İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI

2017

İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI

SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI İKTİSADİ RAPOR 2017 Yayın No:2017/1 SAMSUN Eylül 2017 İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN i

Bu eserin tüm telif hakları Samsun Ticaret ve Sanayi Odası na aittir. Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nın ismi kaydedilmek koşulu ile yayından alıntı yapmak mümkündür. Ancak Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nın yazılı izni olmaksızın yayının tamamı veya bir bölümü kopyalanamaz, çoğaltılamaz, ticari amaçlarla kullanılamaz. 1.BASKI Eylül 2017, SAMSUN SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI Hançerli Mahallesi Abbasağa Sokak No:8 55020 / İlkadım SAMSUN Tel:0.362.432 36 26 Faks:0.362.432 90 55 E-Posta: samsuntso@samsuntso.org.tr Web: www.samsuntso.org.tr H a z ı r l a y a n: İbrahim ÇELİK, Endüstri Mühendisi Samsun TSO, Genel Sekreter Yardımcısı Cilt-Baskı: Bu Yayın 1200 Adet Basılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN ii

SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI SUNUŞ Üyelerimizin ve bölgemizin ihtiyaçları doğrultusunda politikalar üreterek, sınai, ticari ve sosyal bakımdan ülke kalkınmasına destek sağlamayı misyon olarak belirleyen Odamızın en önemli amacı Samsun un kalkınmasına yönelik projeler üreterek kentimizin ekonomik bağlamda gelişmesini sağlamaktır. Şüphesiz bu gelişim sürdürülebilir olmalıdır. Bu da rasyonel bir bakış açısıyla sağlanabilir. Sorunların doğru ve yerinde tespitinin, üretilen çözümlerin uygulanabilirliğinin sağlanması güvenilir bilgi ile mümkündür. Potansiyeli, mevcut kaynakları, ihtiyaçları, sağlayacağı faydayı doğru ölçmek gerekir. Bu anlayışa ve gerekliliğe istinaden her yıl kentimize ilişkin istatistiki verileri derleyip bir kaynak haline getiriyoruz. Tabiri caizse kentin bir sayısal fotoğrafını çekiyor, ilimizin ve iş dünyamızın yaşadığı sorunlara doğru tespitler konulması için aracı oluyoruz. Kentimizin sayısal bir fotoğrafı niteliğinde olan bu kaynak farklı birçok kurumca hazırlanan verilerin titiz bir çalışma sonucu detaylı olarak bir araya getirilmesiyle oluşturulmaktadır. Çalışmamızda şehrimize ait toplumsal ve kültürel yapı, ekonomik yapı ve makroekonomik göstergelere yer verilmiştir. Raporumuzun başta üyelerimize, karar vericilere, iş dünyasına, akademisyenlere, kısacası toplumdaki bütün kesimlere yönelik bir yol haritası oluşturacağı inancıyla, Samsun İktisadi Rapor 2017 çalışmasının hazırlanmasında odamız çalışanları başta olmak üzere emeği geçen, katkısı olan tüm kişi ve kurumlara teşekkür ederim. Salih Zeki MURZİOĞLU Yönetim Kurulu Başkanı TOBB Yönetim Kurulu Üyesi İ KTİSADİ R APOR 2017, S AMSUN iii

İÇİNDEKİLER SAYFA KONU 1 GİRİŞ 19 DÜNYA EKONOMİSİ 23 ULUSLARARASI ENDEKSLER VE TÜRKİYE 27 TÜRKİYE EKONOMİSİ 45 TARİHÇE 49 COĞRAFİ YAPI 55 NÜFUS 65 DEMOGRAFİK GÖSTERGELER 79 İÇ GÖÇ 83 SAMSUN UN EN FAZLA NET GÖÇ ALDIĞI VE VERDİĞİ İLLER 84 SAMSUN İLİNDE EĞİTİM DURUMUNA GÖRE İÇ GÖÇ 87 KISACA İLÇELER 93 EKONOMİK YAPI 95 GAYRI SAFİ YURTİÇİ HASILA 98 SEKTÖRLER İTİBARİYLE GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA 101 KİŞİ BAŞINA GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA 105 GELİŞMİŞLİK 109 KAMU YATIRIMLARI 112 KİŞİ BAŞINA DÜŞEN KAMU YATIRIMLARI 115 YATIRIM TEŞVİKLERİ 121 KİŞİ BAŞINA YATIRIM TEŞVİK 123 SANAYİ 125 SANAYİ SİCİL KAYITLARINA GÖRE SAMSUN SANAYİ 127 KAPASİTE RAPORU İSTATİSTİKLERİ 129 ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ 137 KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ 139 İSO 500 FİRMALARI 143 SAMSUN SERBEST BÖLGESİ 145 MARKA/PATENT/FAYDALI MODEL/ENDÜSTRİYEL TASARIM 151 SINAİ MÜLKİYET HAKKI TESCİLLERİ 153 FİRMA İSTATİSTİKLERİ 157 ODALAR (TİCARET/ESNAF SİCİL) 158 TİCARET VE SANAYİ ODALARI 164 ESNAF VE SANATKAR ODALARI 167 İŞ KAYITLARINA GÖRE GİRİŞİM 171 DIŞ TİCARET 172 İHRACAT 178 İTHALAT 185 KİŞİ BAŞINA İHRACAT VE İTHALAT RAKAMLARI 186 TİM İLK 1000 İHRACATÇI FİRMA LİSTESİ 187 SAMSUN GÜMRÜK MÜDÜRLÜĞÜ İŞLEMLERİ 195 BANKACILIK 200 KREDİLER 206 MEVDUAT 212 SAMSUN KREDİ PERFORMANSI 214 KİŞİ BAŞINA MEVDUAT VE KREDİ 215 PROTESTOLU SENETLER 221 ÇEK İSTATİSTİKLERİ 222 KARŞILIKSIZ ÇEKLER 225 İBRAZINDA ÖNENEN ÇEKLER 227 VERGİ İSTATİSTİKLERİ 228 VERGİ TAHAKKUK VE TAHSİLATI 232 MÜKELLEF SAYILARI 235 İŞGÜCÜ/İSTİHDAM/İŞSİZLİK 241 SOSYAL GÜVENLİK 242 ÖNCELİKLİ YAŞAM GÖSTERGELERİ 255 İŞ KAZALARI 257 TARIM VE HAYVANCILIK 275 ULAŞTIRMA 289 ENERJİ VE MADENLER 295 EĞİTİM 309 YÜKSEK ÖĞRETİM 313 SAĞLIK 321 KÜLTÜR 327 TURİZM 335 SPOR 339 KONUT VE YAPI İSTATİSTİKLERİ 347 YAŞAM ENDEKSLERİ 349 SAMSUN KOSGEB 351 İŞKUR 353 ORTA KARADENİZ KALKINMA AJANSI 355 TARIM VE KIRSAL KALKINMAYI DESTEKLEME KURUMU 357 AVRUPA BİRLİĞİ HİBELERİ 361 İCRA VE İFLAS 365 SUÇ İSTATİSTİKLERİ 367 SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI 373 SAMSUN KAÇINCI SIRADA? 377 KAYNAKÇA İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN iv

GİRİŞ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 1

GİRİŞ Bu çalışmamızda kısaca dünya ekonomisinden bahsettikten sonra uluslararası endekslere göre Türkiye nin durumu incelenmiş, sonrasında Türkiye ekonomisi ana başlıklar altında kayda alındıktan sonra Samsun ili, eğitimden sağlığa, dış ticaretten turizme kadar bir çok alanda analiz edilmeye çalışılmıştır. DÜNYA EKONOMİSİ Uluslararası Para Fonu nun (IMF) her yıl düzenli olarak yayınladığı ve 2016 yılı Ekim ayında yayınlanan Dünya Ekonomik Görünümü raporuna göre küresel büyümede yavaş büyüme tuzağı etkisini sürdürmektedir. 2014 yılında %3.4 büyüyen dünya ekonomisi büyümesi, 2015 yılında %3.2 olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılı büyümesinin ise %3.1 seviyesinde olacağı tahmin edilmektedir. 2016 yılı, Dünya ekonomisi için ilk yarıda yavaş geçilen ve geçmişten gelen problemlerle boğuşulan bir yıl olurken, ikinci yarısı gelecek hakkında politik ve ekonomik belirsizliklerin arttığı, küresel olarak ülkelerin ekonomik tutumlarının yakın zamanda değişebileceğinin öngörüldüğü bir yıl olmuştur. IMF nin 2016 yılı Ekim ayında yayınlanan Dünya Ekonomik Görünümü raporu sonuçlarına göre kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hasıla değeri tahminleri daha önceki yıllara benzer olarak kişi başına milli geliri en yüksek ülke 57 Bin 294 dolar ile ABD olmuştur. ABD yi 48 Bin 190 dolar ile Almanya, 46 Bin 294 dolar ile Kanada, 42 Bin 514 dolar ile İngiltere, 42 Bin 384 dolar ile Fransa, 38 Bin 894 dolar ile Japonya ve 36 Bin 451 dolar ile İspanya takip etmiştir. SGP ye göre kişi başına milli geliri en düşük olan ülkeler ise 6 Bin 658 dolar ile Hindistan, 15 Bin 211 dolar ile Brezilya ve 15 Bin 424 dolar ile Çin olmuştur. Finansal kriz sonrası küresel ekonomideki durgunluk enflasyon oranlarını da etkilemiştir. 2015 yılında tüketici fiyat enflasyonu 2008 krizinden beri en düşük seviyesini görmüş, 2016 yılında ise hafif bir artış göstermiştir. Küresel enflasyon 2016 yılında %2.9 olarak gerçekleşerek 2015 yılına göre 0.1 puanlık bir artış göstermiştir. Gelişmiş ülkelerde bu oran 0.5 puanlık bir artışla %0.8 olmuş, gelişmekte olan ülkelerde ise 0.2 puanlık düşüşle %4.5 olarak gerçekleşmiştir. Dünya ekonomisindeki durgunluk, küresel dış ticareti de etkilemektedir. 2015 yılında canlanan gelişmiş ekonomiler 2016 da tekrar yavaşlarken, hız kaybeden gelişmekte olan ekonomiler ise toparlanma eğilimi göstermiştir. Toplam küresel büyümenin yavaşladığı 2016 yılında, küresel ticaret de bu yavaşlamayla birlikte hız kaybetmiştir. 2014 yılında %3.8 büyüyen dış ticaret hacmi, 2015 yılında hızlı bir düşüşle %2.5 büyümüştür. 2016 yılında ise bu oranın %2.3 e gerileyeceği tahmin edilmektedir. ULUSLARARASI ENDEKSLER VE TÜRKİYE Bu bölümde Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayınlanmış 22 adet seçilmiş uluslararası endekse göre Türkiye nin durumu incelenmiştir. Türkiye; Avrupa 2020 Rekabet Endeksine göre 28 ülke içinde 26 ncı sırada, Özet Yenilik Endeksine göre 36 ülke arasında 32 nci sırada, Lojistik Performans Endeksine göre 160 ülke arasında 34 üncü sırada, Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksine göre 167 ülke arasında 70 inci sırada, İnsani Gelişme Endeksine göre 188 ülke arasında 71 inci sırada, Dünya Ekonomik Özgürlük Endeksine göre 159 ülke arasında 90 ıncı sırada bulunmaktadır. TÜRKİYE EKONOMİSİ Türkiye ekonomisi 2015 yılında küresel ekonomideki belirsizliklere, ana ticaret ortaklarımızdaki durgunluk ve jeopolitik gerginliklere rağmen, özellikle özel tüketimin desteği ile birçok dünya ülkesinin üzerinde % 6,1 büyüme göstermiştir. 2016 yılında da küresel ekonomideki durgunluk süreci tam olarak aşılamamış, büyüme oranları düşük seyrini korumuştur. Jeopolitik riskler ve siyasi belirsizlikler küresel ekonomiyi olumsuz etkilemeye devam etmiştir. Türkiye ekonomisinde de dünya ekonomisindeki gelişmelere paralel olarak durgunluk devam etmiş, ekonomi büyük ölçüde iç talep kaynaklı olarak vasat bir büyüme göstermiştir. 2016 yılında zincirlenmiş hacim endeksine göre; tarım sektörü %4.1, hizmetler sektörü %0.8 küçülürken, sanayi sektörü %4.5, inşaat sektörü %7.2 büyümüştür. 2014 yılında 12 Bin 112 dolar olan kişi başına milli gelir, 2015 yılında 11 Bin 14 dolara, 2016 yılında da 10 Bin 807 dolara gerilemiştir. 2015 yılında %1.5 azalan dış borç stoku, 2016 yılında %2.1 artış göstermiştir. Böylece 2015 yılında 396.05 milyar dolar olan brüt dış borç stoku, 2016 yılında 404.18 milyar dolara yükselmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 2

