DİNİMİZ İSLAM www.dinimizislam.com Hac Rehberi Künye Sahibi: Mehmet Ali Demirbaş Gazeteci Yazar 29 Ekim Cad. No:23 Kat:4 Yenibosna İstanbul Tel: (0212) 454 38 20 mehmetali.demirbas@tg.com.tr Hazırlayan: www.bizimsahife.org 1
İ Ç İ N D E K İ L E R Haccın hükmü 3 Haccın fazileti 3 Hac çeşitleri 4 Haccın şartları 5 Vekaleten Hac 7 Haccın farzları 8 İhram ve hükümleri 8 Haccın vacipleri 11 Haccın sünnetleri 12 Haccın edepleri 16 İfrad haccı nasıl yapılır 16 Temettü haccı nasıl yapılır 18 Kıran haccı nasıl yapılır 19 Hacda ceza gerektiren hususlar 21 Medine ve Kabr-i saadeti ziyaret 22 Umre nedir, nasıl yapılır 27 Hacdan önce ve hacda ziyaret yerleri 29 Hacda hastalanmamak için 30 Farzın yanında nafilenin kıymeti 31 Ölen babanın yerine hac 33 Kadınların hacca gitmesi 34 Şeytan taşlamak 39 Farz ile haram çakışınca 40 Hacer-i esvedi öpmek 41 Hac yolunda ölen 41 Hacca görevli gitmek 42 Haccın sahih olması için 42 Haccı mebrur 43 Mekke de mukimlik 43 Umre yapana hac farz olmaz 45 Dini kuralları koyan Allah tır 45 Hacıları karşılamak ziyafet vermek 47 Hacılara (Hacı) demek 48 Hacda günah işlemek 49 Zemzem içmek 50 Nafile hac ve umreden kıymetli olan 50 Hacda mezhep taklidi 51 Hac ile ilgili çeşitli sorular 52 Hacla ilgili kelimelerin manaları 57 Arapça-Türkçe Kılavuz 61 Borçlu hacca gidebilir mi? 69 Hac ayları 70 Umreye gitmenin önemi 70 2
Hac Rehberi Haccın hükmü İslam ın 5. şartı hacdır. Yani gücü yetenin ömründe bir kere, Kâbe-i Muazzama ya gidip, oraya mahsus ibadetleri yapması farzdır. İkinci ve daha sonra yapılan haclar nafile olur. Hac, ıstılahta, belli bir yeri, belli bir zamanda, belli şeyleri yaparak ziyaret etmek demektir. Bu belli şeylere Menâsik denir. Menâsikten herbirine Nüsük denir. Nüsük, ibadet demektir. Haccın fazileti Gücü yetenin, ömründe bir kere Kâbe ye gidip, oraya mahsus ibadetleri yapması farzdır. Daha sonra yapılan haclar, nafile olur. Farz olan hacca gitmeye çalışmalı! Bir kere farz olan haccı yapmak, 20 kere Allah yolunda savaşmaktan daha sevabdır. Hadis-i şerifte, (Hac, suyun kirleri temizlediği gibi, günahları yok eder) buyuruldu. (Taberani) Kabul olan hac, namaz, oruç ve zekât borçlarının affına sebep olmaz. Bunları geciktirme günahlarının affına sebep olur. Kul borçları verilmezse veya helalleşilmezse ödenmiş olmaz. Kul ve Hak borçlarından başka günahlar affedilir. Hadis-i şerifte (Arafat ta vakfeye durup da günahlarının affedilmediğini zanneden, büyük günaha girmiş olur) buyuruldu. (Hatib) Haccın sahih olması için, vaktinde yapılması gerekir. Kabul olması için de, haccın sahih olması, o kimsenin itikadının düzgün olması, bid at ehli olmaması gibi şartları vardır. Hadis-i şerifte, (Bid at işleyenin orucu, haccı, cihadı kabul olmaz) buyuruldu. (Deylemi) Haccın kabul olması için, haccın farzlarını, vaciplerini, ve sünnetlerini eksiksiz yapmaya çalışmalı, niyeti düzeltmeli, riya karıştırmamalı, ihlasla hareket etmeli ve helal para ile gitmelidir. Ticareti, dünyalık işleri hac işine karıştırmamalıdır. Borçları varsa ödemeli, hak sahipleriyle helalleşmeli, günahlarına tevbe etmelidir. Bunlara riayet edilerek yapılan hac makbul olur. Hadis-i şeriflerde, (Hac edin ki muhtaç olmayasınız. Yolculuk edin ki sıhhate kavuşasınız) ve (Hac zenginliğe, zina fakirliğe sebep olur) buyuruldu. (Taberani-Şir a) Hacca giderken orada ölmekten korkmamalıdır. Hatta hac yolunda ölmeyi ganimet bilmelidir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Hacca giderken veya gelirken ölenin geçmiş günahları af olur. O kimse hesaba çekilmeden azap görmeden Cennete girer.) [İsfehani] Hacca giden, başkalarına sıkıntı vermediği gibi onlardan gelecek sıkıntılara da katlanmalı, yumuşak davranmalıdır. Hadis-i şerifte (Yumuşak 3
davranmayan hayır yapmamış olur) buyuruldu. Sert, kırıcı olmaktan da kaçmalıdır. Hadis-i şerifte, (Sertlikten ve çirkin şeyden sakının. Yumuşaklık insanı süsler, çirkinliği giderir) buyuruldu. (Müslim) Hacca gidip gelenin değil, haccı kabul olanın günahları af olur. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki: (Kabul olan bir hac, geçmiş günahları yok eder.) [Beyheki] (Haccedip, kötü söz söylemeyen ve doğruluktan ayrılmayan, anasından doğduğu günkü gibi günahsız olur.) [Buhari] (Hacca giderken yolda ölene, kıyamete kadar hac, cihada giderken de ölene, kıyamete kadar cihad sevabı yazılır.) [Ebu Ya la] Hac yolunda harcanan paranın fazileti de çoktur. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki: (Hac için harcanan mala, Allah yolunda harcanan mala verildiği gibi yediyüz misli sevap verilir.) [Beyheki] (Hacı, fakirleşmez.) [Bezzar] (Hacceden zenginleşir.) [Hakim] Sual: Haccı kabul olan insanın namaz, oruç, zekât gibi kaza borçları affolmadığı gibi, geciktirme, yani vaktinden sonraya bırakma günahları da mı affolmuyor? Tehir, yani geciktirme günahları affolur. Hacc-ı ekber nedir? Sual: (Arefe günü cumaya rastlayan farz hacca, hacc-ı ekber denilir) sözü doğru mudur? Farz olan hacca, hacc-ı ekber, umreye ise, hacc-ı asgar denir. Arefe günü cumaya rastlarsa, 70 hac sevabı hâsıl olur. Halk arasında buna hacc-ı ekber deniliyorsa da, bu söz doğru değildir. (S. Ebediyye) Hac çeşitleri Üç türlü hac vardır: 1- İfrad hac: Bu haccı yapana müfrid hacı denir. İhrama girerken, yalnız hac yapmaya niyet eden kimsedir. Mekke de oturanlar, yalnız müfrid hacı olur. 2- Kıran hac: Bu haccı yapana karin hacı denir. Hacla umreye birlikte niyet eden kimsedir. Önce umre için tavaf ve sa y edip, sonra ihramını çıkarmadan ve tıraş olmadan, hac günlerinde hac için, tekrar tavaf ve sa y yapar. 3- Temettü hac: Bu haccı yapana mütemetti hacı denir. Hac aylarında, yani şevval, zilkade ile, zilhiccenin ilk on gününde umre yapmak için ihrama girip ve umre için tavaf ve sa y yapıp ve tıraş olup, ihramdan çıkar. Memleketine gitmeyerek, o sene, terviye gününde veya daha önce, hac için 4
