6331 SAYILI KANUN KAPSAMINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNİN İŞVERENLER TARAFINDAN YÜRÜTÜLMESİ Cumhur Sinan ÖZDEMİR* 46 1. GİRİŞ İşyerlerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi ve bu nitelikteki personelin işyerlerinde rehberlik, eğitim, bilgilendirme, risk değerlendirmesi faaliyetlerinde bulunması iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri olarak tanımlanmaktadır.işverenler iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sağlamak için uzman ve hekim istihdam etmekte veya dışarıdan ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden (OSGB) bu hizmeti almaktadırlar.iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi istihdam etmeyen veya söz konusu hizmetleri dışarıdan sağlamayan işverenler için idari para cezası öngörülmekte, yükümlülüğün yerine getirilmemesi durumunda idari para cezası artarak her ay uygulanmaktadır.uygulamada nispi de olsa işverenin istihdam ettiği veya hizmet aldığı kişi veya kurumlar yeterli dikkati ve özeni göstermediğinden dolayı istenilen güvenli ve sağlıklı çalışma ortamı sağlanamadığı görülmektedir.işyerlerinde işveren veya işveren vekili tarafından yürütülecek iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin hizmetlere yönelik usul ve esaslar 29.06.2015 tarih ve 29401 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmelik ile düzenlenmiştir. 2. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun, 6 ncı maddesine göre işverenler; mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve on ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde diğer sağlık personeli görevlendirmek,zorundadırlar. 46 * * Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Başmüfettişi Makale Geliş Tarihi: 06.07.2015 Yayın Kurulu Kabul Tarihi: 03.08.2015 161
2.1. Tehlike Sınıfı ve Sertifika İşyerlerinin NACE 47 1 koduna göre tehlikeli veya çok tehlikeli sınıfta olması durumlarında işverenler gerekli sertifika olmadan iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini veremezler.işverenin ilgili sertifikalara sahip olması durumunda iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebileceği gibi çalışanları arasında belirtilen şartlara sahip olan kişiler varsa bu kişilerden de söz konusu hizmetleri alabilir.iş güvenliği uzmanı sertifikası almak için aşağıdaki şartlardan birisini sağlamak gerekmektedir. Mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakülte mezunu olmak. Teknik öğretmen, fizikçi, kimyager veya biyolog unvanına sahip olmak. Üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği lisans veya ön lisans programı mezunu olmak. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile ilgili kuruluşlarında çalışma hayatını denetleyen müfettiş olmak. İşverenin veya işyerinde çalışanlar arasında iş güvenliği uzmanı sertifikası olan birinin bulunması durumunda; işyerinin NACE koduna göre; Çok tehlikeli sınıfta olan işyerleri A sınıfı iş güvenliği uzmanı, Tehlikeli sınıfta olan işyerleri B sınıfı iş güvenliği uzmanı, Az tehlikeli sınıfta olan işyerleri C sınıfı iş güvenliği uzmanı sertifikasına sahip olması gerekmektedir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenli Kanunu nun, geçici 4 üncü maddesine göre çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde A sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, 01.01.2018 tarihine kadar B sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi; tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise B sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, 01.01.2017 tarihine kadar C sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi kaydıyla yerine getirilmiş sayılacaktır. 2.2. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerini Kendi Sağlayabilecek İşyerleri 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun, 6 ncı maddesi uyarınca ondan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri ile işveren veya işveren vekilleri,iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini kendileri sağlayabilecektir.çalışan sayısının ondan az olup olmadığının tespitinde; 47 1 Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (NACE); Avrupa da ekonomik faaliyetlerle ilgili istatistiklerin üretilmesi ve yayılması amacına yönelik bir başvuru kaynağıdır. NACE kodlamasında faaliyet konularına göre işyerlerine/işletmelere altı haneli bir kod verilmektedir. 162 MAYIS - HAZİRAN