SAMSUN Binlerce yıllık tarihi ile birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bir şehir olan Samsun halen bölgesinin sosyoekonomik açıdan en büyük kentidir. Karadeniz sahil şeridinin orta bölümünde Yeşilırmak ve Kızılırmak nehirlerinin Karadeniz e döküldükleri deltalar arasında yer alan Samsun 9,364 Km² yüz ölçüme sahiptir. Coğrafi konum olarak 40 50-41 51 kuzey enlemleri, 37 08 ve 34 25 doğu boylamları arasındadır. Kuzeyinde Karadeniz in yer aldığı ilimizin komşuları; doğusunda Ordu, batısında Sinop, güneyinde Tokat ve Amasya, Güney batısında ise Çorum illeridir. Samsun genellikle ılıman bir iklime sahiptir. Ancak sahil şeridi ve iç kesimlerinde iklim iki ayrı özellik gösterir. Aynı gün içerisinde havanın bir kaç kez değiştiği görülür. NÜFUS Türkiye nüfusunun 13 Milyon 648 Bin 270 kişi olduğu 1927 yılında nüfusu 260 Bin 868 kişi olarak tespit edilen Samsun, nüfus büyüklüğü açısından 63 il arasında 17 nci sırada yer almaktaydı. Samsun ili 2016 yılsonu itibariyle 1 Milyon 295 Bin 927 kişilik nüfusu ile 81 il arasında 16 ncı sırada yer almıştır. 2016 yılında Samsun un nüfusu bir önceki yıla göre 16 Bin 43 kişi artmıştır. İlin yüzölçümü 9083.39 km² (göller hariç) ile Türkiye yüzölçümünün yaklaşık %1.2 sini oluşturmaktadır. Samsun da kilometrekareye düşen nüfus 1927 yılında 29 kişi iken, 2016 yılında 143 kişiye yükselmiştir. 1927 yılında Türkiye de kilometrekare başına nüfus 18 kişi iken, 2016 yılında 104 kişiye yükselmiştir. Samsun ilinin nüfus payı sürekli azalma eğilimindedir. Samsun ilinin nüfus payı 1927-1965 döneminde artmış, 1965 yılından itibaren kesintisiz azalarak 2016 yıl sonunda %1.62 ye kadar gerilemiştir. DEMOGRAFİK GÖSTERGELER 2016 yılında Türkiye de gerçekleşen 1 Milyon 309 Bin 771 adet doğumun 16 Bin 921 adedi Samsun da gerçekleşmiştir. 2009 yılında %1.47 olan Samsun un doğum sayısı payı 2016 yılında %1.29 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinin doğum sayısı payı düşüş eğilimindedir. Türkiye de 2016 yılında gerçekleşen 422 Bin 135 adet ölümün 8 Bin 427 adedi Samsun ilinde gerçekleşmiştir. 2009 yılında %1.92 olan Samsun un ölüm sayısı payı 2016 yılında %2.00 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un ölüm sayısı payı artış eğilimlidir. 2016 yılında Türkiye de gerçekleşen 594 Bin 493 adet evliliğin 9 Bin 430 adedi Samsun ilinde gerçekleşmiştir. 2002 yılında evlenme sayısı payı %1.98 olan Samsun un 2016 yılında payı %1.59 olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında Türkiye de gerçekleşen 126 Bin 164 adet boşanmanın Bin 794 adedi Samsun ilinde gerçekleşmiştir. 2002 yılında boşanma sayısı payı %1.62 olan Samsun un 2016 yılında payı %1.42 olarak gerçekleşmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 3

İÇ GÖÇ 2000 genel nüfus sayımına göre 51,644 kişi ile (toplam iç göçün %5.1 i) en fazla net göç veren Samsun 2008-2015 yılları arasında aldığı göçten daha fazla göç vererek sürekli net göç vermiştir. 2016 yılında Samsun net göç almıştır. Samsun ili 2009 yılında 707 kişi, 2010 yılında 9,407 kişi, 2011 yılında 8,305 kişi, 2012 yılında 9,312 kişi, 2013 yılında 3,860 kişi, 2014 yılında 3,462 kişi, 2015 yılında 2,909 kişi net göç vermiş, 2016 yılında ise 500 kişi net göç almıştır. EKONOMİK YAPI Samsun, ekonomisi ve nüfusu ile Karadeniz Bölgesi'nin halen en büyük kentidir. Karadeniz havzasında önemli bir coğrafi konuma sahip olan Samsun, deniz, kara, hava ve demiryolu ulaşım imkânları ile büyük potansiyele sahiptir. Şehirde kamuya ait sanayi tesisleri ile başlayan sanayileşme süreci 1980 sonrası dönemde Organize Sanayi Bölgelerinin kurulması ve özel sektör yatırımları ile devam etmektedir. Samsun ilinde dördünde üretim faaliyetleri devam etmekte olan, biri tahsis aşamasında biri de kuruluş aşamasında toplam 6 adet Organize Sanayi Bölgesi mevcuttur. Bafra ve Çarşamba ovalarında yetiştirilen ürünler öncelikle bölge ihtiyacını gidermekle birlikte, yurdun dört bir yanına da pazarlanmaktadır. Tarım ürünlerinin İhracat imkânları şehrin ekonomisine ciddi katkı sağlayacak potansiyele sahiptir. Samsun' da yapılan hayvancılık ailelerin kendisini geçindirmesine yönelik olmakla birlikte gelişmeye müsait ve yatırım yapılabilecek bir alandır. Turizmin Samsun ekonomisindeki payı az olmakla birlikte il merkezinde olduğu gibi ilçe ve köylerde de gezip görülmeye değer çok sayıda tarihi ve turistik yerler mevcuttur. GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA 2004 yılında toplam 7 milyar 40 milyon TL gayrisafi yurtiçi hasılaya sahip olan Samsun, 2014 yılında toplam 24 milyar 335 milyon Türk Lirası gayrisafi yurtiçi hasılaya sahip olmuştur. Samsun un toplam gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %1.22 iken 2014 yılında bu pay %1.19 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinin kişi başına gayri safi yurtiçi hasılası 2004 yılında 4 Bin 61 ABD doları iken 2014 yılında 8 Bin 790 ABD doları olarak hesaplanmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 4

GELİŞMİŞLİK Samsun, İllerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması (1996) raporunda (eksi) -0.04224 olan gelişmişlik endeksi ile 76 il arasında 35 inci sırada yer almıştır. Samsun ili, Devlet Planlama Teşkilatının hazırlamış olduğu İllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003) raporuna göre Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasında (81 il içinde) (artı) +0.08791 olan endeks değeri ile 32 inci sırada yer almıştır. İllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003) raporunda 32 inci sırada yer almış olan Samsun, 2011 Yılı sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi çalışmasında 81 il arasında bir sıra gerileyerek 33 üncü sırada yer almıştır. KAMU YATIRIMLARI Kamu yatırımları, yatırım ortamının iyileştirilmesi, yatırımların ve istihdamın artırılması, şehrin sosyoekonomik durumunun iyileşmesi için büyük önem arz etmektedir. 2005-2010 döneminde Samsun un toplam kamu yatırımlarından almış olduğu payda önceki yıllara göre önemli bir artış olmakla birlikte 2011, 2012, 2013, 2014, 2015 ve 2016 yılları kamu yatırım payında önemli bir düşüş mevcuttur. Samsun 2016 yılı programında bir önceki yıla göre %35.3 oranında artışla 408 milyon 19 bin TL kamu yatırımı almıştır. Aynı dönemde Türkiye de toplam kamu yatırımları %23.1 oranında artmıştır. Samsun 2016 yılında kamu yatırımlarından en fazla pay alan 23 üncü il durumundadır. 2002-2016 döneminde kamu yatırım tutarı Türkiye de %393.2 artarken Samsun da %570.5 oranında artmıştır., grafikte gösterilen paylar muhtelif illere yapılan yatırımlar hariç hesaplanmıştır. Türkiye de kişi başına düşen kamu yatırımı 2015 yılında 790.TL iken 2016 yılında %21.4 oranında artışla 960.TL ye yükselmiştir. 2015 yılında kişi başına düşen kamu yatırımı 236.TL olan Samsun ilinin 2016 yılı kişi başı düşen kamu yatırımı %33.7 oranında artarak 315.TL ye yükselmiştir. 2007-2016 döneminde kişi başına düşen kamu yatırımı Türkiye de %214.9 oranında artarken Samsun ilinde %74.4 oranında artmıştır. Samsun ilinin kişi başına düşen kamu yatırımı artış oranı Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. Türkiye de kişi başına kamu yatırımı (muhtelif iller hariç) 2007 yılında 179.TL iken 2016 yılında 509.TL ye yükselmiştir. YATIRIM TEŞVİK Yüksek Planlama Kurulunun 16 Ekim 1997 tarih, 97/88 sayılı kararı ile 1. Derecede kalkınmada öncelikli yöreler kapsamına alınan ve halen kalkınmada öncelikli yöre statüsünde bulunan Samsun, 19 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ile desteklerin uygulanması açısından altı bölgeye ayrılan yatırım teşvik sisteminde 3. Bölgede yer almaktadır. Samsun ili, 2016 yılında toplam sabit yatırım tutarı 341 milyon Türk Lirası olan 1 adedi yabancı sermayeli olmak üzere toplam 41 adet yatırım teşvik belgesi almıştır. Bu 41 adet yatırım teşvik belgesinin istihdam rakamı Bin 10 kişidir. Samsun ilinin 2002 yılında %1.02 olan yatırım teşvik belge sayısı payı 2016 yılında %0.79 oranında, 2002 yılında %1.11 olan sabit yatırım tutar payı 2016 yılında %0.35 oranında, 2002 yılında %0.87 olan istihdam sayısı payı 2016 yılında %0.71 oranında gerçekleşmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 5

SANAYİ Samsun ilinin coğrafi konumu ve yapısı sanayi yatırımları için diğer Karadeniz illerine göre daha avantajlı durumdadır. Şehrin bu özelliği başta bakır, gübre ve sigara fabrikaları olmak üzere büyük sanayi işletmelerinin bölgede kurulmasına zemin hazırlamıştır. Şehirde kamuya ait sanayi tesisleri ile başlayan sanayileşme süreci 1980 sonrası dönemde Organize Sanayi Bölgelerinin kurulması ve özel sektör yatırımları ile devam etmektedir. 2015 yılında Samsun da tüketilen elektriğin %42.55 i Sanayi işletmeleri tarafından tüketilmiş, Türkiye de ise elektriğin %47.64 ü sanayi işletmeleri tarafından tüketilmiştir. ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ İlimizde Merkez Organize Sanayi Bölgesi, Kavak Organize Sanayi Bölgesi, Gıda İhtisas Organize Sanayi Bölgesi, Bafra Karma&Medikal İhtisas Organize Sanayi Bölgesi, tahsis aşamasına kadar gelen Havza Tarımsal Ürün İşleme ve Tarım Makinaları İhtisas Organize Sanayi Bölgesi ve kuruluş aşamasındaki Çarşamba Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere toplam 6 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. Samsun Merkez Organize Sanayi Bölgesinde boş parsel bulunmamaktadır. Kavak Organize Sanayi Bölgesinde parsellerin tahsisi devam etmektedir. Bafra Organize Sanayi Bölgesinin unvanı 08.06.2016 tarihinde Samsun-Bafra Karma ve Medikal İhtisas Organize Sanayi Bölgesi şeklinde değiştirilmiştir. Bafra Organize Sanayi Bölgesinde yatırımcılar için arsa tahsisleri devam etmektedir. Gıda ihtisas Organize Sanayi Bölgesinde boş parsel bulunmamaktadır. Havza Tarımsal Ürün İşleme ve Tarım Makinaları İhtisas Organize Sanayi Bölgesinde arsa tahsis aşamasına kadar gelinmiştir. Çarşamba Organize Sanayi Bölgesinin kuruluş çalışmaları hızla devam etmektedir. Samsun da Üretim ve İhracatın büyük bir kısmı başta Merkez Organize Sanayi Bölgesinde olmak üzere Organize Sanayi Bölgelerinde gerçekleşmektedir. Samsun Merkez Organize Sanayi Bölgesinde üretimde olan 76 işyerinde 5 Bin 36 kişi istihdam edilmekte, Kavak Organize Sanayi Bölgesinde üretimde olan 25 işyerinde 721 kişi istihdam edilmekte, Bafra Organize Sanayi Bölgesinde üretimde olan 22 işyerinde 600 kişi istihdam edilmekte, Samsun Gıda Organize Sanayi Bölgesinde üretimde olan 14 işyerinde 195 kişi istihdam edilmektedir. İl genelindeki Organize Sanayi Bölgelerinde üretimde olan 137 işletmede toplam 6 Bin 552 kişi istihdam edilmektedir. KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ Samsun ilinde Nisan 2017 itibariyle toplam 15 adet küçük sanayi sitesi mevcut olup bu sanayi sitelerinde toplam 7 Bin 817 adet işyerinde 22 bin 445 kişi çalışmaktadır. Tekkeköy ilçesinde 3 adet, Canik ilçesinde 2 adet, Çarşamba ilçesinde 1 adet, Bafra ilçesinde 2 adet, Terme ilçesinde 1 adet, Ondokuzmayıs ilçesinde 1 adet, Alaçam ilçesinde 1 adet, Vezirköprü ilçesinde 1 adet, Havza ilçesinde 2 adet ve Ladik ilçesinde 1 adet küçük sanayi sitesi mevcuttur. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 6