ihrama girerek müfrid hacı gibi hac yapar. Yalnız, tavaf-ı ziyaretten sonra da sa y yapar. Karin ve mütemetti hacıların şükür kurbanı kesmesi vacibdir. Temettü veya kıran haccı yapanlardan, kurbanlık hayvan bulunmaması veya alınamaması sebebiyle, kurban kesme imkânı olmayanlar, üç gün hac esnasında, yedi gün hacdan sonra olmak üzere on gün oruç tutarlar. İlk üç günün, ihrama girdikten sonra, hac ayları içinde ve kurban bayramının ilk gününden önce Mekke de tutulmuş olması zorunludur. Kurban kesme imkânı elde edilebileceği ümidiyle, bu üç günlük orucun son vaktine kadar geciktirilmesi yani Arefe günü tamamlanmak üzere 7, 8 ve 9 Zilhicce günlerinde tutulması efdaldir. Temettü haccında bu oruç henüz hac için ihrama girilmeden, umre ihramından sonra da tutulabilir. Haccın şartları Sual: Haccın şartları nelerdir? Haccın vücub ve eda şartları vardır. Vücub şartları şunlardır: 1- Müslüman olmak. 2- Kâfir ülkesinde olanın, haccın farz olduğunu işitmesi. 3- Akıl baliğ olmak. 4- Hür olmak. 5- Nafakadan fazla olarak, hacca götürüp getirecek ve evindekilere yetecek kadar parası olmak. 6- Hac vaktinin gelmiş olması. [Hac vakti, arefe ve bayram günleri olmak üzere, 5 gündür.] 7- Hacca gidemeyecek kadar, kör, hasta, ihtiyar ve sakat olmamak. Eda şartları da şunlardır: 1- Hapsedilmiş veya yasaklı olmamak. 2- Hac için gideceği yolda ve hac yerinde selamet ve emniyet olması. 3- Kadının, kocasının veya ebedi mahrem akrabasından fâsık ve mürted olmayan akıl baliğ veya mürâhık bir erkekle beraber gitmesi lazımdır. Bunun yol parasını verecek kadar, kadının zengin olması da lazımdır. Hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Kadın, yanında bir mahremi olmadan hacca gidemez!) [Bezzar] [Şafii de, mahremsiz olarak, kadınlar farz olan hacca gidebilir. Kadının mahreminin hac yolunda ölmesi, Şafii yi taklit etmesi için özür olur.] Erkeksiz kadın hacca gidemez. Giderse, haccı sahih olursa da, haramdır. Erkeğiyle gidince de, otelde, tavafta, say da ve taş atarken, erkekler arasına karışması haccın sevabını giderdiği gibi, büyük günaha da girer. 4- Kadın, iddet halinde olmamak. [Vücub şartları bulunmakla beraber, eda şartları da kendisinde bulunanın, 5
o yıl hacca gitmesi farz olur. O yıl, hac yolunda ölürse hac sâkıt olur. Vekil gönderilmesi için vasiyet etmesi gerekmez. O yıl gitmezse, günah olur. Sonraki yıllarda, hac yolunda veya evinde hasta, hapis veya sakat olursa, yerine başkasını, bedel [vekil] göndermesi veya bunun için vasiyet etmesi gerekir. Vekil gönderdikten sonra iyi olursa, kendinin gitmesi de lazım olur. Sonraki senelerde hacca giderse, tehir günahı af olur.] Hac için zenginliğin ölçüsü Sual: Hacca gitmek için nisab nedir? Zekât nisabına malik olanın hacca gitmesi farz mıdır? Zekât nisabına malik olmasa da, ihtiyacından fazla olarak, hacca götürüp getirecek ve geride kalanlara yetecek kadar parası olana, diğer şartlar da kendisinde varsa, hacca gitmek farz olur. İhtiyaç eşyasının birincisi nafakadır. Nafaka, mutfak eşyasıyla birlikte yiyecek, giyecek ve ev eşyasıyla evdir. Binek hayvanı veya arabası, sanat aletleri, meslek veya ders kitapları da ihtiyaç eşyası sayılır. Bir senelik yiyecek veya parası, nafaka sayılır. Tüccarın, esnafın, çiftçinin kendi memleketlerinde âdet olan sermayeleri de, hac için ihtiyaç eşyasıdır. (Redd-ül-muhtar) Mekke ye yakın olan birisinin, hacca gitmesi için zengin olması gerekmez. Hacca gidebilmek için bildirilen ihtiyaç eşyalarının, mutlaka olması şart değildir. Varsa, hacca gitmek için, bunları satmak gerekmez, yoksa satın almak lazım değildir. Zekât nisabına malik bir zenginin, hacca götürüp getirecek ve evde kalan çoluk çocuğunun ihtiyaçlarını görecek kadar parası, altını yoksa, hacca gitmesi farz olmaz. Hac zamanı Sual: Bir kimsede, hac vakti gelmeden önce, haccın vücub şartları bulunsa, hac kendisine farz olur mu? Yoksa bu şartların hac zamanında mı kendisinde bulunması gerekir? Vücub şartlarından birisi, hac zamanının gelmiş olmasıdır. Hac zamanı, Arefe ve bayram günleri olmak üzere, beş gündür. Yolda geçen zaman da düşünülerek, vücub şartları, bu zaman başında mevcut olan kimsenin, ömründe bir kere hacca gitmesi farz olur. (S. Ebediyye) Sual: Dul ve zengin bir anne, oğluna, (Yol masraflarını ben karşılayayım, beraber hacca gidelim) dese, oğlu da gitmese günaha girer mi? Hayır. Vücub şartlarından birisi bulunmayan kimsenin hacca gitmesi farz olmaz. Vücub şartlarını temin etmek lazım değildir. Mesela, hacca gitmesi için, kendisine hediye edilen parayı alması gerekmez. 6
Haccı geciktirmek Sual: Hac kendisine farz olan kimsenin, haccı sonraki senelere bırakması caiz midir? Hayır, caiz değildir. O sene gitmesi farzdır. Gitmezse günah olur. Eğer sonraki senelerde hacca giderse, geciktirme günahı affolur. İmam-ı Muhammed e ve imam-ı Şafii ye göreyse, sonraki senelere bırakması caizdir. Kadına haccın farz olması Sual: Hanımımın ziynet altınları nisabın üstündedir. Hacca gitmesi farz mıdır? Hanımlara haccın farz olması için; hacca gidecek veya kendisini götürecek bir mahreminin bulunması şarttır. Götürecek böyle mahremi yoksa hacca gitmez. Vefatından sonra vekil gönderilmesi için vasiyet eder. Mesela, (Yaşarken imkân bulup hacca gidemezsem, ölünce yerime vekil gönderilsin) diye vasiyette bulunur. Vekaleten Hac Sual: Ölü için vekâleten hac nasıl yapılır? Vekilin ihrama girerken emreden kimse için kalb ile niyet etmesi şarttır. Hac borcu olanın, öldükten sonra kendi için hac yapacak vekilin adını bildirerek, vasi olana emretmesi gerekir. Ölü veya ölünün vasi yaptığı yabancı kimse, vârislerden birini, diğer vârisler izin vermedikçe, vekil yapamaz. Bir kimse izin vermeden, başkasını bunun yerine hacca gönderemez. Yalnız vâris, ölen akrabası vasiyet etmemiş, yani hac parası ayırmamışsa, kendine miras kalan parayla, onun yerine hacca gidebilir veya başkasını gönderebilir. Böylece ana babasını hac borcundan kurtarmış olur. İstanbul daki bir kimsenin babası Erzurum da sakinken ölse, babası vasiyet etmediyse, babası için birini vekil gönderirse, Erzurum dan göndermesi farzdır. Başka yerden göndermesi Hanefi de caiz değildir. Şafii mezhebinde Mikât dışındaki her yerden göndermesi caizdir. Hatta hacca giden birine para vererek, Mekke-i Mükerreme de bir vekil bulup, babası için, buna Mikâttan hac yaptırtması Şafii de caizdir. Hanefi olanlar, paraları az ise, Şafii mezhebini taklit ederek, vasiyet etmemiş ana ve baba ve yakınları için Mekke de vekil tutabilirler. Fakat, parayı verirken, Şafii mezhebini taklit ediyorum diye niyet etmesi lazımdır. Mahrem erkeği bulunmayan kadın, ihtiyarlayınca veya iyi olmayacak bir hastalığa yakalanınca, yerine vekil gönderir. Daha önce göndermez. Sual: Zengin dul bir kadının hacca götürecek erkek mahremi bulunmazsa, hac kendinden sakıt olur mu? 7
