DERS PLANI-11 Dersin öğretmeni:burcu Ündücü Balkan Dersin Adı : Tekstil Teknolojileri Konu : Kumaş Bilgisi Sınıf Düzeyi ve süre: 12. sınıf 10 saat Öğrenci Tanımlaması: Sınıfımız 4 erkek ve 4 kız öğrenciden oluşan 8 kişilik bir sınıftır. Öğrencilerin hepsinin hedefi var ve ne istediklerini biliyorlar. 12. sınıf olmalarının etkisinden olabilir konulara da hakimler. Boya teknikleri dersini bazıları isteyerek seçmiş bazılarının bir sebebi yok ama hepsi ilgili. Amaçlar : * Kumaşlar hakkında bilgi kazandırmak. Hedef ve Davranışlar : *Kumaşları sınıflandırır. *Doğal lifleri sıralar *Doğal liflerin özelliklerini bilir *Yapaylifleri sıralar *Yapay liflerin özelliklerini bilir Ders İçeriği ve Süreç : Süre Açıklama 5 dakika Günlük kullandığımız kumaşları hatırlama. GİRİŞ 5 dakika Günlük kullandığımız kumaşların özelliklerini bakma DERSE GEÇİŞ 15 dakika Kumaşın tarihçesini öğrenme. Doğal lifleri sıralama Doğal liflerin özelliklerini öğrenme 10 dakika Yapaylifleri sıralama Yapay liflerin özelliklerini öğrenme DERSİ BİTİRİŞ 5 dakika Konu kısaca tekrar edilir. Anlaşılmayan yer varsa tekrar anlatılır Öğrenci soruları cevaplanır. 5 dakika Anlattılan konuyla ilgili son test uygulanır ve ders bitirilir.
Teorik Anlatım: KUMAŞLARI TANIYALIM Kumaşın Tarihçesi Giyinmek insanın temel ihtiyaçlarındandır. İlk olarak kumaş üretimi keten ile başlanmıştır. Daha sonrasında yün kullanılmaya başlanmıştır. Daha sonraları pamuklu kumaşlar yaygınlaşmıştır. Bu sayılanlara da ipek eklemekde yanlış olmayacaktır. XVII. yüzyılda Fransa da, sonra İngiltere de merinos yünüyle imal edilen kumaşlar yayıldı. Pamuk ise başlangıçta Kuzey Amerika da XVII. yüzyıldan beri ekiliyordu. Fakat diğerlerinin aksine ipek daha yavaş bir yayılım göstermiştir. Genel olarak lüks sembolüydü ipek. Başlıca olarak Lyon de ipek üretimine başlandı. KUMAŞ BİLGİLERİ A) DOĞAL İPLİKLER Nefes alır. Terletmez. Alerjik özellikleri yoktur. Bakımı zordur yıkama talimatlarına uyulması gerekir. Daha çabuk buruşurlar. Ütülenmeleri zordur. PAMUK Kumaşlar Pamuk çok yaygın olarak kullanılan bitkisel kökenli doğal bil elyaftır. Pamuk bitkinin kozasından elde edilir.kimyasal olarak pamuk elyafı, içinde pamuk mumu ve az miktarda pamuk yağı barındıran saf selulozdan oluşur. Seluloz: doğada bitkiler tarafından sentez yoluyla oluşturulan organik bir maddedir. Pamuğun havayı içine hapsetmesi pamuklu kumaşa yalıtım özelliği kazandırır. Pamuk tarafında hapsedilen hava miktarı yündekinden daha azdır ve tutuculuğu orta seviyededir. Esnekliği az, güçlü ve dayanıklıdır. Emicilik,yaş dayanımı,yumuşaklık,dayanıklık gibi özellikleri pamuğu diğer liflerden ayırır. Pamuk yüne oranla daha fazla nem çeker. Terin buharlaşarak havaya karışmasını sağlar ve aynı zamanda giysilere özellikle sıcak koşullarda rahat giyilebilecek bir doku kazandırır. Bu sebeple genellikle iç giyimde ve bebek giysilerinde tercih edilir.
