Prof. Dr. Fikret SARICAOĞLU İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı Ordu caddesi, nr. 196 34459 Beyazıt/Fâtih Tel: 0 212 455 57 00/16020 fsarica2@istanbul.edu.tr ÖZGEÇMİŞ Ankara-Polatlı'ya bağlı Kocahacılı Köyü'nde 1964'de doğdu. Trabzon'dan göç ettikleri Eskişehir'de ilk, orta ve lise eğitimini tamamladı (1970-1982). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'ndeki lisans öğrenimi 1983-1987, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı'ndaki yüksek lisans öğrenimi 1987-1990, aynı enstitüdeki doktora öğrenimi 1990-1997 tarihlerindedir. İskoçya-Edinburgh'da üç ay süre ile dil kursuna katıldı. Onaltı aylık askerlik görevini yedeksubay öğretmen olarak 1999'da Bingöl'de tamamladı. Lisans mezuniyetini takiben 1987'de araştırma görevlisi olarak başladığı Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı'ndaki görevini 2001'den itibaren öğretim üyesi olarak sürdürmektedir. Sadrıâzam biyografileri ağırlıklı ansiklopedi maddeleri, tarih ve tarihî coğrafya kaynaklarına dâir makale ve bildirileri bulunmaktadır. Başlıca çalışma alanları XVII.-XVIII. yüzyıllar Osmanlı siyasî tarihi, Yeniçağ Osmanlı İstanbulu tarihi, Osmanlı tarih kaynakları ve Osmanlı tarihî haritalarıdır. KİTAP Y A Y I N L A R 1. Kendi Kaleminden Bir Padişahın Portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789), Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul 2001. 2. Fikret Sarıcaoğlu-Coşkun Yılmaz, MÜTEFERRİKA Basmacı İbrahim Efendi ve Müteferrika Matbaası Basmacı İbrahim Efendi ve Müteferrika Press, Esen Ofset, İstanbul 2008, 2009 2, 2011 3. 3. Kitâb-ı Cihânnümâ li-kâtib Çelebi, I (Tıpkıbasım), Fikret Sarıcaoğlu, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2009; Kitâb-ı Cihânnümâ li-kâtib Çelebi, II, Giriş-Kâtib Çelebi ve Cihânnümâ-Dizin, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013. 4. Pîrî Reîs Kitâb-ı Bahriyye Tıpkıbasım, Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. Hazine Koleksiyonu, nr. 642/Pîrî Reîs Kitâb-ı Bahriyye, Facsimile Topkapı Palace Museum Library, Treasury Collection Number 642
(ed. Fikret Sarıcaoğlu), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2013. 5. Pîrî Reîs in Dünya Haritası 1513/The World Map of Pîrî Reîs 1513, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2014. MAKALE/BİLDİRİ 1. Cihânnümâ ve Ebûbekir b. Behrâm ed-dımeşkî-ibrahim Müteferrika, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu'na Armağan, İstanbul 1991, s. 121-142. 2. Üç Amasya Tarihcisi ve Eserleri, İÜEF, Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 14 (1994), s. 37-40. 3. Osmanlı Muhalefet Geleneğinde Yeni Bir Dönem: İlk Siyasî Bildiriler, Türk Tarih Kurumu, Belleten, CLXIV/241 (Aralık 2000), 901-920. 4. Nakşıdil Valide Sultan, Marmara Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türklük Araştırmaları Dergisi, sayı 9 (Mart 2001), s. 97-109. 5. Padişah ve Ramazan: Sultan I. Abdülhamid Örneği, Ramazan Kitabı (haz. Ö. Olgun), İstanbul 2000, s. 328-339. Geliştirilmiş ikinci baskı, İstanbul 2001, s. 321-330. 6. Kâtib Çelebi'nin Otobiyografileri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Tarih Dergisi, Prof. Dr. İsmet Miroğlu Hatıra Sayısı, sayı 37 (2002), s. 297-319. 