Kablo Tipleri Yrd.Doç. Dr. Cemal KOÇAK 1
Kablo Tipleri Koaksiyel Kablo UTP(Unshielded Twisted Pair) Fiber Optik Kablo 2
Kablolu İletişim Kanalları Verinin fiziksel, katı bir ortam içinde iletimini sağlar. Bükülü çift kablo (twisted pair): Bir çift birbiri üzerinde sarılmış bakır telden oluşur. Tellerin sarılması birbirlerine karşı olan elektromanyetik alan etkisini azaltmak içindir. Telefon iletişiminde kullanılır. 1-128 Mbps hızlarında veri iletimi sağlar. Yerel alan ağlarında dört bükülü çiftten oluşan çeşitleri 1 Gbps hızında veri iletebilir. Dışı alüminyum bir folyo ile kaplı, elekromanyetik alandan daha az etkilenen STP (Shielded Twisted Pair - korumalı bükülü çift) veya elektromanyetik alana karşı korumasız UTP (Unshielded Twisted Pair - korumasız bükülü çift) çeşitleri vardır. Veriyi elektrik sinyalleri olarak iletir. 23/64 3
Kablo ve Konnektör Çeşitleri Kablo Kablo Türü Konnektör Türü Coaxial Cable (Koaksiyel Kablo) Twisted Pair Cable (Çift Burgulu Kablo) Fiber Optic Cable (Fiber Optik Kablo) Thin(İnce) Koaksiyel Thick(Kalın) Koaksiyel UTP STP Tek Modlu Çok Modlu BNC, BNC-T RJ-45 ST, SC, MT-RJ 4
Büklümlü Çift (Twisted Pair) Kablolar Büklümlü çift bakır kablolar LAN uygulamasında yoğun olarak kullanılan kablo türüdür. Büklümlü çift kabloların üretim şekli olarak, aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi her bir çift birbirine dolanır. Böylece elektriksel işaretin taşınması sırasında olabilecek parazitler her iki telde de benzer etkiyi bırakacağından, uç taraflarda parazitlerin etkisini yok etmek kolay olur. Büklümlü çift kabloların başlıcaları UTP ve STP, kablolardır. 5
Bükümlü Çift (Twisted Pair) Kablolar UTP (Unshield Twisted Pair ) İkişer ikişer birbirine dolanmış 4 çift kabloyu bir dış kılıf içerisine koymaktır. LAN uygulamasında yaygın olarak kullanılır. STP (Shield Twisted Pair ) UTP kablonun üzerine koaksiyel kablodakine benzer bir dış iletken koruyucu tabaka koyularak üretilir. Böylece çok fazla manyetik gürültü olsa dahi, standartın garanti ettiği hızda iletişim sağlar. UTP kablolara göre biraz daha pahalıdır. 6
Çift Burgulu Kablolar (Twisted-Pair) Tek (örneğin dahili hatlarda), 4 (oldukça yaygındır) veya 8 çift kablodan oluşabilir UTP (Unshielded Twisted Pair) STP (Shielded Twisted Pair) 7
Çift Burgulu Kablo Genelde 2 çift (Telefon) veya 4 çift kablo (Ağ) olur. Fakat 25 çifte kadar olanları vardır. 8
UTP Kablo Çeşitleri UTP kablolar, belirli bir mesafe için üzerinden geçirebilecekleri veri miktarına göre kategorilere ayrılırlar. Bu kategoriler: CAT 1: 1985 te ortaya çıkmıştır. Telefon hatlarında kullanılır. CAT 2: 4 Mbps hızında veri transferi sağlar. Token-ring ağlarda ve bazı telefon sistemlerinde kullanılmıştır. CAT 3: 10 Mbps hızında veri transferi sağlar. Token-ring ağlarda ve 10BaseT sistemlerde kullanılmıştır ve bazı telefon sistemlerinde hala kullanılmaktadır. CAT 4: 16 Mbps hızında veri transferi sağlar. Token-ring ağlarda, 10BaseT ve 10Base T4 sistemlerde kullanılmıştır. 9
