DİPLOMATLIK MESLEĞİ VE TERCÜMANLIK

DİPLOMATLIK MESLEĞİ VE TERCÜMANLIK 29.03.2011 tarihinde Vehbi Esgel Etensel in gerçekleştirdiği Diplomatlık Mesleği ve Tercümanlık konulu konferans metnidir. Konuşmacı: Vehbi Esgel Etensel (Dışişleri Bakanlığı Tercüme Dairesi Başkanı) Vehbi Esgel Etensel: Dışişleri Bakanlığının özellikle tercüme dairesi başta olmak üzere genelde de Dışişleri Bakanlığı memuriyeti hakkında sizlere bilgi vermek üzere burada bulunuyorum. Bakanlık hakkında birtakım hususlardan bahsedeceğim. Bakanlığın size sunduğu farklı istihdam ve farklı kulvarlar var. Şimdi onları teker teker izah edeceğim. Öncelikle kendimi tanıtayım: Ankara Tevfik Fikret Lisesi mezunuyum. Fransız hükümetinin bursuyla Fransa da Grenoble Üniversitesinde yükseköğrenimimi tamamladım. 1988 yılında da Dışişleri Bakanlığında göreve başladım. Yurt dışında NATO Daimi Temsilciliğinde görev yaptım, Havana Büyükelçiliğinde, Londra Büyükelçiliğinde ve Birleşmiş Milletler Cenevre Ofisinde görev yaptım. Bunların arasında Havana yı istisna tutarsanız üç misyonda da uluslararası kuruluşlarla işim oldu. Londra Büyükelçiliğindeyken Uluslararası Denizcilik Örgütünden sorumluydum. Hem sefarette olmakla beraber aynı zamanda uluslararası bir kuruluşu izlediğim için tercümenin ne kadar önemli olduğunu, uluslararası örgütün çalışmasında ne kadar hayati öneme sahip olduğuna bizzat şahit oldum. NATO tabii daha kolaydı Fransızca, İngilizce olduğu için, ona göre kabinlerde bir tek Fransızcacı ve İngilizcecileri görüyorduk ama Londra ya gittiğimde Uluslararası Denizcilik Örgütü bir Birleşmiş Milletler örgütü olması nedeniyle İngilizce, Fransızca, Rusça, Çince, Arapça ve İspanyolca çalışıyordum. Son görevim Cenevre de yine Birleşmiş Milletler tabiatıyla bunun da altı dil ile çalışması vardı. Tercümanlarla biraz daha yakın bir çalışmam oldu; çünkü Cenevre de bulunduğum son senede Türkiye Silahsızlanma Konferansı nın dönem başkanlığını bir ay süreyle üstlendim. Bir aylık bir sere içerisinde herhangi bir toplantı düzenlediğiniz zaman çalışma esastır. Yani bir toplantıyı düzenlediğiniz zaman Birleşmiş Milletler in kendine özgü birtakım çalışma kuralları vardır. Toplantılar öğleden önce 3 saat, öğleden sonra üç saat olmak üzere gibi Yaklaşık bir buçuk yıldır Ankara dayım. İlk olarak Siyaset Planlama Dairesinde görev yaptım ki aslında resmi olarak hala Siyaset Planlama Dairesinde görünüyorum. Ocak ayında da Tercüme Dairesini kurmakla görevlendirildim. Dışişleri Bakanlığında bir Tercüme Dairesi yok, bunu kurmak üzere görevlendirildim. Yeni Teşkilat Yasası yeni kabul edildi. 1994 yılında bir önceki kabul edilmişti ve onda da bir tercüme dairesi kurulması öngörülmüştü ama bir türlü yapılmamış. Yeni Teşkilat Yasası temmuz ayında kabul edildi, eylül ayında da yürürlüğe girdi. O yasada belirlenen birtakım ilkeler kapsamında da Tercüme Dairesi kuruluyor. Bu 1979-80 yılı Tevfik Fikret Lisesindeki sınıf fotoğrafım. Sizler için bugün bazı şeyler çok değişik olabilir ama 1980 yılının Türkiye siyle 2011 yılının Türkiye si arasında dağlar gibi farklar var. 12 Eylül 1980 öncesi yaşamış

olanlar ve ondan sonra meydana gelen değişimleri tecrübe edenler bunu daha iyi anlar. Osmanlı diploması çok büyük bir geleneğe sahip Osmanlı diploması çok büyük ve köklü bir geleneğe sahiptir. Farklı araştırmalara göre de 1523 yılında kurulduğu var sayılıyor. İlginç olan bir husus da Tercüme Dairesini kurmakla görevlendirildiğim zaman bana büyüklerimin söylediği, Dışişleri de bugünkü anlamıyla Osmanlı Hariciyesi 19. yüzyılda kurulduğu zaman ilk müvessi de bir yerde o zaman ki adıyla Tercüme Odasıyla başlamış. Daha önceden azınlıkların yaptıkları tercüme işlerini Rum ve Ermeni ağırlıklı olmak üzere Müslüman Türklerin yapması gündeme geldiği zaman ve yanlış hatırlamıyorsam 1864 yılı o ilk Hariciye nin başlangıcı. Cumhuriyet dönemine geçtiğimiz zaman da 23 Nisan 1920 de TBMM açıldığı zaman, ilk milli hükümetinin ilk Hariciye Vekilimiz Bekir Sami Kunduh Bey dir. Bunlar kabaca kanunlarla belirlenmiş olan bakanlığın yaptığı görevler. Bunların her birinin belirli kademelerinde görev alabilirsiniz. Mesela Dış politikanın belirlenmesi için hazırlık çalışmaları yapmak denildiği zaman somut örnekler vererek bunu söyleyebilirim. Cenevre de silahsızlanmayla ilgili alana baktığım için birtakım yeni uluslararası sözleşmeler ortaya çıktığında ve bunların müzakeresi yapıldığında orada müzakereye katılan veya hazırlıklarını yapan merkeze birtakım telkinlerde bulunuyor; Türkiye bu sözleşmeye katılabilir, Türkiye nin bu sözleşmeye katılması sakıncalı olabilir gibi. Yine somut bir örnek vereyim: Ottawa Sözleşmesi sanırım çoğunuz biliyor, Mayınların Yasaklanması Sözleşmesi bunun uygulanmasında Türkiye nin birtakım zamandan kaynaklanan ve yeterince kaynak ayrılmaması nedeniyle stoktaki mayınların imhası, döşenmiş olan mayınları sökülmesi falan gibi çalışmalar. Suriye sınırı zaten çok gündeme gelen bir husus, mesela Cenevre deyken bu çalışmalara katıldığım için dış politikamızın belirlenmesi ilgili merkeze birtakım tercihlerde, önerilerde bulunuyorsunuz. Merkez de karar alıcılar bunlar hakkında gerekli kararı alıyor. Hükümete önerilerde bulunmak Ankara daki memurların yaptığı bir iştir. Siz Cenevre den Ottawa Sözleşmesi ile ilgili bir şeyler hazırladınız Ankara ya gönderdiniz Ankara daki silahsızlanma dairesindeki arkadaşlar bunu aldılar, incelediler ve hükümete dediler ki Türkiye bu sözleşmenin gereğini yerine getirme ve kaynak ayırmalıdır vs. Hükümetçe tespit edilecek dış politikayı yürütmek, örnek olarak Libya yı verebiliriz. Libya nın günümüzdeki durumuna bakıldığında müdahale edilmesi, müdahaleye ne şekilde katılacağı, hangi kuvvetlerle katılacağı, bunu sırf