Hacca götürecek mahremi yoksa vefatından sonra vekil gönderilmesi için vasiyet eder. Sual: Hac yapmamış kimselerin ve kadınların, başkalarının vekili olarak hacca gitmeleri caiz midir? Hanefi de caiz, Şafii de caiz değildir. (S. Ebediyye) Sual: Ölen yabancı birinin veya yakınlarının yerine vekâleten hacca gitmek caiz midir? Bir kimse izin vermeden, başkasının, bunun yerine hacca gönderilmesi caiz değildir. Yalnız vâris, ölen akrabası, vasiyet etmemiş, yani hac parası ayırmamışsa, kendine miras kalan parayla, onun yerine hacca gidebilir veya başkasını gönderebilir. Böylece ana babasını hac borcundan kurtarmış olur. Onları borçtan kurtarması, kendine on hac sevabı kazandırır. (S. Ebediyye) Vekil mürted olsa Sual: Hacca vekâleten gönderdiğimiz kimse, sonraki seneler mürted olsa, yeniden Müslüman birini göndermek gerekir mi? Hayır. Haccın farzları Haccın farzları üçtür. Biri yapılmazsa hac sahih olmaz. 1- Haccı ihramlı yapmaktır. 2- Vakfeye durmak. (Arefe günü, Arafat ın, Vadi-yi Urene denilen yerinden başka herhangi bir yerinde, öğle ve ikindi namazlarından sonra vakfeye durulur.) 3- Kâbe-i Muazzamayı Tavaf-ı Ziyaret etmektir. Tavaf, Mescid-i Haram içinde Kâbe-i Muazzama etrafında dönmek demektir. Dördü farz, üçü vacip olmak üzere yedi kere dönülür. Zemzem kuyusunun ve Makam-ı İbrahim in dışından dolaşarak da tavaf etmek caizdir. Kadınlar tavafta, Kâbe ye yaklaşmamaları efdaldir. Kadına dokunmak ihtimali çok ise, Şafii lerin Hanefi yi veya Maliki yi taklit etmesi lazım olur. Tavafı mescid dışından yapması caiz değildir. Tavafa niyet etmek de, ayrıca farzdır. Tavaf-ı ziyareti Arafat tan sonra da yapmak da farzdır. Tavaf ederken ve sa y ederken, ezan okunursa, bunlar bırakılıp, namazdan sonra tamamlanır. İhram ve hükümleri İhram, iki parçalı bez olup, iple bağlanmaz, düğümlenmez ve kancalı iğne ile tutturulmaz. Hac, umre, ticaret veya herhangi bir şey için uzaktan gelenlerin, mikât denilen yerleri, ihramsız geçerek, Mekke-i Mükerreme 8
Haremi ne girmeleri haramdır. Geçenin, geri mikâta gelip ihrama girmesi lazımdır. İhrama girmezse, kurban kesmek lazım olur. Mikât denilen yerler ile, Harem-i Mekke arasına Hil denir. Mikâttan geçerken, bir iş için Hil de kalmaya niyet edenlerin ve Hil de oturanların, hacdan başka niyet ile ihramsız hareme girmeleri caizdir. Mikât yerlerini geçerken, niyet ederek ve telbiye yaparak, usulü ile, ihrama girilir. Mikât yerinden önce, hatta kendi memleketinde de giymek caiz ve daha iyidir. İhram giyene yasak olanlar İhrama giren kimseye ihramlı bulunduğu sürede (ihramdan çıkıncaya kadar) diğer zamanlarda helal olan bazı fiil ve davranışları yapması yasak olur. İşte bunlara ihram yasakları denir. Bu yasaklar şunlardır: 1- Saç veya sakal tıraşı olmak, bıyıkları kesmek. 2- Kasık ve koltuk altı kıllarını yolmak veya tıraş etmek. 3- Vücudun diğer yerlerindeki kılları koparmak veya kesmek 4- Tırnak kesmek. 5- Vücuda veya ihrama (kadınlar elbiselerine) güzel koku sürmek, kokulu sabun kullanmak. 6- Giyim eşyası olarak hazırlanmış (dikilmiş veya örülmüş) şeyleri giymek. Normal şekilde giymeksizin, palto, pardösü, gömlek ve benzeri giyim eşyasını omuza almak veya bunları yatarken baş açıkta kalmak şartı ile üzerine örtmek yasak değildir. 7- Başını ve yüzünü örtmek, takke bere giymek veya başa sarık sarmak. 8- Eldiven, çorap veya topukları kapalı ayakkabı giymek. Giyimle ilgili yasaklar sadece erkeklere aittir. Hanımlar normal elbiselerini giyerler, ihram süresince, sadece yüzlerini örtmezler. 9- Cinsi ilişki veya öpüşmek, oynaşmak, şehvetle tutmak... gibi cinsi ilişkiye götüren davranışlarda bulunmak. 10- Şehevi duyguları tahrik edici şeyleri konuşmak. 11- Tâ attan ayrılıp, haram fiilleri yapmak. 12- Başkaları ile tartışmak, kavga etmek, sövmek, kötü söz ve davranışlarla gönül kırmak. 13- Eti ister yensin ister yenmesin her türlü kara avını avlamak. 14- Avcıya avını göstermek veya avlanmak konusunda yardımcı olmak. 15- Av hayvanlarına zarar vermek. 16- Harem bölgesinde kendiliğinden çıkan ot ve ağaçların koparılması, ister ihramlı, ister ihramsız herkes için yasaktır. 17- Hatmi ile başını yıkamak. 18- Hamama girmek. 19- Kendi üzerinde bulunan biti öldürmek ve öldürmek için göstermek. Bunları bilerek veya bilmeyerek, unutarak yapanlara, kurban, sadaka cezaları lazım olur. Ceza olarak kesilen kurbanın etinden sahibi yiyemez. İfrad 9
hacda bir kurban icap ettiren suçu, kârin hacı işlerse, biri umre için, iki kesmesi lazımdır. İhramlıya yasak olmayanlar İhramlıya yasak olmayanlar şunlardır: 1- Başına dokundurmamak şartı ile, herhangi bir şeyin altında ve gölgesinde oturmak. Şemsiye kullanmak. 2- Yıkanmak, kokusuz sabun kullanmak. 3- İhram örtülerini yıkamak veya değiştirmek. 4- Kıl koparmadan kaşınmak, gözde biten kılı veya kırılmış tırnağı koparmak. 5- Diş fırçalamak, sürme çekmek. 6- Diş çektirmek, kan aldırmak, iğne vurulmak, yara üzerine sargı sarmak. 7- Güzel koku satan dükkanda oturmak veya güzel koku satın almak. 8- Yüzük, kol saati takmak ve silah taşımak, bele kuşak, para kesesi, kemer bağlamak, omuza çanta asmak. 9- Kollarını giymeden palto veya ceket gibi dikilmiş bir elbiseyi omuzlarına almak. 10- Yorgan, battaniye veya herhangi bir örtü ile yüz ve baş hariç, vücudun diğer kısımlarını örtmek. 11- Balık vb. su ürünlerini avlamak. 12- Kendi emri olmadan, ihramsız kişi tarafından avlanan kara avının etinden yemek. 13- Karga, çaylak, yılan, akrep, fare, sinek, karınca, pire, arı, kene, keler, kelebek, kaplumbağa gibi av hayvanı olmayan hayvan veya haşerelerle, kuduz ve saldırgan köpek, kurt ve kaplan gibi yırtıcı hayvanları öldürmek. 14- Pire, her türlü sinek, başkasının üzerinde bulunan biti, fare, yılan, akrep, kurt, çaylak gibi zararlı ve insana saldıran hayvanları öldürmek. 15- Terlik gibi üstü açık ayakkabı giymek. 16- Bit ölmemek ve saç dökülmemek üzere kaşımak. 17- Renkli ihram giymek. 18- Gusletmek. 19- Başı âdet olmayan şey ile [tas, tepsi] örtmek, paket gibi şeyler koymak. 20- İnsanların dikip yetiştirdiği sebze ve ağaçları koparmak. 21- Düşman ile dövüşmek. 22- Kadınların deriye değmemek üzere yüzlerini örtmeleri ve dikilmiş elbise, mest, çorap giymeleri, örtü altına ziynet eşyası takmaları caizdir. Bir hacı, Arefe günü, öğle ezanından bayramın birinci günü, sabah namazı vaktine kadar olan zaman içinde, Arafat ta biraz dursa veya ihramlı olarak Arafat tan geçse veya ihramlandıktan sonra hasta olup uykuda iken, baygın sedye içinde veya başka bir şeyle taşınarak nüsükler yaptırılırsa veyahut ihrama girmeden önce, hasta olan, bayılan yerine başkası ihrama 10
