T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2689 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1655 GİYSİ SEÇİMİ

T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2689 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1655 GİYSİ SEÇİMİ Yazarlar Prof.Dr. Şule ÇİVİTÇİ (Ünite 1) Yrd.Doç.Dr. Nilay ERTÜRK (Ünite 2, 6) Yrd.Doç.Dr. Esra VAROL (Ünite 3, 8) Öğr.Gör.Dr. Ece KANIŞKAN (Ünite 4, 5) Yrd.Doç.Dr. Şölen KİPÖZ (Ünite 7) Editör Yrd.Doç.Dr. Füsun CURAOĞLU ANADOLU ÜNİVERSİTESİ i

İçindekiler Önsöz... iv 1. Beden ve Giysi. 2 2. Giysi Çeşitleri ve Şekilleri. 30 3. Giysi Seçiminde Tarz. 56 4. Giysi Seçiminde Renk 74 5. Giysi ve Aksesuar 98 6. Giysileri Düzenleme ve Saklama. 118 7. Giysi Satın Alma Kararları. 138 8. Giysilerin Bakımı ve Korunması.. 168 iii

Önsöz Giyinme eylemi ve giysi seçimi; kişinin kendini ifade etme, toplum içerisinde var olma araçlarından biridir. Toplumsal yaşam içerisinde kendini ifade etme aracı olarak yaşamsal önceliği bulunan giyinme eyleminde, giysi seçimi kişinin yaşam biçiminin, toplumsal rolünün dışa yansımasıdır. Giysi seçiminde fiziksel yapımızdan sosyal çevremize, zevklerimizden alım gücümüze kadar uzanan birbirinden farklı unsurlar etken olurken, küreselleşen dünyanın moda olgusu bu etkenlerin tümünü biçimlendirmektedir. Hızla değişen yaşam biçimleri,gündelik yaşamımızda farklı ortamlarda olmamızı zorunlu kılarken,giysi seçimlerimizde de farklı alternatiflerin bir araya getirilmesini gerektirmektedir. Birbiri ile ilişkili farklı bilgilerin bir arada değerlendirilmesini zorunlu kılan bu etkenler ''Giysi Seçimi'' başlıklı kitapta farklı yönlerden ele alınarak değerlendirilmiştir. Değerli yazarların katkıları ile gerçekleştirilen bu kitapta beden ile giyimin uyumu,giysi çeşitleri,giysi seçiminde tarzın ve rengin önemi,giysi ve kullanılan aksesuarların ilişkileri ile giysi düzenleme ve saklama koşulları,giysi satın alma kararlarını etkileyen faktörler ile giysilerin bakımı ve korunması konuları üniteler kapsamında incelenerek açıklanmıştır. Giysi Seçimi kitabı alanla ilgili akademisyenler tarafından üniteler halinde hazırlanmıştır. Editörlüğünü yaptığım kitap sayın hocalarımız; Gazi Üniversitesi nden Prof. Dr. Şule Civitçi, İzmir Ekonomi Üniversitesi nden Yard.Doç.Dr.Şölen Kipöz, Anadolu Üniversitesi nden Yrd.Doç.Dr. Nilay Ertürk,Yard.Doç.Dr. Esra Varol ve Öğr.Gör.Dr. Ece Kanışkan ın değerli katkı ve destekleriyle ortaya çıkmıştır. Bu yayının gerçekleştirilmesinde desteği olan Anadolu Üniversitesi Rektörü Sayın Prof. Dr. Davut Aydın'a teşekkür ederim. Dizgi bölümünde görev alan tüm personele emek ve çabaları için teşekkürlerimi iletirim. Editör Yrd.Doç.Dr. Füsun CURAOĞLU iv

1 Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra; Vücut tiplerinin özelliklerini açıklayabilecek, Vücut şekillerinin özelliklerini açıklayabilecek, Temel vücut ölçülerini ölçebilecek, Beden numaralarının temel ölçülerini açıklayabilecek, Vücut tiplerine göre giysi tercihlerini açıklayabilecek, Vücut şekillerine göre giysi tercihlerini açıklayabilecek bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz. Anahtar Kavramlar Beden Ölçü Vücut Şekli Giysi Vücut Tipi İçindekiler Giriş Vücut Tipleri Vücut Şekilleri Vücut Ölçü ve Oranları Beden Üzerinden Ölçü Alma Ölçü Alırken Dikkat Edilecek Noktalar ve Ölçü Araçları Ölçü Tabloları Beden ve Giyim İlişkisi 2

