00322 ELEKTRKMAKNALARı-II Vze Sınavı 08.04.2013 5.1) 5.2) 2300 V, 1000kVA, 0.8 ger güç faktörlü 60Hz, 2 kutuplu, V-bağlı br senkron jeneratör, 1.1 O'luk senkron reaktans ve O.lSO'luk br armatür drencne sahptr. Sürtünme ve rüzgar kayıpları 24 kw ve nüve kayıpları ı8 kw'dır. Alan devresne uygulanan DC gerlm 200V ve maksmum f ıo A'dır. Alan devresnn drenc 200'dan 2000'a kadar olan br aralıkta ayarlanablmektedr. Bu jeneratörün açık devre karakterstğ Şekl 1.ı'de verlmştr. a) Nomnal koşullarda bu maknada ndüklenen gerlm ne kadardır? b) Jeneratör nomnal koşullarda çalışırken VT'y 2300 V'a eşt yapmak çn ne kadarlık uyarma akımı gerekr? c) Jeneratörü tahrk eden sstem ne kadarlık br güç ve moment sağlama yeteneğne sahp olmalıdır? Üç-faz, 2S kva, 230 V (hat gerlm), 4 kutuplu, yıldız bağlı 60Hz jeneratörün stator sargı drenc hmal edlecek kadar küçüktür ve senkron reaktansı her faz çn 1.5 O'dur. Jeneratör 230V ve 60 Hz'Ilk sonsuz baraya (sabt gerlm ve sabt frekanslı) bağlıdır. a) Jeneratör güç faktörü 0.8 ger olan nomnal VA gücünü sağlıyorsa, E; hesaplayınız. b) Jeneratörü süren sürücünün gücü sabt tutulurken uyarma akımı %20 artırılmaktadır. Stator akımını la' güç faktörünü ve jeneratör tarafından sağlanan Q reaktf gücü bulunuz. 5.3) Otomatk br yol verme devres nomnal değerler 10 kw, 400 V ve hat akımı 30 A olan br şörıt motor çn tasarlanacaktır. Motorun armatür drenc Ra = ın, uyarma sargı drenc Rf = 200 Q 'dur. Motor kend nomnal armatür akımının %ıso'sn aşmadan yol alacaktır ve armatür akımı nomnal değerne düşer düşmez br yol verme kademes devre dışı olacaktır. a) Kaç kademel br yol verme drenc gerekldr ve her br ne kadar büyüklükte olmalıdır? b) Vol verme drencnn her br aşamasının devre dışı kaldığı ndüklenen gerlm değerlern bulunuz. 5.4) Üç-faz, 480 V (hat gerlm), 50 Hz, 6-kutuplu, yıldız bağlı senkron jeneratör faz başına 1.ı O'luk senkron reaktansına sahptr. JenJratörün tam yüktek armatür akımı 0.8 ger güç faktöründe 60A'dır. Bu jeneratör tam yükte ı.6kw dönme kaybına ve 1.2kW nüve kaybına sahptr. Uyarma akımı jeneratör boşta çalışırken çıkış gerlm 480V(hat gerlm) olacak şeklde ayarlanmıştır. Jeneratör tam yüktek 0.8 ger güç faktörlü akımla yüklendğnde a) Jeneratörün mekank hızını bulunuz. b) Çıkış gerlm ne olur? c) Verm bulunuz. d) Gerlm regülasyonunu hesaplayınız. 5.5) 470 kva, 480 V, 60 Hz, V-bağlı, k kutuplu senkron jeneratör faz başına 0.016 O armatür drenc ve O.S O'luk senkron reaktansına sahptr. Nomnal koşullarda jeneratör 7 kw'lık nüve kaybına ve 8 kw'lık rüzgar ve sürtünme kaybına sahptr. Uyarma akımı jeneratör boşta çalışırken çıkış gerlm 480V olacak şeklde ayarlanmıştır. a) Jeneratör 0.85 ger güç faktöründe nomnal akımla yüklendğnde çıkış gerlm ne olur? b) Jeneratör brm güç faktöründe nomnal akımla yüklendğnde çıkış gerlm ne olur? Sınav Süres: 100 dakkadır. Başarılar Doç. Dr. Müslüm Arkan
-~- ı!. "0"'-! r--r-- V / LL:! / -! /", I. ı! / j V :,------