girip, bu uyanmadan, ayılmadan önce, o bunun yerine de nüsükleri ayrıca yaparsa veya Arefe günü olduğunu bilmeyerek, Arafat ta dursa, haccı sahih ve tavaf-ı kudum sakıt olur. O yerin Arafat olduğunu bilmek ve niyet etmek lazım değildir. O gün veya gece, Arafat ta bulunmayan veya Arafat tan geçmeyen hacı olmaz. Haccın vacipleri Haccın vacipleri şunlardır: 1- Tavafa hacer-i esved veya hizasından başlamak. 2- İhram yasaklarına uymak. 3- Tavafı yürüyerek yapmak. 4- Arefe günü, akşam ve yatsı namazlarını yatsı vakti girdikten sonra Müzdelife de cem-i tehir ile kılmak. Hanefi mezhebinde vaciptir. 5- Umre sa yinin, umre tavafından sonra, henüz tıraş olmadan, ihramlı olarak yapılması vaciptir. 6- Şeytan taşlama, kurban kesme, saç tıraşı vacip olup ayrıca bu sıraya riayet de vaciptir. 7- Tavafı kudumden sonra ve hac ayları içinde olmak şartı ile, Safâ ile Merve tepeleri arasında, yedi kere sa y etmek, yani, usulü ile yürümek. Tavafsız sa y sahih olmaz. 8- Arafat tan dönüşte, Müzdelife de vakfeye durmak. 9- Minâ da şeytan taşlamak, yani üç gün, temiz taş veya teyemmüm caiz olan şey atmak. 10- İhramdan çıkmadan önce, başın en az dörtte birini ustura ile tıraş ettirmek veya en az üç santim, kendisi veya başkası kırkmak. Berber veya ustura bulamamak özür sayılmaz. Saçsız olan veya başı yaralı olan da usturayı değmeden baştan geçirir. Kadın, saçını tıraş etmez. Makasla biraz keser. 11- Afaki yani Mikât denilen yerlerden daha uzak memleketlerin hacıları, Mekke den son ayrılacağı gün, tavaf-ı sadr yani tavaf-ı veda yapmak. Hayzlı kadına bu vacip değildir. 12- Arafat ta, güneş battıktan sonra da, biraz kalmak. Güneş batmadan önce, Arafat meydanından dışarı çıkanın kurban kesmesi lazım olur. 13- Tavafı ziyarette Kâbe-i muazzama etrafında dörtten sonra üç kere daha dönmek. 14- Tavafta abdestsiz veya cünüp olmamak. 15- Üzerindeki elbise temiz olmak. 16- Tavaf yaparken, Hatim denilen yerin dışından dolaşmak. 17- Tavafta Kâbe-i muazzama, sol tarafta kalmak. 18- Tavafı ziyareti, bayramın üçüncü gününün güneş batıncaya kadar yapmak. 11
19- Tavaf ederken avret yeri kapalı olmak (Kadın için çok mühimdir). 20- Safâ tepesi ile Merve arasında sa y ederken, Safâ dan başlamak. 21- Safâ tepesine çıkınca, Kâbe ye dönüp, tekbir, tehlil ve salâvat getirmek ve dua etmek. Sonra, Merve ye doğru yürümek. Safâ dan Merve ye dört, Merve den Safâ ya 3 kere gidilir. 22- Her tavaftan sonra, Mescid-i haram içinde iki rekat namaz kılmak. 23- Şeytan taşlamasını bayram günlerinde yapmak. 24- Tıraşı, bayramın birinci günü ve Harem hududu içinde yapmak. 25- Sa yı yürüyerek yapmaktır. (İki yeşil direk arasında erkek hızlı, kadın yavaş gider.) 26- Kıran ve temettü hac yapan, şükür kurbanı kesmek. 27- Kurbanı, bayramın birinci günü kesmek. 28- Cima gibi yasak olan şeyler, Arafat ta durmadan önce yapılırsa, haccı bozar. Bunları Arafat tan önce yapmamak farzdır. Cimadan başkalarını, ihramdan çıkıncaya, cimaı tavaf-ı ziyareti yapıncaya kadar terk etmek vaciptir. Bilerek veya bilmeyerek, bir vacibi vaktinde ve yerinde yapmayana ceza lazım olur. Hastalık, ihtiyarlık veya kalabalık gibi bir özürle terk edince bir şey lazım gelmez. Bir vekile yaptırması lazım olmaz. Hayzlı, nifaslı kadın Mescid-i harama giremez. Tavaftan başka nüsükleri yapar. Tavafı ziyareti temizlenince yapar. Her günün nüsükü, sonraki gecesinde de yapılabilir. Haccın sünnetleri Haccın sünnetleri şunlardır: 1- Âfâki olanların hemen mescidi harama giderek tavaf-ı kudum yapmaları. Kâbe yi görünce tekbir, tehlil ve dua edilir. Erkekler, Hacer-i esvede el ve yüz sürer. Tavaf-ı kudumden sonra ve iki rekat namazdan sonra, Safâ ile Merve arasında sa y yapılır. Bundan sonra, ihramdan çıkmadan, Mekke şehrinde oturup, terviye gününe kadar, istenildiği miktar, nafile tavaf yapılır. Müfrid olan ve kârin olan hacılar, taş atıp, tıraş oluncaya kadar ihramdan çıkmayacağı için, ihramın yasakladığı şeylerden, her gün sakınmaları lazım olur. Mescid-i haram içinde namaz kılanların önünden geçmek günah değildir. 2- İmamın üç yerde hutbe okumasıdır. Birisi Zilhicce ayının yedinci günü Mekke de; ikincisi dokuzuncu günü, öğle namazı olunca, öğle ve ikindi namazlarından önce, Arafat ta; üçüncüsü, onbirinci günü, Minâ da okunur. Arafat ta hutbe bitince öğle ve hemen sonra ikindi namazı cemaat ile kılınır. İmama yetişemeyen ikindi namazını ikindi vaktinde kılar namazdan sonra imam ve cemaat Mescid-i Nemre de Mevkıfe kıbleye karşı ayakta veya oturarak vakfeye durur. Cebeli Rahme kayaları üstüne çıkmak ve vakfe için niyet lazım değildir. 12
3- Arafat a gitmek için, Mekke den Terviye [Zilhiccenin sekizinci] günü, sabah namazından sonra çıkmak. [Mekke den Minâ ya gidilir]. 4- Arefe gününden önceki ve bayramın birinci günü, ikinci ve üçüncü geceleri Minâ da yatmak. (Üçüncü gece ve günü Minâ da kalmak mecburi değildir.) 5- Arafat a gitmek için, Minâ da, güneş doğduktan sonra yola çıkmak. 6- Arefe gecesi Müzdelife de yatmak. Arafat tan Müzdelife ye gelip, burada, yatsı vakti olunca, akşam ve yatsı namazları birbiri ardınca, cemaat ile kılınır. Akşam namazını Arafat ta veya yolda kılanın, yatsının vakti çıkmadan Müzdelife ye gelirse, burada tekrâr cemaat ile veya yalnız olarak, yatsı ile birlikte kılması lazımdır. 7- Müzdelife de, vakfeye, fecr ağardıktan sonra durmak. Gece Müzdelife de yatıp, fecr açılırken, sabah namazını hemen kılıp, sonra, Meş arilharam denilen yerde, ortalık aydınlanıncaya kadar, vakfeye durulur. Güneş doğmadan önce, Minâ ya hareket edilir. Yolda Muhasser denilen vâdide durmamalıdır. Burası Eshâb-ı fil durak yeridir. 