Beden ve Giysi GİRİŞ Giyim, insan vücudunu tabiatın dış etkilerden korumak ve aynı zamanda örtünmek ihtiyacı ile ortaya çıkmıştır. Günümüzde ise giyim, insanların temel fizyolojik ihtiyaçlarından biri olarak, yaşam süreci içerisinde çok önemli bir boyuta yerleşmiştir. Bu boyutun kişiler üzerindeki etkisi oldukça farklıdır. İnsan yaşamındaki önemli faktörlerden bir tanesi giyinme ihtiyacıdır. Barınılacak yuva, besin ve giyim, insanların en temel gereksinmelerini oluşturmuştur. Giyim, tarih kadar eski bir konudur. İnsanların varoluşlarıyla birlikte gelişen vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. İlkçağlarda tabiat olaylarından korunma ihtiyacından doğmuş, sonraları ise toplumlara göre değişerek gelişmiştir. Soğuk ülkelerde yaşayan insanlar avladıkları hayvanların postlarına bürünerek, sıcak ülke insanları ise sazlarla, çeşitli bitkilerle vücutlarını korumaya çalışmışlardır. Başlangıçta çok sade bir biçimde ortaya çıkan bu örtünüş şekli zamanla estetik ve standart kalıplaşma halini alan giyinmeye dönüşmüştür. Giyim, insan ihtiyaçlarının yanı sıra süslenmek ve çalışma ortamının gerektirdiği şartlara uyum sağlamak gibi birçok amaca hizmet edecek şekilde gelişmeler göstermiştir ve bu gelişmeler gün geçtikçe artmaktadır. Giyim tarihine bakılarak giysinin büyük değişikliklere uğradığını görmek mümkündür. İlkçağlarda giyimi, inançlar, iklim ve toplumdaki sınıf ayrılıkları, Ortaçağ da savaşlar, göçler ve milletler arası ticaret etkilemiştir. Günümüzde ise turizm ve teknolojik gelişmeler etkisini göstermektedir. Giysi; bilimsel, teknik, teknolojik ve sanatsal bir bütünlüğün en estetik ve işlevsel ürünüdür. Kişisel özellikler de giyim kuşamın oluşmasını büyük ölçüde etkilemektedir. Kişinin dini, mezhebi, mesleği, eğitimi, kültürü, ekonomik düzeyi, genç veya yaşlı oluşu, kıyafetin önemli günlere özgü oluşu, gündelik, ev içi ya da sokak kıyafeti olması gibi hususlar giyim kuşamın biçimini oluşturmaktadır. Giyim; insanların temel fizyolojik ihtiyaçlarından biri olarak vücudu koruyan, zamanla değişiklik gösteren ve insan vücuduna göre şekil alan ürünler olarak tanımlanabilir. Giyinme isteği, bazen sadece iklim koşullarına karşı vücudun doğal ısısını korumak amacıyla ortaya çıkarken bazen de yaşamın amacı olmaktadır (Erdoğan ve İlleez, 2004:1). Temel fizyolojik ihtiyaçlardan biri olan giyinme vücudu dış etkilerden korunma ve rahatlık sağlamasının yanı sıra bireyin kendini topluma kabul ettirmesi ve beğendirmesi açısından da değer taşımaktadır. Giysilerin modaya uygunluğu, hazırlanan kalıp, kumaş ve dikiş nitelikleri ile birlikte istenilen ölçülerde olması giysinin kalitesini göstermektedir. Bu sebeple giysinin bireyin vücuduna uygunluğu, hareket serbesti sağlaması ve estetik görünümü büyük önem taşımaktadır. Bir giysinin estetik ve fonksiyonel karakteristikleri o giysinin vücuda oturma derecesi ile ilişkilidir. Vücuda iyi oturan bir giysi estetik olarak iyi görüneceği gibi aynı zamanda giyen kişi açısından maksimum konforu ve hareket serbestliği de sağlamalıdır. Giysinin vücuda iyi oturmasını sağlayan pek çok unsur olmasına rağmen, bunların başında giysi yapımında kullanılan 2 boyutlu kalıpların vücudun 3 boyutlu formunu doğru yansıtması gelmektedir. Son yıllarda bilgisayar teknolojisindeki hızlı gelişmeler sayesinde, insan vücudunu çok kısa bir sürede yüksek çözünürlükte tarayabilen ve bilgisayara aktarabilen son derece gelişmiş 3-D tarayıcılar (scanner) geliştirilmiştir. Bundan sonraki adım, giysilerin bu 3 boyutlu insan formları üzerinde yine 3-D olarak modellenmesi ve 2 boyutlu açılıma yani giysi kalıpları formlarına dönüştürülmesi gelmektedir. 3