Pamuklu kumaşlar sıcak suda yıkanmaya ve sıkılmaya müsaittir. Asılarak kurutulabilir. Nemliyken ütülenirse kırışığı daha çabuk açılır, kuru ikene sıcak buharlı ütü ile ütülenir. Pamuklu kumaşlara sentetik karıştığı zaman daha az buruşur ve daha kolay ütülenir. Pamuklu kumaşlar yıkandıklarında polyester gibi sentetik kumaşlara göre daha geç kururlar. Bunun nedeni pamuk gibi doğal elyaflar, sentetiklere göre daha emicidir, suyu daha çok emerler. Bu nedenle kurumaları daha geç olur. Resim 1: pamuk KETEN Kumaşlar Jüt, kenevir,sisal gibi bir gövde elyafı olan keten, linum usitatissium adlı bitkinin gövdesinden elde edilir. Eğirmek için bir çok değişik işleme ihtiyaç duyulması ve ipliğin esnek olmamasından kaynaklanan dokuma zorlukları üretimi kolay ve ucuz olan pamuğa göre keteni daha az ekonomik kılar. Ketenli dokumalar oldukça dayanıklı ve emici olurlar. Kaygan keten lifinde yapılan ketenli dokumalar içinde havayı saklı tutamaz. Bu onun taze ve serin hissedilmesini sağlar. Nemi alıp hemen atmosfere bırakması sıcak ortamlarda vücudu havalandırıcı etki yapar. Dolayısıyla, yazlık giyimde ve sıcak bölgelerde yatak çarşaflarında da kulanıma uygundur. Keten ipliği eğilmez sert yapısından dolayı, örmeden çok dokumada kullanılır. Çok çabuk buruşan doğal keten nemli iken ütülenmelidir.
Resim 2: Keten kumaş RAMİ Gövde elyafıdır. Ilık ve nemli iklimlerde yetişir. Halat ve ip yapımında kullanılır. Aşınmaya karşi dayanıklıdır. Keten lifine çok benzer fakat tutumu daha serttir. Ter emme yeteneğine sahiptir. İPEK (Silk) Kumaşlar Başlıca özellikleri kuvvetli olması, yumuşaklığı, parlaklığı ve çok esnemesidir. İpek böceğinden elde edilir. İpek son derece hassas, parlak ve hafiftir. Buruşur, nem çeker ve terletmez. Isıya, tere ve ışığa duyarlı kumaşlardır. Su damlaları bile ipekte leke bırakır. İpek kumaşlar çamaşır makinasında yıkanmaz. Ilık su ile elde, şampuan kullanılarak yıkanmalı, çitileme ve sıkma yapılmamalıdır. Ütüleme kumaş nemli iken ılık dereceli ütü ile yapılmalıdır, buharlı ütü kullanmamaya dikkat edilmelidir.