UTP Kablo Çeşitleri CAT5: Yerel ağ bağlantıları için kullanılır. Günümüzde neredeyse tüm yerel ağ bağlantıları UTP kablolarıyla yapılmaktadır. 100 metrelik mesafe aşılmadığı müddetçe 100 Mbps lik veri aktarım kapasitesine sahiptir. Bu nedenle 100 Mbps hızını destekleyen Ethernet kartı ile çalışabilecek en uyumlu kablodur. CAT5E:CAT5 ile 100 Mbit hızında veri aktarımı yapılabilir. Bir sonraki standart CAT5e (Enhanced CAT5, gelişmiş CAT5) standartıdır. Bu CAT5 ile aynı yapıda olup, daha üst seviye değerlere erişebilen bir kablodur. CAT5e ile gigabit hızına ulaşılabilir. Gigabit ethernet'te CAT5 kullanılabilmekle bereber CAT5e tavsiye edilir. CAT 6: Kategori 5 kablosuna göre daha üstün bir üretim tekniği kullanılarak üretilmiş olması nedeniyle, 1000 Mbps hızında veri iletimine imkan tanır. Gigabit Ethernet kartlarıyla birlikte kullanılır. CAT 7: Kategori 6 kablosuna göre daha üstün bir üretim tekniği kullanılarak üretilmiş olması nedeniyle, 1200 Mbps hızında veri iletimine imkan tanır. Gigabit Ethernet kartlarıyla birlikte kullanılır. 10
Koaksiyel (Eş Eksenli) Kablo Konnektörü BNC ismini süngü şeklindeki kilitleme şeklinden ve bulan kişinin isim ve soy isminden alır, Bayonet Neill Concelman. BNC konnektör yüksek kaliteli ve güvenilir bir konnektöre ihtiyaç duyulduğu için tasarlanmıştır. 11
Kablolar - Koaksiyel Koaksiyel (Coaxial) ethernet kabloları; BNC (Bayonet- Neill-Concilman) yalıtımlı T bağlantı fişine bağlanır. Koaksiyel kablonun iki tipi vardır. Thin (thinnet) ve Thick (thicknet) Thinnet koaksiyel kablolar RG-58 standartı olarak değişik biçimde üretilmektedir. Thinnet (ince) koaksiyel kablo.25 inç genişliğindedir. Yaygın olarak kullanılır. Verileri sağlıklı olarak 185 metre uzağa iletebilirler. Veriyi elektrik sinyalleri olarak iletir. Veri iletim hızı 200 Mbps'ye ulaşır. Koaksiyel kabloların network adaptörüne bağlanması için, ayrıca iki kablonun birbirine eklenmesi için değişik birimler kullanılır. Bu birimler şunlardır: BNC kablo konnektörü BNC T konnektör BNC Barrel konnektörü BNC Sonlandırıcı BNC kablo konnektörü kablonun ucunda yer alır. T konnektör ise koaksiyel kabloyu network adaptörüne bağlamak için kullanılır. Barrel konnektör ise iki koaksiyel kablonun birbirine bağlanmasını sağlar. Sonlandırıcılar ise kablonun sonunda yer alırlar. 12
Koaksiyel Kablo, BNC Konnektör, BNC T Konnektör Doğrusal topolojide kablo olarak Koaksiyel kablo; konnektör olarak da BNC konnektör, BNC T konnektörler kullanılır. 13
T bağlantısı yapılmadan önce Koaksiyel (Eş Eksenli) Kablo - Genel 14
BNC teknik özellikleri BNC spefisikasyonlar üreticiden üreticiye değişse de belli başlı temel noktalar vardır. Konnektörler temel olarak iki tiptir : 50 ohm 75 ohm CCTV (Kapalı Devre Televizyon - Close Circuit TeleVision) kamera sistemi uygulamalarında 75 ohm olan BNC konnektörler kullanılır. BNC ler bunun dışında üretildikleri malzemeye göre de sınıflandırılır. Kullanılan koaksiyel kablo ile BNC konnektörlerin aynı empedansa sahip olmaları önemlidir. Empedans farklılıkları sinyalde yansıma ve zayıflamaya yol açacaktır. 15
Koaksiyel Kablo Konnektörü Eşeksenli kablolar BNC konnektörleri ile sonlandırılır ve bilgisayar arkasındaki aktarım aygıta takılacak T-şeklindeki bağlayıcılara takılırlar. Kablo sonunda 10Base5 ise 75, 10Base2 ise 50 Ohm luk sonlandırıcı (Terminator) takılır. 16
Koaksiyel Kablonun Yapısı A: Koruyucu dış kılıf B: İletken örgü (vaya ince varak) C: Yalıtkan madde D: İç iletken 17
Koaksiyel Kablo Thin Net Thick Net 185 metre 500 metre (10Base-2 ağlarda IEEE standardına göre). 18
Koaksiyel Kablo Tipleri Koaksiyel kablo çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. Ancak bilgisayar ağlarında şimdiye kadar kullanım alanı bulmuş yalnızca iki tip koaksiyel kablo vardır: RG-8 ve RG-58. Koaksiyel kablo tipleri kendi RG kodlarına sahiptir. Koaksiyel kabloda önemli olan ve değişkenlik arz eden değer kablonun empedansı veya omajı dır. Bu değer kablonun belirli bir uzunlukta elektrik akımına karşı gösterdiği dirençtir. Koaksiyel kablolar dıştan bakıldığında birbirlerine çok benzerler, ancak kabloya daha yakından bakınca üzerinde RG kodunu ve empedansını görebilirsiniz. Empedans değeri "50 Ω " veya "75 Ω " dur. TİP EMPEDANS KULLANIM RG-8 50 Ohm 10BASE-5 (Kalın-Thicknet) - 500 m RG-58 50 Ohm 10BASE-2 (İnce-Thinnet) - 185 m RG-59 75 Ohm Kablo TV RG-6 75 Ohm Anten kablosu 19