Vücuda uygun, renk, desen ve aksesuarı seçebilmek için vücut özelliğinin ve vücut tipinin bilinmesi gerekmektedir. Kumaş, model ve renk seçerken vücudun güzel bölgelerine dikkat çekilerek kusurlu tarafları gizlenmelidir. İnsan vücudunun yapısı, bugüne kadar çeşitli bilim alanları tarafından, değişik açılardan ele alınarak incelenmiştir. Bu yapının normal sınırlarının araştırılması hemen hemen insanın var oluşuyla başlamıştır. Mağaraya resim yapan ilk insanlar, daha sonraları ressamlar ve heykeltıraşların yapıtları ile, o günün insan yapısının sistematik analizini yaparak fiziksel özelliklerini yansıtmışlardır (Yeşilpınar1994). Vücut özelliklerini ve vücudun çeşitli parçaları arasındaki oranları belirlemek için insanları yalnız cins, yaş ve ırk ayrımlarına göre gruplandırmak, insan vücudu ve çeşitli organlarının büyüklük şekil ve yapı bakımından normal sınırlarını çizmek yeterli değildir (Odar, 1986:5). Aynı topluma ait bireyler arasında vücut yapılarında önemli farklılıklar olduğu ve değişik vücut tiplerinin olduğu bir gerçektir. Vücut tiplerindeki farklılıkların yanı sıra vücudun bölümleri arasındaki oranlarda da değişimler belirlenmiştir. Giysi seçerken birey kendi olanaklarını, karakterini, vücut tipini ve şekillerini, vücudunun kusurlu ve güzel bölgelerini bilmesi gerekmektedir. Vücut tipi saptanırken vücut kusurları ortaya çıkabilir. Ancak bu kusurlar saptandığında düzeltme (gizleme) olanaklarının mevcut olduğu unutulmamalıdır. Kişilerin vücut yapısını tanımak için genel olarak vücut tipinin ve şeklinin belirlenmesi, kusurlarının tanınması, yüz şeklinin tanınması, saç, cilt, göz renginin tanınması gibi hususlar dikkate alınmalıdır (Farr, 2004:12). Giyimin pek çok işlevi vardır. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir; Giyim ile insanlar vücudunu hava ve diğer çevresel etmenlerden korur. Bu bakımdan giyim insanın ilk elde ettiği, sahip olduğu nesnedir. Giyim; insanlar için bir süs olma işlevine sahiptir. Güzel giyinme insanın iyi görünmesi için gerekli sayılmıştır. Giyim; kişinin toplumsal, siyasal, ekonomik ve mesleksel statüsünün bir göstergesidir. Giyim; kişinin kendini gösterme, hoşa gitme gibi duyguları bakımından, insana doyum sağlayıcı bir işleve sahiptir. Giyim aynı zamanda insana güven sağlar. Giysi beden ilişkisi değerlendirildiğinde giysinin insan vücudunun ikinci bir derisi olduğu görülebilir. Bu bağlamda giysi beden arasındaki uyumda vücut şekli, oranları ve vücut ölçüleri giysi üretimi için büyük önem taşımaktadır. Giysi üretiminin ilk basamağını oluşturan kalıp uygulamasında ise vücut tipleri ve şekilleri ve beden kusurları daima dikkate alınmalı ve beden giysi uyumu sağlanmalıdır. VÜCUT TİPLERİ Anatomi insan vücudunun normal şekil ve yapısını, vücudu oluşturan çeşitli organları, bu organlar arasındaki normal ilişkileri inceleyen bir bilimdir. Makroskobik anatomi ise; insan vücudunun dış şekil ve yapısını inceleyen anatomi biliminin bir koludur (http://www.sportmeniz.biz/archive). İnsan vücudunun şekil ve yapı bakımından normal olduğunun tesbit edilebilmesi için genel olarak kabul edilen bir ölçüye ihtiyaç vardır. Bu konuda Makroskobik anotomiden giysi tasarımcıları büyük ölçüde yararlanmaktadır. Bir giysinin istenilen amaca yönelik tasarlanabilmesi için insan vücudunun fiziksel özelliklerinin ve oranlarının bilinmesi gerekir. İnsan vücutları arasında önemli tip farklılıkları bulunmaktadır. Vücut tiplerindeki farklılıkların yanı sıra aynı tip vücudun bölümleri arasındaki oranlarda da değişimler vardır. İnsan vücut ve organlarının yapı ve şekil bakımından farklı olması bütün canlılara ait bir özelliktir. Bu özelliğe Variabilitet adı verilir. Variabiliteyi etkileyen üç ana faktör vardır. Bunlar; cinsel farklar, yaş farkları, ırk farklarıdır (Dere, Oğuz1996:1). 4

İnsanları yalnız cins, yaş ve ırk ayrımlarına göre gruplandırmak, insan vücudu ve çeşitli organlarının büyüklük şekil ve yapı bakımından normal sınırlarını çizmek organların ve vücudun çeşitli parçaları arasındaki oranları belirlemek için yeterli değildir. Aynı topluma ait bireyler arasında bile önemli farklılıklar görülebilmektedir. Bu güçlüklerin yenilebilmesi için aynı cins, aynı yaş ve aynı ırka ait insanlar, aralarındaki önemli ayrıntılara göre daha küçük gruplara ayrılarak tanımlanmalıdırlar (Odar1986:5). Aynı toplum ve coğrafyada ki insanların fiziksel boyutlarında da belirli zaman aralıklarıyla değişimler yaşanabilmektedir. Seküler değişim olarak ifade edilen bu farklılaşmanın mevcut ölçü standartları için de incelenmesi gerekir. Vücudun dış görünüşüne bakılarak William Sheldon tarafından Somatipleme adıyla bilinen sistemle, Endomorfi, Mezomorfi, Ektomorfi olarak üç tip belirlenmiştir. Şekil 1.1: Vücut Tipleri (http://www.sportmeniz.biz/archive.asp?kid=42) Endomorfi (Piknik Tip): Endomorf tiplerin beden yapısı yuvarlak ve yumuşaktır. Kalın kemikli çabuk şişmanlamaya eğilimli kısa boylu ve sağlam yapılı kişilerdir. Endomorfi vücut tipine sahip bireyler çok çabuk gelişebilirler ve kısa zamanda yüksek ağırlıklara ulaşabilirler. Vücutları kütleli ve adaleli olmalarına rağmen iyi şekilli bir vücuda sahip değillerdir. Bu nedenle yağ almaya yatkın ama yağ atma konusunda zorluk çeken kişilerdir. Mezomorfi (Atletik Tip): Mezomorf tiplerin kas ve kemik yapıları gelişmiştir, güçlü ve adalelidirler. Anatomik olarak ağırlık çalışmasına en yatkın vücut tipi bu tiptir. Bu tip vücutlara sahip olanlar geniş bir yapıya sahiptir ve daha adaleli olmaya müsaitlerdir. Ektomorfi (Astenik Tip): Ektomorf tipler ince, uzun ve narin yapılıdırlar. İnce kemik yapılı uzun ve zayıf adaleli olan insanlardır. Ektomorfi vücut tipine sahip bireylerin güç kazanıp hacim yapmaları uzun zaman gerektirmektedir. İnsan vücut yapısı ve özellikleri incelendiğinde şu farklılıklar görülür; Vücut üç boyutludur (en, boy, derinlik). Vücut bölümlere ayrılır (beden, baş, kollar, bacaklar). Vücut bölümleri arasında orantı vardır. Duran vücut ölçüleri ile hareket halindeki vücut ölçüleri farklılık gösterir. Vücutlar; kadın, erkek ve çocuk vücutları olarak gruplandırılır. Normal vücut yapılarında tipik bireysel farklılıklar görülür. 5