8- Minâ ya gelince Mescid-i hif e en uzak olan ve Cemre-i Akâ be denilen yerde, sağ elin baş ve şehadet parmakları ile, iki buçuk metreden veya daha uzaktan, Cemre yerini gösteren duvarın dibine nohut kadar yedi taş atılır. Duvarın üstüne veya insana, hayvana çarptıktan sonra dibine düşerse caiz olur. Ertesi fecre kadar caiz ise de, o gün öğleden önce atmak sünnettir. Sonra, hiç durmadan buradan gidilip, isterse kurban keser. Çünkü seferi olana kurban kesmek vacip değildir. Seferi olan hacıların, müfrid oldukları zaman kurban kesmeleri vacip değildir. Kurbandan sonra tıraş olur ve ihramdan çıkar. Bayramın birinci günü Minâ da olanlar ve bütün hacılar, bayram namazı kılmaz. Sonra, o gün veya ertesi gün veya daha ertesi gün Mekke ye gidip Mescid içinden niyet ederek Tavaf-ı ziyaret yapar. Buna Tavaf-ül ifâda da denilir. Tavafı ziyareti ve tıraşı bayramın üçüncü günü güneş battıktan sonraya bırakmak mekruhtur ve kurban kesmek lazım olur. Yalnız baygın olan kişinin yerine başkası tavaf yapılabilir. Tavafı ziyarette Reml ve Sa y yapılmaz. Tavaf namazından sonra Minâ ya gelir. Öğle namazını Mekke de veya Minâ da kılar. Bayramın ikinci günü, öğle namazından sonra Minâ da hutbe okunur. Hutbeden sonra, üç ayrı yerde, yedişer taş atılır. Mescid-i Hif e yakın olandan başlanır. Üçüncü günü de böyle yedişer taş atılır ki, hepsi kırk dokuz taş olur. Bunları öğleden önce atmak caiz değil veya mekruhtur. Üçüncü günü güneş batmadan önce, Minâ dan ayrılır. Dördüncü gün de Minâ da kalıp, fecrden güneşin gurubuna kadar dilediği zaman yirmi bir taş atmak müstehabdır. Dördüncü günü fecre kadar Minâ da kalıp taş atmadan ayrılırsa, koyun kesmek lazım olur. Birinci ve ikinci yerlerinden taş attıktan sonra, kollar omuz hizasına kaldırılarak ve el ayaları semaya ve kıbleye çevrilerek dua edilir. Atılacak yetmiş taş, Müzdelife de veya yolda toplanır. Hayvan üstünde taş 13
atmak caizdir. Tavaf-ı sadr) dan sonra, zemzem suyu içilir. Kâbe nin kapı eşiği öpülür. Göğüs ve sağ yanak Mültezem denilen yere sürülür. Sonra, Kâbe perdesine yapışıp, bildiği duaları okur. Ağlayarak Mescid kapısından dışarı çıkar. 9- Arafat ta, vakfeden önce gusletmek. 10- Minâ dan Mekke ye son dönüşte, önce Ebtah denilen vadiye gelip, burada bir miktar durmaktır. Buradan Mekke ye gelip dilediği kadar kalır. 11- Hacca giderken, muhtaç olmayan ana, babadan, alacaklılardan, kefilinden izin almak sünnettir. Ana baba muhtaç ise, izinsiz gitmek haramdır. Nafaka bırakmadı ise, hanımından izinsiz gitmesi de haram olur. Mekke şehrine Mu alla kapısından, Mescide Babüsselam dan ve gündüz girmek müstehaptır. Haccın sünnetini yapmayana ceza lazım gelmez. Mekruh olur, sevabı azalır. İhramla ilgili sünnetler: 1- İhrama girerken gusletmek veya abdest almak. 2- İhrama girmeden önce 2 rekat namaz kılmak. 3- Erkekler izar ve rida denilen iki parça örtüye sarınmak. 4- İhramlı bulunduğu sürede her fırsatta telbiye söylemek. 5- Telbiyeyi her başlayışta 3 defa tekrarlamak. 6- Telbiyeden sonra salevat-ı şerife, salevattan sonra dua ve niyazda bulunmak. Mekke ve Kâbe ile ilgili sünnetler: 1- Mekke ye mümkünse gündüz girmek (müstehaptır) 2- Mekke ye girmeden önce mümkünse gusletmek veya abdest almak. 3- Kâbe yi görünce dua etmek. 4- Kâbe nin önüne gelince tekbir ve tehlil getirmek. 5- Mültezem de yüzü ve göğsü Kâbe duvarına yapıştırıp, dua ve niyazda bulunmak. Tavaf ile ilgili sünnetler: 1- Tavafa başlarken Hacer-i Esved in hizasına Rükn-i Yemâni cihetinden doğru gelmek. 2- Tavafa başlarken ve her şavtın sonunda Hacer-i Esved i istilam etmek. 3- Sonunda sa y yapılacak tavaflarda erkekler ıstıba ve remel yapmak. 4- Bütün şavtları ard arda (ara vermeden) yapmak. 5- Nafile tavafı çok yapmak. 6- Tavaf esnasında zikir, tehlil ve dua yapmak. 7- Ziyaret tavafını bayramın ilk günü yapmak. 8- Ziyaret tavafını şeytan taşlama, kurban ve tıraştan sonra yapmak. Sa y ile ilgili sünnetler: 1- Tavaf bitince ara vermeden sa ye başlamak. 14
2- Sa ye giderken Hacer-i Esved i istilam etmek. 3- Safâ ve Merve de Kâbe görülebilecek kadar yükseğe çıkıp, Kâbe ye dönerek tekbir, tehlil ve dua etmek. 4- Erkekler yeşil renkle ışılandırılmış sütunlar arasıda hervele yapmak, diğer yerlerde ise yavaş yürümek. 5- Bütün şavtları ara vermeden yapmak. 6- Sa yı abdestli yapmak. 7- Sa y esnasında tekbir, tehlil ve dua yapmak. Arafat ve Vakfe ile ilgili sünnetler: 1- Arafat a arefe günü güneş doğduktan sonra Minâ dan hareket etmek. 2- Öğle ve ikindi namazlarını cem-i takdim ile kılmak. 3- Zevalden sonra vakfe için mümkünse gusletmek veya abdestli bulunmak. 4- Vakfeyi Cebel-i Rahme eteklerinde yapmak. 5- Gün boyuca telbiye, zikir, tekbir, tehlil, tesbih salevat, namaz ve dua ile meşgul olmak. Müzdelife ve Vakfesi ile ilgili sünnetler: 1- Arafat tan arefe günü güneş battıktan sonra Müzdelifeye sükunetle ağır ağır inmek ve Müzdelife de Meş ar-i Haram civarında gecelemek. 2- Sabah namazını erken kılmak. 3- Vakfeyi ortalık iyice aydınlanıncaya kadar sürdürmek. Minâ ve şeytan taşlama ile ilgili sünnetler: 1- Bayram sabahı ortalık iyice aydınlandıktan sonra, güneş doğmadan Müzdelife den hareket edip, Minâ ya gelmek. 2- Vakit geçirmeden büyük şeytanı taşlamak. 3- Taşlama yaparken Mekke yi sola, Minâ yı sağ tarafa almak. 4- Taşları yaklaşık 3,5-5 m uzaktan atmak. 5- İkinci ve Üçüncü Bayram günlerinde taşları küçük- orta- büyük şeytan sırası ile atmak. 6- Küçük ve orta şeytana taş attıktan sonra dua etmek. Büyük şeytan taşlandıktan sonra hemen ayrılmak. 7- Taşları Bayramın ilk günü öğleden önce, diğer günlerde ise öğleden sonra güneş batmadan önce atmak. 8- Minâ da Mekke ye dönmekte acele edenler, bayramın üçüncü günü güneş batmadan önce Minâ dan ayrılmalı. Saçların kesilmesi ile ilgili sünnetler: 1- Erkeklerin saçlarının tamamını tıraş etmesi veya tamamını kısaltması. 2- Tıraşı ziyaret tavafından önce yapmak. Zemzemle ilgili sünnetler: 1- Veda tavafını yapıp tavaf namazını kıldıktan sonra bol bol zemzem içmek ve dökülmek. 15
2- Zemzemi Kâbe ye karşı ayakta ve Beytullaha bakarak içmek. Haccın edepleri Haccın edepleri şunlardır: 1- Hac yolculuğu için dinine, ilmine güvenilir salih kimselerle istişare etmeli. 2- Bilhassa hac yolculuğu esnasında gösterişten sakınmaya çalışmalı. 3- Varsa, kul borcunu ve kul hakkını ödeyerek onlarla helalleşmeli. 4- Tanıdıkları ile, arkadaşları ile helalleşip onların dualarını talep etmeli. 5- Dargın olduğu müslüman varsa, barışmalı. 6- Bir şeyi başkası görsün, başkası işitsin diye yapmaktan, övünmekten sakınmalı. 7- Şüpheli olmayan tam helal para ile hacca gitmeli. 8- Hacca giderken, din ve dünya işlerinde yardımcı olacak arkadaşlar bulmalı. 9- Aile fertlerinin nafakasını noksansız temin edip gitmeli. 10- Bilhassa hac yolunda Allahü teâlâdan daha fazla korkmalı. 11- Allahü teâlânın ismini çok zikretmeli. 12- Öfkelenmemeye dikkat etmeli, vakarlı olmaya çalışmalı. 13- Lüzumsuz konuşmayı ve boş şeyleri terk etmeye çalışmalı. 14- Hacla ilgili hususları iyi öğrenmeli. 15- Hac esnasında alış-veriş ve ticaret yapmaktan uzak kalmaya çalışmalı. 16- Perşembe günü çıkamazsa, Pazartesi günü yola çıkmalı. 17- Hep abdestli durmaya gayret etmeli. 18- Evinden çıkmadan önce iki rekat nafile namaz kılmalı. 19- Hac veya umreden dönünce, iki rekat nafile namaz kılmalı. [Kaza borcu olan kaza kılmalı] Seyyid Abdülhakim Arvasi hazretleri buyuruyor ki: 1- Harem-i şerife girerken sadaka verilmeli. (Mümkün olur ise her görülen fakire) 2- Sâfa ve Merve tepelerinin ortasına kadar çıkılmalı. 3- Resulullah sallallahü aleyhi ve sellem efendimize selam sırası şöyle olmalı: Esselâmü aleyke, ya Resulallah Esselâmü aleyke, ya Nebiyallah Esselâmü aleyke, ya Habiballah İfrad haccı nasıl yapılır Mikâttan önce: 1- Tırnaklar kesilir. 16