RG-8 RG-8 veya genellikle söylendiği gibi Thicknet (kalın net) kablo Ethernet'in ilk kullandığı kablo tipidir. Günümüzde bu kabloyu kullanan bir ağ bulmak gerçekten zordur. Sonradan kullanılan kablolarda bir renk sınırlaması yokken bu kablolar genellikle sarı/portakal veya kahverengi renkte ve 2.5 metrede bir siyah bir bantla işaretlenmiş olarak üretilmişlerdi. 50 Ω olan bu kablo, adına yakışır şekilde kalın ve mukavemetli bir kabloydu. 20
RG-6 RG-6 75Ω değerindedir ve bilgisayar ağlarında hiçbir zaman kullanılmamıştır. Ancak günlük hayatta çok sık karşımıza çıkar. Televizyonlar için anten kablosu RG-6'dır. Görünüş olarak RG-58 ile aynıdır. Ancak kablo üzerindeki empedans değeri 75Ω olarak okunduğunda ne olduğu anlaşılabilir. RG-58 Günümüzde karşılaşabileceğiniz tek koaksiyel ağ kablosu RG-58'dir. Diğer isimleri Thinnet (ince net) ve Cheapernet (ucuz net)'dir. Aynı RG-8 gibi 50 Ω olan bu kablo RG- 8'e göre ucuz, uygulaması kolay bir kablodur. UTP yaygınlaşıncaya kadar yerel ağlarda geniş uygulama alanı bulmuştur. 21
Koaksiyel Kablo Çeşitleri Thin (thinnet)- İnce Thinnet (ince) koaksiyel kablo.25 inç genişliğindedir. Yaygın olarak kullanılır. Verileri sağlıklı olarak 185 metre uzağa iletebilirler. Thinnet koaksiyel kablolar RG-58 standardı olarak değişik biçimde üretilmektedir. Thick (thicknet)-kalın Thicknet ise daha kalın bir koaksiyel kablodur. Thicknet kablolar 0.5 inç kalınlığındadır. Bu nedenler thicknet kablolar daha uzun mesafe veri iletiminde kullanılırlar. 500 m mesafe için kullanılan thicknet koaksiyel kablolar tipik olarak thinnet networkler için bir backbone oluşturmada kullanılır. 22
UTP, FTP ve STP Ağ Kablosu Veri iletişimi için üretilen 3 çeşit kablo vardır; 1) UTP (Unshielded Twisted Pair) 2) STP (Shilded Twisted Pair) 3) FTP (Foiled Twisted Pair) 23
UTP-STP UTP 100 metre STP 100 metre Kategori Kategori 1 Kategori 2 Kategori 3 Kategori 4 Kategori 5/5e Desteklediği maksimum veri aktarım miktarı Telefon hatları-veri aktarımında kullanılmaz 4 Mbit/Saniye 16 Mbit/Saniye 20 Mbit/Saniye 100 Mbit/Saniye Kategori 6 1000 Mbit/Saniye 24
UTP (Unshielded Twisted Pair) Bu türlerden en çok kullanılan UTP kablolardır ve 2 şer bükümlü toplam 8 ya da 12 kablodan oluşur. Uluslararası standartlarda en fazla 110 m kullanılması önerilir. UTP kablolar dünyada T568A ve T568B adı verilen standartlar kullanılır. Bu kablolar taşıyabilecekleri veri hızına göre kategori 1, 2, 3, 4, 5, 5e, 6, 6a ve 7 olarak sınıflandırılırlar. 25
UTP Kablo Kategorileri Kategori Uygulama Alanı 1 (CAT1) Yanlızca ses veri iletimi yapılmaz 2 Ses ve 1 Mbps ye kadar veri iletimi. 3 Ses ve 10 Mbps ye kadar veri iletimi. 4 Ses ve 20 Mbps ye kadar veri iletimi 5 Ses ve 100 Mbps ye kadar veri iletimi. 5e Ses ve 622 Mbps ye kadar veri iletimi. 6 Ses ve 1 Gps ye kadar veri iletimi. 7 Ses ve 10 Gps ye kadar veri iletimi. 26
TP Kablo Türleri Kategori Sarm al Hız (Mb/s) Frekans (MHz) Kullanım Alanı CAT1 2-0,4 Telefon, zil 2 2 4 4 Telefon, eski ağ sistemleri 3 4 10 16 Eski ağ sistemleri 4 4 16 20 Halk Topoloji Ağlar 5 4 100 100 Ethernet Ağları 5e 4 1000 100 Ethernet Ağları 6 4 1000 250 Ethernet Ağları 6a 4 5000 500 Ethernet Ağları (Daha Kalın) 7 4 10000 600 Telefon, IP Phone, Kapalı devre TV 7a 4 100000 1000 Telefon, Kablo TV 8 4-1200 Test Aşamasında 27