TÜRKİYE'NİN 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU İstanbul Sanayi Odası nın yapmış olduğu Türkiye nin 500 büyük sanayi kuruluşu anketine göre 2016 yılında ankete katılan ilk 500 sanayici arasına 5 adet, ikinci 500 sanayici arasına da 5 adet Samsun firması girmiştir. Türkiye nin 500 büyük sanayi kuruluşu anketine göre ilk bin sanayici arasına 2005 yılında %0.70 pay ile toplam 7 adet Samsun firması girmişken 2016 yılında %1.00 pay ile 10 adet Samsun firması girmiştir. SAMSUN SERBEST BÖLGESİ Samsun Serbest Bölgesi Samsun Liman sahası içinde 20 Mart 1998 tarihinde Resmi açılışı yapılarak hizmete girmiştir. Samsun Serbest Bölgesinin yer ve sınırları 27 Kasım 1995 tarih ve 95/7523 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenmiş ve 73.150 m² lik bir alanda TCDD den devralınmak suretiyle kurulmuştur. Samsun Serbest Bölgesinin toplam ticaret hacmi 2015 yılında 120 Milyon 919 Bin 752 dolar iken bu rakam 2016 yılında 80 Milyon 897 bin 235 dolar olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde Samsun Serbest bölgesinin toplam ticaret hacmi %579.4 oranında artmıştır. Samsun Serbest bölgesinin 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam ticaret hacmi %33.1 oranında azalmıştır. 2016 yılında Samsun Serbest Bölgesi toplam ticaretinin %12.46 sı bölgeden yurtdışına, %44.13 ü bölgeden Türkiye ye, %4.09 u Türkiye den bölgeye, %39.32 si yurtdışından bölgeye şeklinde gerçekleşmiştir. SINAİ MÜLKİYET HAKKI 2016 yılında Samsun dan 611 adet Marka başvurusu, 22 adet Patent başvurusu, 31 adet Faydalı Model başvurusu, 61 adet (tasarım) Endüstriyel Tasarım başvurusu yapılmıştır. Samsun ilinin 5 adet tescilli coğrafi işareti bulunmaktadır. Bafra Pidesi (18.11.2009), Terme Pidesi (02.03.2010), Samsun Kaz Tiriti (27.12.2011), Samsun Simidi (09.09.2013), Bafra Zembili (23.03.2016) Samsun ilinin Tescilli Coğrafi İşaretleridir. AÇILAN KAPANAN FİRMALAR Samsun da 2016 yılında 490 şirket, 9 kooperatif, 469 gerçek kişi ticari işletme kurulurken, 85 şirket, 23 kooperatif, 205 gerçek kişi ticari işletme kapanmıştır. TİCARET VE SANAYİ ODALARI İlimizde 6 adet Ticaret ve Sanayi Odası mevcuttur. Bu Odalara kayıtlı toplam faal üye sayısı 20.06.2017 tarihinde 10,598 adettir. Firmaların Bin 604 adedi Anonim şirket, 4 Bin 995 adedi Limited Şirket, 3 Bin 666 adedi gerçek kişi ticari işletme, 229 adedi kooperatif, 56 adedi kollektif şirket, 47 adedi iktisadi işletme, 1 adedi de komandit şirket tipindedir. 20.06.2017 tarihinde firmaların %64.6 sı Samsun TSO, %13.3 ü Bafra TSO, %9.9 u Çarşamba TSO, %4.9 u Terme TSO, %3.8 i Vezirköprü TSO, %3.5 i de Havza TSO üyesidir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 7

SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI 2016 yılında bir önceki yıla göre faal üye sayısı %2.16 oranında artan Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nın 2002-2016 döneminde toplam faal üye sayısı %15.6 oranında artmış ve 6 Bin 845 adede ulaşmıştır. 2016 sonu itibariyle üyelerin Bin 259 adedi Anonim Şirket, 3 Bin 691 adedi Limited Şirket, Bin 723 adedi gerçek kişidir. ESNAF VE SANATKAR ODALARI 31.12.2016 tarihi itibariyle Samsun ili 35 Bin 402 adet esnaf sayısı ile 13 üncü sırada, %2.73 olan esnaf/nüfus oranı ile 27 nci sırada, 72 adet oda sayısı ile 12 nci sırada, 469 olan oda başına düşen esnaf sayısı bakımından 29 uncu sırada yer almaktadır. Türkiye de 31.12.2016 tarihi itibariyle 1 Milyon 674 Bin 390 adet esnaf bulunmaktadır. Samsun un esnaf sayısı payı %2.11 olup nüfus payı olan %1.62 oranının üzerindedir. 31.12.2013 tarihi itibariyle 32 Bin 520 esnaf ile %2.16 paya sahip olan Samsun, 31.12.2016 tarihi itibariyle 35 Bin 402 esnaf ile %2.11 paya sahiptir. 2013-2016 döneminde esnaf sayısı Türkiye de %11.07 oranında artarken Samsun da %8.86 oranında artmıştır. İŞ KAYITLARINA GÖRE GİRİŞİM İş kayıtları toplam girişim sayısına göre 2015 yılında Türkiye de 3 Milyon 584 Bin 832 adet girişimci var iken 2016 yılında bu rakam 3 Milyon 652 Bin 521 adet olarak gerçekleşmiştir. İş kayıtları toplam girişim sayısına göre 2015 yılında Samsun ilinde 53 Bin 395 adet girişimci var iken 2016 yılında bu rakam 54 Bin 69 adet olarak gerçekleşmiştir. İHRACAT 2016 yılında Türkiye de 66 Bin 953 firma toplam 142 milyar 544 milyon 457 bin dolar ($) ihracat gerçekleştirmiştir. Türkiye de 2016 yılında bir önceki yıla göre ihracat tutarı %0.90 oranında azalmış, İhracatçı firma sayısı %2.84 oranında artmış, firma başına ihracat tutarı %3.64 oranında azalmıştır. 2016 yılında Samsun da yerleşik 247 firma toplam 358 Milyon 688 Bin dolar ($) ihracat gerçekleştirmiştir. Samsun 2016 yılı ihracat tutarı rakamına göre 26 ncı sıradadır. 2016 yılında bir önceki yıla göre Samsun da ihracat tutarı %9.98 oranında azalmış, ihracatçı firma sayısı %1.98 oranında azalmış, firma başına ihracat tutarı %8.15 oranında azalmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 8

İTHALAT 2016 yılında Türkiye de 68 Bin 635 firma toplam 198 milyar 617 milyon 392 bin dolar ($) ithalat gerçekleştirmiştir. Türkiye de 2016 yılında bir önceki yıla göre ithalat tutarı %4.2 oranında azalmış, ithalatçı firma sayısı %1.1 oranında azalmış, firma başına ithalat tutarı %3.1 oranında azalmıştır. 2016 yılında Samsun da yerleşik 271 firma toplam 580 Milyon 733 Bin dolar ($) ithalat gerçekleştirmiştir. Samsun 2016 yılı ithalat tutarı rakamına göre 21 inci sıradadır. Samsun un 2002 yılında %0.17 olan ithalat tutar payı 2016 yılında %0.29 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un 2002 yılında 138 olan ithalatçı firma sayısı %96.4 artışla 2016 yılında 271 olmuştur. Samsun un 2002 yılında 648 Bin 119 ABD doları olan firma başına ithalat tutarı %230.6 artarak 2016 yılında 2 milyon 142 bin 928 ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Samsun un 2002 yılında 89 milyon 440 bin ABD doları olan toplam ithalatı %549.3 oranında artarak 2016 yılında 580 milyon 733 bin ABD doları olarak gerçekleşmiştir. SAMSUN GÜMRÜK MÜDÜRLÜĞÜ İŞLEMLERİ Samsun Gümrük Müdürlüğünce yapılan toplam ihracat işlemi 2002 yılında 330 milyon 398 bin dolar iken 2016 yılında 837 milyon 479 bin dolar olarak gerçekleşmiştir. Samsun Gümrük Müdürlüğü nün ihracat işlem payı 2002 yılında %0.92 iken 2016 yılında %0.59 olarak gerçekleşmiştir. Samsun Gümrük Müdürlüğü nün ihracat işlem payında 2013 yılından sonra belirgin bir gerileme görülmektedir. 2002-2016 döneminde Samsun Gümrük Müdürlüğünün İhracat İşlem hacmi %153.5 oranında artarken Türkiye nin ihracatı %295.3 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre Samsun Gümrük Müdürlüğünün İhracat İşlem hacmi %17.7 oranında azalırken Türkiye nin ihracatı %0.9 oranında azalmıştır. Samsun Gümrük Müdürlüğünce 2002 yılında 413 milyon 809 bin dolar ithalat işlemi yapılmışken 2016 yılında 1 milyar 760 milyon 661 bin dolar ithalat işlemi yapılmıştır. Samsun Gümrük Müdürlüğü nün ithalat işlem payı 2002 yılında %0.80 iken bu rakam 2016 yılında %0.89 olarak gerçekleşmiştir. BANKACILIK Samsun da 31.12.2016 tarihi itibariyle 19 bankanın toplam 142 adet şubesi bulunmaktadır. 2016 yılsonu itibariyle Türkiye de toplam 10 Bin 701 adet banka şubesi mevcuttur. Türkiye de Katılım Bankaları Birliğinin 6.6.2017 tarihli raporuna göre toplam 1005 adet katılım bankası şubesi bulunmaktadır. Samsun da 4 katılım bankasının toplam 10 adet şubesi bulunmaktadır. Samsun un katılım bankası şube sayısı payı %1.00 kadardır. 31.12.2016 tarihi itibariyle Samsun toplam 142 adet banka şubesi ile %1.3 paya, 53 adet kamusal sermayeli banka şubesi ile %1.45 paya, 53 adet özel sermayeli banka şubesi ile %1.29 paya, 35 adet Türkiye de kurulmuş yabancı banka şubesi ile %1.21 paya sahiptir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 9

KREDİLER 2007 yılında 799 milyon TL tüketici kredisi ve %1.18 pay ile 15 inci sırada olan Samsun, 2016 yılında 4 milyar 469 milyon TL tüketici kredisi ve %1.32 pay ile 17 nci sırada yeralmıştır. 2007 yılında 651 TL kişi başına tüketici kredisi ile 34 üncü sırada olan Samsun 2016 yılında 3 Bin 449 TL kişi başına tüketici kredisi ile yine 34 üncü sırada yer almıştır. 2007 yılında 2 milyar 151 milyon TL nakdi kredi ve %0.89 pay ile 16 ncı sırada olan Samsun, 2016 yılında 13 milyar 639 milyon TL nakdi kredi ve %0.79 pay ile 18 inci sırada yeralmıştır. 2007 yılında Bin 750 TL kişi başına nakdi kredi ile 35 inci sırada olan Samsun 2016 yılında 10 Bin 525 TL kişi başına nakdi kredi ile 40 ıncı sırada yer almıştır. 2007 yılında 2 milyar 186 milyon TL toplam nakdi kredi ve %0.87 pay ile 16 ncı sırada bulunan Samsun, 2016 yılında 14 milyar 470 milyon TL toplam nakdi kredi ve %0.81 pay ile 18 inci sırada yeralmıştır. 2007 yılında Bin 779 TL kişi başına toplam nakdi kredi ile 35 inci sırada olan Samsun 2016 yılında 11 Bin 166 TL kişi başına toplam nakdi kredi ile 38 inci sırada yer almıştır. 2007 yılında 380 milyon TL gayri nakdi kredi ve %0.40 pay ile 16 ncı sırada olan Samsun 2016 yılında 2 milyar 466 milyon TL gayri nakdi kredi ve %0.45 pay ile 17 nci sırada yer almıştır. 2007 yılında 310 TL kişi başına gayri nakdi kredi ile 22 nci sırada olan Samsun 2016 yılında Bin 904 TL kişi başına gayri nakdi kredi ile 26 ncı sırada yer almıştır. 2007 yılında 35 milyon TL takipteki alacak ve %0.35 pay ile 26 ncı sırada olan Samsun 2016 yılında 831 milyon TL takipteki alacak ve %1.43 pay ile 12 nci sıradadır. 2007 yılında 29 TL kişi başına takipteki alacak ile 51 inci sırada olan Samsun, 2016 yılında 641 TL kişi başına takipteki alacak ile 11 inci sırada yer almıştır. MEVDUAT 2007 yılında 2 milyar 612 milyon TL toplam mevduat ve %0.78 pay ile 17 nci sırada olan Samsun, 2016 yılında 8 milyar 989 milyon TL toplam mevduat ve %0.62 pay ile 19 uncu sırada bulunmaktadır. 2007 yılında 2 Bin 126 TL kişi başına toplam mevduat ile 35 inci sırada olan Samsun 2016 yılında 6 Bin 937 TL kişi başına toplam mevduat ile 43 üncü sırada yer almıştır. 2007 yılında 2 milyar 178 milyon TL tasarruf mevduatı ve %0.97 pay ile 16 ncı olan Samsun, 2016 yılında 7 milyar 3 milyon TL tasarruf mevduatı ve %0.81 pay ile 18 inci sırada yeralmıştır. 2007 yılında Bin 773 TL kişi başına tasarruf mevduatı ile 36 ncı sırada olan Samsun, 2016 yılında 5 Bin 404 TL kişi başına tasarruf mevduatı ile 39 uncu sırada yer almıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 10

