklikler ise yeni mekânlar eklenmesi, toplam metrekareyi büyütme, wc, banyo gibi ıslak mekânların iptal edilmesi ya da bazı katlara eklenmesi, şeklinde gerçekleşmiştir. 9
ablo0. Kamelya Sitesi KAELYA SİESİ Konum Planı Siteden Görünümler arbükü W 2 l 9 l S 0 2,00 0 Zemin Kat 8 m 2.Kat 73 m 2 Çatı Katı 29m 2 Kamelya sitesinde kullanıcılar özelliklerde zemin katta, giriş/salon/mutfak ilişkisinin kötü olmasından, giriş holü, depo vb mekanların olmamasından şikayetçi olmuşlardır. Konutlarında mekânlar arası işlevsel ayırım ve yeterli depolama alanları istediklerini dile getirmişlerdir. Konutlarda yapılan değişiklikler sırasıyla yarı açık mekan eklenmesi, giriş holü, depo eklenmesi ve toplam metrekareyi büyütme olarak belirlenmiştir. 0
ablo. Kaş Sitesi KAŞ SİESİ Konum Planı Siteden Görünümler l G 2 S l oşl uk Zemin Kat 62 m 2.Kat 7 m 2 l Kaş sitesinde kullanıcılar genel anlamda mekân organizasyonundan memnun olduklarını ancak kiler vb. mekânların eksik olduğunu dile getirmişlerdir. Kaş sitesindeki kullanıcıların konutlarında herhangi bir değişiklik yapmadığı saptanmıştır. SONUÇLAR u tip konutların tercih edilmesinde en önemli etkenleri müstakil olmaları ve şehrin gürültüsünden uzak, temiz hava, manzara gibi çevresel etkenlerdir. üm sitelerde kullanıcıların öznel değerlendirmelerinde çevresel faktörler olumlu değerlendirilirken konutların arsaya yerleşim şekilleri ve konutlar arasındaki mesafeler ile ilişkili olan planlama faktörü ise genellikle olumsuz olarak değerlendirilmiştir. Konut yerleşimlerinde sıra ve ikiz evler şeklindeki planlama özellikle, ön-arka bahçe ya da teras kullanımlarında mahremiyet açısından rahatsızlık yarattığı gerekçesi ile beğenilmemiştir. Konutların ayrık olarak tasarlanması isteği ön plandadır. Kullanıcıların çok büyük bir çoğunluğu sitelerinde konutların birbirinin aynı olmasını tercih etmekte, hatta bahçe düzenlemelerinin dahi tek tip yapılmasını istemektedirler. Aynı olmasını isteyenler içinde çok az görüşmeci sadece dış cephede farklı renkler kullanılabileceğini belirtmektedirler. unda estetik kaygıların yanı sıra farklı olursa bir başkasının konutuna öykünmenin yaşanabileceği korkusunun etkili olacağı açıkça ifade edilmiştir. İç düzenlemeleri birbirine
benzemeyen ancak, dışarıdan diğerleri ile aynı görünen konutlar tercih edilmektedir. urada yine bireysel kimlikten çok grup kimliği ön plana çıkmaktadır. Sitelerde kullanıcıların % 0 si konutlarındaki bahçe mesafelerini çok yakın ve rahatsız edici bulmasına rağmen, bu konuda önlem alanlar çok azınlıktadır. Alınan önlemler de daha çok ağaç, bitki gibi bölücü elemanlarla sağlanan doğal çözümlerdir. Kullanıcıların çok büyük bir çoğunluğu (% 9) konutlarından memnun değildir ve memnun olmayanların neredeyse tamamı da(%89) konutlarında değişiklikler yapmıştır. Genel anlamda konutlarda memnun olunmayan yönler; Konutta giriş holü, kiler-depo, ısıtma gibi mekanların eksik oluşu, büyüklüğün yetersiz oluşu, çok katlı olmasının kullanıcıyı yorması,giriş katı büyüklüğünün yetersiz olması,girişsalon-mutfak-wc ilişkisinin iyi kurulmamış olmasıdır. Konutlarda olması istenen başlıca özellikler; metrekare olarak büyük olması, depolama alanları olması, az katlı olması, zemin kattaki mekanlar arsında işlevsel ayırımı sağlayacak iyi bir örgütlenmenin yapılmasıdır. Konutlarda en çok yapılan değişiklikler sırasıyla; toplam metrekareyi büyütme, mekânları birleştirme, yeni mekan ekleme, bazı ıslak mekanları iptal etme ve mekanların yerini değiştirmedir. Konutlarda çocuk odaları dışında aile bireylerinin bir veya birkaçının özel uğraşlar için kullandıkları özel mekânlara sahip olma oranı % 8 dir. unlar da genelde çalışma odası ve kütüphane olarak kullanılan mekânlardır. Konutlarda en mahrem alan ebeveyn yatak odasıdır. Konutların planlanmasında yatak odalarının konumlanışı ile ilgili herhangi bir olumsuz değerlendirme söz konusu olmamıştır. Diğer mekânlar ise sırasıyla banyo ve mutfaktır. urada sözü edilen banyo varsa ebeveyn banyosu ya da yatak odalarının olduğu kattaki genel banyodur. ahremiyet açısından olumsuz olarak değerlendirilen özellikler içinde konutun balkon, teras bölümlerinin rahat kullanımını sağlayacak sınırlayıcı elemanların olmayışı ve