İnsan vücut tiplerini Kadın, Erkek ve Çocuk olarak incelendiğinde ise aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir. Bunlar; Kadın Beden Tipleri Boya Göre: Kısa beden tipi Uzun beden tipi Normal beden tipi Vücut Tipine Göre: Dar basenli bedenler Normal basenli bedenler Geniş basenli bedenler Erkek Beden Tipi İnce uzun beden tipi Normal standart beden tipi Kısa tıknaz beden tipi Şişman göbekli beden tipi Kadın vücutları erkek vücutları ile karşılaştırıldığında vücut oranları bakımından genel olarak şu farklılıklar görülür: Kısa boy Dar omuz ve göğüs kafesi Geniş leğen kemikleri Uzun üst beden (düşük kalça) Yuvarlak formlar Çocuk Beden Tipi Bebek beden tipi Erkek ve kız çocuk beden tipi Genç erkek ve genç kız beden tipi (garson tip) Çocukta vücut oranları gelişmiş vücut oranlarından farklılıklar gösterir. Yaşın ilerlemesiyle büyüklerin yapısına doğru değişim gerçekleşir. Çocuk ve genç vücutları aşağıdaki şu özellikleri gösterirler; Tam boy ile karşılaştırıldığında büyük bir baş, Çeneden göbeğe kadar büyüklere benzeyen uzunluk oranları, Tam boy ile karşılaştırıldığında büyüklere oranla daha uzun bir gövde, Daha dar bir göğüs kafesi, Tam boy ile karşılaştırıldığında kısa kol ve bacaklar. 6

Çocuk vücutlarının gelişimi süresince sadece boyda ve en olarak değil, aynı zamanda orantılarda da, değişme yaşanmaktadır. Erkek çocuklarının da gelişimleri daha geç,ancak kız çocukları ile aynı oranlarda olmaktadır. VÜCUT ŞEKİLLERİ Vücut tiplerinin özelliklerini şekilleri göz önüne alarak açıklayınız. Şekil 1.2: Vücut Şekilleri (Duke; 2006). Üçgen Vücut: Kalça kısmının üst bedene oranla daha geniş olduğu vücut şeklidir. Ters üçgen Vücut: Omuz ya da göğüs kısmının kalça kısmına göre daha geniş olduğu vücut şeklidir. Dikdörtgen Vücut: Göğüs, bel ve kalça ölçülerinin birbirine çok yakın olduğu vücut şeklidir. Kum saati Vücut: Göğüs ve kalça ölçülerinin birbirine yakın olduğu ve bel hattının ince olduğu kumsaatine benzeyen vücut şeklidir. Baklava Vücut: Omuz ve kalçaların dar bel hattının ise geniş olduğu vücut şeklidir (Duke; 2006). Vücut şekillerinin özelliklerini açıklayınız. VÜCUT ÖLÇÜ VE ORANLARI Nüfus artışının ve teknolojik gelişmenin kaçınılmaz sonuçlarından biri giyim ürünlerinin seri halde üretilmesidir. Bu durum ürünlerin ortak ölçülere göre boyutlandırma sorununu da beraberinde getirmiştir. Hazır giyim sektörünün hızla geliştiği günümüzde giysi-vücut uyumu; estetik görünümün yanı sıra giyen kişi açısından kullanım konforu sağlaması ile de önemini giderek artırmaktadır. Giysilerde kullanım konforunun sağlanması için üretim kalıplarının vücut özelliklerine uygun olarak hazırlanması gerekir. Giysi kalıplarının vücuda uyumunu etkileyen en önemli faktör vücut ölçülerinin ve oranlarının bilinmesidir (Akın; 2001:11). Hazır giyim sanayinde vücuda uygun giysi üretebilmek için o toplumu oluşturan insanların standart beden ölçülerine sahip olması gereklidir. Standart ölçülerin oluşturulabilmesi için bazı ana ve yardımcı ölçülere ihtiyaç vardır. Araştırmalar en önemli iki değişkenin boy ve göğüs çevresi olduğunu ortaya çıkarmıştır (Kurumer; 2007: 55). 7