PROTESTO EDİLEN SENETLER Samsun un 2002 yılında %0.72 olan protestolu senet tutarı payı 2016 yılında %1.41 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %1.19 olan protestolu senet sayısı payı ise 2016 yılında %1.88 olarak gerçekleşmiştir. Samsun, Protestolu senet adedine göre 2002 yılında 16 ncı sırada iken 2016 yılında 11 inci sıraya, protestolu senet tutarına göre ise 2002 yılında 17 nci sırada iken 2016 yılında 12 nci sıraya yükselmiştir. KARŞILIKSIZ ÇEKLER 2015 yılında Samsun ilinde toplam 267 Milyon 31 Bin Türk Lirası tutarında 11 Bin 999 adet çeke karşılıksız işlemi yapılmışken, 2016 yılında toplam 307 Milyon 251 Bin Türk Lirası tutarında 11 Bin 797 adet çeke karşılıksız işlemi yapılmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre karşılık işlemi yapılan çek adedi Samsun ilinde %1.68 oranında azalırken, Türkiye ortalaması %0.65 oranında artmış, karşılıksız işlemi yapılan çek tutarı ise Samsun ilinde %15.06 oranında artarken Türkiye ortalaması %0.34 oranında artmıştır. 2015 yılında Türkiye de toplam 27 Milyar 318 Milyon 415 Bin Türk Lirası tutarında 772 Bin 930 adet çeke karşılıksız işlemi yapılmışken, 2016 yılında toplam 27 Milyar 412 Milyon 231 Bin Türk Lirası tutarında 777 Bin 946 adet çeke karşılıksız işlemi yapılmıştır. 2016 yılında karşılıksız işlemi yapılan çeklerin bankalara ibraz edilen toplam çeklere oranı, Adet bazında Samsun ilinde %4.18 iken Türkiye ortalaması %3.67 oranında, tutar bazında ise Samsun ilinde %4.74 iken Türkiye ortalaması %3.88 oranında gerçekleşmiştir. VERGİ TAHAKKUK VE TAHSİLATI 2006-2016 döneminde Samsun un vergi tahsilat nispetinin Türkiye ortalamasının altında kaldığı görülmektedir. 2016 yılında tahsilat nispeti Türkiye ortalaması %81.20 iken Samsun da bu oran %77.42 olarak gerçekleşmiştir. Samsun; tahsilat nispeti sıralamasına göre 2006 yılında 37 nci iken 2016 yılında 15 inci, tahsilat artışı sıralamasında 2006 yılında 30 uncu iken 2016 yılında 68 inci, toplam tahsilat içindeki pay sıralamasında 2006 yılında 18 inci iken 2016 yılında 15 inci, tahakkuk artışı sıralamasında 2006 yılında 32 nci iken 2016 yılında 73 üncü, toplam tahakkuk içindeki pay sıralamasında 2006 yılında 19 uncu iken 2016 yılında 16 ncı sıradadır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 11

İŞSİZLİK Samsun da işsizlik oranı 2008 yılında %7.8 iken 2013 yılında %6.6 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de işsizlik oranı 2008 yılında %11.0 iken 2013 yılında %9.7 olarak gerçekleşmiştir. Samsun da işgücüne katılım oranı 2008 yılında %56.6 iken 2013 yılında %50.5 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de işgücüne katılım oranı 2008 yılında %46.9 iken 2013 yılında %50.8 olarak gerçekleşmiştir. Samsun da istihdam oranı 2008 yılında %52.2 iken 2013 yılında %47.2 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de istihdam oranı 2008 yılında %41.7 iken 2012 yılında %45.9 olarak gerçekleşmiştir. ÖNCELİKLİ YAŞAM KALİTESİ GÖSTERGELERİ Samsun un Aralık 2016 itibariyle öncelikli yaşam göstergeleri incelendiğinde; Toplam Sosyal Güvenlik kapsamı kişi sayısı bakımından %1.60 pay ile 16 ncı sırada, Toplam Sosyal Güvenlik kapsamı dışında kalan nüfus bakımından %2.53 pay ile 7 nci sırada, Sosyal Güvenlik Kapsamında Aktif Çalışan Kişi Sayısına göre %1.39 pay ile toplam nüfus payının çok altında ve 17 nci sırada Sosyal Güvenlik Kapsamsında aylık Alan Kişi Sayısına göre %1.99 pay ile toplam nüfus payının çok üzerinde ve 11 inci sırada olduğu görülecektir. Aralık 2016 itibariyle Samsun ilinde Sosyal Güvenlik kapsamı dışında kalan nüfus 46 Bin 62 kişi, Sosyal Güvenlik Kapsamında Aktif Çalışan Kişi Sayısı 294 Bin 744 kişi, Sosyal Güvenlik Kapsamsında aylık Alan Kişi Sayısı 234 Bin 424 kişidir. Samsun da 2008 yılında %79.46 olan Sosyal güvenlik kapsamının toplam il nüfusuna oranının 2016 yılında %85.57 olarak gerçekleştiği, 2008 yılında %18.90 olan Sosyal güvenlik kapsamındaki aktif çalışanların toplam il nüfusuna oranının 2016 yılında %22.74 olarak gerçekleştiği, 2008 yılında %14.51 olan Sosyal güvenlik kapsamındaki emeklilerin toplam il nüfusuna oranının 2016 yılında %18.09 olarak gerçekleştiği, 2008 yılında %46.04 olan Sosyal Güvenlik Kapsamındaki bakmakla yükümlü tutulanların oranının 2016 yılında %44.74 olarak gerçekleştiği görülmektedir. İŞ KAZALARI 2002 yılında toplam 16 adet iş kazası sonucu ölüm sayısı ile %1.83 paya sahip olan Samsun ilinin 2015 yılında toplam 15 adet iş kazası sonucu ölüm sayısı ile payı %1.20 olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılında Samsun da meydana gelen 15 adet iş kazası ölümünün 14 ü erkek, 1 tanesi kadın çalışandır. Türkiye de 2015 yılında meydana gelen Bin 252 iş kazası sonucu ölümün 33 adedi kadın çalışandır. 2002-2015 döneminde toplam iş kazası sonucu ölüm sayısı Türkiye de %43.6 oranında artarken, Samsun da %6.3 oranında azalmıştır. 2015 yılında bir önceki yıla göre toplam iş kazası sonucu ölüm sayısı Türkiye de %23.1 oranında azalırken, Samsun da %50.0 oranında artmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 12

TARIM Samsun 2002 yılında 341 Bin 453 hektar toplam işlenen tarım alanına sahipken 2016 yılında bu rakam 280 Bin 788 hektara gerilemiştir. 2002-2016 döneminde toplam işlenen tarım alanı Türkiye de %14.5 oranında azalırken Samsun da %17.8 oranında azalmıştır. 2016 yılında toplam işlenen tarım alanı bir önceki yıla göre Türkiye de %1.0 oranında azalırken, Samsun ilinde %0.1 oranında azalmıştır. Samsun ilinin bitkisel üretim değeri 2002 yılında 913 Milyon 694 Bin TL iken 2016 yılında 2 Milyar 872 Milyon 216 Bin TL olarak gerçekleşmiş, canlı hayvanlar değeri 2002 yılında 196 Milyon 349 Bin TL iken 2016 yılında 1 Milyar 335 Milyon 895 Bin TL olarak gerçekleşmiş, hayvansal ürünler değeri 2002 yılında 196 Milyon 817 Bin TL iken 2016 yılında 387 Milyon 681 Bin TL olarak gerçekleşmiştir. Samsun un 2002 yılında %2.83 olan bitkisel üretim değeri payı 2016 yılında %2.41, 2002 yılında %1.88 olan canlı hayvanlar değeri payı 2016 yılında %1.49, 2002 yılında %2.09 olan hayvansal ürünler değeri payı 2016 yılında %0.62 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un 2002 yılında %2.79 olan inek sütü üretim payı 2016 yılında %1.68 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %12.81 olan manda sütü üretim payı 2016 yılında %13.92 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %0.77 olan koyun sütü üretim payı 2016 yılında %0.71 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %0.23 olan keçi sütü payı 2016 yılında %0.21 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %2.17 olan bal üretim payı 2016 yılında %0.96 olarak gerçekleşmiştir. ORMAN VARLIĞI 2012 yılında toplam orman alanı payı %1.79 olan Samsun ilinin 2015 yılında payı %1.74 olarak gerçekleşmiştir. Samsun 2015 yılı itibariyle toplam 388,821 hektar orman alanı ile %1.74 paya, 317,653 hektarlık normal orman alanı ile %2.50 paya, 71,168 hektar boşluklu kapalı orman alanı ile %0.74 paya sahiptir. ULAŞTIRMA Samsun kara, deniz, hava ve demir yolları şeklinde her türlü ulaşım imkânını sunan ve Karadeniz Bölgesini iç ve batı Anadolu ya bağlayan önemli bir ulaşım merkezidir. Samsun uluslararası hava alanının tamamlanması ile ulaşım konusunda çok önemli bir merkez haline gelmiştir. İlimiz karayolu ile Samsun-Ankara, Samsun-Amasya-Tokat, Samsun-İstanbul, Samsun-Trabzon-Rize istikametleri ile yurdun her yönüne dağılım imkânına sahiptir. Samsun da 2015 yılı itibariyle 796 km il ve devlet yolu, 148 km demiryolu bulunmaktadır. Samsun ilinin 2002 yılında demiryolu payı %1.72 oranında iken 2015 yılında %1.46 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %1.26 olan il ve devlet yolu payı 2015 yılında %1.24 olarak gerçekleşmiştir. Samsun da otoyol bulunmamaktadır. Samsun ili 2016 yılında trafik kazası sayısı bakımından 3 Bin 668 kaza ve %1.98 pay ile 16 ncı sırada, trafik kazalarında hayatını kaybeden insan sayısı bakımından 152 kişi ve %2.08 pay ile 14 üncü sırada, trafik kazalarında yaralı sayısı bakımından da 6 Bin 124 yaralı ve %2.02 pay ile 16 ncı sırada yer almaktadır. Samsun, 2016 sonu itibariyle bin kişi başına özel otomobil sayısı bakımından 117 araç ile Türkiye ortalaması olan 142 aracın epey altında ve 47 nci sırada bulunmaktadır. 2016 sonu itibariyle Türkiye de motorlu araçların %53.7 si otomobil iken Samsun da bu oran %47.2, Türkiye de motorlu araçların %8.4 ü traktör iken Samsun da bu oran %15.4 tür. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 13