Çift Burgulu Kablolar (Twisted-Pair) IEEE standartlarına göre; 10Base-T (10 Mbps), 100Base-T (100 Mbps) ve 1000Base-T (1000 Mbps) ağlarda bir kablo en fazla 100 m olabilir. 28
Çift Burgulu Kablo Konnektörü Bu tür kablolar RJ-45 konnektörü ile bilgisayar bağlanır. 29
10BaseT 10BaseT star-bus topoloji kullanan ethernet kablolama sistemini tanımlar. 10 makisumun hızı yani 10Mbit çalıştığını T harfi kullanılan kabloyu belirtir (Twisted Pair) * Node-Node arasındaki kablo uzunluğu 100m'yi geçmez. 30
10Base2 İnce kablolamadır. T şeklindeki konnektörlerle direk bağlantı yapılabilir. Bu konnektörlere BNC adı verilir. 10Mb hızında Segment yani bilgisayarları dolaşan kablo en fazla 185m olabilir Aynı segmente 30'dan fazla makina bağlanamaz Her bir makina arasında en az 0.5m mesafe bırakılmalıdır 31
Koaksiyel - 10Base2 Kuralları Maximum düğüm/kısım sayısı: 30 32
Tipik 10Base2 Ağı Uygulaması 33
10Base5 10 Ağın hızını belirtir, yani 10 Mbps Base Ağ Baseband* olarak çalışmaktadır 5 Kablonun maksimum uzunluğunu belirtir (500 metre). * Kablo üzerinden aynı anda tek bir sinyal gönderilmektedir. 34
Koaksiyel - 10Base5 Kuralları Maximum düğüm sayısı:100 35
100BaseT IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers-Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Enstitüsü) iki tip 100BaseT standardı belirlemiştir. 100BaseTX ve 100BaseT4. 100BaseT4 100BaseT4 Cat3 ve üstü UTP (Unshielded Twisted Pair- Koruyucusuz Bükülü Tel Çifti) kablo üzerinden 100Mbit/saniye hızında çalışan Ethernet'i tanımlar. 100BaseT4 CAT3 kabloda 100Mbit hıza çıkabilir ancak 10BaseT'nin aksine 4 tel çiftini de kullanır. Tel çiftlerinden ikisini 10BaseT gibi veri alımı ve gönderiminde kullanırken iki tel çiftini ise çakışma olup olmadığını kontrol etmek için kullanır. 36
100BaseTX Günümüzde en yaygın kullanılan ethernet standartıdır. CAT5 ve üstü kategoride kablo ve ekipmanlar (jak, patch panel, priz vs.) kullanılmalıdır. Aynı 10BaseT gibi sadece iki tel çiftini kullanarak veri aktarımı ve alımı yapar. Çift yönlü (Full-duplex) çalıştığında 200Mbit hızına ulaşabilir. Tüm hızlı ethernet ağ ekipmanları (ağ kartları ve hub'lar) hem 10Mbit hem de 100Mbit hızında çalışabilirler. Böylece 100Mbit bir ağ kartını 10Mbit hub'a taktığınızda kendi hızını 10Mbit'e düşürecektir. Aynı şekilde 100Mbit hub'lar portlarından birine 10Mbit bir ağ kartı (10BaseT) takılırsa bu porttan 10Mbit olarak haberleşirler. Bu özellik sayesinde 10BaseT ve 100BaseT ekipmanları bir arada kullanılabilir. Ancak iki PC arasında 100Mbit bağlantı kurulabilmesi için aradaki tüm ekipmanlar (iki pc'nin ağ kartı ve aradaki hub) 100Mbit olmalıdır. 37
100BaseTX özetle; 100Mbit/saniye Ana bant (Baseband) Hub ile PC arasında 100m maksimum mesafe Cat5 ve üstü UTP kablo ile 4 tel Yıldız (Star-bus) topoloji Diğer tüm özellikleri 10BaseT ile aynı 100BaseFX 100BaseFX bir önceki fiber optik ethernet olan 10BaseFL'nin gelişmiş halidir ve 10 yerine 100Mbit hızındadır. Aynı bağlayıcıları ve fiber kablo tipini kullanır. Ancak maksimum mesafe 400m'ye inmiştir. 38