7. Osmanlı Deniz Harita ve Coğrafyaları, Türk Denizcilik Tarihi, yay. T. C. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı (ed. B. Arı), Ankara 2002, s. 157-184. 8. 1774-1789 Yıllarında Osmanlı Devleti'nin Dış Politikası, Türkler (ed. H. C. Güzel-K. Çiçek-S. Koca), XII, Ankara 2002, 545-553. 9. Osmanlılar'da Harita, Türkler (ed. H. C. Güzel-K. Çiçek-S. Koca), XI, Ankara 2002, 303-312; Ottoman Cartography, The Turks, III, Ottomans (ed. H. C. Güzel-C. C. Oğuz-O. Karatay), Ankara 2002, 831-839. 10. Sultan I. Abdülhamid ve Dönemine Genel Bir Bakış, Yeni Türkiye, Türkoloji ve Türk Tarihi Araştırmaları Özel Sayısı, VIII/46, IV (Temmuz-Ağustos 2002), 172-177. 11. Osmanlı Harita ve Coğrafya Eserlerinde Ege Adaları, Haritalar ve Coğrafya Eserlerine Göre Ege Denizi ve Ege Adaları, yay. YÖK, Stratejik Araştırma ve Etüdler Milli Komitesi, (ed. İ. Bostan-A. Kurumahmut), Ankara 2003, s. 4-17. 12. Pîrî Reîs'in Kitâb-ı Bahriyye'sinin İzinde Kâtib Çelebi'nin Yeni Bulunan Eseri: Müntehab-ı Bahriyye, Marmara Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türklük Araştırmaları Dergisi, sayı 15 (2004), s. 7-57. 13. Coğrafya-yı Örfî (1827): Örfî Pashaʼs Unknown Work of the Aegean Islands in Greek Rebellion, II. National Aegean Islands Sympozium, 2-3 July 2004, Gökçeada-Çanakkale (ed. İ. Bostan-
S. H. Başaren), Turkish Marine Research Foundation, İstanbul 2004, s. 80-85. 14. Kitâb-ı Bahriyye Yazmalarındaki İlâve Kenar Notları Üzerine Bir Çalışma, Uluslararası Piri Reis Sempozyumu Tebliğler Kitabı 27-29 Eylül 2004, Proceedings of the international Piri Reis Symposium 27-29 September 2004, İstanbul tarihsiz, s. 6/114-121. 15. Örfî Paşa'nın Rum İsyanı'nda Ege Adaları'na Dair Çalışması: Coğrafya-yı Örfî, Prof. Dr. Mübahat S. Kütükoğlu'na Armağan (ed. Zeynep T. Ertuğ), İstanbul 2006, s. 155-168. 16. Dîvân-ı Hümâyûn'un Kronolojik Toplanma ve Merasim Günleri (1153-1210/1740-1795), Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, XXX (2007), 87-143. 17. Üsküdârî Seyyid Hasîb ve Vefeyât'ında Üsküdar'la İlgili Bilgiler, Üsküdar Sempozyumu IV 3-5 Kasım 2006 Bildiriler, yay. Üsküdar Belediyesi (ed. Coşkun Yılmaz), II, İstanbul 2007, 545-553. 18. XVII. ve XVIII. Yüzyıl Osmanlı Tarihî Coğrafya Çalışmalarında İskoçya/Scotland as Described in Ottoman Historical Geography Works (XVIIth and XVIIIth Centuries), Essays in Memory of Hazel E. Heughan (ed. İsmail Erünsal-Chistopher Ferrard, Hamza Kandur, A. Oğuz İcimsoy, Niyazi Çiçek), Edinburgh 2007, Hazel E. Heughan Educational Trust, pp. 71-82. 19. Vefatının 350. Yılında Kâtip Çelebi, yay. Üsküdar Belediyesi, İstanbul 2007. Farsça'ya çev. Resûl Arabhânî, Ketâb Mâh-e Târîh ve Coğrafya, sayı 130 (Mart 2009), 96-101. 20. Üsküdar'da Osmanlı Padişahları: Göçler, Binişler ve Selâmlıklar (XVIII. Yüzyıl), Uluslararası Üsküdar Sempozyumu, V, 1-5 Kasım 2007, Bildiriler, yay. Üsküdar Belediyesi (ed. Coşkun Yılmaz), II, İstanbul 2008, 549-568. 21. Bir Ömür Böyle Geçti: Kâtip Çelebi, Hayatı ve Eserleri, Kurtuluşun İki Yüzü: Hakikat ve Siyaset 350. Yıldönümünde Kâtip Çelebi, Bilim ve Sanat Vakfı, Notlar, sayı 12 (haz. Emrullah Bulut), İstanbul 2008, s. 13-33. 22. Kâşgarlı Mahmûd: İlk Türk Haritacısı, Kâşgarlı Mahmûd Kitabı (ed. F. Sema Barutcu Özönder), T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 2008, s. 121-132. 