Resim 3: İpek YÜN (Wool) Yün, koyundan elde edilen, doğallığında yüksek kıvrımlılık olan, kıl kökenli bir protein lifidir. Lifin inceliği ipliğin, dolayısıyla kumaşın kalitesi açısından önem taşımaktadır. Lif nekadar ince ve uzun olursa o kadar ince ve uzun kumaş elde edilir. Yün lifini inceliği mikron ile ölçülür. ( 1 mikron : milimetrenin 1000 de biri.) İnceliği, yapısı ve özellikleri elde edildiği koyun çeşidine göre değişir. Belli başlı yün çeşitleri ; merinos, lincoln, leichester,sussex, chevrot ve shetland sır. Yünlü kumaşlar nem çekme özelliği yüksek, yumuşak ve esnek kumaşlardır. Yün lifi aynı yönde giden birbirinin üstüne geçmiş pulcuklardan oluşur.elyaf içinde tutulan hava, yüne sıcak ve soğuğa karşı yalıtım özelliği verir.yün kuru ağırlığının %40-50 sikadar nem çekebilir buna rağmen ıslaklık hissedilmez ve vücuttaki ısıyı dışarı geçirmez. Resim 4: yün kumaş
B) SENTETİK (SUNİ) İPLİKLER Nefes alma özellikleri vardır. Dayanıklıdır. Bakımı çok kolaydır. POLYESTER Polyester taş kömürü katranından veya petrol ürünlerinde üretilir. Polyester liflerinin kuruluk ve ıslaklığa dayanımları oldukça iyidir. Polyeter; terilen, dakron ve trevira gibi isimlerlede tanınır. Işığa, bakterilere dayanıklı, uzun ömürlüdür. Esnek yapıda olup buruşmaya karşı dirençlidir. Doğal liflerle karıştırılarak kullanıldığında iyi sonuçlar verir. Polyester liflerinden her çeşit giyim eşyası yapaılabilir. Tek başına veya yün,pamuk,keten gibi doğal liflerle karışık olarak kullanılır.sağlam iyi görünüşlü buruşmaya dayanıklı stabilitesi yüksek bir elyaf olamsının yanında; tül, tafta, saten ve organze gibi çeşitli kumaş ve dokumalarda da kulanılmaktadır. Aktif giyimde daha çok mont ve performansa dayalı (pro, clımacool,clımalıte) ürünlerde kullanılır. Nefes alır. Terletir. Hafiftir. Çabuk kurur. Makinada yıkanabilir. Ütüye gerek yoktur. Resim 5: polyester kumaş
NAYLON Sentetik elyaftır. Tamamiyle laboratuarda üretilir. Kopma dayanımları yüksektir, kolaylıkla deforme olmazlar ve eski hallerine dönme yetenekleri çok iyidir. Naylon aşınmaya ve bükülmeye karşı dayanıklıdır. Bu özelliklerinde dolayı tekstilde özellikle kadın, erkek, çocuk çorapları, iç giyim eşyalarında kullanılır. Kullanım sırasında kirlenen naylon eşyalar dikkatli bir şekilde yıkanmalı ve temizlenmeli, naylon ürünlere ağartma işlemi uygulatmamalıdır. Naylon az su emen ve ıslandıktan sonra çabuk kuruyan bir malzeme olduğundan yıkanıp hemen giyilecek giyim eşyalarının yapılmasına elverişlidir. Ütüleme gereksinimi yoktur ya da çok azdır. Resim 6:Nylon kumaş AKRİLİK Polyesterden üretilmiştir. Bu sentetik elyafta da kuvvetli ve sağlamdır. Kimyasal maddelere karşı, özellikle asitelere ve gün ışığıda karşı dayanıklı olamasına rağmen boyanmasında bazı güçlükler vardır. Bakımı kolaydır. Karıştığı ürünü rahat kullandırır. Boyama tekniğinin gelişmesiyle birlikte poliakrilonitril lifleri giyim alanında daha çok önem kazanmaya başlamıştır. Lif abd de 1950 li yıllarda filament şeklinde orlon adıyla piyasaya sürülmüştür. Özellikle örgü işlerinde geniş yer tutar, yumuşak, rahat ve hafif oluşuyla avantaj sağlar. Benzeri yün eşyaların sadece elle ve özenle yıkanması gerekirken, akrilik ürünler çamaşır makinasında kolaylıkla yıkanabilir. Resim:7: Akrilik kumaş
