Orman ve Su İşleri Bakanlığından: SU KAYIP VE KAÇAKLARI YÖNETMELİK TASLAĞI BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 Bu Yönetmeliğin amacı; içme suyunun etkin kullanılması, su israfının önlenmesi, kayıp-kaçakların azaltılması ile su temini için harcanan enerjinin azaltılması ve kısa vadeli içmesuyu yatırımlarının geciktirilmesi, içme suyu temin ve tüketim maliyetlerinin azaltılması ve çevrenin korunması için su kaynaklarının ve su kullanımında verimliliğin artırılmasına ilişkin usûl ve esasları düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 Bu Yönetmelik su teminine ilişkin hizmetler ile çalışmaların su verimliliği doğrultusunda yönlendirilmesi ve yaygınlaştırılmasına, su şirketlerinin (belediyelerin) su verimliliğine yönelik görev ve sorumluluklarına, su temininde, iletiminde, dağıtımında ve tüketiminde su verimliliğinin artırılmasına ve su kayıplarının azaltılmasına, ve idarî yaptırımlara ilişkin usûl ve esasları kapsar. Dayanak MADDE 3 Bu Yönetmelik, 4/7/2011 tarihli ve 27984 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 645 sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname nin 2 nci ve 9 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4 Bu Yönetmelikte geçen; a) Bakanlık: Orman ve Su İşleri Bakanlığını, b) Gelir getirmeyen su kayıpları: Sistemin tamamında veya bir kısmında sisteme giriş hacmiyle izinli tüketim arasındaki fark olarak ifade edilir ve Gerçek (fiziki) ve görünen (ticari) su kayıplarından meydana gelir. c) Gerçek (fiziki) su kayıpları: Borularda ihbar edilmiş veya edilmemiş patlamaları, boru ve teçhizatta belirsiz kaçakları, boru çatlakları, vanalardan gelen kaçaklar, abone bağlantıları ve servis depolarında meydana gelen kaçak ve taşmalarını ifade eder. d) Görünen (ticari) kayıp; kaynak ve üretimdeki sayaç hataları ve okuma hatalarını, müşteri sayaç hatalarını ve izinsiz kullanımı, yani yasadışı bağlantılar ve hırsızlıktan ve kayıtsız bağlantılardan kaynaklanan veya kayıt hatalarından kayıpları ifade eder. e) İzinsiz Tüketim: Sayaç baypasları, servis dışı olarak kaydedilmiş hatların kullanılması, yasal olmayan bağlantılar, yasal olmayan musluk takılması ve sayaçların onaysız kurcalanması durumlarını ifade eder. f) Su haznesi kaçakları/taşmaları: Genellikle, sıva, zemin ve duvarlarda meydana gelen çatlaklardan oluşan kaçaklar ve taşmalardır. g) Dış Şebeke Sistemi: İnsani tüketime yönelik suları kullanıcılara ulaştırmak amacı ile iç şebeke dağıtım sistemine kadar olan borular, bağlantılar, aletlerden oluşan dağıtım ağını, h) İç Şebeke Sistemi: İnsani tüketime yönelik suları kullanıcılara ulaştırmak amacı ile 1
dış şebeke sistemi ile musluklar arasında kurulmuş olan ve ilgili ulusal yasa uyarınca su tedarikçisinin yetkisi ve sorumluluğu altında olmayan borular, bağlantılar ve aletlerden oluşan bina içi dağıtım sistemini, i) Sistem giriş debisi: Su denge hesabı oranına bağlı olarak şebekenin bir bölümüne verilen yıllık arıtılmış su miktarı j) İzin verilmiş tüketim: Kayıtlı kullanıcı tarafından kullanılan kayıtlı ve/veya kayıtsız yıllık su miktarı k) Su kayıpları: Sistem giriş debisi ile izin verilmiş tüketim arasındaki fark l) Fiziki kaçak: Suyun kaynağından abone bağlantısına kadar olan, Ana İletim Hatları, Su Depoları ile Şebekeden kaçan sular m) İdari kaçak: Tüketildiği halde kayıt dışı olan sular n) Altyapı: (sayaç, boru, vana, vb.) o) İletim/isale hattı: p) Su haznesi: q) Su temin sistemi: Su temin, iletim ve dağıtım şebekesini kapsayan sistem. ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Su Temin Sistemlerinin Yönetimi ve Kayıp-Kaçakların Azaltılması ile İlgili Esaslar MADDE 5 (1) Su temin sistemlerinin yönetiminde; a) Su kaynağından temin edilen ve içme suyu şebekesine verilen su hacminin (debisinin) sürekli ölçülmesi, b) İçmesuyu şebekesinde sürekli basınç ölçülmesi, c) İçme suyu şebekesinin sayısallaştırılması (CBS veri tabanının oluşturulması), d) Veri tabanlı kontrol ve gözetleme sisteminin (SCADA) kurulması, e) Dağıtım sisteminin hidrolik modellemesinin yapılması, f) Alt bölge/izole ölçüm bölgesi/bölgesel ölçüm alanlarının belirlenmesi, (2) Su kayıp ve kaçaklarının azaltılmasında; a) Su bütçesinin belirlenmesi; 1. Yasal tüketimin belirlenmesi, 2. Görünen su kayıplarının belirlenmesi, 3. Sızıntı miktarının tespiti, b) Su kayıp ve kaçaklarının önlenmesi; 1. İzinsiz tüketimin önlenmesi, 2. Basınç yönetiminin yapılması 3. Sızıntı tespiti sonrası doğru onarım, 4. Onarım süresi ve kalitesinin optimizasyonu, 5. Altyapının bakımı ve yenilenmesi, esastır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 2
Su Temin Sistemlerinin Yönetimi ve Kayıp-Kaçakları Azaltmak Üzere Alınacak Önlemler Su temin sistemlerinin yönetimi MADDE 6 - (1) İçmesuyu temin sistemlerinin yönetimi kapsamında su şirketleri/belediyeler aşağıdaki faaliyetleri yürütür: a) Su tüketimini ve maliyetleri izlemek, değerlendirmek ve raporlar hazırlayarak her yıl Kasım ayı sonunda Bakanlığa sunmak, b) Su ihtiyaçlarının ve verimlilik artırıcı uygulamaların planlarını, bütçe ihtiyaçlarını, fayda ve maliyet analizlerini hazırlamak, c) Su temin sisteminde ihtiyaç duyulan ölçümlerin yapılması için gerekli olan ölçüm cihazlarının temin edilmesini ve montajını sağlamak, d) Su temin sistemi ve ekipmanları üzerinde yapılabilecek tadilatları belirlemek ve uygulamak, e) Mevcut şebekelerde Ek-? te verilen su yönetimi/su kontrol ve izleme sistemlerinin uygulanabilirliğinin analiz edilmesi. (Ek-? te alt bölge oluşturma, SCADA vb. ile ilgili teknik usuller belirlenecektir) Su kayıp ve kaçaklarını azaltmak üzere alınacak önlemler MADDE 7 (1) Mevcut içmesuyu temin sistemlerinin işletilmesinde, yeni içmesuyu temin sistemlerinin inşaasında, rehabilitasyon ve modernizasyon çalışmalarında su şirketleri/belediyelerce su kayıp ve kaçaklarını azaltmak üzere aşağıdaki önlemler öncelikle dikkate alınır: a) Su temin sistemlerinin yetkili kurumlarca belirlenen standartlara uygun olarak yapılması, b) Su temin sisteminin, su kayıpları en alt düzeyde olacak şekilde projelendirilmesi ve uygulamanın projeye uygun olarak gerçekleştirilmesinin sağlanması, c) Su kaynağından ev bağlantılarına kadar; mevcut su temin, iletim ve dağıtım yapılarında kontrollerin yapılarak su kayıplarının en aza indirilmesi, d) İnşaat aşamasında su kontrolü ile ilgili ölçüm cihazlarının temini ve monte edilmesi, Su iletim ve dağıtım şebekelerinde kayıp ve kaçaklarını azaltmaya yönelik uygulamalar MADDE 8 - (1) Su temin sistemlerindeki ticari ve fiziksel su kayıplarının önlenmesi için EK-? te verilen teknik usullere su şirketleri/belediyeler tarafından uyulur. (2) Su temin sisteminin izlenmesi ve kontrolünde ulusal ve uluslararası standartlara uygun veri tabanlı kontrol ve izleme sistemleri (SCADA) kullanılır. (3) Şebekelerde kayıpların azaltılması için kontrol ve bakım-onarım uygulamaları ile arızaların azaltılması için sistem rehabilitasyonları zamanında yapılır. MADDE 9 - (1) İçmesuyu temin sistemlerindeki suyun kontrolü için su şirketleri/belediyeler su bütçelerini belirlemek ve su kayıp miktarlarını tespit etmekle yükümlüdürler. Bu kapsamda aşağıdaki faaliyetler yürütülür: a) Su kaynağından dağıtım şebekesine verilen suyun hacminin sürekli olarak ölçülmesi, bu kapsamda su temin sistemi üzerinde gerekli yerlere sürekli ölçüm cihazlarının/hassas debimetrelerin kurulması, b) Sistemden yasal tüketimin belirlenmesi, bu kapsamda; 3