2- Koltuk altı ve kasık temizlenir. 3- Gusledilir olmazsa abdest alınır. 4- Erkek, ihramla örtünür. (Kadın elbisesini çıkarmaz) 5- Baş açık ve ayaklar çıplak olur. Mikât sınırında: İhramın sünneti olarak iki rekat nafile namaz kılınır. Birinci rekatta Kâfirun, ikinci rekatta İhlas suresini okumak iyidir. Yalnız hac için niyet ve telbiye yapılır. Böylece ihrama girilmiş olunur. İhramdan sonra: İhramdan çıkıncaya kadar ihramlıya yasak olan işlerden sakınılır. Tekbir, tehlil, salevat-ı şerife ve telbiye söylenerek yola devam edilir. Mekke-i mükerremede: 1- Gusledip veya abdest alıp Harem-i şerife giderek kudum tavafı yapılır. Bu sünnettir. 2- Tavaftan sonra iki rekat tavaf namazı kılınır. Birinci rekatta Kâfirun, ikinci rekatta İhlas suresini okumak iyidir. 3- Zemzem içilir, üstüne, başına dökmek iyi olur. 4- İhramlı olarak Mekke de kalınır. Namazları Harem-i şerifte kılmaya çalışmalıdır. İstenildiği kadar nafile tavaf yapılır. 5- Haccın sa yı kudum tavafından veya nafile bir tavaftan yahut ziyaret tavafından sonra yapılır. Terviye günü [8 Zilhicce] Terviye günü sabah namazı mümkün olursa Mekke de kılınıp Minâ ya çıkılır. Arefe günü sabah namazını müteakip Arafata hareket edilir. Arefe günü [9 zilhicce] 1- Her fırsatta telbiye, tesbih, tekbir, tehlil ve salevat okunur. [Hacılar, kendilerine, ana-baba ve bütün müslümanlara dua ederler.] 2- Öğle ve ikindi namazları, öğle vaktinde cem-i takdim ile kılınır. 3- Öğleden sonra vakfe yapılır. 4- Güneş batmadan Arafat tan ayrılmamalı. Güneş battıktan sonra, akşam namazı kılınmadan Müzdelifeye hareket edilir. 5- Akşam ve yatsı namazları Müzdelife de yatsı vaktinde cem-i tehir ile kılınır. Gece Müzdelife de kalınır. Şeytan taşlamak için taş toplanır. Bayramın birinci günü [10 zilhicce] 1- Sabah namazı kılınınca, Müzdelife de Meş aril haram a gidilip orada vakfe yapılır. 2- Ortalık ağarıp güneş doğmadan Minâ ya hareket edilir. Minâ da çadıra yerleştikten sonra: 1- Akâ be cemresine [büyük şeytana] 7 taş atılır. 2- Saçlar tamamen kesilir veya kısaltılır. Böylece ihramdan çıkılmış olur. Bayramın 2, 3 ve 4. günleri: 17
1- Bayramın ilk günü yapılmamışsa, ziyaret tavafı yapılır. [Ziyaret tavafını bayramın birinci günü yapmak daha faziletlidir.] Daha önce yapılmamışsa haccın sa yi yapılır. Bunlar üçüncü günü güneş batıncaya kadar yapılmalıdır. Yapılmamışsa vacibi zamanında yapmadığı için ceza gerekir. 2- Küçük, orta ve Akâ be Cemrelerine [üç şeytana] her gün yedişer taş atılır. Minâ dan dönünce: Veda Tavafı yapılır. Beytullaha karşı durup zemzem içilir. Yüz ve baş yıkanır. Sonra imkan bulunursa Kâbe-i şerifin yüksek eşiği öpülür. Temettü haccı nasıl yapılır Mikâttan önce: 1- Tırnaklar kesilir. 2- Koltuk altı ve kasık temizlenir. 3- Gusledilir olmazsa abdest alınır. 4- Erkek, ihramla örtünür.(kadın elbisesini çıkarmaz) 5- Baş açık ve ayaklar çıplak olur. Mikât sınırında: İhramın sünneti olarak iki rekat nafile namaz kılınır. Birinci rekatta Kâfirun, ikinci rekatta İhlas suresini okumak iyidir. Yalnız umre için niyet ve telbiye yapılır. Böylece ihrama girilmiş olunur. İhramdan sonra: İhramdan çıkıncaya kadar ihramlıya yasak olan işlerden sakınılır. Tekbir, tehlil, salevat-ı şerife ve telbiye söylenerek yola devam edilir. Mekke-i mükerremede: 1- Gusledip veya abdest alıp Harem-i şerife giderek kudum tavafı yapılır. Bu sünnettir. 2- Tavaftan sonra iki rekat tavaf namazı kılınır. Birinci rekatta Kâfirun, ikinci rekatta İhlas suresini okumak iyidir. 3- Zemzem içilir, üstüne, başına dökmek iyi olur. 4- Safâ ile Merve arasında umre nin sa yi yapılır. Sonra saçın en az dörtte biri veya tamamı kesilir yahut kısaltılır. Böylece ihramdan çıkılmış olur. 5- İhramsız olarak Mekke de kalınır. İstenildiği kadar nafile tavaf yapılabilir. Terviye günü [8 zilhicce] Terviye günü hac için niyet ve telbiye yaparak yeniden ihrama girilir. Sabah namazı mümkün olursa Mekke de kılınıp Minâ ya çıkılır. Arefe günü sabah namazını müteakip Arafata hareket edilir. Arefe günü [9 zilhicce] 1- Her fırsatta telbiye, tesbih, tekbir, tehlil ve salevat okunur. [Hacılar, 18
kendilerine, ana-baba ve bütün müslümanlara dua ederler.] 2- Öğle ve ikindi namazları, öğle vaktinde cem-i takdim ile kılınır. 3- Öğleden sonra vakfe yapılır. 4- Güneş batmadan Arafat tan ayrılmamalı. Güneş battıktan sonra, akşam namazı kılınmadan Müzdelifeye hareket edilir. 5- Akşam ve yatsı namazları Müzdelife de yatsı vaktinde cem-i tehir ile kılınır. Gece Müzdelife de kalınır. Şeytan taşlamalarında kullanılacak taşlar toplanır. Bayramın birinci günü [10 zilhicce] Sabah namazı kılınınca, Müzdelife de Meş aril haram a gidilip orada vakfe yapılır. Ortalık ağarıp güneş doğmadan Minâ ya hareket edilir. Minâ da çadıra yerleştikten sonra: 1- Akâbe cemresine [büyük şeytana] 7 taş atılır. 2- Vacip olan şükür kurbanı kesilir. Kurbanlık hayvan bulunmaması veya alınamaması sebebiyle kesemiyeceği söz konusu olursa, Zilhiccenin dokuzuna kadar 3 gün ve bayramdan sonra 7 gün daha oruç tutması lazım olur. Hepsi 10 gün olur. Bu kalan 7 gün orucu, memleketine döndüğünde de tutabilir. 3- Saçlar tamamen kesilir veya kısaltılır. Böylece ihramdan çıkılmış olur. Bayramın 2, 3 ve 4. günleri 1- Bayramın ilk günü yapılmamışsa, ziyaret tavafı yapılır. [Ziyaret tavafını bayramın birinci günü yapmak daha faziletlidir.] Daha önce yapılmamışsa haccın sa yi yapılır. Bunlar üçüncü günü güneş batıncaya kadar yapılmalıdır. Yapılmamışsa vacibi zamanında yapmadığı için ceza gerekir. 2- Küçük, orta ve Akâbe Cemrelerine [üç şeytana] her gün yedişer taş atılır. Minâ dan dönünce Veda Tavafı yapılır. Beytullaha karşı durup zemzem içilir. Yüz ve baş yıkanır. Sonra imkan bulunursa Kâbe-i şerifin yüksek eşiği öpülür. Kıran haccı nasıl yapılır Mikâttan önce: 1- Tırnaklar kesilir. 2- Koltuk altı ve kasık temizlenir. 3- Gusledilir olmazsa abdest alınır. 4- Erkek, ihramla örtünür. (Kadın elbisesini çıkarmaz) 5- Baş açık ve ayaklar çıplak olur. Mikât sınırında: İhramın sünneti olarak iki rekat nafile namaz kılınır. Birinci rekatta Kâfirun, ikinci rekatta İhlas suresini okumak iyidir. Umre ve hac için niyet ve telbiye yapılır. Böylece hem umre hem de hac için ihrama girilmiş olunur. 19