Dışişleri olarak düşünmememiz lazım, başka kurumlar da devreye giriyor; Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı gibi. Dış politikanın yürütülmesinde diğer bakanlıklar ve kurumlarla iş güdüm, bazen en karmaşık olanlardan birine teşekkül ediyor; çünkü bunu yine somut bir örnekle vereyim: Cenevre de size bahsettiğim Ottawa Sözleşmesi nden hareketle mayınları temizleyeceğim dediğiniz zaman bir sürü bakanlık bununla ilgileniyor. Mesela Hazine; çünkü mayınların çıkartılacağı yerin bir kısmı hazine arazisi, o yüzden Hazinenin Bilgi Evrak Genel Müdürlüğü ilgileniyor. Mayınların döşeli olduğu bazı alanlar askeri alandır, o zaman Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı devreye giriyor. Bu mayınların temizlenmesi için sizlerin verdiği vergilerle yapılacak olan çalışmaların giderlerinin karşılanması Maliye Bakanlığı, ilkelerin belirlenmesi de Dışişleri Bakanlığı. Şimdi bu saydığım bakanlıklar, bahsettiğim toplantılar ele alındığı zaman bu bakanlıkların temsilcileri de gelirdi. Onlarla da bazı konularda zaten alınmış bir karar uygulanmasında sıkıntı var. Mesela mayın temizlenmesi de belli bir takvim gerektiriyor, kolay bir iş değil tehlikeli bir iş, bir sürü ayrıntıları var. Türkiye Cumhuriyeti nin yabancı devletler ve uluslararası kuruluşlarla ilişkilerini yürütmekle Dışişleri Bakanlığını sorumluluğunda olan bir konu. Cenevre özellikle tercümanlar açısından çok ilginç bir şehir, birçok uluslararası kuruluş var; Dünya Ticaret Örgütü, Dünya Sağlık Örgütü, Uluslararası Çalışma Örgütü, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği, HIV/AİDS, Dünya Göç Örgütü var. Yaklaşık olarak on tane uluslararası örgüt var ve bunların her birinin kendi tercüman kadroları var. Bunun neticesinde de Cenevre küçük bir şehir, hafta sonu şehirde yürüdüğünüz zaman Rusça, Çince ve Arapça konuşan insanlara rastlıyorsunuz, bunların hepsi tercüman. Çünkü bir kuruluşun eğer resmi dili Çince ise bütün belgelerin Çince yayınlanması gerekiyor ve onların her birinin tercümelerinin hazırlanması gerekiyor. Ve siz bir toplantıyı hazırladığınız zaman müzakere edecekseniz bu belgeleri hazırlatmanız gerekiyor. Gerektiğinde diğer bakanlarla iş birliğinde anlaşmalar imzalamak, bu bakanlığına verilmiş bir sorumluluk ama bu diğer bakanlıkla anlaşma yapılmaz anlamına gelmiyor. Yine Dünya Sağlık Örgütü nden söyleyeyim sağlık bakanımız geldiği zaman sağlık işleri anlaşması, çalışma bakanımız geldiği zaman Uluslararası İş Örgütü nde çalışma alanında sosyal sigortaların denkliği, hanımların çalışması gibi çeşitli anlaşmalar. Vatandaşlara yönelik faaliyetler Dışişleri Bakanlığının önemli bir ilgi alanı Türk uyruklu gerçek ve tüzel kişilerin devletler ve uluslararası hak ve menfaatlerini kurmak, geliştirme bu alanlarda konsolosluk himayesi sağlamak. Şimdi burayı biraz daha fazla açmak istiyorum; çünkü bu aynı zamanda kariyer koridorlarıyla da bağlantılı. Bazı ülkelerde yoğun olmak üzere yurt dışında yaşayan çok vatandaşımız var. Vatandaşlara yönelik faaliyetler Dışişleri Bakanlığının önemli bir ilgi alanı. Benim kariyerin öyle bir şekillendi ki ben bu konularla Havana dayken ilgilendim; çünkü Havana dayken konsolosluk şubesi vardı. Bu dediğim 1994-1996 lı yılları arasında, şimdi daha büyük. Orada vatandaşımız çok az vardı, hastanede bir iki tane vatandaşımız vardı, onları ziyaret ederdik, ara sıra pasaportlarını yenilerdim, nüfus cüzdanı verirdim. Baktığınız zaman son derece küçük bir işlemdi ama benimkisi istisna; çünkü normalde Almanya, Fransa, Belçika ya da İsviçre buralar çok yoğun bir faaliyet alanı. Bakanlıkta da genelde yeni Teşkilat Yasası ndan önce bakanlığa meslek memurları olarak girenlerin konsolosluk işleriyle de ilgilenmesi ağırlıklıydı ama ayrım yoktu. Ama konsolosluk ayrı bir koridor olarak düşünülmeli. Yeni Teşkilat

Yasası bunu farklı bir şekilde tasarladı ve Konsolosluk İhtisas Memuru adı altında yeni bir kategori düzenledi. Amaç da bakanlığa girenlerin bakanlığa girdikten sonra konsolosluktan belki de hiç geçmeden kariyerlerini bitirebilme olanağı ama kesin değil tabii başkonsolos olabiliyor. Siz yurt dışında pasaportunuzu kaybettiğinizde, konsolosluğa gittiğinizde görüşeceğiniz kişi konsolosluk ihtisas memurudur. Konsolosluk ihtisas memuru da işin içinden çıkamazsa başkonsolosa sorabilir. Siz pasaportunuzu kaybettiniz, nüfus cüzdanınız lazım, bayansınız pasaportunuzu alırsınız, erkekseniz askerlikten yana bir sıkıntınız var mı kontrolü yapılır alırsınız. Ama daha çetrefilli şeyler çıkıyor. Mesela Türkiye de suç işlemiş birisidir, vergi borcu vardır, aranmaktadır ona pasaport veremezsiniz. Bunun gibi birtakım şeyler, iş daha karmaşık hale gelebilir. Konsolosluk işlemlerini teknolojinin sağladığı imkânlarla çok değişti Konsolosluk işlemleri teknolojinin sağladığı imkânlarla çok değişti. Eskiden ben bakanlığa girdiğim zaman internet yoktu, şimdi internet üzerinden pek çok işlemi yapabildiğimiz için e-konsolosluk diye yeni bir şey var, o da konsolosluklara gelen kişilerin işlerinin azalmasını sağlıyor. Bakanlığın yapmakta oldukları ana hatlarıyla bunlar, ama tabii ayrıntıları artırmak mümkün. Mesela burada yer almayan ne var? Ziyaret Hazırlıkları. Ziyaret Hazırlıkları bir konsolosluğun, büyük elçiliğin önemli bir alanıdır. Bunların çeşitli boyutları var; ziyaretlerin programlanması, hazırlanması, ayrıntılarının belirlenmesi, tercüme hizmeti gerekiyorsa sağlanması, güvenlik önlemlerinin alınması, otel rezervasyonlarının yapılması, uçağın iniş, kalkış ve geçiş izni hazırlanması, yani kapalı kapılar ardından veya ziyaret yapmakta olanın bilmediği çok büyük iş bunlar. Ben kendimden örnek vereyim yine: Havana da görev yaptığım zaman Cumhurbaşkanımız Sayın Demirel idi. Sayın Demirel in ilk Latin Amerika ziyaretine tercüman olarak katıldım, o zaman 1995 te bakanlıkta İspanyolca bilen azdı ve büyükelçi ziyaretten bir hafta önce oraya gelmemi istedi. Bir hafta boyunca size bahsettiğim hazırlıklara naklen katılmış oldum. Bu önemli bir kanun, 1969 yılında Milletlerarası Münasebetlerin Yürütülmesi ve Koordinasyonu Hakkında Kanun a göre Bakanlığımıza verilen yetkiler ilgili diğer bakanlık ve kurumlarla iş birliği yapmak suretiyle, Türkiye Cumhuriyeti nin yabancı devletler ve uluslararası kuruluşlarla temas ve müzakerelerinin yürütülmesi ile uluslararası anlaşmaların yapılması konusunda Dışişleri Bakanlığı yetkilidir. Biraz önce size diğer bakanlıklar da anlaşma yapabilir demiştim; fakat o anlaşmayı yapabilmesi için yetki çıkarılması gerekiyor. Yetkinin çıkarılması da Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla oluyor, yani bir bakanımız gittiği zaman kafasına estiği anlaşmayı imzalayamaz. Daha önceden Bakanlar Kurulu ndan yetki alması gerekiyor, onun işlemleri de Dışişleri Bakanlığı aracılıyla yapılıyor.