Aynı işverenin Türkiye genelinde birden fazla tescilli ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerinin olması halinde, iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri üstlenilebilecek işyerlerinin belirlenmesinde Sosyal Güvenlik Kurumundaki tescil kayıtları esas alınır. İşverenden iş alan alt işverenlerce çalıştırılan sigortalılar çalışan sayısına dâhil edilmez. 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu kapsamındaki öğrenci statüsünde olan çırak ve stajyerler, çalışan sayısının tespitinde dikkate alınmaz. 2.3. İşveren veya İşveren Vekili Eğitimi Eğitim programları;belli bir öğretim mekânına ihtiyaç duyulmayan, devam zorunluluğu olmayan ve eğitim konularının kitaplar, radyo, televizyon, internet gibi araçlarla sunulduğu açıköğretim programları şeklinde düzenlenecektir.ders içerikleri; uluslararası standartlara uygun, yazılı, işitsel ve görsel materyallerle desteklenmiş bir şekilde hazırlanacaktır.işveren veya işveren vekillerine verilecek eğitimin programı konuları asgari aşağıdaki konuları içeren nitelikte olacaktır. 2.3.1. Genel Konular Çalışma mevzuatı (işveren ve çalışanların yasal hak ve sorumlulukları) İş sağlığı ve güvenliğinde önleyici yaklaşım İş kazası ve meslek hastalıkları ile sonuçları İş sağlığı ve güvenliği alanında iyi uygulama örnekleri 2.3.2. Sağlık ve Güvenlik Konuları ile Korunma Yöntemleri İşin yürütümü ve çalışma ortamına ilişkin risk faktörleri Bireysel ve organizasyona ilişkin faktörler Dökümantasyon 2.4. Eğitim Programına Başvuru ve Eğiticinin Niteliği Eğitimler,açıköğretim sistemi ile eğitim vermede yetkin, her ilde sınav merkezi, büro ve akademik danışmanlık hizmetleri bulunan üniversitelerce Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca protokol yapmak suretiyle verilecektir.eğitim konularını hazırlayacak veya verecek eğiticilerde, uzmanlık 163
alanları dikkate alınmak koşuluyla; öğretim üyesi olma ve/veya işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitici belgesine sahip olma şartı aranacaktır. Eğitim programı,çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca protokol yapan üniversiteler tarafından İş Sağlığı ve Genel Müdürlüğü onayına sunulur. Onay verilmeyen eğitim programı ile eğitime başlanamaz.genel Müdürlük, onaya sunulan eğitim programında değişiklik yapma yetkisine sahiptir.başvurular,bakanlıkla üniversiteler arasında yapılan protokolde belirlendiği şekilde yapılacaktır. 2.4. 2.5. Eğitimin Süresi Eğitimler,eğitim konularındaki içeriği okuyup, anlayıp, özümsemeye yetecek makul bir süreye göre tasarlanır.her bir eğitim konusunun içeriği bütünlük oluşturacak şekilde birbiri ardına sıralanır. Bu süre aşağıda belirtilen eğitim konularına göre verilecek ders saatlerinin toplamından az olamaz. Çalışma mevzuatı (işveren ve çalışanların yasal hak ve sorumlulukları), 1 saat İş kazası ve meslek hastalıkları ile sonuçları, 1 saat İş sağlığı ve güvenliği alanında iyi uygulama örnekleri, 1saat Dökümantasyon,1 saat Bireysel ve organizasyona ilişkin faktörler,2 saat İş sağlığı ve güvenliğinde önleyici yaklaşım konusu, 2 saat İşin yürütümü ve çalışma ortamına ilişkin risk faktörleri, 8 saat 2.6. Eğitimin Ücreti ve Belgelendirilmesi Eğitim,sınav ve belgelendirmeyi kapsayan ücret; net asgari ücretin üçte birini geçmemek koşuluyla,çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca üniversiteler arasında yapılan protokolde belirlenecek ve katılımcılar tarafından ödenecektir. Sınavda, 50 ve üzeri puan alan adaylar başarılı sayılacak,başarılı olanlar üniversitelerce İş Sağlığı ve Genel Müdürlüğüne bildirilecektir.eğitim sonunda yapılacak sınavda başarılı olanlara,eğitimi tamamlama belgesi verilecektir. 2.7. Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi Kurulan İşyerlerinin Durumu Asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan işyerlerinde her bir işveren veya işveren vekilleri ayrı ayrı eğitim almak zorundadır. 164 MAYIS - HAZİRAN
3. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNİN İŞVEREN VEYA İŞVEREN VEKİLLERİNCE YÜRÜTÜLMESİ Eğitimi tamamlayan işveren veya işveren vekilleri, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimine verilen görevleri,sağlık ve çalışma ortamı gözetimi görevleri hariç yürütebilecektir.işveren veya işveren vekilleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yerine getirmek için çalışan başına aylık en az on dakika ayırmak zorundadır.işyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek isteyen işveren veya işveren vekillerinin İSG-KA- TİP (iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ile ilgili iş ve işlemlerin İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünce kayıt, takip ve izlenmesi amacıyla kullanılan iş sağlığı ve güvenliği kayıt, takip ve izleme programı)üzerinden sisteme kaydolmaları zorunludur. İşveren veya işveren vekilinin, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütme yükümlülüğü İSG-KATİP e kayıt tarihi itibari ile başlar. Eğitimi tamamlayan işverenin ondan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan ayrı bir işyeri açması veya işveren vekilinin hizmet akdinin sona ererek, ondan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde; yeni işyerinin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilmesi için işverence İSG-KATİP üzerinden başvuruda bulunulması gerekir.bu tür görevlendirmelerde görevlendirilecek kişinin işveren vekili olması esastır. Aksi takdirde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevlendirme yapılmamış sayılır. Eğitim almak istemeyen veya eğitim tamamlama belgesini almaya hak kazanamayan işveren veya işveren vekilleri 29.12.2012 tarih ve 28512 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda görevlendirmeler yapmak zorundadır. 