Maraş Türkiye nin kalem kaşıdır Maraş Türkiye nin köşe taşıdır Maraş tarihleri inşa ettiren Koca Sinanların ustabaşıdır. Arif Nihat Asya
ÖNSÖZ 5 A. GENEL BİLGİLER B. EKONOMİK VE SOSYAL GÖSTERGELER 1. TARIM VE HAYVANCILIK 2. SANAYİ 2.1 TEKSTİL SEKTÖRÜ 2.2 GIDA SEKTÖRÜ 2.3 METAL MUTFAK EŞYASI SEKTÖRÜ 2.4 KUYUMCULUK SEKTÖRÜ 2.5 DİĞER SANAYİ SEKTÖRLERİ 3. ENERJİ VE MADENCİLİK 4. EĞİTİM, KÜLTÜR VE TURİZM 5. SAĞLIK 6. ÇEVREVE ALTYAPI 7. ADALET 8. ULAŞTIRMA 9. TOKİ 10. KÖYDES 11. YATIRIM VE TEŞVİK 8 9 10 11 13 16 16 17 17 18 19 21 26 30 33 34 38 38 39 ÖNSÖZ GZFT (SWOT) ANALİZİ 43 GELİŞİM STRATEJİSİ 46 UYGULAMA İZLEME VE DEĞERLENDİRME 48 EYLEM PLANI 50 4 5
ÖNSÖZ ÖNSÖZ Türkiye için hazırlanan 2023 Vizyonunun bir benzerini ilk defa tarihi ve kültürü ile öne çıkan Kahramanmaraşımız için düşündük. Şehrimizin önündeki 12 yılını planlanması, sorunlarının masaya yatırılması ve ortak akıl çerçevesinde güçlü bir iradeyle sorunların çözüme kavuşturulmasını hedefledik. Bilinmelidir ki; hayal etmediğiniz bir şeyi tasarlayamazsınız ve bir şeyi tasarlamadığınız sürece de gerçekleştiremezsiniz. Ülke kalkınmasında ve bölgesel potansiyellerimizin en iyi şekilde değerlendirilmesinde, mevcut kaynakların verimli ve gerçekçi kullanımı buna dayalı olarak sanayinin yurt sathında yaygınlaştırılması, desteklenmesi ve geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bunun için de mevcut potansiyelimizi ortaya koymak, gelişme imkân ve kabiliyetinin belirlenmesi, geleceğe yönelik yeni yatırım hedeflerinin tasarlanması ve uygulanması da üzerinde durulması gereken hususların başında gelmektedir. Ancak, bu şekilde eldeki kaynakların rasyonel bir şekilde değerlendirilmesi mümkündür. Bu çerçevede, 2023; marka şehirler vizyonu kapsamında, marka şehir olmaya aday Kahramanmaraş ın sanayi, kalkınma ve şehircilik, sağlık, ulaştırma, enerji, eğitim, içişleri, kültür, tarım ve hayvancılık gibi tüm sorunlarının Bakanlar düzeyinde ve bir ortak akıl çerçevesinde ele alınmasını öngörmüştük. Çünkü sorunların muhataplarıyla yerinde ele alınması, çözümü konusunda da daha kısa zamanda mesafe kat etmemize imkân sağlayacaktır. İlimizin belirlenen 2023 hedeflerine ulaşması için potansiyelini harekete geçirmemiz gerekmektedir. Yerel yönetimlerimiz, siyasetçilerimiz, mülki idaremiz, üniversitemiz, sivil toplum kuruluşları, iş dünyası, bütün bu ilgili kesimler, Kahramanmaraş ta yaşayan, iş yapan, düşünen, bilgi ve fikir üreten bütün kesimlerin katkısıyla bu gelişmeyi sağlayabiliriz. Her anlamda yüksek bir gelişim yeteneğine ve rekabet avantajına sahip Kahramanmaraş ımız, birliktelik potansiyelimizi gayretimizle harekete geçirecek ve önündeki engelleri hızla aşacak, geleceğin marka şehirlerinden biri olacaktır. İlimiz, her anlamda yüksek bir gelişim yeteneğine ve rekabet avantajına sahip bir şehirdir. Yapmamız gereken, Kahramanmaraş ın tamamının gelişim yeteneğini, potansiyelini ve rekabet avantajını doğru bir şekilde planlamak ve hayata geçirmektir. Bunu da koordinasyon içerisinde yapmamız gerekmektedir. Bu çerçevede, 2023 Marka Şehirler Vizyonu kapsamında, Kahramanmaraş ı Yeniden Hayal Etmek başlıklı Ortak Akıl Toplantıları nın ilki 15-16-17 Eylül 2011 de gerçekleştirilmiş, Sağlık Bakanımız Prof. Dr. Recep AKDAĞ, Kalkınma Bakanımız Cevdet YILMAZ ile Çevre ve Şehircilik Bakanımız Erdoğan BAYRAKTAR ın katıldığı toplantılarda, Kahramanmaraş ın sağlık, kalkınma ve şehircilik sorunları ele alınmıştır. Bu toplantıların; ikincisi 11 Kasım 2011 tarihinde Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanımız Binali YILDIRIM, üçüncüsü 7 Ocak 2012 tarihinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız Taner YILDIZ ve dördüncüsü ise 9 Mart 2012 tarihinde Maliye Bakanımız Mehmet ŞİMŞEK in katılımlarıyla gerçekleştirilmiştir. Ortak Akıl Toplantıları nın, Kültür, Eğitim, İçişleri Bakanlarının ve diğer ilgili Bakanların katılımıyla gelecekte de devam ettirilmesini planlanlıyoruz. Toplantılara Bakanlarımızla birlikte, TBMM Başkanvekili Kahramanmaraş Milletvekili Prof. Dr. Mehmet SAĞLAM, AK Parti Grup Başkanvekili Kahmanmaraş Milletvekili Mahir Ünal, Kahramanmaraş Milletvekilleri Nevzat PAKDİL, Sıtkı GÜVENÇ, Yıldırım Mehmet RAMAZANOĞLU ve Sevde Bayazıt KAÇAR, İl Başkanı Sayın Fatih Mehmet Erkoç, İl Genel Meclisi Başkanı Mustafa ÖZSOY, İl Genel Meclis Üyeleri, Belediye Başkanı Mustafa POYRAZ, Başbakan Başmüşaviri Savaş BARKÇIN, İlçe Başkanları, İlçe ve Belde Belediye Başkanları, sanayici ve işadamları, üniversitemizin ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri ile diğer ilgililer katılmıştır. İlimiz, Türkiye genelinde sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında 48. sırada yer almaktadır. Bununla birlikte, imalat sanayi gelişmişlik sıralamasında 27. sıradadır. Yine, Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu nun iller arası rekabetçilik endeksi sonuçlarına göre Kahramanmaraş en rekabetçi 34. il konumundadır. Daha alt endekslere baktığımızda, ticaret becerisi ve üretim potansiyeli endeksinde ise 18. sıradadır. Sonuç olarak, belli alanlarda Kahramanmaraş ilimizin önemli bir mukayeseli üstünlüğe sahip olduğunu görüyoruz. İstanbul Sanayi Odası nca belirlenen 500 büyük sanayi kuruluşundan 7 tanesi ilimizde faaliyet göstermektedir. Tekstil ve hazır giyim başta olmak üzere çelik, mutfak eşyaları, gıda (özellikle dondurma, kırmızı pul biber) ve kuyumculuk potansiyel arz eden rekabetçi sektörler arasında yer almaktadır. Tekstil sektörümüzün mutlaka daha fazla Ar- Ge, daha fazla markalaşma, daha fazla katma değer üretimine doğru dönüşüm geçirmesi gerekmektedir. İhracat pazarlarımıza baktığımızda gerçekten güzel bir çeşitlilik görmekteyiz. Kahramanmaraş ımızın İtalya, Brezilya, Mısır, Almanya, İspanya gibi ülkelere ihracat yaptığını görüyoruz. Gelişen sanayi ve kurulan KOBİ ler şehrimizin yeni iktisadi profilini çizmiştir. Tekstil sektörü başta olmak üzere konfeksiyon, çelik mutfak eşyası, gıda ve kağıt sektörleri bu profilin ana hatlarını oluştururken; nakliye, makine imalatı ve ısı sistemleri, kuyumculuk, bakır ve alüminyum, plastik doğrama, demir-çelik gibi büyüme eğilimi yüksek diğer sektörler ise kentimiz ekonomisinin dinamikleşmesini sağlamaktadır. Üniversitemizin sanayimizle ve şehrimizle ilişkisi kalkınma açısından çok kritik bir öneme sahiptir. Sanayicimiz ve iş dünyasının ihtiyaç duyduğu alanların iyi tespit edilmesi ve bunlara dönük olarak iş gücü donanımının artırılması işsizlikle mücadele anlamında önemlidir. Yerel potansiyellerimiz yenilikçilik ve girişimcilik kültürü ile harekete geçirerek, ulusal ve uluslararası düzeyde kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları arasında