konutların çok yakın yerleştirilmiş olması ilk sıradadır. Konut içinde memnuniyetsizlik ve şikâyetler ağırlıklı olarak, sadece zemin katta giriş holü bulunmayıp doğrudan salona girilen ve salon-mutfak-wc-merdiven düzenlemelerinin iç içe olduğu, işlevsel ayırımın iyi çözülmediği konutlarda yer almaktadır. Konutlarda en sevilen özelliklerin sıralamasında özel açık mekân kullanımı birinci sıradadır. u bağlamda konutun bir bahçesinin olması kullanıcılar tarafından çok olumlu bir özellik olarak değerlendirilmektedir. Özellikle eğimli arazide yer alan konutlarda kottan kazanılan bodrum katların kullanıcıların değişen ihtiyaçlarına yönelik mekânları düzenleyebilmelerine imkân tanımasından dolayı, bu konutlarda genelde balkon ve terasların kapatılarak mekâna katılması biçiminde bir değişiklik yapılmamıştır. Düz arazideki konutlarda ise özellikle giriş holü olmayan konutlarda teras kapatılarak giriş holü yapılmış, bazılarında da teraslar ahşap ve cam malzeme ile çevrilerek günlük oturma odası şeklinde düzenlenmiştir. u anlamda en yoğun değişiklikler varsa, bodrum katlarda; hafriyatla alan kazanma ve alanı yetersiz bulunan zemin katlarda bahçeye taşma yaparak bu katı genişletme şeklinde olmuştur. En az değişimler ise yatak odalarının 2
bulunduğu. katlarda yapılmıştır. Salon, mutfak gibi ortak kullanılan mekânlarda değişiklikler daha fazladır. üm sitelerde kullanıcılar depolama ihtiyacını karşılamak için kiler, depo vb. mekânlara gereksinim duyduklarını özellikle belirtmişlerdir. Ayrıca bahçe malzemeleri vb. için konut dışında da depolama alanı ihtiyacı duyulmaktadır. Konutun işlevsel kullanımını sağlayacak, kullanıcının yaşamını kolaylaştıracak depolama alanlarının eksikliğinin tüm görüşmelerde de tekrarlanan konutta işlevsel açıdan büyük bir eksikliği ortaya koymaktadır. Konuttan memnun olunmayan özellikler içinde zemin kat büyüklüğünün yetersizliği hemen hemen tüm sitelerde ortak görüş olarak saptanmıştır. Zemin katta giriş holü-diğer katlarla bağlantı-mutfak-salon-wc ilişkilerinde işlevsel ayırımın iyi planlanması istenmektedir. Genelde tek salon yaşama alanı olarak yeterli olmamakta, alternatif olarak özellikle salon ile aynı katta ikinci bir oturma odası istenmektedir. Ayrı bir oturma odasının planlanamadığı durumlarda salonun daha geniş planlanması tercih edilmektedir. Konutlarda doğrudan salona girilen, giriş holü bulunmayan çözümler kullanıcı tarafından beğenilmemekte ve mutlaka ayrı giriş holü istenmektedir. Ayrı giriş holü bulunmayan, doğrudan salona girilen sitelerde kullanıcılar sonradan bir giriş holü eklemişler ya da eklemeyi düşünmektedirler. Üst katlara çıkan merdivenin salonda yer alması mahremiyet, ısı kaybı gibi nedenlerle tercih edilmemekte ve bu yüzden merdivenin giriş holünde yer alması tercih edilmektedir. üstakil konutlarda iki kattan daha fazla katlı çözümler çok yorucu ve kullanışsız olduğu için tercih edilmemekte, zemin + kat olması istenmektedir. Özellikle orta yaşlı kullanıcılar tarafından, bir asansör yerinin de tasarım aşamasında düşünülmesi gerektiği belirtilmektedir. Özellikle salon, yatak odası gibi mekanlarda boyutların mobilyaların işlevsel yerleştirmelerini sağlayacak şekilde ayarlanması istenmektedir. Yani mekân boyutları, sadece belli bir metrekareyi sağlamanın ötesinde, günümüz donatılarının işlevsel kullanımına imkan verecek şekilde oluşturulmalıdır. 6. KAYNAKLAR Altman, I., Rapoport,A., and Wohnwill,J.F., (980), uman ehavior and Environment, New York, Plenium Pres. Ammerigo,., Aragonest,J.I., A heoretical, and ethodological Approach to the study of Residential Satisfaction, Journal of Environmental Psychology (7), 7-7. Gür, Ş. Ö., (993a), Konut Sorunu Ders Notları, KÜ ühendislik-imarlık Fak., Fakülte Ders Notları: 36, rabzon. Gür, Ş.Ö., (993b), Konutta yaşam Niteliğini elirleyen oyutlara Genel ir akış Doğu Karadeniz ölgesi Nitelikli Konut Araştırması, Ş.Ö.Gür ve S.E. Aydemir (yön), Proje No: 9/A, Cilt, KÜ imarlık öl., rabzon. Gür, Ş.Ö., (2000), Doğu Karadeniz Örneğinde Konut Kültürü, İstanbul, Yapı Endüstri erkezi Yayınları. Zorlu,. (200), üstakil Konut Sitelerinde Değişim / Dönüşüm Sorunsalı ve Kimlik: rabzon Örneği, Doktora ezi, KÜ, Fen ilimleri Enstitüsü, rabzon. 3