HAVAYOLU Samsun hava meydanına iniş-kalkış yapan toplam uçak sayısı 2004 yılında 3 Bin 389 adet iken bu rakam 2015 yılında 17 Bin 97 adede yükselmiştir. Samsun hava meydanından taşınan toplam yolcu sayısı 2004 yılında 294 Bin 716 kişi iken, 2015 yılında bu rakam 1 Milyon 713 Bin 247 olarak gerçekleşmiştir. Samsun hava meydanından taşınan yük miktarı 2004 yılında toplam 4 Bin 915 ton iken, 2015 yılında bu rakam 15 Bin 568 ton olarak gerçekleşmiştir. DENİZCİLİK 2004 yılında Bin 481 adet geminin uğradığı Samsun a 2016 yılında 2 Bin 349 adet gemi uğramıştır. Samsun liman başkanlığına uğrayan gemi sayısı payı 2004 yılında %1.99 iken 2016 yılında %3.30 oranında gerçekleşmiştir. Türkiye limanlarında toplam 430 Milyon 201 Bin ton yükün elleçlendiği 2016 yılında Samsun limanlarında 10 Milyon 3 Bin ton yük elleçlenmiştir. 2016 yılı toplam elleçleme miktarı bir önceki yıla göre Samsun da %2.3 oranında azalırken, Türkiye de %3.3 oranında azalmıştır. Samsun Ro-Ro hatlarında taşınan araç sayılarının payına baktığımızda 2003 yılında 14 Bin 582 araç ile %6.62 paya sahip olan hatların, 2016 yılında 9 Bin 621 araç ile payının %2.13 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Samsun Ro-Ro hatları en yüksek araç taşıma payı 2005 yılında %9.75 olarak gerçekleşmiştir. Samsun Ro-Ro hatlarında en fazla araç taşıması 2007 yılında 29 Bin 598 adet ile gerçekleşmiştir. 2016 yılında Samsun-Kavkaz hattında 150 araç, Samsun-Novorossısky hattında 3 Bin 447 araç, Samsun-Tuapse hattında 116 araç Samsun-Gelincik hattında 5 Bin 908 araç taşınmıştır. 2016 yılında Türkiye de elleçlemesi yapılan toplam 5 Milyon 806 Bin 875 adet konteynerin 41 Bin 937 adedi Samsun ilinde yapılmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre elleçlenen konteyner sayısı Türkiye de %7.8 oranında artarken Samsun ilinde %9.95 oranında azalmıştır. ELEKTRİK TÜKETİMİ 2014 yılında 2 Milyon 665 Bin 874 (MWh) toplam elektrik kullanan Samsun, 2015 yılında %3.80 artışla 2 Milyon 767 Bin 184 (MWh) toplam elektrik kullanmıştır. 2014 yılında 1 Milyon 118 Bin 961 MWh sanayide elektrik tüketen Samsun, 2015 yılında %5.23 artışla 1 Milyon 177 Bin 464 MWh sanayide elektrik tüketmiştir. 2002-2015 döneminde Türkiye de toplam elektrik tüketimi %111.1 oranında artarken Samsun da %142.7 oranında artmış, sanayi elektrik tüketimi Türkiye de %105.1 oranında artarken Samsun da %234.9 artmıştır. 2007-2015 döneminde kişi başına toplam elektrik tüketimi Türkiye de %25.6 artarken Samsun da %43.3 artmış, kişi başına sanayi elektrik tüketimi Türkiye de %25.8 artarken Samsun da %45.1 oranında artmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 14

EĞİTİM Samsun ilinde 2016/2017 eğitim öğretim döneminde 562 okulda, 1210 derslikte 1422 öğretmen ve 21253 öğrenci ile okul öncesi eğitim, 477 okulda, 3838 derslikte 5266 öğretmen ve 68784 öğrenci ile ilkokul eğitimi, 313 okulda, 3392 derslikte 5972 öğretmen ve 81826 öğrenci ile ortaokul eğitimi, 87 okulda, 1504 derslikte 2587 öğretmen ve 51356 öğrenci ile Genel ortaöğretim, 88 okulda 1622 derslikte 3608 öğretmen ve 43124 öğrenci ile mesleki ve teknik eğitim görmüştür. YÜKSEK ÖĞRETİM Samsun da 2016-2017 döneminde bir üniversite eğitim faaliyetinde bulunmaktadır. Ondokuz Mayıs Üniversitesi 1975 yılında kurulmuş olan bir devlet üniversitesidir. 2010 yılında vakıf üniversitesi olarak kurulan Canik Başarı Üniversitesi 2016 yılında çıkarılan bir Kanun Hükmünde Kararname ile kapatılmıştır. 2016 yılında Samsun ili yükseköğretiminde 387 si profesör, 258 i doçenç, 360 adedi yardımcı doçent olmak üzete toplam 2 Bin 190 öğretim görevlisi bulunmaktadır. Samsun un toplam öğretim elemanı sayısı payı 2002 yılında %1.56 oranında iken 2016 yılında %1.44 oranında gerçekleşmiş, profesör sayısı payı 2002 yılında %1.57 oranında iken 2016 yılında %1.72 oranında gerçekleşmiş, doçent sayısı payı 2002 yılında %1.83 oranında iken 2016 yılında %1.82 oranında gerçekleşmiş, yardımcı doçent sayısı payı 2002 yılında %1.94 oranında iken 2016 yılında %1.04 oranında gerçekleşmiştir. 2016 yılında Samsun ilinde yeni kaydolan lisans ve önlisans öğrenci sayısı 10 Bin 879 kişi, okuyan lisans ve önlisans öğrenci sayısı 45 Bin 928 kişi, mezun lisans ve önlisans öğrenci 8 Bin 978 kişidir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 15

SAĞLIK 2015 yılında Samsun ilinde Bin 435 uzman hekim, 634 pratisyen hekim, 480 asistan hekim olmak üzere toplam 2 Bin 649 hekim, 368 diş hekimi, 472 eczacı, 3 Bin 123 sağlık memuru, 3 Bin 73 hemşire ve Bin 41 ebe hizmet yapmıştır. 2002 yılında 3 Bin 658 adet toplam hastane yatak sayısı ile %2.46 paya sahip olan Samsun ili 2015 yılında 4 Bin 364 adet toplam hastane yatak sayısı ile %2.08 paya sahip olmuştur. Samsun ilinde 2002 yılında 18 adet olan toplam sağlık kurumu sayısı 2015 yılında 28 adede ulaşmıştır. Samsun ilinin yüzbin kişi başına hastane yatak sayısı Türkiye ortalamasının üzerindedir. 2007 yılında yüzbin kişi başına düşen toplam hastane yatak sayısı Samsun da 319 adet iken Türkiye de 230 adet, 2015 yılında ise yüzbin kişi başına düşen toplam hastane yatak sayısı Samsun da 341 adet iken Türkiye de 266 adet olarak gerçekleşmiştir. KÜLTÜR 2016 yılında Türkiye de toplam 721 adet tiyatro salonunda 26 Bin 816 adet gösteri yapılmış ve bu gösterileri toplam 6 Milyon 16 Bin 762 kişi izlemiştir. Aynı yıl Samsun ilinde 7 adet tiyatro salonunda toplam 266 adet gösteri yapılmış ve bu gösterileri toplam 65 Bin 832 kişi izlemiştir. 2016 yılında Türkiye de toplam 2 Bin 483 adet sinema salonunda 53 Bin 443 adet gösteri yapılmış ve bu gösterileri toplam 55 Milyon 260 Bin 300 kişi izlemiştir. Aynı yıl Samsun ilinde 25 adet sinema salonunda 487 adet gösteri yapılmış ve bu gösterileri toplam 682 Bin 529 kişi izlemiştir. 2002 yılında 21 adet halk kütüphanesi ile %1.65 paya sahip olan Samsun, 2016 yılında 15 adet halk kütüphanesi ile %1.32 paya sahiptir. 2002 yılında 190 Bin 58 adet kitap sayısı ile %1.53 paya sahip olan Samsun 2016 yılında 275 Bin 171 adet kitap ile %1.46 paya sahiptir. 2002 yılında 419 Bin 776 adet yararlanma sayısı ile %2.08 paya sahip olan Samsun 2016 yılında 525 Bin 881 adet yararlanma sayısı ile %2.26 paya sahiptir. TURİZM 2004 yılında 6 adet turizm yatırımı belgeli konaklama tesisinde 815 adet yatak kapasitesine sahip olan Samsun 2016 yılında 5 adet turizm yatırımı belgeli konaklama tesisinde 842 adet yatak kapasitesine sahiptir. 2004 yılında 6 adet turizm işletmesi belgeli konaklama tesisinde 711 adet yatak kapasitesine sahip olan Samsun 2016 yılında 26 adet turizm işletmesi belgeli konaklama tesisinde 3 Bin 407 adet yatak kapasitesine sahiptir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 16

SPOR Samsun ilinde lisanslı sporcu sayısı 2015 yılında 64 Bin 811 kişi iken 2016 yılında bu rakam 71 Bin 592 kişi olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de lisanslı sporcu sayısı 2015 yılında 3 Milyon 479 Bin 502 kişi iken 2016 yılında bu rakam 3 Milyon 826 Bin 414 kişi olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinde faal sporcu sayısı 2015 yılında 7 Bin 257 kişi iken 2016 yılında bu rakam 9 Bin 573 kişi olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de faal sporcu sayısı 2015 yılında 500 Bin 171 kişi iken 2016 yılında bu rakam 479 Bin 131 kişi olarak gerçekleşmiştir. yılında %2.00 olarak gerçekleşmiştir. KONUT VE YAPI Türkiye de toplam 1 Milyon 341 Bin 453 konutun satıldığı 2016 yılında Samsun ilinde toplam 22 Bin 225 konut satılmıştır. Samsun un konut satış adedi payı 2013 yılında %1.60 iken bu rakam 2016 yılında %1.66 olarak gerçekleşmiştir. Samsun da 2014 yılında yapı kullanma izni alınan bina sayısı 2 Bin 158 iken bu rakam 2016 yılında Bin 714 adet olarak gerçekleşmiştir. Samsun da 2014 yılında yapı kullanma izni alınan daire sayısı 14 Bin 715 iken bu rakam 2016 yılında 13 Bin 697 adet olarak gerçekleşmiştir. Samsun da 2014 yılında yapı ruhsatı alınan bina sayısı Bin 712 adet iken bu rakam 2016 yılında %26.05 oranında artarak 2 Bin 158 adet olarak gerçekleşmiştir. Samsun da 2014 yılında yapı ruhsatı alınan daire sayısı 10 Bin 490 iken bu rakam 2016 yılında %74.72 oranında artarak 18 Bin 328 adet olarak gerçekleşmiştir. Samsun un yapı ruhsatı alınan bina sayısı payı 2014 yılında %1.24 oranında iken 2016 yılında bu oran %1.64 olarak gerçekleşmiştir.samsun un yapı ruhsatı alınan daire sayısı payı 2014 yılında %1.03 oranında iken 2016 yılında bu oran %1.86 olarak gerçekleşmiştir. YAŞAM ENDEKSLERİ Samsun 2015 yılı yaşam endeksleri incelendiğinde 0.5746 Genel endeks değeri ile 33 üncü sırada, 0.7942 Konut endeks değeri ile 31 inci sırada, 0.5804 Çalışma Hayatı endeks değeri ile 41 inci sırada, 0.4495 Gelir ve servet endeks değeri ile 40 ıncı sırada, 0.6801 Sağlık endeks değeri ile 18 inci sırada, 0.6332 Eğitim endeks değeri ile 22 nci sırada, 0.6193 Çevre endeks değeri ile 38 inci sırada, 0.6271 Güvenlik endeks değeri ile 40 ıncı sırada, 0.4599 Sivil katılım endeks değeri ile 26 ncı sırada, 0.4848 Altyapı hizmetlerine erişim endeks değeri ile 30 uncu sırada, 0.4590 Sosyal yaşam endeks değeri ile 29 uncu sırada, 0.5334 Yaşam memnuniyeti endeks değeri ile 37 nci sırada bulunduğu görülmektedir. SAMSUN KOSGEB Samsun Kosgeb tarafından destek verilen firma sayısı 2015 yılında 487 adet iken 2016 yılında %19.9 artışla 584 adet olmuştur. Samsun Kosgeb tarafından verilen toplam destek miktarı 2015 yılında 4 milyon 354 bin 787 TL iken 2016 yılında %98.7 artışla 8 milyon 655 bin 97 TL olarak gerçekleşmiştir. Firma başına ortalama destek miktarı 2015 yılında 8 Bin 942 TL iken 2016 yılında bu rakam %65.7 artışla 14 Bin 820 TL olarak gerçekleşmiştir. Samsun Kosgeb tarafından 2016 Aralık- 2017 Şubat döneminde başvuruları alınan krediler kapsamında 5 Bin 566 işletmeye 135 Milyon 222 Bin 275 Türk Lirası faizsiz kredi kullandırılmıştır. İŞKUR İşkur, Samsun da 2004 yılında toplam Bin 613 kişiyi açık işe yerleştirmişken 2016 yılında bu rakam 9 Bin 731 kişi olarak gerçekleşmiştir. İşkur, Türkiye de 2004 yılında 76 Bin 257 kişiyi açık işe yerleştirmişken 2016 yılında bu rakam 789 Bin 133 kişi olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında bir önceki yıla göre İşkur tarafından açık işe yerleştirme sayısı Türkiye de %11.3 oranında azalırken Samsun ilinde %20.4 oranında azalmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 17