köprüler oluşturarak kalkınmaya giden yolu hızla inşa etmek misyonu ile uyumlu olmak büyük önem arzetmektedir.. Bu çalışmada, ilimizin kalkınmaya ilişkin projeksiyonları çıkarılmış ve gelişme stratejilerine ilişkin öneriler getirilmiştir. Sahip olduğumuz ekonomik, sosyal ve ekolojik özellikler ile doğal kaynaklar irdelenerek ve bölgesel gelişim inisiyatifleri belirlenerek mevcut durum analizi yapılmıştır. Büyüyen ve büyüme potansiyeli bulunan sektörleri inceleyerek, güçlü-zayıf yönleri, fırsatları-tehditleri belirlenerek GZFT analizi yapılmıştır. Eylem planları, sorumlu kuruluşlar, ilgili kuruluşlar, eylemlerin tamamlanma tarihleri belirlenerek, eylem planını izlemek, değerlendirmek ve yönlendirmek üzere Uygulama İzleme ve Değerlendirme - Yönlendirme mekanizması oluşturulmuştur. Kahramanmaraş ı Yeniden Hayal Etmek başlıklı Ortak Akıl Toplantılarımıza katkı sunan herkese, özellikle bu strateji belgesinin hazırlanmasındaki değerli katkılarından dolayı Milletvekilimiz Sayın Sevde Beyazıt KAÇAR ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Genel Müdürü Sayın Süfyan Emiroğlu na en içten dileklerimizle teşekkür ederiz. AK Parti Kahramanmaraş ÖNSÖZ 6 7
MEVCUT DURUM A. GENEL BiLGiLER Akdeniz Bölgesi nin doğusunda yer alan şehrimiz Kahramanmaraş kent merkezi, kuzeyde Ahır Dağları, güneyde Aksu Irmağı ve Sır Baraj Gölü ve batıda Maraş Ovası olarak adlandırılan bölgede yer almakta olup 14.346 km 2 lik yüzölçümü ile Türkiye nin 11. büyük vilâyeti durumundadır. Yeryüzü şekilleri genellikle Güneydoğu Toroslar ın uzantıları olan dağlarla bunlar arasında kalan çöküntü alanlarından oluşmaktadır. Arazi yüksekliği 350 metreden 3000 metreye kadar çıkan ilimizde geniş ovalar yer almaktadır. Bölgemizin tarım ve sanayi potansiyeli ilimizi son yıllarda ekonomik yönden bir cazibe merkezine dönüştürmüştür. Anadolu nun en eski yerleşimlerinden ve kültür merkezlerinden biri olan İstiklal Madalyası sahibi Kahramanmaraş ilimiz, doğudan Malatya nın Darende, Akçadağ ve Doğanşehir; Adıyaman ın Besni; Gaziantep in Yavuzeli ve Araban; güneyden yine Gaziantep in Merkez ve İslahiye; Adana nın Bahçe; batıdan yine Adana nın Kozan, Saimbeyli, ve Tufanbeyli; Osmaniye nin Kadirli; Kayseri nin Sarız; kuzeyden ise Sivas ın Gürün ilçeleriyle çevrilidir. Şehrimizin ekonomik görünümünde yakın tarihte önemli yapısal değişikler göze çarpmaktadır. Kahramanmaraş tarıma ve el sanatlarına dayalı üretimden 1984 yılında kalkınmada öncelikli iller arasına girmesiyle özellikle tekstil sektöründe atılımlar gerçekleştirmiştir. İhracat ve ithalat rakamlarına göre Türkiye nin ilk 20 ili içerisinde yer alıyoruz. İhracatımızın yüzde 98,2 sini sanayi sektörü gerçekleştirmektedir. 8 9
B. EKONOMiK ve SOSYAL GÖSTERGELER 1. TARIM ve HAYVANCILIK 14.346 km 2 lik yüzölçümü ile geniş bir coğrafyaya ve zengin ekolojik yapıya sahip olan kentimiz, geniş tarımsal ürün yelpazesi ile ülkemizin önemli tarımsal üretim potansiyeline sahip merkezlerinden birisidir. Kahramanmaraş olarak, Türkiye nin tarımsal üretiminde 13. sırada yer almaktayız. Arazi yüksekliğinin 350 metreden 3.000 metreye kadar çıktığı ilimizde tarımsal çeşitlilik oldukça yüksektir. Tarımsal üretimimizde üretim alanı ve ürün miktarı bakımından en önemli yeri tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerimiz almaktadır. Kentimizin 358.309 hektar tarım alanı bulunmaktadır. Tarım arazilerinin %79 luk kısmını tarlalar, kalan kısmını ise meyve, sebze arazileri ve nadasta bulunan arazilerimiz oluşturmaktadır. İlimizde; buğday, pamuk, kırmızıbiber, çerezlik ayçiçeği, acur, üzüm, ceviz ve kayısı ön plana çıkan ürünlerdir. Kahramanmaraş ta arazi dağılımı dağınık bir yapı arz etmekle birlikte tarıma uygun olan alanlar azımsanmayacak ölçüde %25 lik paya sahiptir. Kahramanmaraş ın arazi yapısı, tarıma elverişli ovaları, özellikle kurulan barajlarla sulama olanaklarının gelişmiş olması gibi mevcut potansiyelin daha etkin kullanılmasıyla tarımsal üretim ve çeşitliliği artırmak mümkündür. 10 11
12 Bu kapsamda Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğümüz tarafından çok sayıda baraj, sulama tesisi ve gölet inşaatı da tamamlanmış, bir çoğunun inşaatı da büyük bir hızla devam ettirilmektedir. Bunlar arasında; Aksu Çayı Kontrol Tesisleri Merkez Yenicekale Göleti ve Sulama İnşaatı Çağlayancerit - Merk Göleti ve Sulama Tesisi Ayvalı Barajı inşatları tamamlanmıştır. Ayrıca; Pazarcık ve Sireşanlı Pompaj Sulaması İnşaatı Adatepe Barajı Klavuzlu Barajı inşaatları bitme aşamasındadır. Diğer taraftan 33 adet taşkın koruma projelerinin bir bölümünün inşaatlarına başlanmış, bir bölümünün de ihale aşamasına gelinmiştir. Geben Projesi, Kahramanmaraş- Menzelet Sulama Revizyon Projesi, Adatepe Barajı Sulama Projesi, Karakuz barajı Sulama Projesi ve Afşin İlçesi İçme Suyu Tesisleri projeleri devam etmektedir. Planlamaları devam eden Kavaktepe Projesi, Adatepe - Karakus Projesi, Ceyhan Havzası Master Plan Çalışmaları, Hasanali ve Söğütlü Projeleri, Kartalkaya Sol Sahil Sulama Projesi, Göksun Sulama Projesi, Kalealtı Sulama Projesi yapımı da devam etmektedir. Gölet projelerine de bu dönemde özel önem verilmiştir. Göl - su kapsamındaki 19 adet göletin inşaatı 2023 yılına kadar peyder pey tamamlanacaktır. Tarımsal ve Kırsal Kalkınmaya Tam Destek Verdik! Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu tarafından yürütülen Kırsal Kalkınma Programı (IPARD) kapsamında Kahramanmaraş ta Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Kahramanmaraş İl Koordinatörlüğü kurulmuştur. Program ile tarım ve hayvancılık sektöründeki işletmelerin, kooperatiflerin, çiftçilerin işlerini, üretimlerini, kapasitelerini geliştirmek ve büyütmek amacıyla yatırım ihtiyaçlarını karşılayan mali destekler sağlanmaktadır. 2012 Yılı Haziran ayı sonu itibariyle Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Projesi ile ilimizde 77 tarımsal tesis projesine 10.104.639 TL hibe desteği yapılmış, aynı proje kapsamında çiftçilerimizin ihtiyaç duyduğu 2.193 tarım makinesi için 9.288.017 TL hibe desteği sağlanmıştır. 2003-2011 yılları arasında kuraklıktan ve dondan etkilenen 7.113 çiftçimize 6.476.065 TL kuraklık desteği ödemesi yapılmıştır. Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğümüzce 2003-2011 yılları arasında 20.539.968 TL tarımsal amaçlı kooperatif kredisi kullandırılmıştır. Son 10 Yılda Çiftçilerimize 652 Milyon TL Ödeme Yaptık! Kahramanmaraş a son on yılda sağlanan tarımsal desteklerde önemli artışlar yaşanmış olup; 2003-2011 yılları arasında 244.614 dosya müracaat için 91.953.868 TL mazot ve gübre, 92.957 çiftçimize 100.892.033 TL hayvancılık desteği, 108.013 çiftçimize 234.835.444 TL fark (prim) ödemesi yapılmıştır. 