1000BaseT 1000BaseT Cat5 kablo üzerinden 8 teli de kullanır. Böyle yüksek bir hızda kullanılan kablo çok önem kazanır. CAT5 desteklenmesine rağmen CAT5e ve CAT6 tavsiye edilmektedir. 10BaseT gibi kablo uzunluğu 100m ile sınırlıdır. RJ-45 kullanan 1000BaseT görünüş olarak önceki versiyonlarla aynıdır. IEEE 802.3ab standardı altında tanımlıdır. 1000BaseCX 1000BaseCX twinaxial (koaksiyelin içinde iki damar olanı) kablo denilen değişik tipte bir kablo kullanır. 150 ohm değerinde bu kablonun maksimum uzunluğu yalnızca 25 metre ile sınırlıdır. IEEE 802.3z standardı altında tanımlanan bu ethernet tipi, gigabit ethernet pazarında henüz kendine yer bulamamıştır. 39
1000BaseSX 1000BaseSX multimode (çoklu mod) fiber optik kablo ile 500m ye varan mesafelerde gigabit hızını sunar. 1000BaseSX 850nm (nanometre) dalga boyunda LED'ler ile ışığı fiber kablo üzerinde iletir. 802.3z standardı altında belirlenen bu Ethernet 100BaseFX ile aynı dış görüntüye sahiptir yani aynı SC bağlayıcılarını kullanır. 1000BaseLX Single Mode laser kullanarak fiber optik üzerinden 5Km gibi mesafelere kadar gigabit hızını sunar. Geleceğin gigabit backbone çözümü olarak görülmektedir. 1000BaseSX ile aynı dış görünüşe sahip bu standart da IEEE 802.3z altında tanımlıdır. 40
Ethernet Türü Kablo Tipi Veri Hızı Standart Mesafe 1000BaseT CAT5, CAT6 1 Gb/Saniye 100 m 1000BaseCX Twinaxial 1 Gb/Saniye 25 m 1000BaseSX Fiber optik 1 Gb/Saniye 500 m 1000BaseLX Fiber optik 1 Gb/Saniye 5000 m 41
Gürültü Gürültü (Noise): Elektrik, optik ve elektromanyetik sinyallerin yakınında bulunan ve gönderilen datayı bozma riski olan diğer sinyallerin tümüne Crosstalk: Bir kablonun başka bir kablonun elektrik sinyalinden veya elektriksel gürültüsünden etkilenmesine Yayılma (Dispersion): Sinyalin zamana bağlı olarak yayılmasına GÜRÜLTÜ Kaynak NIC Sinyal NIC Hedef/Alıcı Kodlanan Veri Gönderen İletişim Kanalı Alıcı Kodu çözülen veri 42
STP (Shilded Twisted Pair) STP Dışarıdan gelen her türlü gürültüye karşı korumalı bir kablo çeşididir. Ethernet ağlarında kullanılabilen bu kablo, verinin taşındığı devrenin bir parçası olmadığı için mutlaka her iki sonda da topraklandırılmalıdır. Aksi halde iletişime en çok zarar veren bir etken olur. Kablo, içindeki veya çevresindeki sinyalleri toplayan bir anten gibi çalışır ve ağ ortamındaki veriyi bozar. Etrafı renkli plastik kaplayıcıyla kaplanmış 4 çift tel ve dış kaptan önce korunmayı sağlayan lifler bulunmaktadır. Bu da STP kabloyu daha sert ve ağır yapmaktadır. 43
S-FTP (Shielded Foiled TP) Hem kaplama hem de folyolu koruma 44
FTP (FOİLED TWİSTED PAİR) Folyolu Çift Burgulu Kablo FTP kablolar UTP ile aynı standarttadır fakat üzerinde metal kılıf (folyo veya sac örgüsü seklinde) vardır. İkişerli bükülmüş olan dört çift ucu, bu uçlara takılan sekiz girişli plastik prizlere (RJ45), özel bir kıvırma aygıtı yla takılmak zorundadır. Geride kalan topraklama ucu, sadece priz tarafında, o da dış etkenler nedeniyle kablo üzerinde oluşan küçük akımları topraklamak amacıyla yapılır. Bilgisayar tarafında topraklamaya gerek olmadığı gibi, bu prizle bilgisayar arasında, bükümlü çiftlerin taşıdığı sinyalleri etkileyebilen akımlara kanallık edebilir. 45
Fiber Optik Kablo 1966 yılında Charles Kao ve George Hockham cam fiber üzerinden veri aktarımı da yapılabileceği fikrini ortaya attılar. Sonraki dönemlerde fiber üzerindeki kayıp oranları o kadar az seviyelere indirildi ki, fiber veri aktarımı için bakır'a göre çok daha avantajlı bir konuma geldi. Fiber'in en önemli özelliği elektomanyetik alanlardan hiç etkilenmemesidir. 46
Fiber Optik Kablo Fiber'in hafif ve ince yapısı bakır kablo kullanmanın zor olduğu ortamlarda kullanılabilmesini sağlar. Bütün bunlar fiber'in önemli özellikleri olmakla beraber, fiber'in en önemli özelliği elektromanyetik alanlardan hiç etkilenmemesidir. Çünkü fiber kablodan elektrik değil ışık aktarılır. 47