POLYAMIDE Polyesterin gelişmiş halidir. Nefes alır. Hava geçirgendir. Kullanımı ve bakımı kolaydır. Karıştığı materyalin dayanıklılığını arttırır, bakımını kolaylaştırır (makinada yıkanabilir hale gelir). C) YENİLENMİŞ İPLİKLER Kimyasal yapılarında değişme olmadan fiziksel yapısı değişen ve bazı özellikler kazanan lif demektir. Ter çekme özelliğine sahiptir. Daha kolay ütülenirler. Daha az buruşurlar. Doğal ipliklere göre kullanımı daha kolaydır. Nefes alır. VİSKON Kağıt hamurundan elde edilir. Şeftali görünümü vardir. Kırışır. Bakımı kolaydır. Çok iyi renk tutar. Ter çekme özelliği vardir. Renk atmaz. Dökümlü ve pahalı bir görünümü vardir. Resim 8: Viskon kumaş
TENCEL Kağıt hamurundan elde edilir. Şeftali dokusu vardir. Dökümlüdür. Teri çekme özelliğine sahiptir. Çok çabuk kırışır fakat ayağa kalkınca eski formuna geri döner. Renklerini korur ve arka arkaya yapılacak yıkamalardan sonra bile solmaz. Çok yumuşak özel bir dokunuşa sahiptir. Resim 9: Tencel kumaş MODAL Teri çok çabuk emer. Cilt kuru kalır ve nefes alır. Parlaktır. Hafiftir. Makinada yıkanabilir. Diğer ürünlerle kullanıldığında onların dayanıklılıgını arttırır. Tek başına kullanılmaz. Cotton veya sentetik ile karışır. Bitki kökünden yapılır. ASETAT Pamuk ve odun selülozundan üretilir. Parlak renkleri vardır. Buruşmazlar. Zor lekelenme ve kolay temizlenme özelliğine sahiptir Alerji yapmaz. Isıyı iyi iletmez. Bu nedenle yazin serin, kişin sicak tutar Yumuşaktirlar. Vizkos ve pamuk selülozundan gömlek, kravat, çorap, pijama ve şort yapiminda kullanilir.
Materyal ve Araçlar : Evcil Hayvanımızn Evi İçin Duvar Tasarımı Öğrencilerimin işlediğimiz konudaki kumaşların özelliklerini daha iyi öğrenebilmeleri için söyle bir kurgu tasarladım: Evcil bir hayvanımız var ve bu hayvanımıza bir ev yapmak istiyoruz.evin duvarı için de elimizde sadece artık kullanmadığımız kumaşlar var. Elimizde ki bu malzemeler ile kumaşların özelliklerini düşünerek nasıl bir duvar tasarlardınız diye sorup, materyalimiz hakkında giriş yaparak tasarlayacağımız ürünü anlatabilirim. Bu uygulamayı sınıfta öğrenciler ile birlikte yapmayı planlıyorum. Böylece konu tekrarı yaparken aynı zamanda kullanacakları malzemelerin günlük hayatta ne gibi durumlarda işe yarayabileceğini düşünmelerini, hayal güçlerini kullanmalarını, kumaşların özelliklerini ezberlemek yerine yaparak yaşayarak, öğrenmelerinin kolaylaşmasını hedefliyorum. Böylece dersimi hem düşündüren hem de eğlenceli bir hale getirebileceğimi düşünüyorum. Sınıfa geldiğimde yanımda birkaç çeşit kumaş türü getireceğim. Bunlar: Pamuklu,yün,polyester,keten,nylon. öğrencilere durumu özetledikten sonra evin duvarı için dıştan içe doğru hangi kumaşları sırasıyla kullanmalıyız sınıfla birlikte düşünmelerini isteyeceğim. 1) En dışta hava koşullarında koruyacak bir malzeme kullanılması gerekir.bunun için en dışta Nylon kullanabilriiz. Çünkü nylon az su emen ve ıslandıktan sonra çabuk kuruyan bir malzemedir. 2) Bir sonraki aşamada polyester kullanabilriz. Çünkü Işığa, bakterilere dayanıklı, uzun ömürlüdür, nefes alır. 3) Bu adımda yün kullanabilriz çünkü çok iyi bir yalıtım malzemesidir. Soğuktan ve sıcaktan korur. Aynı zamanda yumuşak ve esnek kumaşlardır,ıslaklık hissettirmezler. 4) En iç tabakamızı da pamuktan yapabilriz bu tabaka evcil hayvanımıza temas edeceği için yumuşak olması önemli o yüzden en ideali pamuk kumaştır. Emicilik,yaş dayanımı,yumuşaklık,dayanıklıkları çok iyidir. Bakterilere karşıda daha dayanıklıdır. 5) Ketenden de yaz aylarında kullanması için bir şapka yapabilrsinizserin tutma özelliği vardır. Evimizin duvarını sınıfta bu şekilde tasarlayabiliriz.bu malzemleri birleştirip konfeksiyon dersinden öğrendiğimiz bilgilerle de dikim işlemini gerçekleştirebilriz..
