İÇİNDEKİLER 1. Bölüm: ERMENİLERİN KÖKENİ VE TARİHİ... 1 1.1. ERMENİLERİN KÖKENİ... 1 1.2. ERMENİLERİN TARİHİ... 2 1.2.1. Büyük İskender ve Takip Eden Dönemde Ermeniler... 3 1.2.2. Partlar Döneminde Ermeniler... 4 1. 2. 3. Arap, İran, Bizans Dönemlerinde Ermeniler... 4 2. Bölüm: TÜRK ERMENİ İLİŞKİLERİNİN BAŞLAMASI, SELÇUKLU VE OSMANLI DÖNEMİNDE ERMENİLER.. 5 2.1. Selçuklu Döneminde Ermeniler... 5 2.1.1. Ermenilerin Selçuklularla İrtibata Geçişi... 5 2.1.2. Selçuklu Devleti nin Hizmetinde Ermeniler... 6 2.1.3. Çukurova Türklerin mi Ermenilerin mi Yurdudur?... 6 2.1.4. Selçuklu Dönemi Ermeni İlişkilerinin Değerlendirmesi... 7 2.2. Osmanlı Döneminde Ermeniler... 8 2.2.1. Osmanlı Devletinin Kuruluşundan Tanzimat a Kadar Ermeniler... 8 2.2.2. Tanzimat Döneminde Ermeniler... 14 2.2.3. Islahat Döneminde Ermeniler... 19 2.2.4. Islahat Fermanından Sonra Ermeniler... 23 2.2.5. 1877-1878 Osmanlı Rus Harbi ve Sonrasında Ermeniler.. 27 2.2.6. Ermenilerin Osmanlı Devleti İçindeki Nüfus Oranı... 38 xi
2.2.7. Ermeni İhtilalci Komitelerinin Kurulması ve Faaliyetleri... 41 2.2.7.1. Hınçak Komitesi... 47 2.2.7.2. Taşnaksutyun(Ermeni İhtilalciler Birliği) Komitesi. 50 2.2.7.3. Ramgavar Komitesi ve Partisi... 55 3. Bölüm: ERMENİ İSYANLARI, ZORUNLU GÖÇ KARARI, UYGULANMASI, SONUÇLARI VE ERMENİSTAN KURMA ÇABALARI... 59 3.1. Osmanlı Devletinde Ermeni İsyanları ve Katliamlar... 59 3.1.1. Erzurum İsyanı... 61 3.1.2. Musa Bey Olayı... 62 3.1.3. Kumkapı Gösterisi... 63 3.1.4. Merzifon, Kayseri ve Yozgat Olayları... 65 3.1.5. Birinci Sasun İsyanı... 68 3.1.6. Bab-ı Ali Gösterisi... 74 3.1.7. Zeytun İsyanı... 80 3.1.8. Birinci Van İsyanı... 88 3.1.9. Osmanlı Bankasına Saldırı... 92 3.1.10. İkinci Sasun İsyanı... 96 3.1.11. Sultan II. Abdülhamit e Suikast Teşebbüsü... 99 3.1.12. İkinci Meşrutiyet Döneminde Ermeniler ve Adana Olayları... 103 3.1.13. Birinci Dünya Savaşı Döneminde Ermeni İsyanları... 113 3.1.13.1. Zeytun Bölgesi... 118 3.1.13.2. Kayseri Bölgesi... 121 3.1.13.3. Bitlis ve Muş Bölgesi... 124 3.1.13.4. Erzurum Bölgesi... 127 3.1.13.5. Mamürat-ül Aziz Bölgesi... 130 3.1.13.6. Diyarbakır Bölgesi... 131 3.1.13.7. Sivas Bölgesi... 134 3.1.13.8. Trabzon Bölgesi... 137 3.1.13.9. Ankara Bölgesi... 138 3.1.13.10. İzmit, Adapazarı Bölgesi... 139 3.1.13.11. Bursa Bölgesi... 140 3.1.13.12. Adana Bölgesi... 141 3.1.13.13. Halep Bölgesi... 142 3.1.13.14. İzmir Bölgesi... 143 3.1.13.15. Samsun Bölgesi... 143 3.1.13.16. Van Bölgesi ve İkinci Van isyanı... 144 3.2. Zorunlu Göç Kararının Alınması, Uygulanması, Sonuçları ve Ermenistan Kurma Çabaları... 152 xii