Giysi beden ilişkisi içerisinde oran önemli bir kavramdır. Giysi tasarım prensiplerinden biri olan oran, giysi modelinin şekil olarak tamamının birbiri ile uyum içerisinde olması gerektiği anlamını taşımaktadır. Yunan matematikçilerinin ve sanatçılarının analize dayalı olarak uyguladıkları insan vücudu ile ilgili altın kesit uyum prensibi bugün de yaygın olarak kullanılmakta ve başarılı sonuçlar alınmaktadır. Burada iki temel bölümlendirme yöntemi vardır. Bunlar 3:5:8 veya 5:8:13 yöntemidir. 3:5:8 kuralına göre vücut ölçüsü bel hattından yukarısı 3, bel hattından aşağısı 5 olmak üzere 8 eşit parçaya bölünür. 5:8:13 kuralında ise bel hattından yukarı 5, bel hattından aşağı 8 olmak üzere 13 eşit parçaya bölünür. Altın kesit kuralında 3:5:8 kesitli figürler daha çok klasik giyimlerde ve diz üzerinde boyu olan giysi tasarımında ve teknik çizimlerde kullanılır. 5:8:13 kesitli figürler ise özellik taşıyan abiye giysilerde, pantolon ve artistik tasarım çizimlerinde kullanılır (Şekil 3). Tam Boy Ölçüsünün Baş Ölçüsü ile Sekize Bölümlendirilmesi Şekil 1.3: Tam Boy Ölçüsünün Baş Ölçüsü İle Sekize Bölümlendirilmesi BEDEN ÜZERİNDEN ÖLÇÜ ALMA Vücut ölçülerine göre kalıp elde etmek için ölçü almak gerekir. Her giysi kalıp sisteminin kendi özelliğine göre ölçü alma tekniği vardır. Sistemin başarısı ölçü alma tekniğinin iyi kavranmasına, ölçülerin doğru alınmasına ve bu ölçülerin doğru bir şekilde kullanılmasına bağlıdır. Ölçü iyi alındığı zaman elde edilen kalıplar vücuda uygunluk gösterir. Kalıplarda çıkan kusurlar yine ölçülerin iyi kontrol edilmesiyle düzeltilebilir. Giysi kalıbı ölçüleri temel ölçüler ve yardımcı ölçüler olmak üzere iki grupta toplanabilir. Ayrıca ölçüler alınış şekillerine göre uzunluk ve genişlik ölçüleri olarak da ayrılabilir. Uzunluk ölçüleri yere dik olarak alınan ölçüler, genişlik ölçüleri ise yere paralel olarak alınan ölçülerdir. Temel ölçüler, doğrudan vücut üzerinden alınan ölçülerdir ve dikilecek giysinin bir altına giyilen iç giysi üzerinde alınır. 8

1. Tüm boy: Düz bir ayakkabı ile baş dâhil topuğa kadar olan mesafedir. 2. Göğüs çevresi: Göğsün en geniş noktasından ve sırt kemiğinden geçecek şekilde yere paralel olarak alınır. Mezur bir parmak içeri girebilecek bollukta tutulmalıdır. 3. Bel çevresi: Mezura bel hattı üzerinde belin en dar noktasından geçecek ve bir parmak bolluk bırakılacak şekilde yere paralel tutularak ölçü alınır. 4. Kalça çevresi: Kalçanın en geniş yerinden yere paralel ve bir parmak bolluk payı bırakılacak şekilde ölçü alınır. 5. Kol boyu: Kol dirsekten hafif kıvrılarak kolun en üst noktasından (omuzdan), el üzerinde istenen bir noktaya kadar alınan ölçüdür (dış kol boyu). Ayrıca bir cetvel yardımı ile kolun gövde ile birleştiği noktadan bilekte istenen noktaya kadar kolun iç kısmından da iç kol boyu ölçüsü alınır. Yardımcı ölçüler vücut üzerinden alınabildiği gibi temel ölçülerden bir takım oranlar yardımı ile hesaplanarak da bulunabilir. 1. Arka uzunluk: Ense kemiği ile bel ekseni arasındaki mesafedir. 2. Sırt yüksekliği: Ense kemiği ile göğüs ekseni arasındaki mesafedir. 3. Kalça düşüklüğü: Bel ekseni ile kalça ekseni arasındaki mesafedir. 4. Göğüs düşüklüğü: Boyun ile omuzun birleşme noktasından göğüs ucuna kadar olan mesafenin ölçülmesi ile bulunur. 5. Ön uzunluk: Boyun ile omuzun birleşme noktasından bel eksenine kadar (göğsün en yüksek noktasından geçecek şekilde) olan mesafedir. 6. Yan yüksekliği: Koltuk altı ile bel ekseni arasındaki uzunluktur. 7. Omuz genişliği: Boyun ile omuzun birleştiği noktadan omuzun bitim noktasına kadar olan mesafenin ölçülmesi ile bulunur. 8. Arka yaka oyuntusu genişliği: Ense kökünden boyun ile omuzun birleşme noktasına kadar olan mesafedir. 9. Sırt genişliği: Kolun gövde ile birleştiği noktadan arka ortaya kadar olan mesafenin yere paralel bir şekilde ölçülmesiyle bulunur. 10. Göğüs genişliği: Göğüs ekseni üzerinde kolun gövde ile birleştiği noktadan ön ortaya kadar olan mesafenin yere paralel bir şekilde ölçülmesiyle bulunur. 11. Yaka çevresi: Boyun çevresinin mezura ile ölçülmesi ile bulunur. 12. Pazu çevresi: Pazu çevresinin ölçülmesidir. 13. Koltuk genişliği: Göğüs ekseni üzerinde kolun ön ve arka beden ile birleştiği noktalar arasındaki uzaklığın kol altından ölçülmesi ile bulunur. Yardımcı ölçüler temel ölçüler yardımıyla hesaplanarak da bulunabilir. Kalıp hazırlama tekniğine göre oranlama yöntemiyle hazırlanır. Türk beden ölçülerine göre hazırlanmış standart ölçü tablosu ve kalıp hazırlama sistemi yoktur. Değişik ülkelerin ölçü tabloları ve kalıp hazırlama sistemleri kullanılmaktadır (Müller,Pfaff,İngiliz kalıp hazırlama sistemi vb.). Bu ölçülerin en uygun ölçü tablosundan alınması gerekir. Görülen aksaklıklar hazırlanan kalıplar üzerinde düzeltmeler yapılarak giderilmelidir. Yardımcı ölçü hesaplama formülleri: Koltuk derinliği: Beden 1/10 + 10,5 cm Arka uzunluk: Bütün boy 1/4 Kalça düşüklüğü: Koltuk derinliği + Arka uzunluk Elbise boyu: Modele ve isteğe göre değişir Arka yaka: 1/2 Beden 1/10 + 2 cm Göğüs düşüklüğü I: Göğüs düşüklüğü II + Arka yaka 9