ORTA KARADENİZ KALKINMA AJANSI Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı, 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun çerçevesinde Kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle, ulusal kalkınma planı ve programlarda öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla, 10.11.2008 tarih ve 2008/14306 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla kurulmuş bir kamu kurumudur. Merkezi Samsun da yer alan Ajansımız bugün Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat illerinde bulunan Yatırım Destek Ofisleri ile bölgesine hizmet etmektedir. TARIM VE KIRSAL KALKINMAYI DESTEKLEME KURUMU Kırsal kalkınma; tarım sektörünün sürdürülebilir gelişmesi ile kırsal kesimdeki insanımızın refah düzeyinin yükseltilmesine ve ülkemizin kalkınmasına büyük katkılar sağlayan önemli bir yapı taşıdır. TKDK, Avrupa Birliği (AB) kriterlerine uygun tarımsal üretimin yaygınlaşmasında kritik bir rol üstlenerek Türkiye nin birliğe üyelik sürecine katkı sunmaktadır. Kırsal dinamikleri hayata geçiren TKDK, bu alanda olumlu dönüşümün öncü aktörlerinden biri olmayı ve ülkemizin kırsal potansiyelini geliştirmeyi istikrarlı bir şekilde sürdürmektedir. AVRUPA BİRLİĞİ HİBELERİ Samsun Avrupa Birliği hibe programları çerçevesinde gerçekleştirilen projeler bakımından hem proje sayısı bakımından hem de hibe tutarı bakımından önemli bir paya sahiptir. 31.7.2017 tarihi itibariyle Türkiye de 59 program başlığı altında toplam 3 Bin 484 hibe projesine 423 Milyon 885 Bin 506.88 Avro hibe verilmiştir. Samsun ili, 18 program başlığı altında toplam 138 adet hibe projesi hazırlayıp 15 Milyon 867 Bin 605 Avroluk hibe sözleşmesine imza atmıştır. İCRA VE İFLAS Türkiye de 2016 yılı içinde İcra ve İflas Dairelerinde 1 Milyon 163 Bin 680 adet ilamlı, 7 Milyon 206 Bin 839 adet ilamsız, 603 adet iflas, 492 Bin 739 adet talimat dosyası açılmıştır. Aynı yıl Samsun ilinde 23 Bin 585 adet ilamlı, 206 Bin 277 adet ilamsız, 8 adet iflas, 10 Bin 179 adet talimat dosyası açılmıştır. Samsun ilinin 2016 yılı içinde açılan dosya bakımından; ilamlı dosya sayısı payı %2.03 oranında, ilamsız dosya sayısı payı %2.86 oranında, iflas dosyası sayısı payı %1.33 oranında, talimat dosya sayısı payı %2.07 oranında gerçekleşmiştir. SUÇ İSTATİSTİKLERİ Suç işlendiği il ve suç türüne göre ceza infaz kurumuna giren hükümlü sayılarına göre 2015 yılında Türkiye de toplam rakam 168 Bin 726 adet olup Samsun ilinde bu sayı 2 Bin 999 adet ve payı da %1.78 oranındadır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 18

DÜNYA EKONOMİSİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 19

DÜNYA EKONOMİSİ 2008 yılı sonlarında dünya ekonomisi, tarihin en büyük finansal krizlerinden birisiyle karşılaşmıştır. Krizden ve etkilerinden kurtulmak adına önce ABD ve sonra AB Merkez Bankaları likidite seviyelerini daha önce görülmemiş oranlarda artırmıştır. Bu sayede hızla büyüyen küresel likidite gelişmekte olan ülkelere akmış ve bu ülkelerin ekonomilerini canlandırarak küresel büyümenin lokomotifi olmalarını sağlamıştır. Kriz sonrası özellikle gelişmiş ekonomilerde süregelen durağanlık azalmakla birlikte devam etmektedir. Zayıf küresel talep, azalan verimlilik oranları, istikrarsız emtia fiyatları, jeopolitik riskler ve siyasi belirsizlikler bu yavaşlamada etkili olmuştur. Bunun yanında Çin gibi gelişmekte olan ekonomilerdeki büyümenin yavaşlaması, küresel büyümeyi daha da zora sokmuştur. OECD ye göre bu durum yavaş büyüme tuzağı olarak adlandırılmaktadır ve Dünya 5 yıldır bu tuzağın içinde bulunmaktadır. 2008 den sonraki toparlanma sürecinde küresel büyümedeki yavaşlığın yanında kalitesi de zayıf kalmıştır. Özellikle gelişmiş ülkelerdeki büyüme, dengesiz bir görünüm sergilemiştir. Bu dengesizlik hem ülkelerin kalkınmalarındaki farkta hem de harcama bileşenlerinde görülmektedir. Tüketimlerdeki ılımlı yükselişe rağmen yatırımlar yeterince hız kazanmamıştır. 2016 yılına gelindiğinde gelişmiş ülkeler; canlanmayan küresel ticaret, politik belirsizlikler ve yatırımlardaki yavaşlama gibi olumsuz koşulların etkilerini hissetmeye devam etmiştir. ABD de seçim sonrası yeni yönetimin büyüme odaklı politikalara öncelik vereceği beklentisi ve FED in faiz artırımı kararı sonrasında dolar önemli ölçüde değer kazanmıştır. Yeni yönetimin, ABD ekonomisinde daha korumacı ve genişleyici bir politika izlemesi beklenmektedir. Bu korumacı tavır küresel ticareti önemli ölçüde olumsuz etkileme potansiyeline sahiptir. Genişlemeci tutumla devlet harcamalarının artması ve vergilerin azalması beklenmekte, bu gelişmelerin özel tüketimi de artırması ve ABD ekonomisinin hızlanması öngörülmektedir. Öte yandan kamu harcamalarının ve buna bağlı borçlanma ihtiyacının artacak olması ve enflasyondaki yükseliş, ABD deki faizlerin artmaya devam edeceği ve küresel döviz likiditesinin ABD ye geri döneceği beklentisini güçlendirmektedir. IMF ye göre Brexit sonrası, İngiltere de yurtiçi talep, tahminlerin üzerinde gerçekleşmiştir. Bu durum İngiltere nin büyümesinin beklenen seviyenin üzerinde gerçekleşmesini sağlamıştır. Bunun yanında enflasyon da beklenen seviyenin üstüne çıkmış ve oluşan bu enflasyonun kalıcı olacağı öngörülmüştür. Euro bölgesi, artan belirsizliklerden etkilenmeye devam etmektedir. Avrupa Merkez Bankası (ECB), öncelikle aylık 80 milyar avroluk varlık alım programını Mart 2017 ye kadar uzatmış, sonrasında ise bu değerin 60 milyar avroya indirileceğini ve 2017 sonuna kadar sürdürüleceğini açıklamıştır. Ayrıca politika faizinin sıfır olarak kalacağını belirtmiştir. Bu tedbirlerin yavaş büyümeye karşı alındığı fakat beklenen etkiyi göstermekten uzak kaldığı düşünülmektedir. Euro Bölgesi içerisindeki finansal bozukluklar ve bazı ülkelerdeki işsizlik problemleri ise henüz çözüme ulaşmamış gözükmektedir. Japonya da yatırım ve ihracat zayıf görünümünü sürdürmektedir. Bunun yanında özel tüketim 2 yılın ardından toparlanma sinyali vermektedir. Petrol fiyatlarının düşmesiyle Japonya da negatif enflasyon yani deflasyon yaşanmıştır. Ayrıca işçi açığı, ücret büyümesini sert bir şekilde artırmış, buna rağmen bu artış düşük enflasyonun etkisinde kalmış ve yarı zamanlı çalışma oranı artmıştır. Enflasyonun düşmesi ve deflasyonun yaşanmasının pozitif yanlarından biri olarak hane halklarının satın alma gücünün arttığı söylenebilmektedir. Yatırımlardaki düşme ve Japon Yeninin diğer para birimlerine karşı değer kazanması ise büyümeyi yavaşlatıcı etkide bulunmuştur. 2008 yılından bu yana küresel büyümeyi sürükleyen gelişmekte olan ülkeler genel olarak dağınık bir görünüm sergilemektedir. Özellikle bu ülkelerde gerçekleşen büyüme yavaşlaması, küresel büyümenin de zayıf görünümünde etkili olmaktadır. Gelişmekte olan ülkeler içerisinde şüphesiz olarak en büyük ekonomiye sahip olan ve yine en büyük emtia ihracatçısı konumunda bulunan Çin in büyümesinde de yavaşlamanın olduğu görülmektedir. Ayrıca ekonomik aktivitenin endüstri sektöründen hizmetler sektörüne kaymasıyla iç talep ve arz taraflarında bir denge durumunun ortaya çıktığı görülmektedir. Dışarıya akan sermaye, parasal ve mali gevşeklik Çin parasının değerini düşürmüştür. Hindistan da kamu sektöründe ücretlerin artmasıyla toplam talep artmıştır. Bunun yanında vergiler üzerinde yapılan düzenlemeler yatırımları etkilemiştir. Bu etkiler Hindistan ekonomisindeki büyümeyi artırıcı gelişmeler olmuştur. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 20

Rusya ve Brezilya da ise küçülme durumunun azaldığı görülmektedir. OPEC toplantısı sonrası petrol fiyatlarının yükselmesi ve finansal koşulların düzelmesi ile Rusya ekonomisi toparlanmaya devam etmektedir. Ayrıca Rusya daki talep düşüşü de yavaşlayan bir eğilim göstermektedir. Rublenin güçlü duruşu enflasyonun azalmasını sağlamıştır. Reel ücret artışı, özel tüketimi artıran en önemli unsurlardan biri olarak görülmektedir. Brezilya da ise üretici ve tüketici güveninin güçlü olması, ekonomiyi düzeltme yolunda etkili olamasa da ticaret koşullarının iyileşmesi ve politik belirsizliklerdeki hafiflemeler küçülme hızını düşürmüştür. Meksika da ekonomi içerde güçlü gözükürken, ülke dışından yaşanan gelişmelerden etkilenmiştir. Büyümenin en önemli bileşeni olan yurtiçi talebin güçlü olduğu 2016 yılında, işsizlik seviyesi de düşük seyretmiştir. Meksika Pezosunun değer kaybetmesi petrol ihracatında avantaj sağlamıştır. Bunların yanında ABD politikasındaki belirsizlikler Meksika ekonomisi için en önemli yavaşlatıcı etki olmuştur. Sonuç olarak 2016 yılı, Dünya ekonomisi için ilk yarıda yavaş geçilen ve geçmişten gelen problemlerle boğuşulan bir yıl olurken, ikinci yarısı gelecek hakkında politik ve ekonomik belirsizliklerin arttığı, küresel olarak ülkelerin ekonomik tutumlarının yakın zamanda değişebileceğinin öngörüldüğü bir yıl olmuştur. Uluslararası Para Fonu nun (IMF) her yıl düzenli olarak yayınladığı ve 2016 yılı Ekim ayında yayınlanan Dünya Ekonomik Görünümü raporuna göre küresel büyümede yavaş büyüme tuzağı etkisini sürdürmektedir. 2014 yılında %3.4 büyüyen dünya ekonomisi büyümesi, 2015 yılında %3.2 olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılı büyümesinin ise %3.1 seviyesinde olacağı tahmin edilmektedir. Büyüme hızları ülke gruplarına göre incelendiğinde; gelişmiş ülkelerde bir önceki yıl ivme kazanılmış olsa da 2016 yılı için beklentiler sert bir düşüşle % 1,6 seviyesine gerilemiştir. Parasal genişleme politikalarının yetersiz kalması, Brexit ve ABD seçimlerinin getirdiği aşağı yönlü riskler, gelişmiş ülkelerin büyümesini baskılamıştır. Gelişmekte olan ekonomilerde ise 2015 yılında gözlenen yavaşlama, 2016 yılında nispeten tersine dönmüştür ve büyümenin hız kazanarak %4.2 seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir. G7 ülkelerinde büyüme oranının %1.9 dan %1.4 e ve gelişmekte olan Asya ekonomilerinde ise %6.6 dan %6.5 e düşmesi beklenmektedir. 2015 yılında değişim göstermeyen Latin Amerika ve Karayipler deki olumsuz görünüm 2016 yılında da artarak devam etmiştir. Bu ülkelerde yaşanacak küçülmenin %0.6 seviyesinde olacağı öngörülmektedir. Sonuç olarak büyümede en büyük kayıp Latin Amerika ve Karayipler de gerçekleşirken, büyüme hızı artan tek grup gelişmekte olan ülkeler olmuştur. Dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD ekonomisi özellikle 2016 yılının ilk yarısında pasif bir görünüm sergilemiştir. İkinci çeyreğin sonlarına doğru toparlanma yaşanmış olsa da büyüme hızının %1.6 ya gerilemesi beklenmektedir. 2015 yılında %2.0 artış ile 2014 yılına göre hız kazanan Euro Bölgesi nde büyümenin, 2016 yılında nispeten yavaşlayarak %1.7 düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. 2016 yılında bölge ülkelerinden Almanya nın %1.7 oranında, Fransa nın %1.3 oranında, İspanya nın %3.1 oranında, İtalya nın %0.8 oranında ve Yunanistan ın %0.1 oranında büyümesi beklenmektedir. Gelişmiş ülke grupları içerisinde bulunan Kanada nın büyümesinde görülen yavaşlama eğilimi 2016 yılında da devam etmiştir. Kanada da 2016 yılı büyüme oranının geçen yıla göre 0.1 puanlık sınırlı bir artışla %1.2 olacağı tahmin edilmektedir. Yine bu ülke grubunun içerisinde yer alan ve deflasyon problemi ile uğraşan Japonya da büyümenin, 2015 yılı ile aynı seviyede %0.5 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. İngiltere 2016 yılına yavaş girmiş, fakat ilk çeyrek ve sonrasında yapılan Avrupa Birliği referandumu sonrası, tahminlerin tersine yurtiçi talep artmıştır. İngiltere büyümesinin yıl sonunda %1.8 olacağı düşünülmektedir. Gelişmiş ülkelerde en güçlü büyümenin %3.1 ile İspanya da gerçekleşeceği öngörülmektedir. Gelişmekte olan ülke ekonomilerinin başında gelen Rusya da 2015 yılında şiddetli şekilde gerçekleşen resesyonun etkisinin 2016 yılında azalması beklenmektedir. Bu beklentiler doğrultusunda Rusya da, 2016 da da küçülme yaşanacağı ve bu küçülmenin %0.8 seviyesinde olacağı tahmin edilmektedir. Küçülmedeki bu iyileşmenin özellikle yılın ikinci yarısında gerçekleşen OPEC toplantısında alınan kararla petrol fiyatlarındaki yükselmeden kaynaklandığı düşünülmektedir. Çin ve Hindistan ın içerisinde bulunduğu gelişmekte olan Asya ekonomilerinde yüksek hızda büyüme devam ederken, büyümelerdeki yavaşlama eğilimi bu sene de devam etmiştir. Dünyanın ikinci en büyük ekonomisi olan Çin de büyüme hızının %6.9 dan %6.6 ya düşmesi beklenmektedir. Bu düşmede, üretimin imalat sektöründen hizmet sektörüne kayması etkili olmuştur. Hindistan da ise 2015 yılında artan büyüme hızının, 2016 yılında da korunacağı ve %7.6 olacağı öngörülmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 21