İnternet sitemizden Bakanlık bölümümüze geldiğinizde bir alt bölüm insan kaynakları çıkacak. Bu bölümüne girdiğinizde size anlattıklarının bazıları daha uzun bazıları daha kısa pek çok ön bilgiler var; bakanlığın çalışma ilkeleri, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı, bakanlıktaki temel memuriyet kategorileri, unvanlar, Dışişleri Bakanlığından neler bekleyebilirsiniz, bakanlıktaki kariyer memuriyetleri hakkında en çok merak edilenler hakkında birtakım soruların cevapları var. Meslek memurluğu giriş sınavı, geçmiş yıllara ait yazılı sınav soruları, konsolosluk ve ihtisas memurluğuna giriş sınavının geçmiş yıllara ait yazılı sınav soruları var. Tercümanlık maalesef yok; çünkü tercümanlık bölümü hiç sınav yapmadığı için onun örneklerini koyamıyoruz. Hâlihazırdaki sistem de zaten bunun gibi karmaşık bir sınav sistemi değil. Yani burada ordudan kabaca örnek verecek olursam; meslek memurluğu, subaylık, konsolosluk, ihtisas memurluğu astsubaylık diyemeyeceğim aslında; çünkü astsubaylığın daha ötesinde yani özetleyecek olursak Türk Silahlı Kuvvetlerine giren bir subay başarılı giderse general olabilme şansı ona verilebiliyordu, ama bir astsubaya bu hiçbir zaman verilmiyor. Bizdeki uygulama ise büyükelçilik olarak düşünürseniz konsolos ve ihtisas memurluğundaki arkadaşlara da başkonsolos olma imkânı veriliyor. Birtakım kuralları var; eğer başarılıysa sicilleri iyiyse gibi. Merkez bina artık ihtiyacı tam olarak karşılamıyor Teşkilatımız Balgat taki merkez binasını burada görüyorsunuz. Bakanlığımız da yeni bir yere taşınacak inşaatı henüz başlamadı ama arsası hazır, şu an boş ama projesi hazır, tahmini olarak 2014-2015 tarihleri öngörülüyor. Çünkü merkez bina artık ihtiyacı tam olarak karşılamıyor. Tarihçesini de şöyle söyleyeyim bu gördünüz kule Devlet Sanayi İşçi Yatırım Bankası olarak 1985-86 yıllarında inşa edildi. O zaman ki başbakan rahmetli Turgut Özal, başbakanlık binasındaki eski merkez binadaydı. Oradaki alan ihtiyacını karşılayınca bakandan yeni yer gereği ortaya çıkmış ve DSİ binasına bakanlık el koyup DSİ ya başka bir yerde bina yaptırmak üzere parasını karşılamış.

Yurt dışı teşkilatında da konsolosluk ihtisas memurları için otomatik görev yapma seçeneği var. Zaten işin tabiatı itibariyle meslek hayatının yaklaşık 3/2 si yurt dışında 3/1 merkezde geçiyor. Mütercim tercümanlar için durum biraz farklı. Bakanlık merkez teşkilatına baktığımız zaman bakanımız Sayın Ahmet Davutoğlu, müsteşarımız Feridun Sinirlioğlu ve yedi tane müsteşar yardımcımız var. Yirmi beş tane genel müdürlükler var, elli tane genel müdür yardımcıları, bir de beş tane Müstakil daire başkanlıkları var. Benim kurmakta olduğum bu müstakil daire başkanlıklarından bir tanesi diğeri de idari mali işler bölümü, arşiv bölümü hizmet birimleri diyelim. Yeni yeni büyükelçilikler oluşturuyoruz Yeni yeni büyükelçilikler oluşturuyoruz. Hâlihazırda 204 tane dış temsilciliğimiz var, 115 tanesi büyükelçilik, 11 tanesi daimi temsilcilik, 78 tanesi de başkonsolosluk. Önümüzdeki dönemde biraz daha artacak. Afrika ya çok sayıda yeni büyükelçilik açıyoruz ve birkaç tane daha büyükelçilik açılacak. Bunların sayısı giderek azalıyor ama var ve dil olarak da bakıldığı zaman Afrika için konuşuyorum çoğu Fransızca Büyükelçiliği. Asya da, Çin de, Hindistan da, Irak ta da birkaç tane yeni konsolosluklar açılıyor. Bahsettiğim unvanlar meslek memurları büyükelçi, başkonsolos, daimi temsilci olabiliyor. Konsolosluk ve ihtisas memurları başkonsolosluğa kadar yükselebiliyor. Hukuk müşavirlerimiz, danışmanlarımız var bunlar belli alanlarda silahsızlanma, merkez memurlarımız var bir de bölge uzmanları vardı onu artık yavaş yavaş kaldırıyorlar. Mütercim tercümanlarda hâlihazırda sekreterlik işi yapıyor Merkez memurları dediğimiz zaman mütercim tercümanların yurt dışına inişlerinin çok katı kuralları var, yani bakanlığa mütercim tercüman olarak giren birisi otomatik olarak meslek memuru, konsolosluk ihtisas memuru gibi tayin olup bekliyor ama mütercim tercümanlar pekâlâ konsolosluk ihtisas memurları gibi konsolosluk ihtisas memuru olarak bakanlıkta çalışabiliyor. Ana hatlarıyla meslek memurları, konsolosluk ihtisas memurları en büyük kadroyu oluşturuyorlar. Yani birinci sırada meslek memurları, ikinci sırada konsolosluk ve ihtisas memurları, hukuk müşavirleri ama

hukuk müşavirleri sayıca çok az, danışmanlar da küçük, merkez memurları sayı olarak büyük. Bakanlığa gittiğiniz zaman etrafınızda gördüğünüz sekreterler, daktilolar, şoförler var. Mütercim tercümanlarda hâlihazırda sekreterlik işi yapıyor. Bakanlığa mütercim tercüme olarak giren tercüme yapan çok az maalesef ama bundan sonra değişecek. Tercüme dairesi kurulduğu için değişecek. Şimdi meslek memurluğuyla başlayacağım. Aslına bakarsanız bu anlattıklarım çoğu internet sitemizde zaten yer alıyor. Bunlarda yaş sınırlaması var. Bir de KPSS den 80 almış olması gerekiyor. Her sene belli bir sayıda eleman alınacağı duyuruluyor, bakanlığın belli bir memura ihtiyacı var ve yönetmeliğin belirlediği bir katsayı var. Yani siz 100 memur alacaksanız 10 katı memuru sınava tabii tutmak zorundasınız. Dil olarak da İngilizce, Fransızca veya Almanca. Önceden Fransızcadan giren otomatik olarak girebiliyordu, artık öyle değil Almanca ve Fransızcadan girenlerin ayrıca İngilizce ve Fransızcadan da sınav girmeleri gerekiyor. Çünkü Fransızca giderek değerini kaybediyor. Başka dilleri olanların da belirli koşulları yerine getirmek suretiyle bakanlığa girmeleri mümkün. Üniversitelerin uluslararası ilişkiler, kamu yönetimi, hukuk, iktisat, işletme, halkla ilişkiler, tarih eskiden bu bölümler yoktu, daha sınırlıydı o zaman ne oluyordu mesela siz çok iyi tarih, okumuşsunuzdur çok güzel Arapça, Rusça ya da Farsça, Yunanca biliyor olabilirsiniz bakanlığa giremiyordunuz. Şimdi onun belli koşulları var. Mesela uluslararası ilişkiler bölümü okudunuz lisansüstü bir eğitim almanız gerekiyor ona da imkân tanıyor ama birtakım kuralları var. Bizdeki uygulamalarla yurt dışındaki uygulama çok farklı. Mesela İngiltere de tarih bölümü bitiren birisi çok iyi Arapça, Farsça bilen bakanlığa girebiliyor, bizde giremiyordu ama şimdi girebiliyor. Sınav yılda bir kere yapılıyor artık, eskiden 2 kere olurdu. Yeni sistem KPSS ye endeksli olduğu için yılda bir kere yapılıyor. Sınav aşamalarında önce KPSS yi geçmeniz gerekiyor, ardından bakanlık yine çok seçmeli sınav yapıyor. Amaç sınava çok talep oluyor, sınav sadece Ankara da olmuyor belirli seçilmiş yerlerde ve eş zamanlı oluyor. Çoktan seçmeli olması da oradan gelecek olanların önceden elenip daha az kişinin yazılı sınava kalması için. Çünkü yazılı sınav yabancı dilde kompozisyon Türkçe den yabancı dile çeviri, Türkçe kompozisyon, yabancı dilden Türkçe ye çeviri olmak üzere uzun bir sınav. Ve bu kâğıtların teker teker okunması gerekiyor. Bu kâğıtların okunmasıyla ilgili gerekli ilkeler var, belli sayıda kişinin kâğıtları okuması gerekiyor. Verilen notların arasında belli bir eşliğin üzerinde olması gerekiyor, değişiklik olduğu zaman kâğıdın tekrar okunması gerekiyor. Yani uzun bir süreç, zaman alıyor ve işlemi yapanlar da bakanlıktaki belli bir kıdeme gelmiş meslek memurları. Mesela ben hiç kâğıt okumadım, genelde büyükelçiler bunu yapar. Yazılıyı kazananlar sözlüye çağırılıyor ve 3 kere başarısızca bir daha sınava giremiyor.