23. Karadeniz'in İlk Osmanlı Basma Haritası, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, 09-11 Ekim 2008 Bildiriler (ed. G. İltar), yay. Giresun Belediyesi, II, Ankara 2009, 314-319. 24. Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nin Kaynakları: Türkçe Tarihler, Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nin Yazılı Kaynakları, hazırlayanlar Hakan Karateke-Hatice Aynur, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2012, s. 28-39. 25. Seyâhatnâme nin Tarih Kaynakları, 400. Yıl Evliya Çelebi Atlası (ed. Coşkun Yılmaz), İstanbul 2012, s. 173-174. 26. Pîrî Reisʼin Dünya Haritaları ve Kitâb-ı Bahriyyeʼsi/Pîrî Reisʼs World Maps and His Kitâb-ı Bahriyye, Pîri Reisʼten Önce ve Sonra: Topkapı Sarayıʼnda Haritalar/Before and After Pîrî Reis:
Maps at Topkapı Palace, haz. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü-Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü, İstanbul 2013, s. 17-27. 27. Osmanlı Haritacılığı ve Topkapı Sarayı Koleksiyonları/Ottoman Cartography and The Topkapı Palace Collections, Pîri Reis'ten Önce ve Sonra: Topkapı Sarayı'nda Haritalar/Before and After Pîrî Reis: Maps at Topkapı Palace, haz. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü-Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü, İstanbul 2013, s. 49-63. 28. İkdâmât-ı ıslâhî der-devre-i Sultân Abdülhamîd-i evvel (1774-1789), nev-âverîhây-ı teknolojik ve ferhengî, Güftgû-yı temeddünî-i târîhî-i İran ve Türkiye, Mecmûʻa-i makalât-ı nişest-i devr-i evvel, haz. Merkez-i âmûzeş ve pejoheşhây-ı beyneʼl-milelî, (ed. Seyyid Ali Mûcânî-Ali Ergun Çınar ve dğrl.), Tehran hş. 1393 (2013), s. 153-158. 29. Seyâhatnâmeʼnin Tarih Kaynakları, Evliya Çelebiʼnin Dünyası (ed. Coşkun Yılmaz), İstanbul 2013, s. 77-80. 30. Kitâb-ı Bahriyye ve Topkapı Sarayı Hazine Nüshası/Kitâb-ı Bahriyye and the Manuscript in the Topkapı Palace Museum Library, Treasury Collection, Pîrî Reis Kitâb-ı Bahriyye, Tıpkıbasım, Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. Hazine Koleksiyonu, nr. 642/Pîrî Reis Kitâb-ı Bahriyye Facsimile Topkapı Palace Museum Library, Treasury Collection Number 642 (ed. Fikret Sarıcaoğlu), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2014, s. 8-25. ANSİKLOPEDİLERDE MADDE 1. Dervîş Paşa, ö. 1015/1606, Osmanlı vezîriâzamı, Türkiye Cumhuriyeti Diyanet İşleri Başkanlığı, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [= DİA ], IX (1994), 195-196. 2. Ebû Bekir b. Behrâm ed-dımaşkî, ö. 1102/1691, Osmanlı coğrafyacısı, DİA, X (1994), 110-111. 2. Hacı İvaz Paşa, ö. 1156/1743, Osmanlı sadrazamı, DİA, XIV(1996), 487-488. 4. Harita, Osmanlı Dönemi, DİA, XVI (1997), 210-216. 5. Hasan Paşa, Seyyid, ö. 1161/1748, Osmanlı sadrazamı, DİA, XVI (1997), 339-340. 6. Hasan Paşa, Şerîf, ö. 1205/1791, Osmanlı sadrazamı, DİA, XVI (1997), 340-341. 7. Hüseyin Paşa, Mere, ö. 1033/1624, Osmanlı vezîriâzamı, DİA, XIX (1999), 8-9. 8. İhlâsî, Şeyh Mehmed, ö. 1065/1655 den sonra, Kâtib Çelebi nin Latince den tercüme eserlerindeki yardımcısı, mühtedi Fransız rahibi, DİA, XXI (2000), 538-539. 9. İvazzâde Halîl Paşa, ö.1190/1776, Osmanlı sadrazamı, DİA, XXIII (2001), 494-496.