Latin Amerika ve Karayipler de geçtiğimiz yıl büyüme veya küçülme yaşanmamıştır. Fakat yavaşlama ortamı devam etmekte ve bu bölgede ekonominin 2016 da %0.6 oranında küçülmesi beklenmektedir. Özellikle Brezilya da etkisini kaybetmeyen küçülme durumunun, 2016 yılında da devam edeceği ve %3.3 olarak gerçekleşeceği düşünülmektedir. Meksika ekonomisinin ise ABD seçimleri sonuçları yeni yönetimin izleyeceği politikalardan kaynaklı olarak yavaşladığı ve büyümenin hız kaybederek %2.1 olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. IMF nin 2016 yılı Ekim ayında yayınlanan Dünya Ekonomik Görünümü raporu sonuçlarına göre kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hasıla değeri tahminleri daha önceki yıllara benzer olarak kişi başına milli geliri en yüksek ülke 57 Bin 294 dolar ile ABD olmuştur. ABD yi 48 Bin 190 dolar ile Almanya, 46 Bin 294 dolar ile Kanada, 42 Bin 514 dolar ile İngiltere, 42 Bin 384 dolar ile Fransa, 38 Bin 894 dolar ile Japonya ve 36 Bin 451 dolar ile İspanya takip etmiştir. SGP ye göre kişi başına milli geliri en düşük olan ülkeler ise 6 Bin 658 dolar ile Hindistan, 15 Bin 211 dolar ile Brezilya ve 15 Bin 424 dolar ile Çin olmuştur. 2015 yılında olduğu gibi 2016 yılında da gelişmekte olan Asya ekonomileri ve gelişmekte olan ülkeler grupları arasındaki Satın Alma Gücü Paritesine göre kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hasıla miktarları farkı azalmış ve 423 dolara kadar inmiştir. Latin Amerika ve Karayipler de daralma yaşanması ile birlikte kişi başına düşen milli gelir de azalmış ve 15 Bin 403 dolar seviyesine gerilemiştir. Bu grup aynı zamanda azalmanın yaşandığı tek grup olmuştur. Finansal kriz sonrası küresel ekonomideki durgunluk enflasyon oranlarını da etkilemiştir. 2015 yılında tüketici fiyat enflasyonu 2008 krizinden beri en düşük seviyesini görmüş, 2016 yılında ise hafif bir artış göstermiştir. Küresel enflasyon 2016 yılında %2.9 olarak gerçekleşerek 2015 yılına göre 0.1 puanlık bir artış göstermiştir. Gelişmiş ülkelerde bu oran 0.5 puanlık bir artışla %0.8 olmuş, gelişmekte olan ülkelerde ise 0.2 puanlık düşüşle %4.5 olarak gerçekleşmiştir. Enflasyon oranlarının düşük seviyesini koruması gelişmiş ülkeler açısından önemli bir problem olmaya devam etmektedir. Avrupa Merkez Bankası tarafından uygulanan parasal gevşeme politikasına rağmen enflasyon, hedeflerin altında kalmıştır. Bu nedenle Avrupa Merkez Bankası, parasal genişleme politikasını sürdüreceğini açıklamıştır. Euro bölgesinde tüketici fiyat endeksi artış hızında yükselme gerçekleşmiştir. Bölgede 2015 yılında 0.4 puanlık düşüşle %0.0 a gerileyen enflasyon, 2016 yılında 0.3 puanlık yükselişle %0.3 olmuştur. 2016 yılında özet olarak, enflasyon toparlanma sinyalleri vermiştir. Gelişmekte olan ekonomiler dışında bütün ülke gruplarında artış gözlenmiştir. Küresel emtia fiyat endeksleri, son dört yılda olduğu 2016 yılında da genel olarak düşüşünü sürdürmüştür. Gıda ve içecek fiyat endeksleri dışında tüm fiyat endekslerinde yüksek arz ve düşük talep koşullarından kaynaklı olarak fiyatlar düşme eğilimi göstermeye devam etmektedir. Dünya ekonomisindeki durgunluk, küresel dış ticareti de etkilemektedir. 2015 yılında canlanan gelişmiş ekonomiler 2016 da tekrar yavaşlarken, hız kaybeden gelişmekte olan ekonomiler ise toparlanma eğilimi göstermiştir. Toplam küresel büyümenin yavaşladığı 2016 yılında, küresel ticaret de bu yavaşlamayla birlikte hız kaybetmiştir. 2014 yılında %3.8 büyüyen dış ticaret hacmi, 2015 yılında hızlı bir düşüşle %2.5 büyümüştür. 2016 yılında ise bu oranın %2.3 e gerileyeceği tahmin edilmektedir. Kaynak: Ekonomik Rapor 2016, TOBB İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 22

ULUSLARARASI ENDEKSLER VE TÜRKİYE İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 23

ULUSLARARASI ENDEKSLER VE TÜRKİYE Bu bölümde Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayınlanmış 22 adet seçilmiş uluslararası endekse göre Türkiye nin durumu incelenmiştir. Bölüm sonunda uluslararası endekslere göre Türkiye nin durumu tablo halinde özetlenmiş ve grafikle daha anlaşılır hale getirilmiştir. 1.Açık Pazar Endeksi: Bağımsız bir uluslararası organizasyon olan Uluslararası Ticaret Odası, Açık Pazar Endeksi ile ülkeleri ülke pazarına giriş kolaylığına göre sıralamaktadır. 2015 raporuna göre, Türkiye 3,2 endeks değeri ile 75 ülke arasında 51. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan Singapur'u Hong Kong, Lüksemburg, Belçika ve Hollanda takip etmektedir. Son sırada ise Sudan yer almaktadır. 2013 yılında 3,4 puan 47. sırada yer alan Türkiye 2015 yılında 3,2 puan ile 51. sıraya gerilemiştir. 2.Annelerin Endeksi: Save the Children" Örgütü tarafından 179 ülke için "annelerin endeksi" hesaplanarak bir rapor hazırlanmıştır. Anne refahını etkileyen temel konu başlıkları: anne sağlığı, çocuk sağlığı, eğitim durumu, ekonomik durum ve siyasi durum olarak belirlenmiştir. Endeks sıralamasına göre Türkiye 179 ülke içerisinde 65. sırada yer almaktadır. En iyi durumda olan Norveç'i, Finlandiya ve İzlanda takip etmektedir. 179. sırada bulunan ülke ise Somali'dir. 3.Avrupa 2020 Rekabet Endeksi: Dünya ekonomik Forumu (WEF ) tarafından yayınlanan Avrupa 2020 Rekabet Endeksi 2014 raporuna göre Türkiye göre 3,83 puanla (min:1 maks:7), 28 ülkeli AB ülkeleri sıralamasında 26. sıradaki Macaristan ile aynı puanı almış, Bulgaristan ve Yunanistan ile diğer aday ülkelerden Makedonya ve Sırbistan'ın üzerinde yer almıştır. 2014 yılı için birinci sırayı 2.'likten yükselen Finlandiya 5,28 değeriyle almış, 2010 ve 2012 yıllarında ilk sırada yer alan İsveç 2014'te ikinci sıraya düşmüştür. Bu ülkeleri 2014'te sırasıyla Hollanda, Danimarka ve Almanya takip etmiştir. Türkiye'nin puanı hesaplanmaya başladığı 2012'de 3,75'ten, 2014'te 3,83'e yükselmiştir. 4.Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi: Uluslararası Telekomünikasyon Birliği, "Bilgi Toplumunun Ölçümü" adında bir kitap yayımlamakta ve bu kitabın içeriğinde Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi'ne yer vermektedir. 167 ülkenin yer aldığı Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi'nde 2016 yılında ilk sırada Güney Kore yer alırken, bu ülkeyi İzlanda ve Danimarka takip etmektedir. Türkiye, 2016 yılında 5,69 endeks değeri ile 167 ülke arasında 70. sırada yer almaktadır. 5.Bütçe Şeffaflığı Endeksi: Bağımsız enstitü ve araştırmacıların ortaklığıyla oluşturulan Uluslararası Bütçe Ortaklığı İnsiyatifi, Bütçe Şeffaflığı Endeksi ile ülkeleri bütçe hazırlama ve uygulama süreçlerindeki şeffaflıklarına göre sıralamaktadır. 2015 raporuna göre, Türkiye 44 endeks değeri ile 102 ülke arasında 40. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan Yeni Zelanda'yı, İsveç ve Güney Afrika takip etmektedir. Son sıralarda ise Myanmar, Katar ve Suudi Arabistan yer almaktadır. 2012 yılından 2015 yılına gelindiğinde, Türkiye 40. sıradan 58. sıraya gerilemiştir. 2015 yılında ankete 2012 yılına göre yeni bir ülke katılmıştır. 6.Daha İyi Yaşam Endeksi, 2016: Endeks, OECD'ye üye 34 ülke, OECD ortalaması ve ilaveten Brezilya, Letonya, Rusya Federasyonu ve Güney Afrika için hesaplanmaktadır. OECD'ye üye 34 ülke arasında Daha İyi Yaşam Endeksi'ne bakıldığında, hanehalkı net kullanılabilir gelirde; OECD ortalaması 29 016 $ iken, Türkiye 13 471 $ düzeyindedir. Hanehalkı mali zenginliğinde ise ilk sırada Amerika Birleşik Devletleri yer alırken, Türkiye OECD üye ülkeleri arasında en son sıradadır. Toplam 38 ülke içinde yaşam memnuniyetinde ilk sırada İsviçre ve Norveç yer alırken, Güney Afrika son sırada, Türkiye ise 35. sırada yer almaktadır. Türkiye çok uzun saat çalışanlar göstergesinde son sırada yer almaktadır. 7.Dünya Ekonomik Özgürlük Endeksi: Kanada'nın önde gelen düşünce kuruluşu Frazer Enstitüsü tarafından yayımlanan Dünya Ekonomik Özgürlük Endeksi nde dünya genelinde ülkeler sıralanırken ekonomik özgürlüğü destekleyen politikaları baz alan ölçütler kullanılmaktadır. Kişisel tercih hakkı, gönüllü mübadele, serbest rekabet ve özel mülkiyet hakları ekonomik özgürlüğün köşe taşları olarak tanımlanmaktadır. Son yayımlanan 2016 raporunda 2014 yılı verilerine yer verilmiştir. Bu raporda Türkiye 6,86 endeks değeri ile 159 ülke arasında 90. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan Hong Kong'u, Singapur ve Yeni Zelanda takip etmektedir. 159. sırada ise Venezuela yer almaktadır. Suriye'den sivil savaş nedeniyle 2011 ve 2012 yıllarında veri elde edilememiştir. 8.E-Devlet Kalkınma Endeksi: Birleşmiş Milletler e-devlet Kalkınma Endeksi, bilgi iletişim alanındaki çeşitli altyapısal gelişmeler ve vatandaşların bilgi ve iletişim teknolojilerine uyumunu gösteren bir ölçme endeksidir. 193 ülkenin kapsandığı 2016 yılı verilerine göre İngiltere (Birleşik Krallık) 0,9193 ile en yüksek, Somali ise 0,027 endeks değeri ile en düşük endeks değerine sahip ülkedir. Türkiye, 0,59 e-devlet Kalkınma Endeks değeri ile 2016 yılında 68. sırada yer almaktadır. 9.EFA (Herkes için eğitim) Kalkınma Endeksi (EDI): 92 ülkenin 2015 yılı EDI (EFA Kalkınma Endeksi) sıralamasında ülkeler yüksek, orta ve düşük kalkınma puanları bakımından üç başlığa ayrılmıştır ve Türkiye bu sıralamada yüksek grupta ve 50. sırada yer almaktadır. Türkiye nin EFA Kalkınma Endeksi puanı 0,950 dir. 10.E-Katılım Endeksi: Birleşmiş Milletler Kamu Yönetimi Ağı'nın 2016 raporuna göre, Türkiye 0,6271 endeks değeri ile 193 ülke arasında 60. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan İngiltere'yi (Birleşik Krallık), Avustralya ve Japonya takip etmektedir. Son sırada ise Cibuti, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Tuvalu yer almaktadır. 11.Enerji Mimarisi Performansı Endeksi: Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayımlanan Küresel Enerji Üretim Performans Endeksi 2016 yılı raporuna göre, Türkiye 0,66 endeks değeri ile 126 ülke arasında 40. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan İsviçre'yi Norveç ve İsveç takip etmektedir. Türkiye 2015 yılı raporunda ise 125 ülke arasında 54. sırada yer almıştı. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 24