c. 1\ v q. :: V 1ıJ3 = ıı2. T. ~, v 3 ı.'1 Gl..,~ı("T~t.. MA ı.,, I\IAt..A.e - n. V.' Te. J/,., o..v L o f. ot.,. - t.o 'J Vf :: 131:r.~1 LE.. v ~ 3.J 1000'/0 X" -= :r" =rrt: - :::. 2S"L 0'2, A '4 :Z V r.ı300 - z,. -::1S J. ot L - '3~. g ~,4 ~ = \/1 -t.. (Il-, 't"jxj}::: 131.7.." + ın.oı.l-30.f~. I'lloL L (2..1.// =. ı3 ı~.!>ı + 2:':.)- t.cr L,,"s. :>( ::: /SJb. S"<t L t.~ı" v ~) tılom/~"j ~/f/.lt 7'lc..t~ 11;:: ı~o V ;Sr'~ E-. -:. IS1fo.S"l.; V b.., ~",...t ' 4':1k.,~ aç.ı'.j.e...,re I:e/-n,~/ p/t/""j/ \J = V3.r; = L(..b/.4 v '7 tj lo /l-t;-ı4. ıjw-,< /c..qrtıtlc.k,.-/ı J"~'..,~ r ::s. ~ "J 6u~~r. c.) '3 = S l.oje :. 10.00 '/0. 0.1 -= 100 t.. \x t \. f'b-.l..r -= ':l.~,t... = ~. 2~J.o2.. O.IS = 21. '3's"S ~ LV /,~ :. ~w+ T ı1",~,.. + ~'1 T ~~. = sı«jr.r lı. U,/,0 'Lo. t ~. /) os :: - = S, 00 ~,.,., ~.ı ToIII' z: ;::'" WJ ro 3S'S- - 3(,00..lIT bvt:j = 2101. r /VNI
-I 8:. ('oj o. r = 36.,,.- ct] V; :/'Jı.T<JL!!!.-.. -::'1. ~S"L-']' /) A E._ -: Vtj.,.J X"t = /'32.7' ". sı!j(j0., 2.1-s' L-3'.1~ = 1'32.~'..,.,ı,. /1~ L ~:J.I'= 2.0:/. ~ L 2./. ':I- V kj Jll't.$"Io,.t o/~~.ı..., CA(j",,4ffG 4 4:IM y. lo f.f r.fjnl"j4 E~.k. ~ 2.0 Gtrhr. Elf ::.ı~:.j.2.' lo 1. ~ = 2.ıı; J" V lo PF = (.OJ (-S'ı.9t, ) = o. '01 ~,' ~ -= 3 V., z,.'j/~ tt = 1 1'12.~. Il. 1'] S/~ S1.'~ = 2,.~~ ~VA~
C.1) <T' _ v.,.. _ Lıo o +t: - -. - - ::. 2- A- ~ :L-D o /J =- "-o, (IL.,. / l f ) ~ 5. 5 b -LO:J ( ~/h / L,...x) 1')= b le ::: _I_h'!. _,f,., :::: o. b 6 1- I-m...y. (ı. :::k ılı -=- b. 35"3 vl IL"!, z: k. lı, :=. 4-. 2..1' lll.., (L.; -z: 4. r'l j -::2.. <ıı} ve.. ~ z: ~ IL lt :::-1. Sı & ıjl Il, -:: ı; lls -= 1<.1 ::: l- ::: ı/l...ıs"~ /..l. ('I ::: rt ı- t!1. :::.3. ltı VL r;. ::: ılı.. - rı '3 z: 2... J 5 LArı -:::fl-'l> - tl.. lt = ı. t 1/ VL (lt:::. fl..t., -/1... s" -::: O. ~41 LA.- r~= /LS - lll. :=. O. bır ı./l. r 6 =- /Lt. - It-=t- :=. o. ıs r ırt: b ) ~ z: V - I"",'/I /2. ~ 1 40 0-2- <{. s.~ı.~=- 115.. 13 V ~ı. :::.v 7 - I"vı/~ ılı z: '2...1...1.1.V 1;1 ~ V T -,:r;:.".~ /t 1 -= 2.. 8'.1 t- V Cqı, z: v - 7 r.-vıh ft...y -== 12..0. 84- V 6.ı r =-- V - 7.:r,.,.,,~ts- ::: 'J 1../+: ~ V E"" -==- V 7 - I-ı)", 14. ::: 3 b 4t.1-ı V
-b-,... - == 1000 rp/yl ı:. = bo,4 1- L 1.. 'L 't.. ( t: 'L E-c.. = Ve; T )(51',,; S " e ) -t (')(s L. L-O~e ) ~17-.J = V" 1- t( {,O J/~3b.g} + (l./ bo O.g) 1-b~Of.ı9Y :::: lv~ + 3.5.6)1.. -- ırgr.6/.; Vıp+ 1~. b ::: 1..'}L.o.ry Vcp ::::1- 'J 'L.lt-rlf v IL z: _0_... +_./00 -= --- '[CD = ~,]J 1/1-'3 P'11ı ;J b ı.rj % 32..] J) Vt2 =- 2..71.11- ı]ı.. ~S~ 21ı. ~">Y '/00 ::: % 10.2..
=! -." & ::::c..os O. s S z: '11. 1-3 ~ L. L 2:T"t-.1:l -;: L \Lı? + o.oıt: 300.'7 o.~s + O.t;; JoD.9-Jı:.-ı11.'3) T' (O.5 1oo.1-.'jo:J:1--o.o)b ]oo.7-j/~g/.~1 'L. 1- "T-brcol.oY = { ve; + 4.1 + '"f-~.ıj) + ( /2j-.g - 2..5") 1--b8o Lo lf ~ V r (V rp + g- :1'-:1I)\.. T ıç. ı.(.'l.. t- g 1. 1/ = ıy,r. 2/ V~ ::.lb1.0 V \:,) E~'L~ {v~ + c:.r, )1. + [Xs L;)L "}-6,&O\.Olj ~ {V~ + 't-.kj)'l + 15'0. ıs'\. v, T 4.fl ~ 2..31.g Vrp -=: 2..'L~ V