2003-2011 yılları arasında çiftçimize toplam 652.536.271 TL tarımsal destek ödemesi yapılmıştır. Türkiye deki büyükbaş hayvan sayısının %0,95 ine sahibiz. Doğu Akdeniz Bölgesinde yer alan Kahramanmaraş ilimiz; küçükbaş ve büyükbaş hayvan varlığı ve elde edilen hayvansal ürün bakımından bölgede baş rol oynamaktadır. Türkoğlu ilçemiz hayvancılık yapmaya müsait geniş mezralara sahip olarak öne çıkmaktadır. Elbistan da, Türkiye nin ikinci büyük hayvan üretim merkezi ve hayvan borsası bulunmaktadır. Kahramanmaraş olarak, bitkisel üretim değerinde ülke toplamından yüzde 3,27 pay alırken, hayvansal ürün değeri olarak ise yüzde 0,98 pay almaktayız. 2. SANAYİ Kahramanmaraş ın ekonomik yapısı Cumhuriyet in kuruluşundan 1980 li yıllara kadar tarım, hayvancılık ve küçük el sanatlarına dayalı olarak gelişme göstermiştir. Gerek coğrafi konumumuz gerekse de iklim yapısının ekip biçmeye elverişli olması nedeniyle başlarda tarım, ekonominin öncü sektörü olmuştur. Kahramanmaraş ın 1984 yılından sonra kalkınmada öncelikli iller arasına girmesiyle birlikte kentimize verilen teşvikler sonucu tekstil sektörüne yönelik önemli yatırımlar gerçekleştirilmiştir. Geçmişten gelen küçük el sanatlarından bakırcılık ve alüminyumculuğun uzantısı olarak metal mutfak eşyaları sektörü de aynı sanayileşme eğiliminden payını önemli ölçüde artırarak tekstilden sonra ikinci sektör konumuna gelmiştir. Tarım ve gıda sektörlerinde ise bazı ürünlerde Türkiye deki üretimin en yüksek seviyelerine ulaşılmıştır. Tarıma dayalı sektörlerden toz ve pul bibercilik sanayileşmeye paralel olarak gelişme eğilimindedir. Şehrimizin ün kazanmasında öncü olan dondurma sektörü en hızlı gelişen sektörler 13
İlimizde Yıllara Göre Verilen Teşvik Belgeleri YILLAR BELGE SAYISI TOPLAM YATIRIM (TL) İSTİHDAM 81 İL İÇİNDEKİ SIRASI 2005 85 807.836.074 3.214 7 2006 71 663.652.358 4.410 8 2007 96 1.034.247.345 10.463 5 2008 25 226.311.137 1.987 29 2009 33 680.063.807 737 10 2010 59 719.986.258 1.079 15 2011 82 2.194.091.561 4.003 6 Sanayi Sektörleri ve İstihdam Sayıları (2011) Sektör Firma sayısı (2011) İstihdam (2011) Tekstil ve konfeksiyon 224 22.319 Gıda 96 3.347 Metal 80 2.121 arasındadır. Maraş Dondurması sanayileşmeden büyük ölçüde etkilenmiş, ülkemiz sınırlarını aşmış ve öncelikle yakın ülkeler ve ABD, daha sonra da tüm dünya ülkelerine yayılma sürecine girmiştir. Sektör markalaşma açısından diğer alt sanayi dallarından farklılaşma eğilimi göstermiştir. El sanatlarının çok geliştiği ilimizde kuyumculuk ve bakırcılık da öne çıkmaktadır. Genel olarak Kahramanmaraş ekonomisine yön vererek dinamizm sağlayan sektörlerimiz; tekstil, metal mutfak eşyası, gıda, kâğıt sanayi ve kuyumculuktur. Kağıt 9 223 Yapı elemanları 11 430 Ambalaj 5 49 Petrokimya 2 46 Toplam 427 28.535 35 Sanayi Kolu, 427 Sanayi Tesisi! Sanayimizin sektörel dağılımına bakıldığında, 35 sanayi kolunda toplam 427 sanayi tesisinin faaliyet gösterdiği görülmektedir. Bunların 224 ü tekstil ve konfeksiyon, 96 sı gıda, 80 i metal işleme, 11 i yapı elemanları, 9 u kağıt, 5 i ambalaj, 2 si petro-kimya alanlarında üretim yapmaktadır. Bu tesislerde toplam 28 bin 535 insanımız istihdam edilmektedir. 2002 yılında ilimizin yurtdışı ihracatı 131.220.000 $, ithalatı 201.323.000 $ iken, 2011 yılı itibariyle ihracatımız 748.706.000 $, ithalatımız ise 1.188.076.000 $ a ulaşmıştır. İhracatta 2023 hedefimiz ise 5 milyar $ dır. 2.1 TEKSTİL SEKTÖRÜ En büyük sanayi sektörümüz konumunda bulunan tekstil sektöründe, yılda 359 bin ton iplik, 138 milyon metre dokuma kumaş, 49 milyon metre denim, 122 bin ton örme kumaş, 22,7 milyon adet konfeksiyon üretimi yapılmakta, 191 bin ton boya ve kasar işi gerçekleştirilmektedir. 14 15
pazarlarda rekabet edebilen kaliteli üretim standartlarına erişmişlerdir. Sektör, aldığı teşviklerle Ar-Ge yatırımları gerçekleştirmiş ve entegre üretim tesisleri kurmuştur. üretimi, tüketici talebine ve pazara göre değişmekle birlikte yıllık ortalama 5.000 ton olarak gerçekleşmektedir. Türkiye nin İplik Üretim Merkezi 2.2 GIDA SEKTÖRÜ 16 İlimiz mevcut haliyle Türkiye iplik üretiminin yüzde 27,4 ünü, dokuma kumaş üretiminin ise yüzde 8,4 ünü gerçekleştirmektedir. Kahramanmaraş sanayi sektörü, enerji tüketimi açısından 81 il içerisinde, 2007 yılında 14, 2008 yılında 13 ve 2009 yılında ise 9. sırada yer almıştır. 2002 yılından 2011 yılına kadar sanayi enerji tüketimimiz yaklaşık iki kat artmıştır. Kahramanmaraş olarak, tekstil sektöründe Türkiye nin en gelişmiş illeri arasında yer almaktayız. Yaklaşık olarak 22 bin kişinin istihdam edildiği sektörde 230 a yakın firmamız yer almaktadır. Bu firmaların beşi Türkiye nin en büyük 500 firması arasında bulunmaktadır. İplik, dokuma, örme, konfeksiyon, boyakasar gibi alt sektörlerin yer aldığı tekstil sektöründe üreticiler; uluslararası Kahramanmaraş ımızın en önemli istihdam sağlayan sektörlerin başında gıda sektörü gelmekte ve 100 e yakın firmamız faaliyet göstermektedir. Dondurma ve biber, gerek ulusal gerekse uluslararası alanda öne çıkan alt sektörler olarak ilimiz ekonomisine ve tanıtımına büyük katkı sağlamaktadır. Tarım potansiyeli bakımından Türkiye de 13. sırada yer alan ilimiz Maraş Biberi nin üretimi ve sanayisi ile ön plana çıkmaktadır. Kırmızıbiber yetiştiriciliği ve biber işletmeleri il merkezimiz ile Pazarcık ve Türkoğlu ilçelerimizde yoğunlaşarak doğal bir kümelenme oluşturmuşlardır. Biber sektöründe faaliyet gösteren 70 e yakın firmamız bulunmaktadır. Maraş Dondurması yöresel bir mamul olduğu kadar, kendine özgü lezzet farklılığı sebebiyle, farklı kültürlerdeki yerli ve yabancı tüketiciler tarafından büyük beğeniyle tüketilen bir süt mamulüdür. Maraş Dondurması nın Maraş Dondurması sanayileşmeden büyük ölçüde etkilenmiştir. Talebin artmasına paralel olarak butik dondurmacılıktan entegre tesislere sahip, markalaşmış ürünler üreten ve ünü ilimiz ve ülke sınırlarını aşmış büyük işletmelere doğru kaymaya başlamıştır. 2.3 METAL MUTFAK EŞYASI SEKTÖRÜ Kahramanmaraş ilimiz son yıllarda mutfak eşya sektörü ihracatında önemli bir konuma gelmiştir. Bu sektörde 50 ye yakın firmamız faaliyet göstermekte ve yaklaşık bin 400 vatandaşımız istihdam edilmektedir. Türkiye ye mutfak eşyası yani çelik tencere, çaydanlık vb. ürünlerin üretiminde kullanılmak üzere giren hammaddenin yaklaşık %50 si şehrimizde işlenmektedir. Özellikle metal mutfak eşyalarıyla yurt dışında önemli bir pazara sahiptir. Başta AB ve Ortadoğu ülkeleri olmak üzere ABD, Mısır, Arjantin, Rusya, Beyaz Rusya ve Gürcistan gibi birçok ülkeye satış yapılmaktadır. 2.4 KUYUMCULUK SEKTÖRÜ 17
