İŞ MAKİNALARINDA BİLGİSAYAR DESTEKLİ PROAKTİF BAKIM Ali ÖZDERE BAKIMIN FAYDALI OLMASI İÇİN; Motorlu araç ve iş makinalarının işletme süreçlerinde; 1-Makinaların verimli olarak kullanılması, 2-İşletme maliyetlerinin en düşük seviyede tutulması, 3-Ekonomik ömürlerinin uzatılması, 4-İş kayıplarının en az sürede tutulması, 5-Güvenli bir çalışma ortamı yaratılması için, Bakımlarının düzenli olarak yapılması gerekmektedir. Bilgisayar teknolojisinin endüstride yaygın olarak kullanılmağa başlamasına parelel olarak motorlu araç ve iş makinalarında bilgisayarlardan alınan veriler sayesinde proaktif bakım ve peryodik bakım uygulamaları yapılmaktadır. BİLGİSAYAR DESTEKLİ BAKIMDA VERİMLİLİK; İş makinası yada motorlu aracın verimli çalışması birim zamanda üretimiyle değerlendirilir.makinanın çalışması sırasında kaydedilen bilgilerden yararlanarak makinenın verimliliği tesbit edilir.alınan sonuçların değerlendirilmesiyle makinanın verimliliğine etki eden olumsuz faktörler ortadan kaldırılarak makine verimli hale getirilir. Grafik 1
Grafik 1 de lastik tekerlekli yükleyicinin malzeme yüklemede harcadığı birim sürelerin dağılımı makinanın bilgisayarındaki verilerden alınmıştır.yükleyicinin kovasını doldurma ve kamyona boşaltma süresi 20-40 sn süresinde gerçekleşmesi gerekirken makinanın yükleme peryodunda geçen süre makine çalışma süresinin 40% isabet etmektedir.yapılan değerlendirmede makine hareketleri yavaştır.makinanın hareketlerinin yavaşlaması motor performansının düşüklüğü,tork konvertör ve şanzuman performansının düşüklüğünden kaynaklanacagı gibi hidrolik sistem debi ve basınç ayarlarındanda kaynaklanmaktadır.motor ve şanjuman performans testleri,hidrolik sistem basınç ve debi ayarları yapılarak makinaya istenen verimli çalışma şartları kazandırılabilir. Yükleyicinin motor devir ve tork eğrisi verilerinden yararlanarak (grafik 2) motorun devrine uygun olan tork değerleri mevcut ürün teknik değerleriyle karşılaştırılır.tork değerlerinde sapma olduğu takdirde motor ayarları kontrol edilerek üretim teknik değerlerine ulaşılmağa çalışılır. Grafik 2 BİLGİSAYAR DESTEKLİ BAKIMIN İŞLETME MALİYETİNE KATKISI; İşletme maliyetleri göz önüne alındığında taşıma ve nakliye giderleri önemli yer tutmaktadır.be süreçlerde kullanılan motorlu araç ve iş makinelarının birim yakıt maliyetleri önem kazanmaktadır.aşağıdaki grafikte(grafik 3) excavatörün(kanal kazıcı) çalışma modlarına göre yakıt sarfiyatları verileri makinanın bilgisayarından alınmıştır.verilerle makinanın teknik değerlerinin karşılaştırılması sonucunda makinanın motor ve güç sistemlerindeki bakım va ayarlar sayesinde yakıt sarfiyatı uygun seviyede tutulabilmektedir.
Grafik 3 BİLGİSAYAR DESTEKLİ BAKIMIN EKONOMİK ÖMRÜN UZAMASINA ETKİSİ; Makinaların güç aktarma organlarında sıcaklık değişimlerinden dogabilacek arızaların oluşumunu engellemek için bu ünitelerin sıcaklık grafiklerinin incelenmesi önem kazanmaktadır.aşağıda bir iş makinesı hidrodinamik şanzumanının sıcaklık dağılım grafiği(grafik 4)görülmektedir.Şanzuman sıcaklığının yanlış yağ,filtre kullanımından yükseleceği gibi hatalı kullanım sonucunda aşırı sıcaklık yüksekmeleri kaçınılmazdır.sıcaklık yükselmesi şanzuman ömrünün azalmasına neden olacaktır. Örnekte verildiği gibi bütün aktarma organlarında sıcaklık yükselmeleri ünitelerin ekonomik ömürlerini kısaltacaktır. Makine bilgisayarından alınan verilerin değerlendirilmesiyle aşırı sıcaklık nedeni olabilecek ayar bozuklukları ve diger olumsuz faktörler önceden tesbit edilerek ürünlerin proaktif olarak yapılan bakım sayesinde ekonomik ömürleri uzatılabilmektedir. Grafik 4
BİLGİSAYAR DESTEĞİ SAYESİNDE İŞ KAYIPLARININ AZALTILMASI; Motor,şanzuman,aks,hidrolik sistem gibi ünitelerin sıvı yağ ve su seviye değişimleri makine bilgisayarına sürekli kaydedilerek seviyelerde eksilme oldugunda operator uyarılmaktadır.(grafik 4) Operatörlerin sıvı seviyelerini sürekli kontrol etmek için zaman kayıpları olmamaktadır. Bilgisayarda kayıtlı verilerin değerlendirilmesiyle sıvı seviyelerinin düşmesine neden olan nedenler önceden tesbit edilmektedir.arıza meydana gelmeden yapılan tesbitlerle işletme zaman kayıpları en aza indirilmektedir. Grafik 5 GÜVENLİ ÇALIŞMA ORTAMININ BİLGİSAYER DESTEĞİ SAYESİNDE SAĞLANMASI; Fren sistemlerinin basınç(grafik 6) ve uygulama süreleri(grafik 7) verileri makine bilgisayarından alınarak yapılan değerlendirmeler sonucunda makinaların fren sistemindeki arızalar önceden tesbit edilerek proaktif bakım uygulanmaktadır. Bu sayede makinaların çalışması esnasında güvenlikleri sağlanabilmektedir. Grafik 6
Grafik 7 Motorlu araçlarda ve iş makinalarında bilgisayar destekli bakım uygulamaları yukarıdaki örneklerle sınırlı olmayıp,proaktif bakım uygulamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır.örnek vermek gerekirse motor kompresyon testi dahil birçok test ve ayarlar makinalara bağlanan bilgisayarlar sayesinde yapılmaktadır. Makinalarda bulunan bilgisayar sistemlerinin güncelleştirilmeleri yapılarak makinaların daha verimli kullanılması sağlanabilmektedir. Bilgisayar teknolojisindeki gelişmelere parelel olarak sistemler gelişmekte,kullanım yaygınlaşmaktadır. Bize düşen görev bu teknolojik gelişmelerden yararlanarak verimli,güvenli,düşük maliyetli çalışma ortamı yaratmaktır.