Konsolosluk ihtisas memurunun avantajı yurt dışı tayini Konsolosluk ve ihtisas memurluğuna değinmek istiyorum; çünkü mütercim tercüman bölümündeki arkadaşlar pekâlâ konsolosluk ihtisas memurluğuna girebilirler. Yalnız konsolos ihtisas memuru olarak bakanlığa giren bir mütercim tercüman bölümü mezunu tercümanlık yapmayabilir. Eğer tercüme dairesinde görev yaparsa tercüme yapabilir, onun dışında gördüğünüz gibi çok geniş bir görev alanı var. Tabi kimisi der ki Ben tercümanlık yapmak istiyorum o zaman KİM (Konsolosluk İhtisas Memuru) olmayabilir. Konsolosluk ihtisas memurunun avantajı yurt dışı tayini otomatik, yani konsolosluk ihtisas memuru olan bir memur belli bir zaman geçtikten sonra yurt dışına geçecek. Hayatının 3/2 sini yurt dışında geçirecek, 3/1 ni Ankara da geçirecek. Tabi yurt dışına gitmek cazip gelebiliyor ama zorlukları da var. Ana hatlarıyla benim düşüncem ikisini de deneyin, birisi çok daha kolay. Bakanlığa mütercim tercüman olarak girip de ve hâlihazırda sekreterlik görevi yapmakta oldukları için memnun olmayıp KİM e (Konsolosluk İhtisas Memuru) geçen bir memur var. Mütercim tercüman olmak için illa tercüme okulunu bitirmeniz de gerekli değil. Edebiyat bölümünü de bitirmiş olabilirsiniz, edebiyat mezunları da alınabilir. Aranan şartlar belli bir yaşı geçmemiş olmak, belirli üniversiteden eğitilmiş olmak. Sınav nedir? KİM ler de (Konsolosluk İhtisas Memuru) meslek memurlarındaki gibi KPSS ye girdiklerinde bir ön eleme olmuyor, zamanla değişebilir tabii ama hâlihazırdaki uygulama bu şekilde. Genelde meslek memurluğu en rövanşta olan ama meslek memurluğuna girerken buna da girenler oluyor. Bu size az önce bahsettiğim 23 Eylül tarihinde yayınlanan kanun, internette duyuruluyor. Mesela atama yapılacak kişi sayısı 200. Diğer istenilen şartları da ilan ediyor. Tabii bunları ilan ediyor bakanlık ama memur geliyor mu her dilde çıkmıyor. Çincede var mesela. Çince bildiğiniz takdirde özel sektörde çok rahat iş bulma imkânlarınız var. Sınav katılım şartlarında birtakım kurallar var. 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunun 48. Maddesi nde sayılan genel şartları taşımak, en az dört yıllık fakülte mezunu olmak ve belli bir yaşı aşmamak. Bu da dil için gerekli olanlar. Bu gördüğünüzü ilan aralık ayında

yayımlandı, yeni kurulan birim düşünülerek yayımlanmadı bakanlığın sekreter ihtiyacını karşılamak için yayımlandı ve sınav bitti, birtakım kişiler göreve başladılar. Burada mesela 13 adet İngilizce, 4 adet Almanca, 4 adet Fransızca, 2 adet Arapça ve 2 adet Farsça bilen istenmiş ama Arapça ve Farsça dan hiç kimse başvurmamış. Adaylarda aranan nitelikler nelerdir; yaş kriterleri, erkek adaylar için askerlik adayını yapmış veya tecilli olmak Dışişleri Bakanlığına personel olmaya engel hali bulunmamak, üniversitelerin en az dört yıllık eğitim veren İngilizce, Fransızca, Almanca, Arapça, Farsça dil eğitimi, edebiyat, mütercim tercümanlık, çeviri bilim bölümlerinden veya eğitim fakültesinin İngilizce, Fransızca, Almanca, Arapça, Farsça bunları desteklediği yetkili makamlarca kabul edilen yurt içi ve yurt dışındaki yükseköğrenim kurumlarından mezun olmak. Daha sonra KPSS ve KPDS ile ilgili hususlar var. Sınavla ilgili olarak bunu özellikle vurgulamak istiyorum. Bu bakanlığın genel uygulaması. Önümüzdeki son bahar faaliyete geçeceği düşünülerek sözleşmeli mütercim, yani sözleşmesi yıllık olan, hayatı boyunca bakanlıkta çalışmak zorunda olmayan. Arada şöyle bir fark var, sözleşmeli mütercimlerin yurt dışına tayin olma hakları yok, ama mütercim kadrosundan gelenlerin hakkı olacak. Tercüme Dairesi Başkanlığı ne yapmakla görevlendirildi? Tercüme Dairesi Başkanlığı ne yapmakla görevlendirildi? Tercüme Dairesi Başkanlığı Yabancı Devletler ve Uluslararası Kuruluşlar ile akdedilen antlaşmalar başta olmak üzere dış politikanın yürütülmesi çerçevesinde bakanlıkça ihtiyaç duyulan belge ve metinlerin tercüme edilmesi veya yapılmış olan tercümelerin gözden geçirilmesini sağlamakla görevlidir. Tabii uygulamaya geçilmediği için nasıl olacağını ben de tam olarak kestiremiyorum. Hâlihazırda burada gördüğünüz çalışmaları yapan birimler var. Mesela yabancı devletler ve uluslararası kuruluşlar ile akdedilen anlaşmaların bir çalışması hukuk müşavirleri yapıyor. Hukuk müşavirliğini zaten yönetim geldiği zaman onu inceliyorlar hem hukuk açısından inceliyorlar hem dil açısından inceliyorlar. Çeşitli aşamaları var. Metin müzakere edildiği aşamada olabilir, imza aşaması geldiği zaman Bakanlar Kurulu ndan yetki alınmak üzere olabilir. Bir de metin müzakerede imzalandı, onaya sevk edilecek ve yürürlüğe girecek. Üç tane ayrı aşaması var. Bir hayli de yoğun bir iş. Diğer ülkelerin mesela birimlerinden bağımsız olarak tercüme dairelerinde hukuk tercüme birimi var, bizde yok maalesef ama olabilecek olan bir çalışma. Dış politikanın yürütülmesi çerçevesinde bakanlıkça ihtiyaç duyulan belge ve metinlerin tercüme edilmesini biz Siyaset Planlama Dairesi olarak zaman zaman yapıyoruz. Sayın Cumhurbaşkanımız Meclisi 1 Ekim tarihinde açtığı zaman yaptığı konuşmayı Siyaset Planlama Dairesi personeli görev dağılımı yapıyor, tercümesi yapılıyor. Kıbrıs 2002 referanduma sunulan ana hatlarının tercümesini de bakanlık kendi yaptı. Bir gün mecliste bir milletvekili Bunun Türkçesi yok mu? Görmek