Dersin sonunda öğrencilere eğer bir tasarımcı olsaydınız ve sizden sporcu T-shirtü tasarlamanız istenseydi nasıl bir tasarım yapardınız bunu düşünüp yazmanızı istiyorum şeklinde bir ev ödevi verebilirim.istedikleri bir spor dalı için tasarlayabilirler ve bir sonraki derste neler düşündüklerini paylaşabilirler. Böylece bir sınıftaki diğer arkadaşlarının da katılımıyla yaratılan ürünler hakkında bir tartışma analiz ortamı yaratmış olabiliriz. Yöntem : *Gösterme *Soru sorma *Sunuş yolun ile anlatım Değerlandirme: Adı-Soyadı: Numarası: Sınıf: Değerlendirme: Tarih: Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Aşağıdaki liflerden hangisi bitkisel lif değildir? (20 puan) A)İpek B)Keten C)Jüt D)Pamuk 2. Aşağıdakilerden hangisi asetat lifinin mikroskopta enine kesit görünüm özelliğidir? (20 puan) A) Yuvarlak ya da yuvarlağa yakındır. B) Fasulye görünümündedir. C) Düzgünsüz, loblu görüntüye sahiptir.
D) Üçgen Ģeklindedir. 3. Rejenere selüloz kökenli elyaf hangisidir? (20 puan) A) Orlon B) ipek C) Pamuk D) Modal 4.Yaş çekim yöntemi ile üretilen elyaf... dır. (20 puan) 5.Sentez yoluyla üretilen polimerlerden kimyasal lif çekim yöntemleri kullanılarak elde edilen liflere...adı verilir.(20 puan) Değerlendirme Kriteri: ÖLÇÜTLER DERECELER Evet Hayır Konuyla bağlantılı geçmiş bilgileri hatırlıyor. Örnek örme kumaş getirme Kitabını ve defterini getirme. Sınıfı temiz bırakma. Derse Katılım. Önlük giyme. Öğretim Süreci: ÖĞRETİM SÜRECİ Öğretmenin Hazırlığı:. -Kumaş çeşitleri üzerine çalışmak. -Konuyla ilgili öğretim materyalleri hazırlamak ve araştırmak.. -Kumaş örneklerini sınıfa getirmek içn hazırlamak. Öğrenci Hazırlığı: -Konuyu okuyarak gelmek.
Söz Dağarcığı: Tencel : Kağıt hamurundan elde edilen kumaş cinsi Güvenlik: Temizlik: -Genel sınıf temizliği ve düzenini sağlamak. Resim Listesi: Resim 1 (http://www.megep.meb.gov.tr. 04.04.2017) Resim 2 (http://www.megep.meb.gov.tr. 04.04.2017) Resim 3 (http://www.megep.meb.gov.tr. 04.04.2017) Resim 4 (http://www.megep.meb.gov.tr. 04.04.2017) Resim 5 (http://www.megep.meb.gov.tr. 04.04.2017) Resim 6 (http://www.megep.meb.gov.tr. 04.04.2017) Resim 7 (http://www.megep.meb.gov.tr. 04.04.2017) Resim 8 (http://www.megep.meb.gov.tr. 04.04.2017) Resim 9 (http://www.megep.meb.gov.tr. 06.04.2017) Kaynakça http://www.megep.meb.gov.tr. 03.4.2017