Kuyumculuk sektörü de Kahramanmaraşımızın önde gelen sektörlerinden biri olarak 450 ye yakın firmamız ve imalathanesi ile yılda 40 ton altın işleyerek İstanbul dan sonra Türkiye de ikinci sırada yer almaktadır. (22 ayar altın imalatında ise birinci sıradayız.) Altın işlemeciliği bakımından tecrübenin yüksek olduğu sektörde yaklaşık 3.000 vatandaşımız istihdam edilmektedir. 2.5 DİĞER SANAYİ SEKTÖRLERİ Mevduat ve Kredide Dev Artış! 2001 yılında yalnızca 90.896.000 TL kredi kullanılmışken, bu rakam yaklaşık 4 kat artarak 2011 yılı sonunda 3.777.776.000 TL olmuştur. Aynı dönemde mevdutlar ise yaklaşık 8 kat artarak 279.451.000 TL den 2.120.938.00 TL ye yükselmiştir. 3. ENERJi ve MADENCiLiK Kahramanmaraş olarak, yer altı ve yer üstü kaynaklar bakımından Türkiye nin en önemli illerinden biriyiz. Çevremizde bulunan akarsu ve baraj göllerinin varlığı ilimizin adeta bir su diyarı olduğu gerçeğini gösterir. İlimizde 2011 yılı sonu itibariyle 24 adet hidroelektrik santrali (HES) faaliyet göstermekte, 9 tanesinin inşa çalışmaları devam etmektedir. Toplam uzunluğu 425 km olan Ceyhan Nehrinin 190 km lik kısmının Kahramanmaraş ilimiz sınırları içerisinde bulunması ve bu nehrin dar ve derin vadiler içinde akıyor olması hidroelektrik santrali yapımı için çok elverişli bir durum yaratmış ve bu nehir üzerinde 3 adet hidroelektrik santrali (HES) kurulmuştur. Ceyhan nehri üzerinde kurulu Menzelet ve Sır Barajları enerji amaçlı olarak kullanılmaktadır. Bu iki barajın toplam kurulu gücü 408 MW ve toplam üretim yıllık 1.191 GWh tir. Kartalkaya Barajı, Aksu Çayı üzerinde yer almaktadır ve 47,3 hm3 içme suyunu bölgeye sağlamakta olup sulama amaçlı olarak da kullanılmaktadır. İlimiz, madencilik yönünden de oldukça zengin bir konumda yer almaktadır. Linyit, kiremit, kireçtaşı, barit, demir, krom ve manganez madenleri öne Devletin sanayileşme ve dış ticarete yönelik tanıdığı teşvikleri doğru kullanarak bu fırsatı değerlendiren Kahramanmaraşlı girişimcilerimiz, şehrin bugün sahip olduğu ekonomik yapının kurulmasında büyük rol oynamışlardır. Bu çerçevede; sanayileşme sürecinde oldukça yüksek bir trend yakalanmıştır. Yukarıda bahsedilen sektörlerimiz dışında yem, ambalaj, kağıt, makine imalatı ile ısıtma ve soğutma sistemleri, bakır ve alüminyum doğramacılık, plastik doğramacılık, kereste ve yapı malzemeleri gibi sektörlerde gösterilen faaliyetler ilimiz ekonomisinin diğer dinamiklerini oluşturmaktadır. 18 19
çıkmaktadır. Afşin ve Elbistan ilçelerimiz sınırlan içerisinde yer alan havzada toplam 3,25 milyar ton linyit rezervi bulunmaktadır. Gerek ülkemizin artan enerji ihtiyacının karşılanması, gerekse diğer linyit sahalarına göre daha ekonomik örtü/linyit oranı ile Afşin-Elbistan Linyit Havzası, öncelikle değerlendirilmesi gereken saha olma özelliğine sahiptir. 344 Mw gücünde 16 adet termik santral ünitesinin yakıt ihtiyacını karşılayabilecek kapasiteye sahip olan havzada halen 1984 yılından bu yana faaliyet gösteren Afşin - Elbistan (A) ve 2006 yılında başlayan Afşin - Elbistan (B) Termik Santralleri bulunmaktadır. Kentimizde ki trafo merkezi sayısı ve kurulu güç miktarında son on yılda önemli artışlar yaşanmıştır. Trafo merkezi sayısı 2002 yılında 13 iken, 2012 yılı itibariyle 20 ye ulaşmıştır. 2002 yılında 1508 MWA olan kurulu güç yüzde 67 artarak 2012 yılında 2523 MWA değerine ulaşmıştır. Aynı dönemde elektrik enerjisi üretimimiz yaklaşık 2,5 kat, elektrik enerjisi tüketimi ise yaklaşık 2 kat artmıştır. 2009 yılında Türkiye nin yıllık enerji üretimi 194,1 milyon MWh olduğu düşünüldüğünde Kahramanmaraş olarak, 12,5 milyon MWh üretim ile ülkenin yıllık enerji ihtiyacının % 6,4 ünü karşılamaktayız. Kahramanmaraş İli Elektrik Enerjisi Üretim ve Tüketim Miktarları (MWh) Kahramanmaraş olarak, yenilenebilir enerji kaynakları açısından da oldukça avantajlı bir konuma sahibiz. İlimiz ve Osmaniye arasında kalan rüzgâr santralleri 2009 dan günümüze aktif olarak çalıştırılmaktadır. Son yıllarda bulunan linyit rezervlerinin yüzde 46 sı Kahramanmaraş ımızda yer alan Afşin-Elbistan bölgesinde bulunmaktadır. Bu kaynak, halen faaliyette olan Afşin ve Elbistan termik santrallerimizde ki elektrik üretiminin devamı ve artırılmasına yönelik önemli bir avantaj olarak görülmektedir. Afşin-Elbistan daki santrallerimizin üretim kapasiteleri 2 bin 800 MW tır. Yeni yapılacak C ve D santralleri ile birlikte bu bölgedeki elektrik üretimini 7 bin MW a çıkarmayı hedefliyoruz. İlimiz ülkenin toplam elektrik üretimine önemli katkılar sağlamakla birlikte, sahip olduğu mevcut potansiyelin daha etkin ve verimli kullanılmasıyla üretimi artırmak mümkündür. Ucuz ve milli kaynaklarla elektrik üretiminde istenilen seviyelere ulaşmak için bu bölgede yeni yatırımlara ihtiyaç duyulmaktadır. Kahramanmaraş a temiz enerji getirdik! 2006 yılı başında Kahramanmaraş doğalgazına kavuştu. 2011 yılı sonu itibari ile 600 km doğalgaz borusu döşenmiştir. Merkezin %93 lük kesimi ile Türkoğlu ilçesine doğalgaz erişimi sağlanmış olup Elbistan İlçesi ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. 110 bin kişiye doğalgaz ulaştırılmıştır ve 50 bin kişi ise doğalgaz kullanmaktadır. 4. EĞİTİM, KÜLTÜR ve TURiZM Tarih boyunca çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış olan memleketimiz Kahramanmaraş eski kervan yollarının geçiş noktası niteliğinde bir konuma sahiptir. Kahramanmaraş ın en az 4 bin yıllık bilinen bir adı ve 12.000 yıl öncesine giden bir tarihi vardır. Sırasıyla Hititler, Asurlar, Makedonyalılar, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Selçuklular ve Osmanlılara ev sahipliği yapan şehrimiz; I. Dünya Savaşı nda gösterdiği direniş mücadelesi ile 1925 te Kırmızı Şeritli İstiklal Madalyasıyla onurlandırılmıştır. Dünyanın sayılı madalyalı şehirlerinden biri olan Maraş Kurtuluş Savaşı sırasında halkımızın gösterdiği direnişten dolayı 7 Şubat 1973 de TBMM tarafından Kahraman unvanı kazanarak, adı Kahramanmaraş olarak değiştirilmiştir. Gerek coğrafi konumumuz gerekse de farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmasından dolayı Kahramanmaraş; kültür ve doğa turizmi potansiyeline, flora zenginliğine ve yöresel mutfak kültürüne sahiptir. Turizm çeşitliliğinin olduğu ilde kültür turizmi, inanç turizmi ve doğa turizmi öne çıkmaktadır. Şehir merkezimizde birçok gezip görülecek yer bulunmaktadır. Bunlar arasında Kahramanmaraş Kalesi, Kent Müzesi, Kapalıçarşı, Ulu Camii ve Taş Medrese öne çıkan yerlerdir. İlimiz ayrıca inanç turizmi için de iyi bir potansiyeli bünyesinde barındırmaktadır. Afşin ilçemizde yer alan Eshab-ı Kehf Külliyesi inanç turizmi açısından önemli bir uğrak noktasıdır. 20 21