Göğüs düşüklüğü II: Beden ¼ + 3-5 cm Ön uzunluk I: Ön uzunluk II + Arka yaka Ön uzunluk II: 80-90 Bedenler arası: Arka uzunluk + 4 cm 91-100 Bedenler arası: Arka uzunluk + 4,5 cm 101-110 Bedenler arası: Arka uzunluk + 4,5 cm + 1/10 Artık ölçü 111-120 Bedenler arası: Arka uzunluk +5 cm + 1/10 Artık ölçü Arka genişlik: 1/8 Beden + 5,5 cm Koltuk genişliği: 1/8 Beden 1,5 cm Ön genişlik: ¼ Beden 2 cm Artık Ölçü: Beden ölçüsü 100 cm nin üzerindeki ölçüdür. Örneğin: 106 cm olan bedenin artık ölçüsü 6 cm dir. Yukarıdaki ölçü hesaplamaları yapıldıktan sonra giysi türü ve model özelliğine uygun olarak bolluk ilaveleri ayrıca yapılmaktadır. Aşağıda bazı vücut ölçülerinin alınış şekilleri açıklamalı olarak verilmiştir (Şekil 4,5,6,7,8,9,10 ve 11). Şekil 1.4: Tüm Boy Kişinin baş dâhil tabana kadar uzunluk ölçüsüdür (İTKİB; 2006:5). 10

Şekil 1.5: Koltuk Derinliği Arka yaka ortasından (7.omurga) kolun bedenle birleştiği noktaya kadar alınan uzunluk ölçüsüdür (İTKİB; 2006:5). Şekil 1.6: Beden Genişliği Göğsün en geniş bölümünün çevre ölçüsüdür (İTKİB; 2006:5). Şekil 1.7: Bel Genişliği Belin yere paralel olarak alınan çevre ölçüsüdür (İTKİB; 2006:5). 11

Şekil 1.8: Kalça Düşüklüğü Belden basenin en geniş bölümüne kadar ölçülen uzunluk ölçüsüdür (İTKİB; 2006:5). Şekil 1.9: Kalça Genişliği Kalçanın en geniş bölümünün yere paralel ölçülen çevre ölçüsüdür (İTKİB; 2006:5). 12

Şekil 1.10: Arka Uzunluk Arka yaka ortasından (7.omurga) bele kadar alınan uzunluk ölçüsüdür (İTKİB; 2006:5). Şekil 1.11: Kol Boyu Omuz ucundan bilek kemiğine kadar ölçülen uzunluk ölçüsüdür. (İTKİB; 2006:5) ÖLÇÜ ALIRKEN DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR VE ÖLÇME ARAÇLARI Giysilerin ölçüleri alınırken ince bir giysi üzerinden bel, basen, göğüs ölçüleri hariç bolluk verilmeden ölçü alınır. Ölçü alırken ve kalıp hazırlarken vücut duruş şekillerine dikkat edilmesi gerekir. İnsan vücutlarının duruşları genel olarak sınıflandırıldığında aşağıdaki sonuç ve görüntüler ortaya çıkmıştır. Normal duruş Dik duruş Kambur duruş Ölçü alırken şu noktalara dikkat edilmelidir; Ölçüsü alınacak kişinin normal duruşunda olması gerekir (Şekil 12), Ölçüm iç giyim üzerinden yapılmalıdır, Ölçümde kullanılan mezura ölçüm yapılan bölgenin üzerinde rahatça kaymalıdır. 13

Vücut üzerinden ölçü alınırken iki ölçüm aracı kullanılır, Ölçme tablo ve çubuğu (antropometre, somametre): Üzerinde dikey yönde hareket edilebilir yüzeyli bir kolu bulunan, milimetre olarak derecelendirilmiş dikey bir cetveldir. Şeritmetre (mezur): Boyutsal değişim göstermeyen, yaklaşık olarak 1.5 cm eninde ve milimetre olarak derecelendirilmiş bükülebilir bir ölçüm aracıdır (www.kadinlarkulubu.com/patronkaliplar/269687-olcu-turleri-olcu-alma-teknikleri.html). ÖLÇÜ TABLOLARI Kadın Ölçü Tablosu Normal Duruş Şekil 1.12: Vücut Duruşları (http://zirveortopedi.com/kifomed_2.html) Tablo 1.1: Kadın Ölçü Tablosu (Sezer, Öztürk, Aras; 2000:15) Beden Numaraları 34 36 38 40 42 44 46 Beden Simgeleri XS S M L XL XXL XXXL Bütün Boy 160 160 160 160 160 160 160 Koltuk Derinliği 18,5 18,9 19,3 19,7 20,1 20,5 20,9 Beden 80 84 88 92 96 100 104 Bel 64 66 68 71 75 79 83 Kalça Düşüklüğü 58,5 58,9 59,3 59,7 60,1 60,5 60,9 Kalça 87 90 94 98 102 106 110 Arka Uzunluk 40 40 40 40 40 40 40 Kol Boyu 56,5 56,5 56,5 56,5 56,5 56,5 56,5 14