1. Bütün tüketim noktalarının abonelik işlemlerinin yapılması ve faturalandırılmayan aboneler dahil tüm abone noktalarına mutlaka sayaç takılması, 2. Faturalandırılmayan aboneler dahil tüm sayaçların düzenli olarak okunması, 3. Bütün sayaçların düzenli olarak bakımının yapılması, 10 yıldan daha eski sayaçların yenilenmesi, B sınıfı ve daha düşük tipteki sayaçların C sınıfı sayaçlar ile değiştirilmesi, c) Sistemdeki fiziksel su kayıplarının Ek-? te verilen teknik usuller esas alınarak belirlenmesi. (ek te: min night flow hesabı, automatic reading meters vb. ile ilgili teknik bilgi verilecektir.) MADDE 10 - (1) Su şirketleri/belediyelerden halihazırda veri tabanlı kontrol ve izleme sistemi (SCADA) bulunanlar su kayıp oranlarını bu yönetmeliğin yürürlük tarihinden itibaren 2 yıl içerisinde % 40, takip eden 2 yıl içerisinde ise %30 düzeyine; henüz veri tabanlı kontrol ve izleme sistemi bulunmayanlar ise su kayıp oranlarını bu yönetmeliğin yürürlük tarihinden itibaren 3 yıl içerisinde % 40, takip eden 2 yıl içerisinde ise %30 düzeyine indirmekle yükümlüdürler. Bu kapsamda aşağıdaki faaliyetler yürütülür: a) Sistemin hidrolik modellemesinin yapılması (bunun için tüm şebekenin CBS ortamına aktarılması ve sürekli güncellenmesi gerekir), b) Şebekede basınç yönetiminin yapılması; en yüksek statik basıncın 80 mss.ten 60 mss düzeyine indirilmesi, bu kapsamda gerekli yerlerde basınç düşürme/kırıcı vanaların monte edilmesi, c) Şebekelerin projelendirme aşamasında abone sayısı 5000 aboneyi geçmeyecek şekilde alt bölgeler olarak tasarlanması, mevcut şebekelerin ise abone sayısı 5000 aboneyi geçmeyecek şekilde alt bölgelere ayrılması, d) Sürekli takip ve bakım-onarım çalışmaları ile aktif su kayıpları ile mücadele edilmesi. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Bilgi Verme Yükümlülüğü ve İdari Yaptırımlar Bilgi verme yükümlülüğü MADDE 11 (1) Su şirketleri/belediyeler, su tüketimine ilişkin, bu yönetmeliğin Ek-? inde yayınlanan formattaki raporu her yıl Kasım ayının sonunda Bakanlığa yazılı olarak gönderir. (2) Su şirketleri/belediyeler, bu bilgilerin doğruluğunun tespiti amacıyla Bakanlığın yerinde yapacağı denetleme ve incelemeler için talep edilen her türlü bilgi ve belgeyi vermek ve gereken şartları sağlamak zorundadır. İdari yaptırımlar MADDE 12 (1) Bakanlık tarafından yapılan tespit ve/veya denetimler sonucu gerçek veya tüzel kişilere, 4/7/2011 tarihli ve 27984 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 645 sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname nin 2 nci ve 9 uncu maddelerine dayanılarak idari yaptırımlar uygulanır. BEŞİNCİ BÖLÜM Çeşitli ve Son Hükümler 4
Düzenleme yetkisi MADDE 13 (1) Bakanlık, bu Yönetmeliğin uygulanmasını sağlamak üzere her türlü alt düzenlemeyi yapmaya yetkilidir. Yürürlük MADDE 14 - (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 15 (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Orman ve Su İşleri Bakanı yürütür. 5