istiyoruz. diye sitem etti. Ondan sonra da bakanlık çok kısa bir süre içinde bir tercüme ortaya çıkardı. Irak la ilgili bir teskerenin tercümesi vardı, onda ben de yer almıştım. Bakanlıkta çok tercüme işi oluyor, Arjantin e gittiğim zaman saatlerce sayfalarca tercüme yaptım tercüman olmamama rağmen; çünkü işimin bir parçası. Gidersiniz profesyonel tercüman işe alırsınız ama onun getirdiği ilave bir maliyet var, bir de bazı tercümelerin gizliliği var, mahremiyeti olan birtakım şeyler olabilir. Ona da örnek vereceğim, bir keresinde öyle bir tercümanlık görevim oldu. 1991 yılında 1. Irak Savaşı sırasında o zaman Cumhurbaşkanı rahmetli Özal, Başbakan Yıldırım Akbulut tu. Amerika dan tarikatla ilgili bilgi vermek üzere pembe köşke bir grup geldi. Genelkurmay Başkanı, Milli Savunma Bakanı, Dışişleri Bakanı, Başbakan, Cumhurbaşkanı nın katılımıyla bir toplantı yapıldı. Daha önceden yaptığım tercümelerden dolayı bakanlık beni görevlendirdi, Yıldırım Akbulut a tercümanlık yaptım ve Amerikalıların verdiği bilgi çok etkileyiciydi. Pekâlâ, profesyonel bir tercümanda getirseydiler ama belki de o zaman daha zordu. Merkez memurları, 11. madde yurt dışı görevlere ilişkin olarak yer verilen hüküm saklı kalmak üzere, merkez teşkilatında sürekli görev yapan ve genel hizmetleri teknik hizmetleri ve sağlık hizmetleri sınıflarına mensup olan memurlardır. Bu şu anlama geliyor: Bakanlığa giren bir mütercim tercüman daimi kadroyla 7 yıl Ankara da görev yaptıktan sonra bir kereye mahsus olmak üzere yurt dışına dört yıllığına gidebilir. Geldikten sonra eğer lisans yaparsa bir kere daha gitmeye hak kazanıyor. Çok sınırlamaları olan bir uygulama ama şunu da söylemem lazım gidecek olanlara teşvik amacıyla bizim merkez memurlarına yönelik olarak personel dairemizin insan kaynaklarının şöyle bir uygulaması var: Yılda bir kere bir büyükelçiliğe oradaki personelin çalışmalarına yardımcı olmak üzere gönderiliyor. Bunun getirisi çok yüksek değil, kabaca 3-4 bin liralık ek bir gelir. Her sene gitmek üzere yılda bir ama daimi değil geçici. Ama mesela başbakan Irak a gitti, ziyareti sırasında tercüme dairesinde çok iyi bir Arapçası olan bir arkadaş var, bunun gibi görevlendirmeler de olabilir tabii. Sayın Cumhurbaşkanımız veya Sayın Başbakanımız birtakım görüşmeleri yaptığı zaman devamlı kullandı, hep seçilmiş tercümanlar olur. Bunlar kabaca tercüme dairesiyle ilgili aklıma gelen hususlar. Bir iki şeye daha değinmek istiyorum. Bu konudaki örgütlenmeye bakınca iki tane örgüt çıkıyor: Bir tanesi JIAMCATT, diğeri de COTSOES. COTSOES, Avrupa Devletleri Tercüme Bilimleri Konferansları altında bir yapılanma, iki yılda bir konferans düzenliyorlar ve dönem başkanlığını Fransa üstleniyor. Bunun üyeleri 17 tane ülke: Almanya Avursturya, Belçika, Estonya, Finlandiye, Fransa, İngiltere, İzlanda, İrlanda,,İtalya, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, İsveç, İsviçre, ispanya.

Dikkat ederseniz İzlanda da İsviçre de Avrupa Birliği üyesi değil, yani bu bir Avrupa Birliği örgütlenmesi değil. Türkiye de buna başvurdu. Başvuruyu not ettiler, iki yılda bir toplanıyorlar. Bu toplantıda Türkiye nin buna üyeliği onaylanacak. Bunların aralarında birtakım iş birliği faaliyetleri var. İnternet sitesine girdiğiniz zaman sadece açık olan bilgiler var. Siteye üye olduğunuzda ne gibi faaliyetlerde bulunmuşlar nasıl bir iş birliği modeli tespit etmişler, çeşitli çalışma grupları var ve tercüman Mesela iş yükünün daha etkin hale getirilmesi, ülkeler arası birtakım değişim programları gibi hususlar. Fransızlar ve Almanlarla böyle bir diyalog tesis etmedim ama en azından ilke olarak sorduğumda onlar da neden olmasın dediler. Yani amaç tercüme dairesinde çalışacak olan arkadaşların Fransızca ise Fransa ya Almancası var ise Almanya ya staj imkânı ve inceleme ziyaret olabilir. Yani COTSOES Türkiye de de olacak bunun çalışmaları var. COTSOES Ne Yapar? COTSOES ne yapar? Bilgi gelişimi, karşılıklı olarak yardım. Terminoloji çok karşıma çıkan bir şey ama bizde bu tür bir yapılanma yapılmadı, zamanla yapılacaktır; çünkü yapılmasının gerekli olduğu ortaya çıkıyor. Diğeri bilgisayar destekli tercüme konusunda JIAMCATT. Bu senede bir toplanıyor. Bunun farkı çok daha geniş bir aileye sahip, çok daha büyük bir örgütlenme. Yılda bir toplantılar düzenliyorlar. Bu toplantılarda da belli konularda bilgi değişimi sunuluyor. Daha ziyade bilgisayar destekli programlar olarak düşünebilirsiniz. Burada çok uluslar arası kuruluş var, ülke Dışişleri Bakanlıkları da var ama bunun haricinde de Cenevre deki bütün örgütler ve başka örgütler de var; Dünya Bankası, İslam Konferans Örgütü vs. Her birinin bir tercüme birimi var. Katılımcıları da ilgili ülkelerin tercüme memurları yetkilileri. JIAMCATT a üyelik çok kolay. COTSOES e üye olabilmeniz için üyelik başvurusunu yapıyorsunuz, iki yılda bir toplanan genel kurul konferans sırasında onaylanması gerekiyor ama JIAMCATT a Türkiye girdi. JIAMCATT ın da sitesi var henüz faaliyete geçmese bile faaliyete geçecek olan tercüme dairesiyle ilgili olarak form dolduruyorsunuz.

Tercüme dairesi bulunmadığı için size ayrıntılarıyla ne gibi işler yapıldığı söyleyemiyorum ama ne gibi işler yapılacağını iyi kötü görebiliyorum. İnternet sitemize baktığınız zaman İngilizce, Fransızca ve Arapça var. Bu sitenin İngilizcesi içerik olarak fena değil ama Fransızcasına geçtiğimiz zaman çok çok daha az, Arapçası daha da az. Amaç tercüme dairesi kurulduktan sonra bu sitenin içindekileri hızlı bir şekilde tercüme etmek, kontrol etmek, sonra büyükelçiliklerin sitelerine el atmak; çünkü bakanlık sitesine girdiğiniz zaman her büyükelçiliğin kendi sitesi var, yani Paris Büyükelçiliği Fransızca, Washington Büyükelçiliği İngilizce. Büyükelçilikler bunu kendileri yapıyorlar ve genelde bakanlığa link veriyorlar. Bunun haricinde bakanlığın birtakım yayınları var. Adaylık kampanyaları oluyor. Mesela onlarla ilgili hazırlıkların yapılması, adayların geçmişlerinin tercümesi edilmesi, destek talepleri vs. Somut bir örnek vereceğim: Türkiye güvenlik konseyine aday olduğunda ve BM dediğiniz zamanda altı dilde (İngilizce, Fransızca, Arapça, Farsça, Almanca, Çince) çalışmanız gerekiyordu, o kampanya kapsamında broşürlerin hazırlanması dağıtılması gibi bayağı bir tercüme yapılır. Bakanlıkta yapılmadı bunlar mesela Turizm Bakanlığına sorduk, Turizm Bakanlığının çeşitli dillerde bir sürü broşürü var. Sözlü tercümeyi çok düşünmüyorum; çünkü sözlü tercüme ayrı bir ihtisas ama ilerde niye olmasın. Kabaca mezun olduğunuz birimine bağlı olarak konsolosluk ihtisas memurluğu ve mütercim. Ama konsolosluk ihtisas memurluğuna mütercimi, tercüme bölümünden mezun olanlar aynı anda koşulları yerine getirdiğiniz için ikisine birden girebilirsiniz. Dışişleri Bakanlığından Neler Bekleyebilirsiniz? Bakanlıktan neler beklersiniz? bölümünden internette yer alan hususlar, yani bakanlığa neden girersiniz? Girdiğiniz zaman ne gibi imkânlara sahipsiniz? Devlete giriyorsunuz belli bir iş kanadınız var, bir suç işlemediğiniz sürece işten çıkarılmanız çok küçük bir ihtimal. Bakanlığa girip de bakanlıktan atılan memur sayısı çok azdır. Bir garantiniz var ve yurt dışı tayinleri var. Bakanlığa girerken 25 yaşındaysanız 65 yaşında emekli olacağınıza göre 40 yıllık meslek hayatınızın 3/2 si yurt dışında 3/1 i Ankara da geçecektir.