Erkek Ölçü Tablosu Tablo 1.2: Erkek Ölçü Tablosu (ITKİB; 2008:21) Beden Numaraları 46 48 50 52 54 56 58 Beden Simgeleri XS S M L XL XXL XXXL Bütün Boy 171 174 177 180 182 184 186 Beden 92 96 100 104 108 112 116 Bel 80 84 88 92 96 102 108 Kalça 94 98 102 106 110 116 120 Arka Uzunluk 42,8 43,5 44,3 45 45,5 46 46,5 Kol Boyu 62 63 64 65 66 67 68 Kız Çocuklar İçin Ölçü Tablosu Tablo 1.3: Kız Çocuklar İçin Ölçü Tablosu (Kuru ve Çeğindir; 2001:8) Yaş 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Beden Numaraları 80 86 92 98 104 110 116 122 128 134 Bütün Boy 80 86 92 98 104 110 116 122 128 134 Koltuk Derinliği 11,5 12 12,5 13 13,5 14 14,5 15 15,5 16 Beden 54 55 56 57 58 59 60 62 64 66 Bel 51 51,5 52 52,5 53 53,5 54 55 56 57 Kalça Düşüklüğü 30,5 32,5 34,5 36,5 38,5 40,5 42,5 44,5 46,5 48,5 Kalça 57 58,5 60 61,5 63 64,5 66 68 70 72 Arka Uzunluk 19 20,5 22 23,5 25 26,5 28 29,5 31 32,5 Kol Boyu 27 29 31 33 35 37 39 41,5 44 46,5 Erkek Çocuklar İçin Ölçü Tablosu Tablo 1.4: Erkek Çocuklar İçin Ölçü Tablosu (Kuru ve Çeğindir; 2001:10) Yaş 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Beden Numaraları 86 92 104 110 116 122 128 134 140 Bütün Boy 86 92 104 110 116 122 128 134 140 Koltuk Derinliği 12 12,5 13,5 14 14,5 15 15,5 18,5 19,5 Beden 55 56 58 59 60 62 64 70 72 Bel 51,5 52 54 55 56 57 58 62 66 Kalça Düşüklüğü 32,5 34,5 38,5 40,5 42,5 44,5 46,5 52 52,5 Kalça 58,5 60 62 64 66 68 70 74 78 Arka Uzunluk 20,5 22 25 26,5 28 29,5 31 33,5 36,6 Kol Boyu 29 31 36,8 39,1 41,4 43,7 46 46 48 15