İhramdan sonra: İhramdan çıkıncaya kadar ihramlıya yasak olan işlerden sakınılır. Tekbir, tehlil, salevat-ı şerife ve telbiye söylenerek yola devam edilir. Mekke-i mükerremede: 1- Gusledip veya abdest alıp Harem-i şerife giderek umre tavafı yapılır. 2- Tavaftan sonra iki rekat tavaf namazı kılınır. Birinci rekatta Kâfirun, ikinci rekatta İhlas suresini okumak iyidir. 3- Zemzem içilir, üstüne, başına dökmek iyi olur. 4- Safâ ile Merve arasında umre nin sa yı yapılır. Böylece umre tamamlanmış olur. Fakat tıraş olunmaz, ihramdan çıkılmaz. Gerekirse sonra, hac için kudum tavafı yapılır. Haccın sa yi kudum tavafından sonra yapılabildiği gibi, nafile bir tavaftan veya ziyaret tavafından sonra da yapılabilir. 5- İhramlı olarak Mekke de kalınır. İstenildiği kadar nafile tavaf yapılır. Terviye günü [8 Zilhicce] Terviye günü mümkün olursa sabah namazı Mekke de kılınıp Minâ ya çıkılır. Arefe günü sabah namazını müteakip Arafata hareket edilir. Arefe günü [9 zilhicce] 1- Her fırsatta telbiye, tesbih, tekbir, tehlil ve salevat okunur. [Hacılar, kendilerine, ana-baba ve bütün müslümanlara dua ederler.] 2- Öğle ve ikindi namazları, öğle vaktinde cem-i takdim ile kılınır. 3- Öğleden sonra vakfe yapılır. 4- Güneş batmadan Arafat tan ayrılmamalı. Güneş battıktan sonra, akşam namazı kılınmadan Müzdelife ye hareket edilir. 5- Akşam ve yatsı namazları Müzdelife de yatsı vaktinde cem-i tehir ile kılınır. Gece Müzdelife de kalınır. Şeytan taşlamak için taş toplanır. Bayramın birinci günü [10 zilhicce] 1- Sabah namazı kılınınca, Müzdelife de Meş aril haram a gidilip orada vakfe yapılır. 2- Ortalık ağarıp güneş doğmadan Minâ ya hareket edilir. Minâ da çadıra yerleştikten sonra: 1- Akâ be cemresine [büyük şeytana] 7 taş atılır. 2- Vacip olan şükür kurbanı kesilir. Kurbanlık hayvan bulunmaması veya alınamaması sebebiyle kesemiyeceği söz konusu olursa, Zilhiccenin dokuzuna kadar 3 gün ve bayramdan sonra yedi gün daha oruç tutması lazım olur. Hepsi on gün olur. Bu kalan 7 gün orucu, memleketine döndüğünde de tutabilir. 3- Saçlar tamamen kesilir veya kısaltılır. Böylece ihramdan çıkılmış olur. Bayramın 2, 3 ve 4. günleri 1- Bayramın ilk günü yapılmamışsa, ziyaret tavafı yapılır. [Ziyaret tavafını bayramın birinci günü yapmak daha faziletlidir.] Daha önce yapılmamışsa haccın sa yi yapılır. Bunlar üçüncü günü güneş batıncaya kadar yapılmalıdır. Yapılmamışsa vacibi zamanında yapmadığı için ceza gerekir. 20
2- Küçük, orta ve Akâ be Cemrelerine [üç şeytana] her gün yedişer taş atılır. Minâ dan Dönünce Veda Tavafı yapılır. Beytullaha karşı durup zemzem içilir. Yüz ve baş yıkanır. Sonra imkan bulunursa Kâbe-i şerifin yüksek eşiği öpülür. Hacda ceza gerektiren hususlar Ceza gerektiren hususlar dört kısma ayrılır. Bunlar: 1- Bedene (deve veya sığır kesmeyi) gerektirenler 2- Dem (koyun veya keçi) kesmeyi gerektirenler 3- Sadaka vermeyi gerektirenler (Fıtra miktarı) 4- Bedelini ödemeyi gerektirenler. Bedene kesmeyi gerektirenler: 1- Arafat vakfesinden sonra ve ziyaret tavafından önce cimada bulunmak. (Arafat ta durmadan önce olursa, haccı bozar.) 2- Ziyaret tavafını cünüp olarak yapmak. Dem kesmeyi gerektirenler: 1- Kudum veya veda tavafını cünüp olarak yapmak. 2- Bir uzvun tamamına koku sürmek. 3- Saçına yağ sürmek veya kına yakmak. 4- Dikişli elbiseyi tam bir gün giymek. 5- Başını bir şeyle örtmek. 6- Tıraş olmak. 7- Koltuk veya yüz kıllarını veyahut boyun kıllarını koparmak. 8- Tırnak kesmek. 9- Haccın vaciplerinden birini terk etmek veya zamanında yapmamak. Fıtra miktarı sadaka gerektirenler: 1- Bir uzuvdan az bir yere koku sürmek. 2- Bir günden az elbise giymek. 3- Başın veya sakalın dörtte birinden daha azını tıraş etmek. 4- Bir tırnak kesmek. 5- Kudum veya veda tavafını abdestsiz yapmak. 6- Veda tavafından bir şavtı terk etmek. 7- Cemrelerde atılan taşlardan birini eksik atmak. 8- Başkasını tıraş etmek veya başkasının tırnağını kesmek. Fıtra miktarından az sadaka gerektirenler: Bit veya çekirge öldürmek Bedelini ödemeyi gerektirenler: Av hayvanı öldürmek. Ayrıca Haremin, kesilmesi haram olan bitkilerini kesmek. 21
Medine ve Kabr-i saadeti ziyaret Medine ye girerken ihrama girilmez. Mekke de ihramlı iken olan yasaklar, Medine de yasak değildir. Medine şehri uzaktan görülünce salât ve selam getirilir. Sonra, (Allahümme hâzâ haremü Nebiyyike ve mehbitü vahyike femnin aleyye biddühuli fihi vec alhü vikâyeten li minennâr ve emânen minel azâb vec alni minelfâizine bi şefaatil Mustafâ yevmelmeâb) denir. Hacdan sonra, Medine ye gidip, Resulullah efendimizin mübarek kabrini ziyaret etmek lazımdır. Medine ye girince, yalnız kabr-i Nebiyi ziyareti niyet etmeli. Mescid-i Nebide bir namaz, başka yerlerdeki bin namazdan daha üstündür. Oruç, sadaka, zikir ve Kur an-ı kerim okumak gibi ibadetler de böyledir. Şehre veya Mescide girmeden önce gusül abdesti alınır. Güzel koku sürünülür. Yeni, temiz elbise giyinilir. Şehre yürüyerek girmek iyi olur. [Selef-i salihin, Medine-i münevvereye yaklaşınca, inip yaya yürürlerdi. Böyle yapmak edep gereğidir. Allame Ebu Abdullah b. Reşid anlatır: (Hicri, 684'de Medine'ye geldim. Vezir Ebu Abdullah bin Ebil-Kasım benimle idi. Gözleri ağrıyordu. Medine'ye yaklaşınca, bineklerimizden inip yaya yürümeye başladık. Vezir de, Kabr-i şerifin şevkiyle yaya yürüdü. Hemen o saat gözlerine şifa ihsan edildi. Kendi hâlini anlatan çok güzel bir kaside yazdı.)] Eşyalarını bir yere yerleştirdikten sonra, o yerlerin kıymetini ve yüksekliğini düşünerek, boynu bükük, kalbi kırık olarak; (Bismillahi ve alâ Milleti Resulillah) der ve hicret gecesi gelmiş olan (İsrâ) suresinin sekseninci âyetini ve namazda okunan salevat-ı