Fiber Optik Kablolar 70 Km ye kadar uzayabilen geniş alanlarda, elektriksel sinyallerden etkilenmeden yüksek kapasiteli iletişim ortamı sağlamada kullanılır. 48
Fiber-Optik Kablolar Fiber-optik kablolar verileri ışık olarak ileten yüksek teknoloji iletim ortamlarıdır. Fiber-optik kablolar hızlı ve yüksek kapasiteli veri iletimi için uygundur. Özellikle 100/1000 Mbps hızında veri iletimi için kullanılır. Verilerin güvenliği açısından daha iyidir. Çünkü ışık olarak temsil edilen veriler başka bir ortama alınamazlar. Yerleştirmek diğer kablolara göre uzmanlık istemektedir. Kolayca kırılabildiği için köşe dönüşleri keskin olamamaktadır. Diğer kablolar gibi kolayca dinlenemediği için güvenlidir. 2 Gbps'nin üstünde veri iletimi mümkündür. 49
Fiber Optik Kablo Çeşitleri Fiber tipine göre Tek modlu Çok modlu Malzemesine göre Plastik Çekirdek+Plastik Koruyucu Cam Çekirdek+Plastik Koruyucu Cam Çekirdek+Cam Koruyucu Hat Sayısına Göre Simplex Duplex MultiFiber Kablo Tipine Göre Gevşek Tüplü Sıkı Tüplü 50
Fiber Optik Kablo Çeşitleri Tek, Çok modlu ve çok modlu kademeli olmak üzere 3 çeşidi vardır. Tek Mod Fiberler (Single Mode Fiber- SMF) : Işığın tek bir modda ya da tek bir yolda ilerlemesine olanak tanırlar Düşük sinyal kayıplarının olduğu ve yüksek veri iletişim hızının gerektirdiği durumlarda kullanılırlar. Çoklu Mod Fiberler (Multi Mode Fiber- MMF) : Işığın birden fazla modunu ileten fiberlerdir. Işın çarpışmaları meydana gelebileceğinden kısa mesafeler için kullanılır. Ses veri ve video sinyallerini içeren yüksek transmisyon oranları için yerel alan ağı kablolarıdır. 51
Fiber Optik Kablo Çeşitleri 52
Fiber Optik Kablo Çeşitleri Tek Mod Fiberler 8.3/125 micron SMF Çoklu Mod Fiberler * 62.5/125 micron MMF 50/125 micron MMF 100/140 micron MMF Kademeli Çok Modlu Dereceli Çok Modlu 53
Plastik Çekirdek+Plastik Koruyucu Performans düşük Fiyat uygun Kısa mesafelerde kullanılır 54
Cam Çekirdek+Plastik Koruyucu Performans daha yüksek Fiyat daha yüksek Kısa ve orta mesafelerde kullanılır 55
Cam Çekirdek+Cam Koruyucu En yüksek performans En yüksek fiyat Daha uzak mesafeler için kullanılır. 56
Fiber Optik Kablolar Her bir fiberden tek yönlü haberleşme sağlanır. İki yönlü bir haberleşme için en az iki fiber gereklidir. Veya bir fiberde hem veri gönderimi hem de verinin alımını sağlayan iki ayrı yol olmalıdır. Simplex: İçerisinde sadece bir optik kablo var Duplex: İçerisinde 2 optik kablo var. LAN omurga kablosu olarak çok tercih edilmektedir. Multifiber: İçerisinde 2 den fazla optik kablo var. 57
Fiber Optik Kablonun Avantajları Yüksek bant genişliği Düşük kayıp Elektromanyetik bağışıklık Güvenilirlik Hafiflik Küçük boyut 58
Fiber optik Kablonun Dezavantajları Maliyetinin yüksek olması. Detaylı işçilik gerektirmesi. Mevcut şebekeye ayarlanmasında zorluklar (bakır devre ve fiberin uyuşmaması) 59
Fiber Optik Kablo Konnektörleri ST (Straight tip) SC (Subscriber tip) MT-RJ