3.2.1. Zorunlu Göç Kararının Alınmasına Neden Olan Olaylar......152 3.2.2. Ermenilerin Türklere Uyguladıkları Katliama İlişkin Genelkurmay ve Başbakanlık Arşivlerinden Alınan Bazı Örnekler..... 157 3.2.2.1. Van Jandarma Alay Komutanının Raporu... 157 3.2.2.2. Pabuççu Esnafından ve Van'ın Halilağa Mahallesi'nden Halil Ağa nın, Kurul Önünde Verdiği Yeminli İfade... 163 3.2.2.3. Berholu Ömer in Yeminli İfadesi... 164 3.2.2.4. Trabzonlu Hüseyin Efendinin Kızı Olup, Rusların Van'ı Alışından Sonra Ermeniler Tarafından Yaralanan ve Kaçıp Kurtulabilen Nadiye Hanım ın Yeminli İfadesi... 164 3.2.2.5. Erzurum İlinde Yapılan Ermeni Mezalimi Hakkında Esir Rus Topçu Yüzbaşı Twerdo Knlebof' un Tuttuğu Harp Ceridesinden Notlar... 165 3.2.2.6. Dr. Rıza Nur un Ermeni Terörü Hakkında Anlattıkları... 165 3.2.2.7. Erzincan'daki Ermeni Mezalimi Hakkında Rus Başkomutanı Odichelidze'nin Verdiği Rapor... 166 3.2.2.8. Rus Yarbayı Grizyanoff'un Ilıca'da Gördüğü Vahşet... 166 3.2.2.9. Van'ın Muradiye İlçesinden Göç Eden Kahraman Oğlu Fehim Bey'in Yeminli İfadesi... 167 3.2.2.10. Siirt Jandarma Komutanı Basri Beyin Yeminli İfadesi... 168 3.2.2.11. Molla Abidin Arvat, Hacı Bey Oğlu Selim Han, Hamid Bey Oğlu Ali Adlı Vatandaşların Reşadiye İlçesindeki Ermeni Mezalimini Anlatan Yeminli İfadeleri... 168 3.2.2.12. Molla Kolaç Köyünden Anine Oğlu İbrahim, Mehmet Oğlu Hüseyin, Yusuf Oğlu Hasan ve Bulmuz Oğlu Mehmet'in Yeminli İfadeleri... 169 3.2.2.13. Yıkımlar ve Mezalim Üzerine Soruşturma Yapmakla Görevlendirilen Kurulun Raporları... 169 3.2.2.14. Hınıs Halkından Ali Efendi, Hacı Yusuf ile Yakup Oğlu Tevfik'in Yeminli İfadeleri... 173 3.2.2.15. Hınıslı Hacı Cafer Ağa Oğlu Hacı İsa, Dellal Ali ve Kahveci Hayrettin'in Yeminli Olarak Alınan İfadeleri... 174 xiii
3.2.2.16. Ermenilerin Bitlis İlinde Yaptıkları Mezalime İlişkin Komisyon Raporu... 174 3.2.2.17. Muş Halkından Mehmet Resul'ün Yeminli Olarak Alınan İfadesi... 177 3.2.2.18. Muş Jandarma Erlerinden Kali Mahalleli Mevlut Oğlu Mehmet'in Yeminli Olarak Alınan İfadesi... 178 3.2.2.19. Muş Halkından Hasib Hacı Ali oğlu Abdülbâki, Hacı Ahmet Oğlu Yunus Çavuş ile Arkadaşlarının Yeminli İfadeleri... 179 3.2.2.20. Valilikçe Yapılan Soruşturmalara Göre Diyarbakır İlinde Ermenilerin Yaptıkları Mezalim.. 180 3.2.2.21. Ermenilerin Trabzon İlinde Yapıkları Mezalim ve Vakfıkebir Kaymakamlığınca Saptanan Ermeni Mezalimi... 181 3.2.2.22. Haraşinko Adlı Bir Rus'un Ahılkelek' teki Ermeni Mezalimi Hakkında Yazdığı Rapor... 183 3.2.2.23. Oltu-Acara Bölgesinde Ruslara Öncülük Eden Ermeni Çetelerinin Müslüman Halka Yaptıkları Mezalim ve Utanç Verici Eylemlere İlişkin Oltu Göçmenlerinden Hums Oğlu Hadis ve Kardeşi Ramiz'in Yeminli İfadeleri... 183 3.2.2.24. Vaaram (Yeni Beyazıt) lı Taşnak Subayının 1920 de Yazdığı Rapor... 185 3.2.3. 24 Nisan Emirnamesi ve Ermeni Komitecilerin Tutuklanması Kararı... 