şerifleri okuyarak ve (Vağfir li-zunubi veftah li ebvâbe rahmetike ve fadlike) diyerek mescide gelir. Bab-ı selamdan veya bab-ı Cibril den mescide girip, minber yanında iki rekat Tehıyyet-ül-mescid namazı kılar. Minberin direği sağ omuzu hizasına gelmelidir. İki rekat da şükür namazı kılar. [Eshab-ı kiramdan Hazret-i Cabir diyor ki: (Seferden gelmiştim. Hemen geldiğim gibi gidip Resulullaha selam verdim. O da mescidin önlerinde duruyordu. (Mescidde namaz kıldın mı?) buyurdu. Ben de, hayır, dedim. (Hemen git, mescide gir, namaz kıl. Ondan sonra gel, bana selam ver) buyurdu. (İbni Hubeyb)] Duadan sonra edeple kalkıp Hucre-i Saadete gelir. Muvâcehe-i Saadet duvarına karşı, arkasını kıbleye dönerek, Resulullah efendimizin mübarek yüzüne karşı, iki metre uzakta, edeple durur. Resulullah efendimizin kabr-i şerifinde diri olduğunu, kendisini gördüğünü, selamını dualarını işittiğini ve cevap verdiğini, âmin dediğini düşünür. (Esselamu aleyke yâ seyyidi, ya Resulallah...) diye başlayan duayı okur. Emanet olan selamları söyler. [Ziyaretçi, huşû ve hudû ile selam vermelidir! Sesini ne çok yüksek, ne de fısıltı derecesinde alçak etmeli, orta derecede çıkarmalı ki, edebe uygun olsun. 22
Hazret-i Ömer, Resulullah efendimizin mescidinde, yüksek sesle konuşan Taifli iki kişiye; Eğer bu şehir halkından olsaydınız, Resulullahın mescidinde böyle yüksek sesle konuştuğunuz için sizi döverdim dedi. (Buhari) Fahr-i kâinat efendimizi ziyaret ederken, mübarek yüzüne karşı durup, arkasını kıbleye vermelidir! Halife Mansur, (Ziyarette, kabr-i şerife mi, kıbleye mi döneyim?) diye sorunca, imam-ı Malik hazretleri, (Fahr-i kâinat, sana ve baban Hazret-i Âdem'e kıyamette şefaatçidir. Ona arka dönülmez) buyurdu. Şerefli kabre çok yakına varmamalı, sağlığında, şerefli huzurunda nasıl durulursa, öyle edepli durmalı, önüne bakmalı, etrafa bakmaktan sakınmalıdır!] Sonra yarım metre sağa gelip, (Esselamu aleyke yâ halifeti Resulillah...) diye başlayan uzun duayı okuyarak Hazret-i Ebu Bekir e selam verir. Sonra yarım metre sağa gidip, Hazret-i Ömer e selam verir. Sonra kendine ve ana babasına ve bütün müslümanlara dua eder. Sonra yine Resulullah efendimizin mübarek yüzünün karşısına gelir, dilediği duaları yapar. Sonra Ebu Lübabe hazretlerinin kendini bağlayarak tevbe etmiş olduğu direğe gelir. Burada ve Ravda-i mutahharada nafile, kaza kılar. Tevbe ve dua eder. Dilediği zamanlarda, Mescid-i Kubâ ve Mescid-i Kıbleteyn, Uhud şehidleri ve Baki deki mezarları ve birçok meşhur mübarek yerleri de ziyaret etmelidir. Mescidde iki rekat namaz kıldıktan sonra, Hücre-i saadete gelip, mübarek yüzüne karşı dönmeli. Diri iken olduğu gibi huzurunda edep ile durup, salât ve selam vermelidir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Bana selam verene, ben de selam veririm.) [Beyheki, E.Davud] Hacca giden fakir, Mekke ye gidinceye kadar nafile ibadet yapmakta, nafile sevap almaktadır. Mekke şehrine girince hac etmesi farz olur. Zengin ise, memleketinden hac için çıktığı anda farz sevabı kazanmaktadır. Farzın sevabı, nafilenin sevabından daha çoktur. Fakir, memleketinde ihrama girerek yola çıkarsa, yolda da farz sevabı kazanarak, zenginin sevabına kavuşur. Ana babası kendine muhtaç olmayan bir kimse, onlardan izinsiz farz olan hacca gidebilir, fakat nafile olan hacca gidemez. Sual: Mekke den sonra Medine ye gitmek zorunlu mu? Zorunlu değilse de gitmeye çalışmalı! Peygamber efendimizin mübarek kabr-i şerifini ziyaret ederek büyük nimetlere kavuşmaya çalışmalı! Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki: (Kabrimi ziyaret edene şefaatim vacip oldu.) [Beyheki, Dare Kutni, Taberani] (Kabrimi ziyaret edene şefaatim helal oldu.) [Bezzar] (Sadece beni ziyaret için gelen, kıyamette şefaatimi hak etmiş olur.) [Müslim] (Medine ye gelip kabrimi ziyaret eden, Kıyamette komşum olur, ona şefaat ederim.) [Şir a] (Hac edip kabrimi ziyaret eden, beni diri iken ziyaret etmiş gibi olur.) 23
[Taberani, Dare Kutni, İbni Cevzi] (Hac edip de, beni ziyaret etmeyen, beni incitmiş olur.) [Dare Kutni, İ.Malik] (İmkan bulup da mazeretsiz beni ziyaret etmeyen bana cefa etmiş olur.) [İbni Neccar] (Vefatımdan sonra beni ziyaret eden, hayatımda ziyaret etmiş gibidir.) [Beyheki] (Kabrimin yanında, benim için okunan salevatı işitirim. Uzak yerlerde okunanlar bana bildirilir.) [İbni Ebi Şeybe] [Bu müjdelere kavuşabilmek için elbette Ehl-i sünnet itikadında olmak şarttır. Bid at ehlinin veya gayri müslimlerin yaptığı hiçbir ibadet kabul olmaz.] İmam-ı Kastalani hazretleri, (Mevahib-i ledünniyye) kitabında buyuruyor ki: Resulullah efendimizin kabr-i şerifini ziyaret etmek, taatlerin en büyüklerinden ve ibadetlerin en şereflilerindendir. Bunun aksini iddia eden, Allahü teâlâya, Resulüne ve müslümanlara muhalefet etmiş, İslam ipini koparmıştır. Peygamber mi diri, şehid mi? Hacca gidip gelen herkes bilir ki, Vehhabiler, Resulullah efendimizin kabri şerifini ziyaret edip "Şefaat ya Resulallah" diyenlere, (Ya hacı, şirk şirk...) diyerek Müslümanlara müşrik diyorlar. Resulullahın ümmetinden olan şehidlere diri dedikleri halde, Resulullah efendimize ölü demeleri âyetlere de, hadis-i şeriflere de aykırıdır. Tibyan da bildiriliyor ki: Bedir de falanca filanca öldü gitti denildiği zaman, Allahü teâlâ, şehidler için ölü denmesini yasaklayıp buyurdu ki: (Allah yolunda öldürülenlere ölü demeyin. Bilakis onlar diridir, ama siz bunun şuurunda değilsiniz.) [Bekara 154] Hadis-i şerifte de buyuruluyor ki: (Uhud da şehid olan kardeşlerinizin ruhları yeşil kuşlarla Cennete gitmiştir. Onlar Cennetin ırmaklarından su içer, meyvelerinden yiyip Arş ın gölgesinde asılı altın kandillerle giderler, istirahat ederler. Yiyecek, içeceklerin lezzetini ve orada yaşanan hayatın güzelliklerini tattıkları zaman, Allahü teâlânın bize neler verdiğini kardeşlerimiz bilselerdi de cihattan çekinmeselerdi dediler. Allahü teâlâ da, ben onlara, sizin durumunuzu bildiririm buyurdu.) [Müslim, Tirmizi, İbni Mace] Bu konu ile ilgili âyet-i kerime meali de şöyledir: (Allah yolunda öldürülenleri ölü sanmayın, onlar, Rableri indinde diridir ve Allah ın bol nimetinden sevinç içinde rızıklanırlar, arkalarından kendilerine ulaşamayan [henüz şehid olmamış] kimselere, kendilerine korku olmadığını ve kendilerinin üzülmeyeceklerini müjdelemek isterler.) [Al-i İmran 169] 24