10. İzzet Mehmed Paşa, ö. 1198/1784, Osmanlı sadrazamı, DİA, XXIII (2001), 557-558. 11. Kalafat Mehmed Paşa, ö. 1207/1793, Osmanlı sadrazamı, DİA, XXIV (2001), 221-222. 12. Karavezir Mehmed Paşa, ö.1195/1781, Osmanlı sadrazamı, DİA, XXIV (2001), 477-478. 13. Kitâb-ı Bahriyye, Pîrî Reis in (ö. 962/1554) Ege ve Akdeniz Kıyılarını Tasvir Eden Coğrafî Eseri, DİA, XXVI (2002), 72-75. 14. Mehmed Paşa, Dârendeli (ö. 1198/1784), Osmanlı sadrazamı DİA, XXVIII (2003), 505-507. 15. Mehmed Paşa, Derviş (ö.1191/1777), Osmanlı sadrazamı, DİA, XXVIII (2003), 507-508. 16. Melek Ahmed Paşa (ö. 1073/1662), Osmanlı vezîriâzamı, DİA, XXIX (2004), 42-44. 17. Nakşidil Sultan (ö. 1232/1817) Sultan II. Mahmud un annesi, DİA, XXXII (2006), 343-344. 18. Osman III (ö. 1171/1757) Osmanlı padişahı (1754-1757), DİA, XXXIII (2007), 456-459. 19. Rûznâme. Genel olarak günlük tarzında yazılmış, özel olarak padişahların günlük faaliyetlerinin kaydedildiği tarihî eserlere verilen ad, DİA, XXXV (2008), 278-281. 20. Cartography, Encyclopedia of the Ottoman Empire, ed. G. Ágoston-B. Masters, New York 2009, pp.120-124. 21. Sır Kâtibi, Osmanlılar'da, DİA, XXXVII (2009), 117-118. 22. Siyavuş Paşa, Köprülü Damadı, (ö. 1099/1688), Osmanlı Vezîriâzamı, DİA, XXXVII (2009), 313-315. 23. Abd al-ḥamīd I, The Encyclopaedia of Islam Three, I (2010), Leiden, E. J. Brill, pp. 7-9. BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ 1. Yusuf Halaçoğlu, Anadolu'da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (1453-1650), I-VI, Ankara 2009, Türk Tarih Kurumu-Türkiye'nin Sosyal ve Kültürel Tarihi Projesi, Türkiye'nin Tarihi Nüfus Yapısını Araştırma Grubu, 1993-1994. 2. Türk Egemenliği Döneminde Ege Adaları, T. C. Dışişleri Bakanlığı, Stratejik Araştırmalar Merkezi, 1997. 3. Haritalar, İşgal Belgeleri ve Uluslararası Antlaşmalara Göre Ege Adaları'nın Egemenlik Devirleri, Yüksek Öğretim Kurumu, Stratejik Araştırmalar ve Etütler Milli Komitesi, 2002. 4. İstanbul Kadı Sicilleri Projesi, haz. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi- İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı. İstanbul kadı sicilleri Üsküdar mahkemesi 26 numaralı sicil (H. 970-971 / M. 1562-1563), hazırlayan Rıfat Günalan, kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. Proje yönetmeni M. Akif Aydın, ed. Coşkun Yılmaz, İSAM Yayınları, İstanbul 2010. 5. İstanbul kadı sicilleri İstanbul mahkemesi 3 numaralı sicil (H.1027/