Kahramanmaraş ın sahip olduğu kültür ve turizm değerlerine antik kent kavramı, kayıp kent Germenicia nın keşfi ve taban mozaiklerinin ortaya çıkarılması çalışmaları ile eklenmiştir. İnsanlığın ortak tarihi ve kültürel mirası olan Germenicia antik kenti ile ilgili olarak çalışmalar devam etmekle birlikte, bu çalışmaların tamamlayıcısı olacak ve daha verimli bir noktaya ulaştıracak projelere ihtiyaçımız vardır. Bu yüzden şehir merkezinde yer alan antik kentte kamulaştırma çalışmalarını hızlandıracak kentsel dönüşüm projesinin gerçekleştirilmesi, üniversiteler ve sponsorların desteğiyle çoklu bilimsel kazıların yapılması ve son aşamada da Germenicia nın arkeopark olarak projelendirilerek turizme açılması gerekmektedir. İlimizde bulunan mozaiklerin araştırılması ve uluslararası alanda tanıtılmasına yönelik olarak DOĞAKA nın destekleriyle V. Uluslararası Mozaik Corpusu Sempozyumu 2011 yılında Kahramanmaraş ta gerçekleştirilmiştir. Sempozyuma yurtiçi ve yurtdışından birçok akademisyen ve araştırmacı katılarak mozaik ve arkeoloji alanlarında sunumlar gerçekleştirilmiş, Kahramanmaraş Mozaiklerinin uluslararası tanıtımı sağlanmıştır. Tanıtım çalışmalarına vereceğimiz önem turizm potansiyelimizi arttıracaktır. Tarihi ve kültürel değerleri ile olduğu kadar ilimiz Kahramanmaraş Kapıçam, Başkonuş ve Yavşan yaylaları ile birçok bitki topluluğuna ev sahipliği yapmaktadır. Kahramanmaraş ta turizm alanında ön plana çıkan yerlerden biri de Ilıca Beldemizdir. Sahip olduğumuz kaplıcılarla sağlık turizminde önemli bir noktada yer alıyoruz. Ilıca Beldemiz Kahramanmaraş ın 72 km kuzeyinde eski Elbistan - Kahramanmaraş Kervan Yolu üzerinde Berit Dağı eteklerinde yer almaktadır. Dört bölgenin geçiş noktası olan bu beldemiz aynı anda birçok zenginliği bünyesinde barındırmaktadır. Ilıca (Zeytun) Kaplıcası nın termal suyu Akrototermal sular grubuna giren dünyanın en kaliteli şifalı su grubundadır. Bu nitelikte Türkiye de sadece 25 adet kaplıca bulunmaktadır. Birçok hastalığın tedavisine faydalı olduğu bilinen kaplıcaya sahip bölgemizde aynı anda termal, kültür, doğa ve gurme turizmi yapılabilmektedir. Ancak bu kaplıca bölgemizin nitelikli tesis ihtiyaçlarının giderilmesi, yeni kuyular açılarak termal su kullanım kapasitesinin artırılması, ulaşım olanakların iyileştirilmesi ve altyapı sorunlarının çözülmesi gerekmektedir. İlimize gelen turist sayısı 2003 yılına kadar 39 bin iken, 2011 yılı sonu itibariyle 89 bine ulaşmıştır. İlimiz genelinde mevcut 15 kütüphane 112.591 kitapla hizmet vermektedir. Tescilli taşınmaz kültür varlıkları sayımız 2002 yılında 171 adetken, 2011 yılı itibarı ile 483 adete ulaşmıştır. Ayrıca şehrimizde 30 bin tarihi eserin sergilendiği Kahramanmaraş Müzesi bulunmaktadır. Toplam 1478 koltuğa sahip 11 sinema 135.152 seyirciye ev sahipliği yaparken, 480 koltuk kapasitesine sahip olan tiyatro 12 gösterimle 6000 izleyiciyi ağırlamıştır. Bir çok medeniyete ev sahipliği yapmış, zengin tarihi kalıntılara ve doğal çeşitliliğe sahip olan Kahramanmaş ımızı kültür, sağlık ve inanç turizminin önemli bir durağı haline getirilmesi için gerekli olan tanıtım faaliyetleri, sosyal tesis eksikliğinin giderilmesi, ulaşım ve altyapı sorunlarının çözülmesine yönelik çalışmaların yapılması gerekmektedir. Bu kapsamda turizm amaçlı altyapı, kültür yatırımları ve kültür varlıklarının korunması amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ilimize 2011 yılında toplam 575.000 TL ödenek gönderilmiştir. Şehrimizde gençlerin sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif faaliyetlerinin artırılması amacıyla da önemli adımlar atılmaktadır. İlimizde 2002 yılına kadar 1 adet kapalı spor salonu varken, 2011 sonu itibariyle 2 adet kapalı spor salonundan biri bitme aşamasına, diğeri ise inşaat aşamasına gelmiştir. Diğer taraftan Türkoğlu, Andırın, Pazarcık ve Nurhak kapalı spor salonları da bitmek üzeredir. Yine ilimiz 2002 yılına kadar hiçbir spor organizasyonuna ev sahipliği yapmazsen, 2011 yılı sonu itibariyle 4 adet uluslararası organizasyona ev sahipliği yapmıştır. 2003 yılı itibariyle il merkezi ve ilçelerimizde Kredi Yurtlar Kurumuna ait toplam öğrenci kapasitesi 2.334 iken, 2012 yılının ilk 6 ayında 2.120 kız, 1.524 erkek olmak üzere toplam 3.644 e ulaşmıştır. 2012 yılı yatırım programındaki yurt projeleri ile birlikte öğrenci artışı % 111 olmuştur. 2002 yılı itibariyle ilimizde kulüp sayısı 56 iken 2012 yılı haziran ayı itibariyle bu sayı 73 e ulaşmıştır. Yine 2002 yılında ilimizdeki lisansli sporsu sayısı 4.673 iken 2012 de bu sayı % 44 artarak 25.442 ye ulaşmıştır. Gençlik ve Spor Bakanlığı bağlı Kahramanmaraş İlinde İmzalanan Hibe Sözleşmeleri 22 23
kuruluşlarınca Kahramanmaraş ilimize 2012 yılı yatırım programında; -Kent merkezinde 1000 yatak kapasiteli öğrenci yurdu, -Göksun ilçesinde 300 yatak kapasiteli öğrenci yurdu -Kahramanmaraş Gençlik Merkezi -Sentetik Yüzeyli Atletizm Pisti, -Merkez Saim Çotur Sentetik Çim Yüzeyli Futbol Sahası, -Çağlayancerit Sentetik Yüzeyli Futbol Sahasi yapım projeleri yer almaktadır. 2003 Öncesi ve 2003-2011 Yılları Arası Derslik Kapasitesi Karşılaştırma Tablosu Avrupa Birliği tarafından sağlanan Katılım Öncesi Mali Yardım kapsamında kültür-sanat ve istihdamın desteklenmesine yönelik yürütülen Hibe Programları aracılığı ile Kahramanmaraş ilimizde toplam 8 projeye hibe desteği sağlanmıştır. 2011 yılı sonu itibariyle Kahramanmaraş ilimizde başarılı olan 8 projeye sağlanan hibe desteği toplam 1.430.517 dur. Demografi, eğitim, sağlık, istihdam, rekabetçi ve yenilikçi kapasite, mali kapasite, erişilebilirlik ile yaşam kalitesi olmak üzere 8 alt kategoride, çoğunluğu 2009-2010 yıllarına ait 61 değişken kullanılarak hazırlanan İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (SEGE-2011) sonuçlarına göre Kahramanmaraş olarak 60. sırada yer almaktayız. Bir diğer çalışmaya göre ilimiz genel endeks değerlerine ve beşeri sermaye ve yaşam kalitesi endeksine göre sırasıyla 30. ve 50. sıralarda yer almaktadır. 8 Yılda 80 Yılda Yapılanın Yarısı Kadar Derslik ve Öğrenci Yurdu Yaptık! İlimizde 2003 yılına kadar 5.091 derslik yapılmışken, 2003-2012 yılları arasında 2.778 derslik tamamlanarak toplam 7.869 derslik eğitim öğretime açılmıştır. 2003 yılına kadar, ilköğretim ve ortaöğretimde 6.376 öğrencilik yurt yatak kapasitesi bulunmakta iken, 2003-2011 arası yeni yapılan pansiyonlarımızla 3.274 yatak kapasitesi oluşturularak toplam 9.650 öğrencilik yurt öğrencilerimizin hizmetine sunulmuştur. Temel Eğitim Göstergeleri İnşaatı devam eden ve 2013 yılında tamamlanması öngörülen derslik sayısı toplam 461 dir. Görüldüğü üzere son 10 yılda yapılan önemli yatırımlara rağmen eğitime ilişkin göstergelerde ülke ortalamalarının altında seyreden Kahramanmaraş ın temel eğitim alanında yatırımlarının aynı hızla devam ettirilmesine ihtiyacı bulunmaktadır. İlimizde çok programlı lise sayısı 2002 yılında 10 adet iken. 2012 yılı itibariyle bunu sayıyı 28 e çıkardık. 1992 yılında kurulan ve 10 fakülte, 3 enstitü, 9 meslek yüksek okulu ve 14 araştırma ve geliştirme merkezi ile hizmet veren Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi bünyesine Elbistan Teknoloji Fakültesi, Göksun 24 25
Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu ile Kahramanmaraş Yabancı Diller Yüksek Okulu kurulmasını sağladık. Üniversite bütçesini % 45 oranında artırdık. Üniversite ile sanayi işbirliğinin sağlıklı ve kalıcı hale getirilmesi; ayrıca inovasyon, Ar-Ge ve rekabetçiliğin geliştirilerek katma değeri yüksek, teknoloji tabanlı ürün ve üretim yöntemlerinin geliştirilmesi önem arzetmektedir. Sonuç olarak ilimiz sosyo-ekonomik gelişmişliğini artırmak ve eğitim alanında ülke ortalamalarının üzerine çıkarmaya yönelik son 10 yılda hızlandırılan faaliyetlerin artarak devam etmesi gerekmektedir. 5. SAĞLIK İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (DPT, 2003) çalışması kapsamında yer alan sağlık alt endeksi verilerine göre sağlık sektörü performansı açısından Kahramanmaraş 59. sırada yer almaktadır. Ayrıca çalışmaya göre genel sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında ise 48. sırada olduğu dikkate alındığında ilimizin sağlık altyapısının ve sağlık gelişmişlik seviyesinin, yatırımlarımızın diğer gelişmişlik göstergelerine kıyasla yavaş bir görünüm arz ettiği anlaşılmaktadır. Sağlık sektörü performansındaki göreceli düşüklüğün başlıca nedenlerinden bir tanesi sağlık personel sayısındaki yetersizliktir. Hekim sayısındaki yetersizlik uzmanlaşma ile doğru orantılı bir şekildedir. 2003 yılından sonra sağlık personel sayılarında hızlı bir iyileşme olmakta birlikte nüfus potansiyeliyle uyumlu bir gelişmişlik seviyesine ulaşılabilmesi için iyileştirme çalışmalarının hız kesmeden devam ettirilmesi gerekmektedir. 2002 ve öncesinde 112 hizmetleri sadece il merkezinde ve ücretli verilmekte iken, bugün kırsal dahil bütün il geneline yaygınlaştırdık. Artık acil hastalarımız tam donanımlı ambulanslarımız ile ücretsiz olarak taşıyoruz. Kahramanmaraş ilimiz genelinde 8 kamu hastanesi 2 ADSM 1 Üniversite 6 özel toplam 2040 yatak kapasitesine sahip olup yatak başına 517 kişi düşmektedir. Özellikle uzman ve pratisyen hekim dağılımında belirgin olmakla birlikte düşük sağlık personeli sayısı, beşeri sermaye gelişimi ve bölge insanının yaşam kalitesi açısından önemli bir sorun alanını ortaya koymaktadır. Sağlık personelinin yurt geneline dağılımına bakıldığında, başta Ankara, İstanbul ve İzmir olmak üzere büyük şehirler lehine bir dağılım olduğu gözlemlenmektedir. İlimizin Büyükşehir olması durumunda lehimize bir durumun ortaya çıkacağını öngörebiliriz. İlimizde diş hekimi ihtiyacı sağlık personel dağılımımızda en önemli yeri tutmaktadır. Kahramanmaraş ilimizde bebek ölüm oranı Türkiye ortalamasının altında yer almaktadır. OECD üyesi ülkelerde binde 4,03 olan bebek ölüm oranlarını bu İlimizde 2012 yılı itibariyle Sağlık İl Müdürlüğümüz verileri: 2002 İTİBARI İLE 2012 İTİBARI İLE 26 27
rakamlarında altına çekerek Türkiye de olduğu gibi dünya seviyesininde altına çekmemiz gerekmektedir. İlimiz genelinde Aile Hekimliği uygulaması 13 Aralık 2010 tarihinde başlamıştır. Sağlık Bakanlığı tarafından kentimize yapılan yatırım ve onarım harcamaları, 1994-2002 dönemine nazaran sonraki sekiz yıllık periyotta yaklaşık 16 kat artış göstermiştir. Yine aynı dönemler karşılaştırıldığında 2003-2011 yılları arası araç ve tıbbi donanıma 51 kat daha fazla kaynak kullanılmıştır. Kentin sağlık sorunlarının hafiflemesine yönelik 2011 Haziran-2012 Haziran döneminde önemli adımlar atılmıştir. 1000 yataklı Kahramanmaraş Necip Fazıl Şehir Devlet Hastanesi tamamlanarak 14 Mart 2012 tarihinde hizmet vermeye başlamıştır. 112 Komuta Kontrol Merkezi binası 23/12/2011 tarihinde inşası ise bitmiştir. Sağlık Bakanlığı yatırım - onarım ve araç - tıbbi donanım harcamaları Sağlık Bakanlığı (SB) verilerine göre son on yılda hastane ve sağlık ocaklarımızdaki SB uzman hekim sayısı yaklaşık iki katına çıkmış ve 2002 yılında %12 si tam zamanlı çalışmakta iken 2011 yılı sonu itibariyle uzman hekimlerin tamamı tam zamanlı olarak çalışmaktadır. Aynı dönemde SB pratisyen hekim ve diş hekimi sayıları da yaklaşık % 50 artış göstermiştir. Sağlık Çalışanı Sayıları Sağlık Bakanlığı (SB) Doktor, Hemşire ve Ebe Sayıları 28 29
İlave sağlık yatırımlarına ihtiyacımız olduğu gerçeğiyle, yatırım konusunda yapılan iyileştirmelerin artması konusunda çalışmalar yapmamız gerekmektedir. Söz konusu yatırımların, ilimizin kırsal niteliği de göz önünde bulundurularak, koruyucu ve gezici sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması, sağlık alt yapısının modern bilgi iletişim teknolojilerinin tatbiki ile konsolide edilmesi gibi bütüncül tedbirleri içermesi yerinde olacaktır. 6. ÇEVRE ve ALTYAPI Türkiye genelinde belediyelerde yaşayan nüfusun yüzde 99 u içme ve kullanma suyu ihtiyacını şebeke suyundan temin etmektedir. Kahramanmaraş ilinde bu oran son on yılda yapılan çalışmalarla yüzde 100 e ulaşmıştır. Türkiye de belediye nüfusunun yarısı arıtma tesislerinde arıtılmış suyu içme ve kullanma suyu olarak kullanmasına karşın, Kahramanmaraş ta arıtma tesisi ile hizmet verilen belediyemiz bulunmamaktadır. Kentimizde içme ve kullanma suyu arıtım maliyeti olmayan, dolayısıyla birim maliyeti düşük yeraltı su kaynaklarımızdan temin edilmektedir. Türkiye genelinde belediyeler tarafından içme ve kullanma suyu şebekesi ile dağıtılmak üzere çekilen toplam su miktarının yüzde 51,2 si yeraltı su kaynaklarından temin edilirken, Şehrimizin içme suyunun yüzde 88.1 i yeraltı su kaynaklarından temin edilmektedir. İlimizdeki köylerin büyük bir çoğunluğu da yeterli ölçüde ve şebekeli içme suyuna sahiptir. Kırsal kesimlerde sağlıklı içme suyunun tüketilmesi bakımından önem taşıyan şebekeli içmesuyu kullanım oranı şehir genelinde yüksek düzeylerdedir. Ancak yeraltı su kaynaklarımızın varlığı, hızlı nüfus artışı ve yeraltı su kaynaklarının kayıt dışı ve kontrolsüz kullanılmasıyla tehdit edilmektedir. Bölgemizin yağış rejimi ve yeraltı ve yer üstü su sistemine hissedilir derecede olumsuz etkilerde bulunmaya başlayan iklim değişikliği olgusuyla birlikte düşünüldüğünde durum daha da vahim hale gelmektedir. Sonuç olarak ilimizin tarımsal üretiminde, enerji sektöründe ve sosyal yaşamında hayati bir yeri olan su kaynaklarımızın akılcı ve entegre bir yönetim planına kavuşturmamız zaruridir. veren belediyemiz bulunmamaktadır. Merkez Belediyemizin atık su