Kablolar - Özet Ethernet Adı Kablo Tipi Max. Veri Transfer Hızı Max. Veri Transfer Uzaklığı Açıklama 10Base-5 Kalın Koaksiyel 10 Mbps 500 metre BNC, T 10Base-2 İnce Koaksiyel 10 Mbps 185 metre BNC, T 10Base-T UTP 10 Mbps 100 metre RJ-45, CAT3 veya CAT5 10Base-F Fiber (multimode) 10 Mbps 2000 metre SC ve ST konnektör 100Base-T UTP 100 Mbps 100 metre RJ-45, CAT3 veya CAT5 100Base-TX UTP 100 Mbps 100 metre RJ-45, CAT5 100Base-FX Fiber (multimode) 100 Mbps 2000 metre SC, ST, MT-RJ konnektör 1000Base-T UTP 1000 Mbps 100 metre RJ-45, CAT5e ve üstü 1000Base-SX Fiber (multimode) 1000 Mbps 550 metre SC ve LC konnektör 1000Base-LX Fiber (singlemode) 1000 Mbps 3 kilo metre SC ve LC konnektör 10GBASE-SR Fiber (multimode) 10 Gbps 75 metre LC Konnektor 10GBASE-LR Fiber (singlemode) 10 Gbps 10 kilometre LC Konnektor 10GBASE-LX4 Fiber (multimode) 10 Gbps 300 metre LC Konnektor 10GBASE-CX4 Koaksiyel 10 Gbps 15 metre Infiniband konnektor
Özet Thinnet coaxial (10Base2) kablo Thicknet coaxial (10Base5) kablo Twisted-pair (10Base-T) kablo Fiber-optik kablo Maliyeti Twisted-pair kablodan daha fazla Thinnet den daha fazla Ucuz Pahalı Uzunluk 185 m 500 m 100 m 2 kilometre Kablolama kolaylığı Kablolaması kolay Kablolaması kolay Kablolaması kolay Kablolaması zor Tercih edilen kullanım alanları Güvenlik isteyen orta ve büyük network lerde Thinnet network leri birleştirmek için UTP küçük network lerde STP Token Ring network lerde Hız ve güvenlik gereken network lerde 62
UTP Kablo yapımı Bilgisayarın ağ kartında 1. pin TX+ iken hub tarafında 1. pin RX+. Kablo bağlantısında kablonun iki ucundaki jaklarda, birebir bağlantı yaparsak, yani 1. pin karşıda da 1'e gidecek, 2. pin 2'ye... şeklinde yaparsak düz kablo yapmış oluruz. Böylece PC'nin gönderim yapan uçları (TX) hub'ın alım yapan uçlarına (RX) denk gelmiş olur. PC'nin direkt olarak hub'a bağlanmadığı ortamlarda, bilgisayar ile duvar prizi arasındaki kablolar, duvar prizlerinden patch panellere giden kablolar ve patch panelden hub'a giren kablolar hep düz kablodur. 63
İki PC'yi, arada hub olmadan tek bir kablo ile bağlayabilirsiniz. Ama her iki tarafta da 1 ve 2. pinler TX, 3 ve 6. pinler RX olduğuna göre, çapraz bağlamalısınız ki, TX ve RX'ler karşı karşıya gelsin. Kanalların ismi farklı olsada sonuçta aynı çapraz kablo hem PC-PC hem de hub-hub bağlantısı için kullanılabilir. Hubların bir çoğunda portlardan en büyük numaraya sahip olanın yanında crossover, uplink, out, MDI/X gibi ibareler bulunur. Bu şu anlama gelir: "Eğer bu hub ile başka bir hub'ı bağlayacaksan, düz kablo kullanabilirsin. Düz kablonun bir ucunu bu porta tak ve portun yanında bir düğme varsa ona bas, kablonun diğer ucunu ise, diğer hub'ın normal bir portuna tak." 64
UTP Kablo yapımı EIA/TIA (Electronics Industry Association (EIA) Elektronik Endüstri Derneği/Telecommunications Industry Association (TIA) Telekomünikasyon Endüstrisi Birliği) isimli kuruluş "EIA/TIA -568-A 'Commercial Building Wiring Standard' " isimli kablolama ile ilgili standartları belirlemiştir. Tüm dünyada üreticiler ve teknisyenler bu standartları takip ederler. "EIA/TIA -568-A" standardı içinde, kablo uçlarını yaparken kullanabileceğiniz elektriksel olarak birbirinin tamamen aynısı iki şema önerilmiştir. T568A şeması ve T568B şeması. Düz kablo Düz kablo yapmak için iki uçta aynı şemada olmalı, yani 568A<->568A veya 568B<->568B Çapraz Kablo Çapraz kablo yapmak için bir ucu 568A diğerini 568B şemasına göre olmalıdır. 65
Kablosuz İletişim Kanalları Kızılötesi (infrared): Veriyi belli bir katı ortam içinde olmaksızın hava yoluyla iletir. Çok düşük frekanslı kızılötesi ışık dalgaları yoluyla birbirini gören iki nokta arasında iletişim sağlar. Bir kaç metreyi aşmayan kısa uzaklıklar için kullanılır. Taşınabilir bilgisayarlarda veri iletişimi, kişisel bilgisayarlarda fare, yazıcı gibi aygıtları kullanmak amacıyla kullanılır. 1-4 Mbps veri iletişim hızlarındadır. 66 26/64