Konsolosluk ihtisas memurları, meslek memurları bakanlıkta 3 aylık bir eğitime tabii tutulurlar, dersler alırlar, ziyaretlerde bulunurlar, sınavı da vardır ama sınav sadece devamsızlık olmasın ciddiye alınsın diye yapılır. Aile yardımı var, eğitim yardımı yeni geldi. Çocuğunuz olduğunda yurt dışına gittiğiniz zaman eğitim masrafları bir hayli yüksek oluyor. Bir de çok uzak olan yerlerde mağduriyet koşullarına bağlı olarak birtakım Türkiye gidiş geliş masrafları da iki yılda bir olmak üzere karşılıyor. Bazı yerlere gidip gelmek çok pahalı. Mesela ben Kabala dayken hatırlıyorum, o zamanlar Kabala dan Türkiye ye gidip gelmek benim bir aylık maaşımdı. Olağanüstü durumlarda tazminat hakları var. Rahmetli babam devlet memuruydu, Paris ve Madrid de ticaret müşavirliği yaptı. Ben İspanyolcamı ve Fransızcamı ona borçluyum. Onun sayesinde öğrendim. Bir yerde de aile görevini devam ettirmiş oldum. Çok iyi hatırlıyorum benim bugün ki halime bak sen bu işte emekli olduğun zaman böyle bir refah seviyesine böyle bir hayat düzenine sahip olacaksın demişti. Ama özel sektöre gittiğinde ayrı bir hayat tarzına sahip olabilirsin, bu zor bir karar. Memuriyete gireceksen Dışişleri Bakanlığının sunduğu birtakım imkânlar var onunla uyuşmayabilirsin demişti, o zaman bugünkü gibi değildi. Hazine Müsteşarlığı imkânları farklıydı, Dış ticaret müsteşarlığı imkânı farklıydı. Dürüst olmak açısından bakanlığın size sunduğu olanakları söyledim ama olanaklar farklı şekilde de olabilir. Bazılarının dengesini kurmak çok zor; çünkü hesaplamayı yaptığınız zaman bakanlığa giren bir mütercim tercümanın alacağı maaş kabaca 1400 TL. Meslek memurlarına baktığımız zaman 2000 i geçmez ama yurt dışına gittiğiniz zaman gittiğiniz ülkeye bağlı olarak değişiyor. Yurt dışında da maaşı iyi olan yer var, düşük olan yer var ama Cenevre maaşı yüksektir onu söyleyeyim size. Cenevre maaşını düşünerek şu kadar alacağım diye düşünmeyin. Emsalleri vardır, hayat koşullarına bağlı olarak, hayati tehlike olup olmadığı, Mesela Libya, Irak, Afganistan mesela o gibi yerlerde izin hakları daha yüksek. Normalde 30 gün izin hakkınız var, izin hakkınıza gidiş geliş biletlerinize katkıda bulunuyorlar, çocuklarınızın eğitimine birtakım katkıda bulunuyorlar. Bir de form dolduruyorsunuz kriterlerinizi söylüyorsunuz, niteliklerinizi dikkate alıyorlar. Mesela Fransızca biliyorsanız Fransa ya gitme şansınız yüksek, İspanyolca biliyorsanız İspanya ya gitme şansınız var. Özel durumlarınız olabilir, nişanlınız dış ticaret müsteşarlığında çalışıyordur dış ticaret müsteşarlığından bir yere tayin olmuştur, onun yanına gitmek istersiniz ya da karı koca vasat bir yere gitmek istersiniz. Herkes Washington, New York a, Paris e, Londra ya gitmek istiyor ama herkes gidemiyor. Daha önce gitmiş olduğunuz yerler bir sonra gideceğiniz yere de tesir olabiliyor. Mesela Bağdat a gittiniz hayati tehlikeyi 2-3 yıl boyunca yaşadınız merkeze geldiniz daha önce Bağdat taydı şimdi onu iyi bir yere göndereyim derler. Terazi gibi bunun dengesini tutturmanız mümkün değil ama şöyle bir ifade kullanırız bakanlıkta kamu vicdanını sızlatmayacak birtakım tayinlerin yapılmasına genelde gayret ediliyor. Soru: Siz iki tane tercümanlık kadrosu belirlediniz. Biri mütercim tercümanlık, sözleşmeli dediniz. Bunun birisi Tercüme Dairesinde de diğeri farklı biri yerde mi? biri de Vehbi Esgel Etensel: Değil. Bugün Tercüme Dairesi kurulmadığı için ama olduğu zaman sözleşmeli mütercimler de tabii ki çalışabilecek, aynı zamanda mütercimler de çalışabilecek. Konsolosluk ihtisas memurunun yaptığı işler belli. Bakanlığa sözleşmeli olarak gelen mütercim tercüman arkadaşlar bir genel müdürün, bir müsteşar

yardımcısının, bir müsteşarın makamına atanır. Tanıdıklarım var, mesela müsteşar yardımcısının kaleminde oturan Filiz Hanım, edebiyat mezunu mütercim tercüman olarak bakanlığa giriyor, müsteşar yardımcısının gündelik olarak telefonlarını bağlamak bir yere gideceği zaman uçak biletlerini almak nitekim sekreteri gibi düşünebilirsiniz. Dilini kullanıyor mu, kullanmıyor. Bu kişilere verilen maaşlar çok da yüksek olmadığı için bakanlıkta tutmak her zaman kolay olmuyor. Mütercim tercüman olarak girenlerin birçoğu eğer tercümanlık değil de başka bir şey yapmak istiyorlarsa idari memurluğa geçiyorlar. Bakanlıkta çalışan personele gittiğiniz zaman odanın kayıtlarından nerenin mezunu, ne dili biliyor, hangi liseyi bitirmiş bütün kıstasları girmek suretiyle bilgisayar ortamında görebiliyorsunuz. Mütercim tercümanlar var ama tercüme işi yapmıyor. Mesela bir tane yeni girmiş bir arkadaş AB dairesinde çalışıyor ama İngilizcesi var Fransızcası var, orada da İngilizcesini ve Fransızcasını kullanabileceği bir iş veriyorlar. Bakanlığımızın bir makalesini yayınladılar hemen beni aradılar bunun hemen Türkçesine ihtiyacımız var diye oturdum, ben tercüme ettim. Sözlü tercüme yapmak herkesin yapabileceği bir şey, bakanlığa girdiğiniz zaman da her zaman bunu yapıyorsunuz. Amaç kurumu daha profesyonel hale getirmektir. Soru: Siz sürekli yazılı metinler ve çeviri üzerinde durdunuz ama bunun yanı sıra Dışişleri başka bakanlıklarla bağlantı kuramaz mı? Mesela Çevre Orman Bakanlığının ve Ulaşım Bakanlığının uluslararası konferansları oluyor kendi içlerinde acaba bu kurulan mütercim tercümanlık buralarda sözlü çeviri yapamaz mı? Vehbi Esgel Etensel: Yapamaz. Neden yapamaz onu da söyleyeyim. Bizim belirli bir dilimiz belirli bir uzmanlık alanımız var. Ulaştırma dediğiniz için ulaştırma üzerinden devam edeyim enerji boru hatlarının görüşüleceği son derece ihtisas gerektiren ve terminolojisine vakıf olmayan birisine bu işi yaptırırsanız kalp cerrahına beyin ameliyatı yaptırmak gibi olur. O itibarla bakanlığın zaten amacı sınav açmak belirli sayıda tercüman almak ve o tercümanlara da yazılı birtakım metinlerin tercümesinin yapılması zamanla belki büyürüz ama spesifik olarak bu tür çalışmalar yapılıyor. Çünkü tercüme ihtiyacı o kadar büyük bir ihtiyaç ki. Mesela AP Genel Sekreterliğinden bilerek bahsetmedim; çünkü AP Genel Sekreterliği belki de geri gelmişlerdir, onların yaptıkları AP müktesebatının İngilizceden Türkçeye tercüme etmektir. Bir metin var ellerinde sayfalarca onu tercüme ediyorlar. Biz o değiliz ki, biz yabancı dilden de tercüme edeceğiz Türkçeden de tercüme edeceğiz. Mesela kafamdaki proje Türkçeyi İngilizceye çevirdikten sonra Arapça, Farsça, Rusça o gibi dillere çevirmek. Geçenlerde benden bir tercüme istediler İngilizce ve Fransızcası gerekiyor dediler. Oturdum Türkçeden İngilizceye tercüme ettim, ondan sonra İngilizceden Fransızcaya tercüme ederken çok rahat gitti, zorlanmıyorsunuz. Herkesin verdiği birtakım öneriler var, mesela büyükelçilerde çalışan yerel personellerimiz var, her büyükelçiliğin mutlaka bir yerel personeli var ama o yerel personel sizin ona emanet edeceğiniz dil editörlüğünü ne derece iyi yapar? Bizim iki tane İngiliz sekreterimiz vardı bir tanesinin babası akademisyendi ve Türkiye ile yakından çalışan bir akademisyendi, sırf Türkleri sevdiği için kızının sefarette çalışmasını istemişti. Biz ona tercüme yaptırırdık ana dili İngilizce; çünkü o zaman ki başbakan rahmetli Ecevit in tercümesini yapıyordu. Ama sizin kastettiğiniz profesyonel tercüme onlara bizim girme imkânımız biraz zayıf. Yapamayız ama