işleme tesisinin yakın zamanda bitmesi beklenirken, birçok ilçemizde de yapım, proje ve ihale safhasında atık su tesisi projelerinin devam etmesi olumlu gelişmelerdir. Arıtıma tabi tutulmayan evsel kaynaklı atık sularımız; kanalizasyon şebekesi bulunmayan yerleşim yerlerinde fosseptikler aracılığıyla yer altı su kaynaklarını, kanalizasyon şebekesi olmakla birlikte arıtma tesisi olmayan yerleşim birimlerinde ise yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarımızı kirletmektedir. Kahramanmaraş merkez ve diğer belediyelerimize İller Bankası tarafından 11.605.000 TL kaynak kullandırılarak, 2011 yılı Haziran ayından 2012 yılının aynı ayına kadar toplam 10 yatırım tamamlanmıştır. Ayrıca söz konusu belediyelerimiz 2011 Haziran-2012 Haziran döneminde toplam 132.534.619 TL kredi tahsis edilmiştir. Kahramanmaraş Belediyesi ile bağlı diğer ilçe ve belde belediyelerine bu dönemde toplam 211.704.491 pay tahakkuk etmiş, belediye borçları düşüldükten sonra tahakkuk eden Belediye sınırlarımız içerisinde yaşayan nüfusumuzun kanalizasyon şebekesinden yararlanma oranı Türkiye de yüzde 88, Kahramanmaraş ilimizde ise yüzde 81 seviyesinde iken; atık su arıtma tesislerinden yararlanma oranımız Türkiye de yüzde 56 olmasına rağmen atık su arıtma tesisi ile hizmet 30 31
miktarın % 82 si olan 174.242.581 TL ilgili belediyelere gönderilmiştir. Son yıllarda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın çevre ve altyapı alanlarına yönelik ilimizde bulunan belediyelerimize verdiği desteklerde önemli artışlar yaşanmış olup, 2011 yılında toplam 4.215.196 TL yardım yapılmıştır. 2012 yılı Haziran ayına kadar Bakanlık tarafından onay verilen yardım tutarı ise 2.035.000 TL dir. 5491 sayılı Kanunla değişik 2872 sayılı Çevre Kanununun Geçici 4. maddesi ile Belediyelere yasayla belirlenen süre içerisinde atık su arıtma ve evsel nitelikli katı atık bertaraf tesisi kurma zorunluluğu getirilmiştir. Bundan dolayı, evsel nitelikli katı atıkların bertarafı için illerde bulunan belediyelerden oluşan birlikler kurulmuştur. Söz konusu birliklerden Kahramanmaraş ta da bulunmaktadır. Ayrıca Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verilerine göre Kahramanmaraş ımızda 4 adet lisanslı ambalaj atıkları geri dönüşüm tesisi (plastik, kâğıt karton için) ve ambalaj atıkları toplama ve ayrıştırma tesisi (cam, plastik, metal, kâğıt, kompozit ambalaj için) bulunmaktadır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı kentteki iki ölçüm istasyonuyla ısınma kaynaklı, SO2 (kükürtdioksit) ve PM10 (partikül madde) kirlilik parametreleri yanı sıra meteorolojik parametreleri de ölçmektedir. Kahramanmaraş merkez ilçemiz de tekstil ve metal sanayinde yoğunlaşma görülmekte, ağırlıklı olarak da kömür yakıt olarak kullanılmaktadır. Afşin - Elbistan ilçelerimizde bulunan 2 adet termik santral hava kirletici olarak görülmekte olup, santral bacalarından atılan partiküler maddeler tarım arazilerini de olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Belediyelerimizin en önemli gelir kalemleri nüfuslarına göre merkezi idareden (Genel Bütçe Vergi Gelirleri) aldıkları pay olduğundan düşük nüfuslu beldelerimiz ekonomik sıkıntılar yaşamakta, mimar, mühendis gibi elemanlar çalıştıramamakta, bu ise iş bölümü ve uzmanlaşma, kamu hizmeti üretiminde, gelişmiş makine ve donanım kullanılabilme olanağını engellemekte, üretilecek hizmetin niteliğini düşürüp maliyetini artırmaktadır. Bu sebeple de kentsel gelişme için gerekli planlama, imar, altyapı çalışmaları yapılamamaktadır. Büyükşehir olmamız durumunda imar ve kamu iş verimliliğinin daha geniş bir alana yayılması mümkün olacaktır. Kahramanmaraş ta deprem riski taşıyan bölgelerin mevcut yapı stoğunun kötü olduğu yerlerden başlanmak üzere kentsel dönüşüm çalışmalarına başlanması ve yeni deprem yönetmeliğine uygun bir yapılaşmanın sağlanması gerekmektedir. Ayrıca kamu kurumlarının hizmet verdiği binaların da depreme dayanıklıklarının artırılmasına öncelik verilmesi zaruridir. Şehrimiz merkezinde belirli bölgelerde görülen gecekondu ve kaçak yapılaşma sorunlarımızdan birini oluşturmaktadır. İmar planları haricinde ortaya çıkan gecekondular kentimizin görsel güzelliği ve bütünlüğünü bozduğu gibi altyapı hizmetlerinin verilmesinde de önemli sıkıntılara yol açmaktadır. İlimiz mimari ve kültürel kimliğine zarar veren bu sorunun çözümüne yönelik kentsel dönüşüm projelerinin uygulanması ve gerekli kamulaştırmaların yapılması önem arz etmektedir. 7. ADALET Adalet altyapısına ilişkin olarak ilimizde son on yılda önemli gelişmeler yaşanmıştır. Kahramanmaraş il ve ilçe adliyelerimiz ile ceza infaz kurumlarının bilişim sistemleri için 2002 yılından bu yana 2.115.409 TL yatırım yapılmıştır. Bu dönem içerisinde dört adet adalet sarayı tamamlanarak faaliyete geçmiş olup, Elbistan ilçemizde Adalet Sarayı yapımı ise yatırım programına alınmıştır. Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri Personeli Kahramanmaraş Eğitim Merkezi 11 Eylül 2006 tarihinden itibaren hizmet vermeye başlamıştır. Yapımı devam eden 150 kişi kapasiteli Açık Ceza İnfaz Kurumu inşaatının ise 2012 yılının sonuna doğru bitirilmesi öngörülmektedir. Ayrıca 1954 tarihli 50 kişi kapasiteli Pazarcık A Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunun kapatılması ve 2012-2017 yılları arasını kapsayan yatırım planlaması çerçevesinde Kahramanmaraş ilimize 1.000 kişi kapasiteli T Tipi Ceza İnfaz Kurumu yapımı planlanmaktadır. Adaleti Bodrum Katlarından Saraylara Taşıdık! 2002 yılına kadar 22 olan hakim ve savcı sayısı 2011 yılı sonu itibariyle 46 a çıkmıştır. 2002 yılına kadar Adalet hizmetleri 3 bin 717 m 2 de hizmetini yürütürken, 2011 yılı sonu itibariyle 25 bin 800 m 2 de hizmet vermeye devam etmektedir. 32 33