M. 1618), hazırlayanlar Yılmaz Karaca [ve öte.], Arapça metin Mehmet Akman, kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 2010. 6. İstanbul kadı sicilleri İstanbul mahkemesi 18 numaralı sicil (H. 1086-1087/M. 1675-1676), hazırlayanlar Salih Kahriman [ve öte.], kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 2010. 7. İstanbul kadı sicilleri İstanbul mahkemesi 12 numaralı sicil (H. 1073-1074/M. 1663-1664), hazırlayanlar Rasim Erol, [ve öte.], kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 2010. 8. İstanbul kadı sicilleri İstanbul mahkemesi 24 numaralı sicil (H. 1138-1151/M.1726-1738), hazırlayanlar Fuat Recep, [ve öte.] kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 2010. 9. İstanbul kadı sicilleri Bab mahkemesi 46 numaralı sicil (H. 1096-1097/M. 1685-1686), hazırlayanlar Sabri Atay [ve öte.], kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 10. İstanbul kadı sicilleri Eyüb mahkemesi (Havass-ı Refia) 19 numaralı sicil (H. 1028-1030/M.1619-1620), hazırlayanlar Yılmaz Karaca- Rasim Erol, kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 11. İstanbul kadı sicilleri Eyüb mahkemesi (Havass-ı Refia) 74 numaralı sicil (H. 1072-1073/M. 1661-1662), hazırlayanlar Hüseyin Kılıç [ve öte.], kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 12. İstanbul kadı sicilleri Bab mahkemesi 54 numaralı sicil (H. 1102/M. 1691), hazırlayanlar Hüseyin Kılıç [ve öte.], kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 13. İstanbul kadı sicilleri Rumeli sadareti mahkemesi 21 numaralı sicil (H. 1002-1003/M. 1594-1595), hazırlayanlar Rasim Erol-Hüseyin Kılıç, kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 14. İstanbul kadı sicilleri Rumeli sadareti mahkemesi 56 numaralı sicil (H. 1042-1043/M. 1633), hazırlayanlar Fuat Recep-Sabri Atay, kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 15. İstanbul kadı sicilleri Rumeli sadareti mahkemesi 80 numaralı sicil (H. 1057-1059/M. 1647-1649), hazırlayanlar Fuat Recep-Rasim Erol, kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 16. İstanbul kadı sicilleri Eyüb mahkemesi (Havass-ı Refia) 90 numaralı sicil (H. 1090-1091/M.1679-1680), hazırlayanlar Fuat Recep [ve öte.] kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 17. İstanbul kadı sicilleri Eyüb mahkemesi (Havass-ı Refia) 37 numaralı sicil (H. 1047/M. 1637-1638), hazırlayanlar Salih-Kahriman- Sabri Atay-Fuat Recep, kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 18. İstanbul kadı sicilleri Galata Mahkemesi 37 numaralı sicil (H. 1022-1024/M. 1613-1615), hazırlayanlar Rasim Erol-Yılmaz Karaca, Arapça metin Mehmet Akman, kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu. İSAM Yayınları, İstanbul 2012.
DERSLER Lisans, Örgün ve İkinci Öğretim Osmanlı Tarihi Kaynakları I-II (4. sınıf) Yeniçağ Osmanlı Tarihi Arşiv Belgeleri I-II (4. sınıf) XVII.-XVIII. Yüzyıl Osmanlı Tarihi (3. sınıf) Osmanlı İstanbulu nun Siyasî Tarihi (1453-1789) (3. sınıf) Osmanlı Tarihî Metinleri Üzerinde İncelemeler I-II (2. sınıf) Yüksek Lisans Osmanlı Ülkeleri Tarihî Coğrafyası I-II Doktora Osmanlı Saray Evrâkı Üzerinde İncelemeler XVI. Yüzyıl Osmanlı Tarihi Kaynakları