yapabildiğimiz takdirde profesyonel şirketlere girersiniz, çalıştığı zaman size verdiği iki günlük yevmiye benim size bir ayda vereceğim paradır. Oraya gitmek ayrı bir iş, bizimkisi farklı tabii, farklı olduğunun ben de farkındayım ve ona göre de bir birim kurmaya çalışıyoruz. Soru: Açılan bu mütercim tercümanlık bölümü ihtisas memurlarının yaptığı çevirileri direk size gelmeden bu bölüme girecek ve bunlara bu çevirileri yapacak. Öyle mi? Peki bunların çalışma süresi ne kadar? Dediniz ki ihtisas memurları 65 yaşına kadar çalışacak. Vehbi Esgel Etensel: Bakanlıkta fabrikaya girer gibi kapıda kontrol yok. Saat 9.00 da mesai başlıyor, akşam saat 18.00 de çıkabilen merkez memurları var. Tercümanların da bu saatte çıkabileceğini düşünüyorum. Dışişleri Bakanlığındaki memuriyetlerin çoğu öyledir, fazla mesai diye bir şey yok. Fazla çalışan memur da mesela çok yorulduğu, atıyorum başbakan Çin e gidecek bu ziyaretine çok katkı sağladı bu heyetin içerisine bir kişiyi daha ekledi, ön heyet olarak gönderiyorsunuz başbakana yardımcı oluyor. Birtakım telafi yolları var ama gizli kararlar bunlar. Aldığınız maaş biliyorsunuz, bir zaman sonra artacağını da biliyorsunuz. Yurt dışına giden bir konsolosluk ihtisas memuruyla meslek memurunun aldığı maaş arasında çok büyük bir fark yok, ileride büyükelçi olduğu zaman artıyor. Büyükelçinin ayrı bir tazminatı var. Ayrıca büyükelçi devleti temsil ediyor, devletin ona tahsis ettiği evi var, hizmetçisi var, makam arabası var. Bakanlığa giren memurunda o kademeye girmesi kabaca 25-30 yıl arasında ama şimdi değişti. Soru: Bir sekreterlerden mutlaka bir farkımızı olacak mı, mesela bakan Çin e gittiği zaman yanında mütercim tercüman olarak çalışabilecek miyiz? Vehbi Esgel Etensel: Kesin olarak söyleyeceğim bir uygulaması yok ama başka bir örnek vereceğim size: Benim görev yaptığım Siyaset Planlama Dairesinde ocak ayına kadar görevlerimiz vardır. Bir tanesi de konuşma yazmaktı mesela başbakan gidiyor konferans ile bir etkinlikle konuşma yapıyor, hepsini biz yazmıyoruz. Bir kaç daireyle yoğun bir trafiğimiz oldu. Milli Güvenlik Kurulu toplantısında toplantıdan önce Milli Güvenlik Kuruluyla ilgili hazırlıklar oradaki sunuşların dış politika anlamında hazırlanması. Bakanlar Kurulu toplandığı zaman Bakanlar Kurulu bittikten sonra gazetecilerin sorularına cevaben yine dış politikayla ona yöneltilebilecek sorular, çeşitli üniversitelerde çeşitli kuruluşlara gidip bakanlığı tanıtan konuşmalar. Güneydoğu Asya da bir ülkeydi arkadaşı da iyi tanıyordum, siz sekiz tane konuşma yazdınız, bizim çocuklardan birini de al dedim. Tamam dedi, hangisini alayım hangi ülkeye gideyim dedi. Pakistan a gitti ama boş duramadı. Ziyareti siz televizyonda seyrediyorsunuz, sayın başbakanımız Afrika yı ziyaret ettiği zaman onun kırmızı halıları, kiminle görüşecek, hangi kapıdan girecek, kim çiçeği verecek, yemek sırasında arkasına kim oturacak, bunlar protokol düzenlemeler. Ama onun bir de alt yapısında hazırlanmalar var. Bir ziyaret korkunç bir hazırlık demek. Ben Cenevre deyken hatırlıyorum Sayın Başbakanımız geldi Medeniyetler İttifak Salonunun açılışını yaptı, herkese bir iş düştü. Birisi uçağın bilmem nesiyle ilgilendi, birisi koruma görevlilerin tabanca izniyle, tabancaların havaalanında uçaktan sorunsuz bir şeklide indirilmesi, silahı beyan ediyorsunuz silahları alıyorlar size ruhsatını veriyorlar, arabaların kiralanması, sıralanması hangi arabaya kimin bineceğinin belirlenmesi gibi bir sürü ayrıntıları var.

Bir de görüşmeler var, kiminle görüşülecek, karşı taraf bunlara nasıl cevap verecek, bunlar gibi şeyler. Her ziyarette tercüme olmaması ihtimali bizde zayıftır. İngiltere Dışişleri Bakanlığında olsaydık çoğunluk karşı taraf İngilizce konuşacağı için ihtiyaç olmazdı ama bizde oluyor. Sayın Cumhurbaşkanımız İngilizce biliyor ama genelde Türkçe konuşmayı tercih ediyor. Bakanımız Ahmet Davutoğlu nun tercümana ihtiyacı yok, zaten Dışişleri Bakanlığı dil bilen biri seçilir, dil bilmeyen Dışişleri Bakanı düşünemiyorum. Mesela bakanımız Çin e gitti onun hazırlıklarını da genelde sefaret yapıyor ama bilinmiş tanınmış bir tercüman varsa görevlendirilebilir. Soru: Başka bir kamu kuruluşunda çalışan personel Dışişleri Bakanlığına kadrolu tercümanlıkla yatay geçişle geçebilir mi? Vehbi Esgel Etensel: Geçebilir, bu mümkündür. Size Teşkilat Yasası ndan göstereceğim Mütercim kadrosunda görev yapacak memurların merkezi sınava ilave olarak hizmetin gereklerine uygun olarak seçilebilmesi için usul ve esasları yönetmelikle belirlenen yarışma sınavında da başarılı olmaları gerekir. Yatay geçiş mümkün ama yanıltmayayım sizi, daha önce tam olarak yapmadık ama diğer tercüme birimleri olan yerlerle görüştüm, oradakiler olma imkânı var dediler. Soru: Ben meslek memurluğu sınavı ile ilgili bir soru sormak istiyorum. Bu sene tercümanlıktan mezun oluyorum, seneye de uluslararası ilişkilerden mezun oluyorum. Bu sene tercümanlık diplomamla konsolosluk ve ihtisas memurluğu sınavına girip onu kazanmam durumunda seneye de uluslararası ön lisans diplomamı alıp onu dışarıdan dört yıllığa tamamlarsam yine meslek memurluğu sınavına girmeye hak kazanıyor muyum yoksa dışarıdan tamamlamam sorun oluyor mu? Vehbi Esgel Etensel: Zor bir soru sordunuz. Konsolosluk ihtisas memurluğu sınavına mütercim tercüman bölümüne yanlış hatırlamıyorsam girebiliyor, ondan sonra lisansınızı yapabilmeniz için mesainizin önemli bir bölümünü odanıza ayırmanız gerekiyor, o olabilir olmaz ona bir şey diyemem; çünkü bakanlıkta ilk memuriyete girenler bayağı çalışıyor. Boşta duracak zamanı zaten fazla olmuyor, yerine bağlı, mesela Ortadoğu Dairesi Libya daki krizlerden başını kaldıramıyor, gece gündüz çalışıyorlar, hafta sonları da çalışıyorlar. Öyle bir birimde yeni gelen bir memur ben lisans yapacağım dediği zaman seni başka yere gönderelim diyebilirler. Daha az mesaisi olan bir yere mesela daha az rövanşta olan bir yere gönderirler ve izin vermeyebilirler de. Bakanlığa girdikten sonra bu tür çalışmaları yapanlar oldu, mesela mastırını yapmıştı doktora dersini alabilmesine izin verilmedi ama tezini yazmasına izin verildi. Sıfırdan bir program zorluk olabilir. Soru: Çift ana dal yapan çok sayıda bir grup öğrencimiz var. Diyelim ki her ikisinden de mezun oldular ve diplomalarına sahip oldular. Sizin birimde mütercim tercüman kadrosuyla başladılar, meslek memurluğuna geçişte tekrar o sınavdan geçmek yerine içeriden geçiş sağlanabilir mi? Vehbi Esgel Etensel: Evet, tekrar bir sınav olurlar ama şöyle bir durum olacak. Bakanlığa sizin dediğiniz türden geçiş yapan memur oluyor. Bir yerde çalışıyor biliniyor, tanınıyor, amiri yaptıklarından memnun, sözlü sınava girdikten sonra yazılıyı geçtikten sonra sınavlar okunacak. O kişi illa geçecek anlamına gelmez ama yazılı geçtikten sonra sözlü de vermesi için bir memurun birtakım şekil hatası olabilir, tanım