8. ULAŞTIRMA Ulusal ve uluslararası entegrasyonun gelişmesinde kritik bir öneme sahip olan ulaştırma sektörü; kara, hava, deniz ve demiryolları taşıma faaliyetlerini kapsamaktadır. Yolcu ve yük taşımacılığının teknoloji odaklı, hızlı ve güvenli bir şekilde yapılması ekonomik kalkınmanın bir göstergesi olmakla birlikte toplumsal gelişime de önemli katkılar sağlamaktadır. Kahramanmaraş olarak sahip olduğumuz coğrafi konum ulusal ve bölgesel düzeyde önemli bir geçiş noktasıdır. İlimizde toplam 931 km il ve devlet yolu, 35 km otoyol, 148 km demir yolu ve 5063 km köy yolumuz bulunmakla birlikte dağlık ve engebeli arazi üzerinde kurulu yerleşimden dolayı köy yollarının ancak yüzde 31 i asfalttır. Kahramanmaraş ilimizde sorumluluğumuz altında toplam 957 km yolumuz bulunmaktadır. Bu yollarımızın 35 Km.si Otoyol, 389 Km.si Devlet Yolu, 533 Km.si İl yollarımızdan oluşmaktadır. Devlet ve İl yollarımızın 21Km.si bitümlü sıcak karışım (BSK), 2 Km Parke, 899 Km.si sathi kaplamalı yoldur. 1998-2003 Yılları arasında, 35 Km Otoyol, 37 Km. Bölünmüş Yol, 7 Km Tek Yol, 914 Km Asfalt Onarımı, 3 Km. Bütümlü Sıcak Karışım, 3 Adet Köprü yapımı, 9 Adet Kaza Kara Nokta, muhtelif Bakım ve Onarım hizmetleri için 24.117.195 TL. harcanmıştır. 2003-2010 yılları arasında 196 km bölünmüş yol, 32 km tek yol, 2913 km asfalt onarımı ve yenileme, 18 km BSK, 9 adet köprü yapımı ve muhtelif bakım onarım hizmetleri için 265.850.631 TL harcanmıştır. Motorlu Kara Taşıtları ve Otomobil Sayısı 2011 yılında ise, 9 km Bölünmüş Yol, 5,4 km Yol İyileştirmesi, 15,1 km BSK, 436 km Asfalt Onarımı ve Yenileme, 3 Adet Köprü Yapımı, 3 Adet Kaza Kara Nokta yapımı muhtelif bakım onarım, trafik ve kamulaştırma hizmetleri yapılmıştır. Karayolları 5.Bölge Müdürlüğüne bağlı Kahramanmaraş ili sınırları içerisinde Ulaşım sektöründe 12 adet proje mevcuttur. Bu projelerden 9 adedinde çalışmalarımız devam etmekte, 3 adedi ise ihale aşamasındadır. Önceki Yıllara Ait Harcamamız: 253.515.147 TL. 2011 Yılı Ödeneği 5.449.500 TL. 2011 Yılı Yapılan Harcama 32.707.000 TL. Fiziksel Gerçekleşme % 40 seviyesindedir. 80 yılda sadece 37 km. bölünmüş yol yapılmışken iktidarımız dönemindek 2011 yılı itibariyle 237 km bölünmüş yol yaptık! KAHRAMANMARAŞ ilindeki; Toplam Proje Tutarımız 717.095.000TL. Kahramanmaraş çevre yoluna 4 adet köprülü kavşak yapımı için kavşak proje ihaleleri bitirildi. En kısa zamanda yapım ihalesi bitirilerek Kahramanmaraşlı 34 35
Yol Projeleri Mevcut Durum PROJENİN ADI TUL Km Biten Km. Kalan Kesim Km Fiziki (%) 2010 Yılı Sonu Yapılan Harcama 1000TL 2011 YILI ÖDENEĞİ (1000 TL) 2011 Yılı Hedef Harcama 1000TL 2011 Yılı Yapılan Harcama 1000 TL Bitirilmesi için gerekli ödenek 1000TL Narlı-Pazarcık- 8.Böl.Hd.Yolu 45,5 41 4,5 90 20.108 200 30.000 Kahramanmaraş- Göksun-6.Böl. Hududu Yolu K.Maraş-Narlı- Gaziantep Yolu Andırın - Göksun Yolu Göksun-Elbistan Yolu Kahramanmaraş- Andırın Yolu Kadirli - Andırın Yolu 124 77,80 46,2 63 52.645 900 9.410 1.057 400.000 46 40 6 89 126.200 3.000 30.000 21.860 10.240 3 BY 3BY 5TY 26,6 TY 12 5.516 2,0 3.000 1.313 32.810 56 TY 69 13,2 55,8 19 2.302 1.550 71.198 44,5 44,1 0,4 96 79.200 1.500 5.000 1.468 3.500 19,8 13 66 8.152 0,5 500 147 1.343 Kahramanmaraş ı komşu illere bağlayan karayolları, demiryolları, havayolu ulaşımı, kent içi ulaşım ve köy yollarımıza yönelik ihtiyaçlar Havayolu İstatistikleri doğrultusunda son yıllarda yapılan çalışmaların hızla tamamlanması önemli bir üretim üssü olmayı hedef edinen kent için büyük önem arzetmektedir. K.Maraş-Nurdağı Yolu (BSK) Kahramanmaraş Çevre Yolu BSK Süleymanlı Kantarma ve Tekke Köprüleri tarihi köprü onarımı hemşehrilerimizin hizmetine sunulacaktır. 6,8 2,6 38-2 7.000 2.011 5.000 16,3 13 3,3 81 4.230 6.770 4.599 2.171 İlimiz trafik tesciline kayıtlı bulunan motorlu kara taşıtı sayısı 2003 yılından 2012 yılı Mart ayına kadar yaklaşık iki katına çıkmıştır. 2003 yılında 35123 adedi otomobil olmak üzere toplam 68115 motorlu kara taşıtı varken, 2012 yılı Mart ayı itibariyle 81041 adedi otomobil olmak üzere toplam 156145 motorlu kara taşıtı bulunmaktadır. Bin kişi başına düşen otomobil sayısı incelendiğinde ise Kahramanmaraş olarak 62 adet ile yurt genelinde 55. sırada yer almaktayız. 1996 yılında hizmete giren ve şehir merkezine 5 km. uzaklıkta bulunan 60 71 5 600 252 277 Kahramanmaraş Havaalanımız yurtiçi hatlarda hizmet vermekte olup Ankara ve İstanbul a direk uçuşlar bulunmaktadır. Şehrimizin etrafının yüksek dağlarla çevrili olması, uçakların tur atarak inişini engellediğinden ve tur atmadan inişi sağlayacak bir sistem bulunmamasından dolayı havaalanına geçe uçuşları gerçekleştirilememektedir. Havaalanını kullanan yolcu ve uçak sayısı son beş yılda yaklaşık iki kat artmıştır. Kahramanmaraş ta uçak yolculuğunun gün geçtikçe daha çok benimsenmesi ve turizm potansiyelinin yüksek olması bu artışın devam edeceğinin önemli bir göstergesidir. 36 37
9. TOKİ Son 10 yılda toplam 14 şantiyede 2.305 konut, 6 ilköğretim, 6 lise, 1 kreş, 4 ticaret merkezi, 5 cami, 16 spor salonu, 4 pansiyon, 1 hastane, 2 adet aile sağlık merkezi ve sosyal tesisler Kahramanmaraşlıların hizmetine sunulmuştur. Söz konusu yatırımların toplam bedeli 240 milyon TL dir. 11. YATIRIM ve TEŞVİK 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde uygulamaya giren yeni teşvik sistemi; genel, bölgesel, büyük ölçekli ve stratejik yatırımların teşviki uygulamalarından oluşmaktadır. Kahramanmaraş ilimiz, bölgesel teşvik sisteminde 5. bölgede yer almakta olup, bu bölge kapsamında belirlenen konulara ilişkin yatırımlar; gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, vergi indirimi, sigorta primi işveren hissesi desteği, yatırım yeri tahsisi, faiz desteği unsurlarından yararlanabilecektir. Kahramanmaraş ilimizin de yer aldığı 5. Bölge desteklerinden yararlanacak yatırım konuları ise aşağıdaki gibidir; 10. KÖYDES 58 Köy, 175 Mahallemizi Suyla Buluşturduk! 2005-2012 Yılı Köydeş İşleri Toplamı ALT HİZMET PROGRAMLARI VE DİĞER İŞLER İTİBARIYLA I - KÖYLERE HİZMET GÖTÜRME BİRLİKLERİ PROJELERİ Proje Sayısı TOPLAM ÖDENEK KAHRAMANMARAŞ İLİNDE BÖLGESEL DESTEKLERDEN FAYDALANABİLECEK SEKTÖRLER VE ASGARİ YATIRIM TUTARLARI VEYA KAPASİTELERİ Sektör Bölgesel Teşviklerden Yararlanacak US-97 Kodu Kodu Sektörler 5. Bölge 1 0121 Entegre damızlık hayvancılık yatırımları dahil olmak üzere entegre hayvancılık yatırımları (dipnot 1'de belirtilen asgari 500 Bin TL kapasite şartlarına uymayan yatırımlar har iç) 2 0500.0.04 Su ürünleri yetiştiriciliği (balık yavrusu ve yumurtası üretimi dahil) 500 Bin TL Köy Yolları 1,086 76,718,934.87 Köy İçme Suları 754 55,296,585.20 3 15 Gıda ürünleri ve içecek imalatı (dip not 2'de belirtilen yatırım konuları hariç) Küçük Ölçekli Sulama 37 3,101,998.52 Kanalizasyon 13 542,000.00 Ara Toplam 1,890 135,659,518.59 III - KHGB YÖNETİM GİDERLERİ Tüm KHGB'ler 4 17 5 18 Tekstil ürünleri imalatı (dip not 3'de belirtilen şartları sağlamayan iplik ve dokuma yatırımları hariç) Giyim eşyası imalatı Tekstilin aprelenmesi yatırımları için 10 Milyon TL, diğer yatırım konularında 1 Milyon TL 500 Bin TL Ara Toplam IV - ORTAK ALIM ÖDENEĞİ Merkez ve tüm İlçeler KHGB Ortak Alım Ödeneği 3,533,356.41 İl Özel İdaresi Ortak Alım Ödeneği (asfalt,trafik işaret levhaları, sayısal harita) 316,898.00 Ara Toplam 3,850,254.41 V - İL TOPLAM ÖDENEĞİ 1,890 139,509,773.00 6 19 7 1911 8 1912 ve 1920 Derinin tabaklanması ve işlenmesi Derinin tabaklanması, işlenmesi (sadece İstanbul Deri İhtisas OSB ve Tuzla OSB'de yapılacak yatırımlar) Bavul, el çantası, saraciye, ayakkabı vb imalatı 500 Bin TL - 500 Bin TL 38 39