186 3.2.4. Zorunlu Göç Öncesinde Meydana Gelen Gelişmeler ve Alınan Tedbirler... 188 3.2.5. Zorunlu Göç Kararının Alınması ve Uygulanma... 190 3.2.6. Göç Ettirilen Ermenilerin Nakli ve Yabancıların Konuya İlişkin Raporları... 196 3.2.7. Osmanlı Devletinde Yaşayan Ermeni Nüfusu ve Göç Ettirilen Ermenilerin Sayısı... 199 3.2.7.1. Zorunlu Göç Öncesi Ermeni Nüfusu... 199 3.2.7.2. Göç Ettirilen Ermeni Sayısı... 204 3.2.7.3. Göçün Durdurulması ve Geri Dönüş Kararnamesi.. 210 3.2.7.4. Geri Dönen Ermenilerin İşgal Kuvvetleriyle İşbirliği... 214 3.3. Mondros Mütarekesi Öncesinde Ermenilerin Bağımsız Devlet Kurma Çabaları ve İngiltere nin Desteği... 219 3.4. Malta Sürgünleri ve İngiltere nin Delil Bulma Çabaları... 220 xiv
3.5. ABD nin Araştırma Heyetleri ve Ermenistan Kurma Çabaları... 222 3.6. Rusya da Bağımsız Ermenistan Devleti Kurulması ve Türk Askeri Harekȃtı... 224 4. Bölüm: KATLİAM VE SOYKIRIM İDDİALARININ HUKUKİ VE SİYASİ AÇIDAN İNCELENMESİ... 231 4.1. Katliam ve Soykırım Kavramlarının Uluslararası Hukuk Açısından İncelenmesi... 231 4.1.1. Devletler Hukuku Açısından Uluslararası Suç Kavramı ve Uluslararası Suçların Cezalandırılması... 231 4.1.1.1. Hukuki Sürecin Gelişimi... 231 4.1.1.2. Uluslararası Suç Türleri... 234 4.2. Birinci Dünya Harbi ve Sonrasında Ermeniler Tarafından Katledilen ve Mülteci Durumuna Düşürülen Türkler... 260 4.3. Ermeni Soykırımını Tanıyan Kuruluşlar, Devletler, Eyaletler ve Özerk Bölgeler... 267 4.3.1. Ermeni Soykırımını Tanıyan Kuruluşlar... 267 4.3.2. Ermeni Soykırımını Tanıyan Devletler... 268 4.3.3. Ermeni Soykırımını Tanıyan Özerk Bölge ve Eyaletler... 269 5. Bölüm: ERMENİSTAN IN TÜRKİYE İLE İLİŞKİLERİ... 271 5.1. Ermenistan ın Türkiye ile İlişkileri ve Batı Ermenistan Hedefi... 271 5.2. Ermenilerin Türk Diplomatlarına Suikastları... 279 5.3. Ermenilerin Yabancı Parlamenterlere ve Tarihçilere Yönelik Tehdit ve Terör Eylemleri... 280 5.4. Ermenilerin Orly Saldırısı ve Orly Davası... 281 5.5. İsviçre nin Ermeni Yanlısı Kararları, Halaçoğlu Olayı ve Perinçek Davası... 286 5.6. Ermenilerin Sahte Belge ve Resim Üretimi... 292 5.7. Ermenilerin Yeni Nesli Türk Düşmanı Olarak Yetiştirmesi... 298 5.8. Montebello Bildirisi, Kriptolar, Repair Future, Anadolu Kültür ve "The Armenian Weekly"de Yazan "Türk"ler... 299 5.8.1. Montebello Bildirisi ve Kriptolar... 299 5.8.2. Repair Future Projesi... 305 5.8.3. Anadolu Kültür... 308 5.8.4. The Armenian Weekly de Yazan Türk ler... 312 5.9. Ermeni-PKK İşbirliği... 314 5.10. Ermeni-DTP-HDP İşbirliği... 321 5.11. Türk-Ermeni İlişkilerinde Yaşanan Son Gelişmeler... 329 xv
6. Bölüm: SONUÇ... 335 7. Bölüm: Ermenistan ın ve Dış Ülkelerin Türkiye ye Yönelik Faaliyetlerinin Etkisiz Kılınması İçin Alınması Gereken Tedbirler... 357 KAYNAKLAR... 365 EKLER... 383 xvi