hatası olabilir, birtakım yapılmaması gereken bir şeyler var. Mesela size bir soru sordular, bana Türkiye nin Libya ya neden müdahale ettiği konusunda veya neden müdahale etmemesi konusunda izahatta bulunur musunuz?, dendiğinde hiç bilmediğim bir konu derseniz bilmiyor derler ya da kıyısından köşesinden bir şeyler anlatmaya çalışırsanız o zaman farklı olabilir. Mesela bakanlıkta kalanların bir bölümü yazılıyı verdikten sonra sözlüde böyle birtakım hatalar yaparsa, fevri davranırsa; çünkü sözlü sınav sırasında şunu da ölçüyorlar: Memur kendini kontrol ediyor mu edemiyor mu, onu da ölçüyorlar. Amaç belli sayıda eleman almak başvuruları arttırmak için bunu geliştirdiler; çünkü perspektif görmüyor memurlar yani giriyordu bir yere gelemiyordu. Soru: Mütercim tercümanlıktan mezunum. Açıkçası Dışişleri Bakanlığında mütercim tercüman olarak girmek hepimizin hayaliydi belki de bu bölüme başladığımızda. Ben daha sonra o kadar da cezp edici bir şey değil diye duymuştum. Genelde sekreter olarak çalışılıyor dediniz, o yorumu da duyduktan sonra bakış açım biraz değişti. Mütercim tercümanlık kadrosuyla giren ya da sözleşmeli kadroyla girenler zaten hâlihazırda var. Siz Tercüme Dairesini kuruyorsunuz dediniz ya sınavlarla mütercim tercüman alınacak diye zaten kadro var neden alınması gibi bir durum ortaya çıksın? İnsanlar köreliyor orada kadrodan aktarma yapması daha kolay olabilir. Vehbi Esgel Etensel: Bahsettiğiniz kişiler zaten bir yerde çalışıyor. Mesela Filiz Hanım örneğini vereyim. Filiz Hanım zaten belli bir süredir müsteşar yardımcısıyla çalışıyor. Ben gidip müsteşar yardımcısına Filiz Hanım ı bana verin desem belki de evet diyecektir, böyle birtakım diyaloglara girilebilir. Biz zaten bir yerde çalışıyorsak onun hizmetlerinden de memnunsak, memur da beni alın buradan demezse orada çalışmaya devam eder. Bakın 27 tane müsteşar yardımcımız var, 25 tane genel müdürümüz var, 50 tane genel müdürümüz var. Bu 82 kişinin her birinin kaleminde ya da yönetici sekreteri diye nitelendirebileceğimiz kişiler mütercim tercüman değil. Mesela benim eski genel müdür yardımcım siyaset planlamadaki merkez memuru bir hanım, onun dil bilgisi de yoktu. Şöyle sıkıntılar oluyor, yurt dışından biri aradığı zaman sizi İngiltere den arıyorlar, anlamıyor genç memurlardan bir tanesine veriyor telefonu. Bunların belli sayıdakileri zaten bir yerde çalışıyor vaziyette. Dediğinizde haklılık payı var, bazı kişiler beni ziyaret ediyor Tercüme Dairesi kuruyormuşsunuz ilgileniyorum beni lütfen alın diyorlar. Daha kurulmadı ama kurulduğu anda birkaç kişilik listem var. Ama tabi bakanlıkta birinin elinden memurunu almak çok kolay değil. Birinin memurunu aldığınız zaman yerine birini koymanız lazım. 90 kişilik bir ekmek kapısı. Bazılarının yabancı dile ihtiyacı oluyor; çünkü mesela AB den sorumlu müsteşar yardımcısı, Büyükelçi Ayşe Sezgin kocası da bakanlıkta Moskova Büyükelçimiz, kadının bütün telefonla arananları AB üyesi ülkeler. Arayanlarının bazı sefaretlerde görevli Türkçe konuşan Türk sekreterler de var ama olmuyor. Çin sefaretini arayın Çin den getirdikleri Türkçe bilen elemanlar oluyor. Soru: Tercümanlık kadrosuna siz edebiyat mezunlarının da alınabileceğini söylemiştiniz; fakat vermiş olduğunuz örnek vardı kalp cerrahına beyin ameliyatı yaptırmak gibi, bu da böyle bir örnek değil mi? Vehbi Esgel Etensel: Onun yanıtı da var. Arapça, Farsça, Rusça Okan Üniversitesi dışında yok, mecbursunuz. Sınav yönetmeliğimiz sadece mütercim tercüman bölümünden alınacak derseniz Arapça, Farsça, Rusça bunlara mecburuz. Sinoloji bölümünden gelen ancak Çince bilen elemanlar oluyor. Ben size bin karakterli bir

tercüme verdiğimde yapın dediğimde siz 10 dakikada yapacaksınız, ben belki biraz daha fazla uğraşacağım. Ben size Ottawa Sözleşmesi nin tercümesini verdiğimde siz belki benim iki katım zaman harcayacaksınız ama bir kere yapınca bilgi dağarcığınıza atacaksınız. Kendimden basit bir örnek vereyim: Silahsızlanma Dairesinde memuriyete başladım, çalışırken Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması nın sözleşmesinin tercümesini ben yakın arkadaşım askerliğini yaparken Genelkurmay Başkanlığında kurduğu dil bilen bir grupla yaptı. Ben o zamanlar askerliğimi yapmıştım, bakanlıkta güven ve güven artırıcı önlemler Viyana belgesini ben tercüme ettim. Metnin zaten %70 i aynıydı, yeni hükümler getirilmişti. Kimyasal Silahlar Sözleşmesi çok kalın bir protokolü var, ben Silahsızlanma Dairesinden ayrıldım, ondan sonra Brüksel de görev yaparken bir tercüme bürosuna verdiler; çünkü kalındı. Bakanlıktaki mesai için onu yapmanız çok zor, başka hiçbir iş verilmeyecek size oturup tercümesini yapacaksınız. Kimyasal Silahlar Sözleşmesini Tercüme Dairesine yaptırdığınızda bakanlığa geldiği zaman haftalarca üzerinde çalışıldı. Her gün bu tür şeyler tercüme edilmiyor, tercümesi gerektiği zaman ona göre yapılıyor. Meslektaşlarımın arasında tercüme yapmamış yoktur, ilk girdiğimizde biz yaptık birilerine düzelttirdik yükselince de birisi yaptı bize getirdi, biz onun üzerinde çalıştık. Farklı farklı şeyler oluyor ama iş her zaman var.