3.1. Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri Çalışanlara verilecek iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinde, 15.05.2013 tarih ve 28648 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 13 üncü maddesi hükümleri esas alınacaktır. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri; İşyerinde görevli iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri tarafından, İşçi, işveren ve kamu görevlileri kuruluşları veya bu kuruluşlarca kurulan eğitim vakıfları ve ortaklaşa oluşturdukları eğitim merkezleri, üniversiteler, kamu kurumlarının eğitim birimleri, kamu kurumu niteliğindeki 165
meslek kuruluşları ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yetkilendirilmiş eğitim kurumları ve ortak sağlık ve güvenlik birimleri tarafından,eğiticilerin eğitim programında yer alan konulara göre uzmanlık alanları dikkate alınarak belirlenmesi kaydıyla verilecektir. İş güvenliği uzmanlığı veya işyeri hekimliği belgesi sahibi olan işveren veya işveren vekilleri iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı uyarınca çalışanlara verilecek iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini kendileri verebilecektir. 3.2. Sağlık Gözetimi İşveren veya işveren vekillerinin üstleneceği iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri; işe giriş ve periyodik muayeneler ile tetkikleri kapsamaz.bu hizmetler,hizmetler, işyeri hekimlerinden alınabileceği gibi kamu sağlık hizmet sunucuları veya aile hekimlerinden de alınabilecektir. 3.3. Çalışma Ortamı Gözetimi 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve alt düzenlemelerinde yer alan hükümler uyarınca işyerinde yapılması gereken ölçümlerin, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilen laboratuvarlar tarafından gerçekleştirilmesi zorunludur. 3.4. İşyerinin Kapsam Dışında Kalması İşyerinin tehlike sınıfının değişmesi ve/veya çalışan sayısının on ve üzerine çıkması durumlarında,işveren veya işveren vekilince altmış gün içerisinde 29.12.2012 tarih ve 28512 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda görevlendirmeler yapılması zorunludur. 4. SONUÇ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu gereği işverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almak ve işçilerini kazalara karşı korumak için iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırmak,ayrıca işyerinde on veya daha fazla işçi varsa yardımcı sağlık personeli bulundurmak zorundadırlar. İşyerlerinde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma yükümlülüğü 50 den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan özel sektör işyerleri ile kamu işyerleri hariç başladı.50 den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer 166 MAYIS - HAZİRAN
alan özel sektör işyerleri ile kamu işyerlerinde ise iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma yükümlülüğü 01.07.2016 tarihinde başlayacaktır 48 2. 29.06.2015 tarih ve 29401 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmelik kapsamında iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini kendi sağlamak istemeyen işveren veya işveren vekilleri,iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin tamamını ya da bir kısmını hizmet alımı yoluyla da temin edebilirler. 29.06.2015 tarihinden itibaren, 10 dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan büro ve benzeri işyerlerinde,işveren veya işveren vekilleri 16 saatlik bir eğitimle iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini kendileri yürütebilecek,iş sağlığı ve güvenliği uzmanı ile işyeri hekimi çalıştırmak zorunda kalmayacaktır.eğitim için işveren veya işveren vekilleri net asgari ücretin üçte birinden fazla olmamak üzere ücret ödeyeceklerdir.eğitimin bedeli 01.07.2015-31.12.2015 dönemi için en fazla 334.-TL 49 3 olacaktır. KAYNAKÇA T.C. yasalar (30.06.2012). 6331 sayılı İş sağlığı ve güvenliği kanunu. Ankara : Resmi Gazete (28339 sayılı) 48 2 6495 sayılı Kanunun 56 ncı maddesi ile 6631 sayılı Kanunun 38 inci maddesi değiştirilmiştir. 49 3 01.07.2015 tarihinden geçerli net 910.43.-TL asgari ücrete 90,11.-TL asgari geçin indirimi dahil edilmiş, 1.000,54.-TL üzerinden hesaplanmıştır. 167