Kablosuz İletişim Kanalları Radyo dalgaları (radiowave): Uzun mesafeler arası veri iletişimi için kullanılır. AM ve FM radyo yayını, televizyon yayını, telsiz iletişimi ve cep telefonu iletişimi için kullanılır. Düşük frekans aralığında bulunan radyo dalgaları, atmosferin çeşitli katmanlarından geri yansıdığı için uzun mesafeler kat edebilir. Cep telefonlarında kullanılan daha yüksek frekanslı dalgalar, daha kısa mesafelerde kullanılabilir. Bu yüzden yaklaşık 1 kilometrekarelik her alan için ayrı bir baz istasyon bulunmaktadır. 2 Mbps veri hızına ulaşır. 67 27/64
Kablosuz İletişim Kanalları Yerüstü mikrodalga (terrestrial microwave): Yüksek frekanslı radyo iletişim dalgaları yoluyla birbirini gören ve aralarında bir engel bulunmayan iki nokta arasında iletişim sağlar. Yüksek kulelerin üstüne büyük çanak antenler kurulması gereksinimi vardır. Aralarında dağ benzeri bir engel bulunmayan mikrodalga anten istasyonlarının, birbirinden en fazla yaklaşık 50 kilometre uzaklıkta bulunmaları gerekmektedir. Günümüzde telefon iletişiminin çoğu bu yolla iletilmektedir. 45 Mbps hızında veri iletir. 28/64 68
Kablosuz İletişim Kanalları Uydu mikrodalga (satellite microwave): Mikrodalga anten istasyonlarının mesafe sınırlarından kurtulmak için, dünya yörüngesine oturtulan uyduların mikrodalga istasyonu olarak kullanılmasıdır. Uydular ve yerüstü mikrodalga anten istasyonları arasında veri iletişimi sağlar. Uydular üç değişik yörüngede bulunur. 29/64 69
30/64 1. GEO (Geosynchronous Earth Orbit - yer eş zamanlı dünya yörüngesi): Ekvator üzerinde yaklaşık 36,000 kilometre yükseklikteki yörüngede bulunan uydulardır. Dünya çevresinde, dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızıyla aynı hızda döndükleri için sürekli aynı noktada sabit kalırlar. Üç GEO uydusu bütün dünya yüzeyi iletişimini gerçekleştirebilir. 0,25 saniyelik iletim gecikmesi nedeniyle telefon konuşmaları için kullanılmaları zordur. 2. MEO (Medium-Earth Orbit - orta dünya yörüngesi): 8,000 ile 16,000 kilometre yükseklikte yörüngede bulunan uydulardır. Sabit bir noktada bulunmadıkları için yer anten istasyonlarının sürekli yer değiştiren uydulara odaklanması gerekir. Bütün dünya yüzeyini kapsamak için GEO uydularından daha fazla MEO uydusu gereklidir. 3. LEO (Low-Earth Orbit - düşük dünya yörüngesi): 600 ile 1,600 kilometre yükseklikte yörüngede bulunan uydulardır. MEO uydularından daha hızlı hareket ettikleri için yer istasyonu menzilinden daha hızlı çıkarlar. İletim gecikme süresi göz ardı edilecek kadar küçüktür. Boyutları küçüktür ve yörüngeye oturtulmaları ucuzdur. 70
Kablosuz İletişim Kanalları Kısa mesafe yüksek frekans dalgalar: 2.4 GHz frekanslı dalgalardır. Kısa mesafeler için kullanılır. Üç kablosuz standardı vardır: HomeRF: 10 bilgisayar ve çevre biriminden oluşan ağı yaklaşık 50 metre uzaklığa kadar destekleyen bir standarttır. 2 Mbps hızına ulaşır. Mavidiş (Bluetooth): Cep telefonları, PDA'lar, bilgisayarlar ve çevre birimlerini birbirine bağlamak için kullanılan kısa mesafe standardıdır. Temel olarak aygıtları birbirine bağlayan kablolardan kurtulma amacıyla çıkarılmıştır. Yaklaşık 10 metrelik bir menzili vardır. Veri iletim hızı 1 Mbps'dir. WiFi: Bilgisayarların yüksek hızda ve geniş bir menzilde bilgisayar ağı oluşturması amacıyla çıkarılmıştır. IEEE 802.11b olarak da bilinir. Mavidişten 10 kat daha hızlı ve menzili 10 kat daha fazladır. Hızı 11 Mbps, menzili 100 metredir. Windows XP tarafından desteklendiği için diğer standartların önüne geçmesi beklenmektedir. 71 31/64