İnsan vücudunda üst beden ölçüleri ile alt beden ölçüleri farklı beden şekillerinden dolayı aynı beden numarasında olmayabilir! Temel vücut ölçülerini bir arkadaşınızın üzerinden şekillerde gösterildiği gibi alarak kayıt yapınız ve ölçü tablosunda hangi beden numarasına uygun olduğunu saptayınız. BEDEN VE GİYİM İLİŞKİSİ Giysinin moda endüstrisi açısından büyük önem arz etmesinin ilk nedeni insan bedeniyle olan ilişkisidir. Giysi insanın üzerinde taşıdığı belki de tek endüstriyel ürün, hatta tek eşyadır ve giysi tamamlayıcılarıyla birlikte insanı kuşatır. Sosyal bir varlık olan insan üzerinde taşıdığı her şeye bedeni,yani kendisi kadar önem vererek kendini dış dünyaya tanıtmaktadır (Çivitci; 2004:3). Giyim bir kültürdür ve insanları diğer canlılardan ayıran önemli özelliklerden biridir. Ayrıca, toplumda kişiler arası statünün de bir göstergesidir. Giyim-kuşam bireyin sözleri ve bedeni kadar beğenilerini, o anda içinde bulunduğu ruhsal durumu, karşısındakilere verdiği önemi ve değeri yansıtır. İnsanın başka insanların karşısına mümkün olduğu kadar temiz, düzenli, bakımlı ve iyi giyimli olarak çıkması, yani insanın kendine bakması, kendisine ve çevresine olan saygısının bir göstergesi olarak düşünülmektedir. Kişisel bakımına ve dış görünüşüne hangi nedenle olursa olsun özen göstermeyen bir kişi başkalarından da saygı beklemiyor izlenimi uyandırabilmektedir. İnsanlar dış görünümlerine göre karşılanır, fakat şahsiyetlerine, kültür ve bilgi birikimlerine göre uğurlanırlar. Toplumda bazı insanlar nasıl giyindiğinizin bize özgü bir imaj olduğunu savunmaktadır. Giyim-kuşam oluşturmak istediğiniz kişisel imajınızın önemli bir parçasıdır. Çünkü insanlar daha çok gördüklerine inanırlar. Birbirleriyle ilk kez karşılaşan insanlar daha hiç konuşmadan duruşları, kıyafetleri, aksesuarları vb. gibi dış özellikleriyle kendileri hakkında karşısındakilere çok önemli mesajlar verirler. Konu üzerinde yapılan araştırmalara göre; insanlar birbirleriyle ilk kez karşılaştıklarında yüzde 90'ı ilk birkaç dakika içinde daha çok görünüşe (fiziksel özelliklere, giydiği kıyafete, saç kesimine v.d.) dayanan bir yargıya varırlar. Güzel bir giyim, iyi bir tavsiye mektubudur. Sözü güzel ve yerinde bir giyimin yaşantımızdaki önemli yerini göstermektedir. İnsan beden ve ruhtan oluşan bir varlıktır. Onun özünde çeşitli duygular ve birtakım ruhi özellikler vardır. İnsanlar topluma girdiği zaman bıraktığı olumlu ya da olumsuz ilk izlenimler zihinden uzun bir süre çıkmayabilir. Genel kabul görmüş bir kurala göre ilk izlenimler kişinin nasıl göründüğü ile ilgili bir mantık çerçevesinin oluşturulmasına ve daha sonra da elde edilen verilerle bu çerçevenin doldurulması ya da tümden değiştirilmesine dayanmaktadır. Fiziksel görünüm aynı zamanda insanların bireylerle ne tür iletişimleri kuracaklarını belirlemektedir. Tanıdık bir insanla kurulacak bir iletişimde, o gün üzerinde giymiş olduğu elbise, karşısındakini fazla etkilemez. Fakat ilk defa karşılaşılan bir insanla konuşmaya başlamadan önce, kıyafeti, boyu, kilosu vb. özellikleri önemli olabilir. Karşıdaki insanın fiziksel görünümü, en azından iletişime nasıl başlanılacağını belirlemede, etkili olabilmektedir. Kişiler arası iletişimde giyimin önemi büyüktür. Yerine, zamanına uymayan giyim çok değerli nice sözün üstün körü dinlenmesine ve yanlı olarak algılanmasına neden olur. İnsanlar yeni karşılaştıkları birisinin dış görünüşüne kısa bir süre baktıktan sonra zihnimizde bir kalıba yerleştirerek ona, efendi, bey, beyefendi, dayı, amca, bayan, hanımefendi demeye karar verir. Fiziksel görünüm, konuşmayı başlatan kişi için ipucu olmanın yanı sıra, kendisine hitap edilen kişi içinde önemlidir. İnsanlar kendilerini nasıl tanımlıyorsa başkalarının da kendilerine öyle hitap etmesini isterler. En yakın çevre olarak giysi kişinin fiziksel, psikolojik ve sosyal durumunu etkiler. Örneğin sıcak bir kış paltosu fiziksel rahatlık sağlar. Yapı dokuması (yumuşaklık, kayganlık) ağırlık, hacimlilik ve gerginlik tüm bunlar fiziksel rahatlığa katkı sağlar. Giysinin yapımı ve uygunluğu da fiziksel rahatlığı etkiler. Kıyafet hareketi sınırlamamalı, rahatsız edecek kadar dar veya bol olmamalıdır. 16

Giyinme olgusu bir toplumun, sosyal, kültürel ve ekonomik yapısını yansıttığı gibi o toplumun siyasi ve etnik özelliklerini de yansıtır. İnsan bilerek veya bilmeyerek de olsa toplumsal olduğu kadar bireysel olarak da giydiği kıyafet ile çevresinde giysinin verdiği rolü üstlenmektedir. Giysi tasarlamada amaç, insanı ikinci deri olarak kaplayan giysiyi, kişiyi fizyolojik ve psikolojik açıdan iyi tanıyarak ve hareket alanını bilerek, kişiye uygun giysi tasarlamaktır. Giysi ve beden arasındaki uyumda vücut şekli, oranları ve vücut ölçüleri giysi üretimi için büyük önem taşımaktadır. Giysi tasarımında vücut tipleri ve şekilleri ve beden kusurları daima dikkate alınmalı ve beden giysi uyumu sağlanmalıdır (Şekil 13). Şekil 1.13: Beden-Giysi İlişkisi (Wilhelmsen; 1980: 33-35) Modaya uygun güzel renkli ve iyi dikilmiş bir giysinin herkese yakışması mümkün değildir. Vücutlar çeşitli özelliklerde olduğundan her renk ve modelin duruşu kişilerde farklılık arz edecektir. Bazı renkler ve bazı desenler şişman, kısa gösterirken bazıları da zayıf ve uzun göstermektedir. Örneğin; çok küçük desenler kullanıldığı zaman klasik ekose veya balık sırtı gibi desenlerin ölçüsü, geniş ve çarpıcı desenlerden daha az önemlidir. Desen, siluet ve tarzı tamamlamalıdır. Çarpıcı desenler, küçük hassas kumaşlarda tarzda bozulma etkisi yapacaktır. Orta çizgiler geniş bayanlarda daha enli gösterir. Çünkü göz, modelin bedeni ile elbisenin hacmini karşılaştıracaktır (Feldom; 2003:34). Vücut Tiplerine Göre Giysi Tercihi Endomorfi (Piknik Tip) Yapıya Sahip Kişiler Fazla detaylı, teferruatlı olmayan sade ve vücudu hafif bir bollukla saran modeller, İnce dokunmuş, mat görünüşlü, düz koyu renk, boyuna çizgili ve küçük desenli kumaşlar, Kemer kullanılması gerektiği durumlarda elbisenin kumaşından ve ince kemerler, Boyu kesecek şekilde kuplar, Sade ve zarif aksesuarlar, Kol ağzı geniş olmayan takma kollar, V yakalı giysiler tercih edilmelidir. 17