12.İklim Değişikliği Performans Endeksi: Alman sivil toplum örgütü olan Germanwatch, ülkelerin iklim değişikliği performanslarını değerlendirmekte ve sıralamaktadır. Değerlendirmede iklim değişikliği konusunda hiçbir ülkenin ilk üç sırada yer alacak çabayı göstermediği düşünülerek, sıralamada ilk üç sıra boş bırakılmaktadır. 2017 yılı raporuna göre, Türkiye 45,54 puan ile 51. sırada yer almaktadır. En yüksek puana sahip üç ülke, 66,17 puan ile Fransa, 66,15 puan ile İsveç ve 66,10 puan ile Birleşik Krallık tır. 25,45 puan ile Suudi Arabistan en son sırada yer almaktadır. 13.İnsani Gelişme Endeksi: Uzun vadeli ilerlemeyi, insani gelişmenin üç temel boyutu olan uzun ve sağlıklı bir yaşam, bilgiye erişim, iyi bir yaşam standardı kapsamında ele alarak ölçen bir endekstir. Son yayımlanan 2016 raporunda 2015 yılı verilerine yer verilmiştir. 2016 yılı raporunda 195 ülke içinde verileri mevcut 188 ülkeye bakıldığında; 2015 yılında İnsani Gelişme Endeksi sıralamasında Norveç, 0,949 endeks değeri ile en yüksek endekse sahip ülke, Orta Afrika Cumhuriyeti ise 0,352 endeks değeri ile en düşük insani gelişme endeksine sahip ülkedir. Türkiye 2015 yılında 0,767 endeks değeri ile 71. sırada yer almıştır. Aynı yılda satın alma gücü paritesi cinsinden kişi başına gayri safi milli gelire (2011SGP $) bakıldığında; verisi olan 193 ülke içerisinde Katar 129 916 $ ile ilk sırada, Türkiye ise 18 705 $ ile 64. sırada yer almıştır. 14.İş Yapma Kolaylığı Endeksi: Dünya Bankası ve Uluslararası Finans Kuruluşu işbirliğinde yürütülen İş Yapma Projesi nin amacı dünya genelinde iş yaşamındaki yasal düzenlemeleri iyileştirmektir. 190 ülkenin kapsandığı 2016 yılı iş yapma kolaylığı endeksi'ne bakıldığında, ilk sırada Yeni Zelanda yer almaktadır. Somali ise en düşük iş yapma kolaylığı endeksine sahip ülkedir. Türkiye, 190 ülke içinde 69. sırada yer almaktadır. 15.KOF Küreselleşme Endeksi: Endeks, küreselleşmenin ekonomik, sosyal ve politik boyutlarını kapsar. 2017 yılı Nisan ayında yayımlanan ve 2014 yılı değerlerini gösteren son çalışmada 207 ülke veya coğrafi birimin 193'ü için endeks hesaplaması açıklanmaktadır. 2014 yılında Türkiye 71,33 endeks değeri ile 193 ülke arasında 42. sırada yer almaktadır. 2014 yılında birinci sırada yer alan Hollanda'yı, İrlanda ve Belçika takip etmektedir. 16.Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi: Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi, cinsiyete dayalı ayrımların büyüklüğünü ve kapsamını göstermek ve sürecini izlemek için bir çerçevedir. 144 ülkenin yer aldığı küresel cinsiyet uçurumu endeksinde, 2016 yılında ilk sırada 0,874 ile İzlanda yer almaktadır. Yemen ise, 0,516 ile en düşük endeks değerine sahip ülkedir. Türkiye 0,623 endeks değeri ile 144 ülke arasında 130. sırada yer almaktadır. 17.Küresel Rekabet Endeksi: Bağımsız bir uluslararası organizasyon olan Dünya Ekonomik Forumu, Küresel Rekabet Endeksi ile ülkeleri rekabet güçlerine göre sıralamaktadır. 2016-2017 raporuna göre, Türkiye 4,39 endeks değeri ile 138 ülke arasında 55. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan İsviçre'yi, Singapur ve Amerika Birleşik Devletleri takip etmektedir. 138. sırada ise Yemen yer almaktadır. 2010 yılından 2016 yılına gelindiğinde, Türkiye 61. sıradan 55. sıraya kadar bir gelişme göstermiştir. 18.Lojistik Performans Endeksi: Lojistik Performans Endeksi (LPE), ülkelerin gümrük, taşımacılık, altyapı gibi lojistik alanındaki performanslarını değerlendirmekte; lojistik büyüme ve kaliteyi ölçmektedir. Dünya Bankası tarafından yayımlanan LPE 2016 yılı sonuçlarına göre; Türkiye 160 ülke arasında 3,42 derece ile 34. sırada yer almıştır. Almanya, 4,23 derece ile 1. sırada, Suriye 1,60 derece ile 160. sırada yer almaktadır. 19.Özet Yenilik Endeksi: Avrupa Komisyonu'nun 2016 yılı raporuna göre, Türkiye Özet İnovasyon Endeksi'nde 2015 yılında 0,267 endeks değeri ile 36 ülke arasında 32. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan İsviçre'yi İsveç ve Danimarka takip etmektedir. 20.Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi: Dünya Ekonomik Forumu Küresel Rekabet Ağı'nın 2017 raporuna göre, Türkiye, Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi'nde 4,14 endeks değeri ile 136 ülke arasında 44. sırada yer almaktadır. 2007 yılında 52. sırada olan Türkiye, 2017 yılında 44. sıraya yükselmiştir. Birinci sırada yer alan İspanya'yı, Fransa ve Almanya takip etmektedir. En son sırada 2,44 endeks değeri ile 136. olarak Yemen yer almaktadır. 21.Ticareti Kolaylaştırma Endeksi: Bağımsız bir uluslararası organizasyon olan Dünya Ekonomik Forumu, Ticareti Kolaylaştırma Endeksi ile ülkeleri dış ticarete konu olan malların serbest dolaşımını hangi ölçekte kolay hale getirdiğine göre sıralamaktadır. 2016 raporuna göre, Türkiye 4,52 endeks değeri ile 136 ülke arasında 59. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan Singapur'u, Hollanda, Hong Kong, Lüksemburg ve İsveç takip etmektedir. 136. sırada ise Venezuela yer almaktadır. 2014 yılında 48. sırada yer alan Türkiye 2016 yılında 59. sıraya gerilemiştir. 22.Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA): Türkiye nin 2015 yılı için matematik alanındaki ortalama PISA puanı 420 dir. Türkiye bu puanla programa katılan tüm ülkeler içerisinde 49. Sırada, OECD ülkeleri içerisinde 34. sırada yer almaktadır. Türkiye nin 2015 yılı okuma becerisi alanındaki ortalama puanı ise 428 tir. Bu puanla Türkiye programa katılan tüm ülkeler içerisinde 50. sırada, OECD ülkeleri içerisinde ise 34. sırada yer almaktadır. Türkiye nin 2015 yılında fen okuryazarlığı alanındaki ortalaması 425 puandır. Bu puanla, Türkiye, programa katılan tüm ülkeler içinde 52. sırada, OECD ülkeleri içerisinde ise 34. sıradır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 25

ULUSLARARASI ENDEKSLER VE TÜRKİYE NİN SIRASI Türkiye; Avrupa 2020 Rekabet Endeksine göre 28 ülke içinde 26 ncı sırada, Özet Yenilik Endeksine göre 36 ülke arasında 32 nci sırada, Lojistik Performans Endeksine göre 160 ülke arasında 34 üncü sırada, Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) Matematik endeksine göre 34 ülke arasında 34 üncü sırada, Daha İyi Yaşam Endeksine göre 38 ülke arasında 35 inci sırada, Enerji Mimarisi Performansı Endeksine göre 126 ülke arasında 40 ıncı sırada, KOF Küreselleşme Endeksine göre 193 ülke arasında 42 nci sırada, Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksine göre 136 ülke arasında 44 üncü sırada, EFA (Herkes için eğitim) Kalkınma Endeksine göre 92 ülke arasında 50 nci sırada, Açık Pazar Endeksine göre 75 ülke arasında 51 inci sırada, İklim Değişikliği Performans Endeksine göre 58 ülke arasında 51 inci sırada, Küresel Rekabet Endeksine göre 138 ülke arasında 55 inci sırada, Bütçe Şeffaflığı Endeksine göre 103 ülke arasında 58 inci sırada, Ticareti Kolaylaştırma Endeksinde 136 ülke arasında 59 uncu sırada, E- Katılım Endeksine göre 193 ülke arasında 60 ıncı sırada, Annelerin Endeksine göre 179 ülke arasında 65 inci sırada, E-Devlet Kalkınma Endeksine göre 193 ülke arasında 68 inci sırada, İş Yapma Kolaylığı Endeksine göre 190 ülke arasında 69 uncu sırada, Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksine göre 167 ülke arasında 70 inci sırada, İnsani Gelişme Endeksine göre 188 ülke arasında 71 inci sırada, Dünya Ekonomik Özgürlük Endeksine göre 159 ülke arasında 90 ıncı sırada, Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksine göre 144 ülke arasında 130 uncu sırada bulunmaktadır. Endeks Değer Ülke Sayısı Sıra Veri Rapor Avrupa 2020 Rekabet Endeksi 3.83 28 26 2014 Özet Yenilik Endeksi 0.267 36 32 2015 2016 Lojistik Performans Endeksi 3.42 160 34 2016 Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) Matematik 420 34 34 2015 Daha İyi Yaşam Endeksi 38 35 2016 Enerji Mimarisi Performansı Endeksi 0.66 126 40 2016 KOF Küreselleşme Endeksi 71.33 193 42 2014 2017 Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi 4.14 136 44 2017 EFA (Herkes için eğitim) Kalkınma Endeksi (EDI) 0.95 92 50 2015 Açık Pazar Endeksi 3.2 75 51 2015 İklim Değişikliği Performans Endeksi 45.54 58 51 2017 Küresel Rekabet Endeksi 4.39 138 55 2016 Bütçe Şeffaflığı Endeksi 44 103 58 2015 Ticareti Kolaylaştırma Endeksi 4.52 136 59 2016 E-Katılım Endeksi 0.6271 193 60 2016 Annelerin Endeksi 179 65 E-Devlet Kalkınma Endeksi 0.59 193 68 2016 İş Yapma Kolaylığı Endeksi 190 69 2016 Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi 5.69 167 70 2016 İnsani Gelişme Endeksi 0.767 188 71 2015 2016 Dünya Ekonomik Özgürlük Endeksi 6.86 159 90 2014 2016 Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi 0.623 144 130 2016 Kaynak: TÜİK, Uluslararası Endeksler İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 26

TÜRKİYE EKONOMİSİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 27

TÜRKİYE EKONOMİSİ Türkiye ekonomisi 2015 yılında küresel ekonomideki belirsizliklere, ana ticaret ortaklarımızdaki durgunluk ve jeopolitik gerginliklere rağmen, özellikle özel tüketimin desteği ile birçok dünya ülkesinin üzerinde %6.1 oranında büyüme göstermiştir. 2016 yılında da küresel ekonomideki durgunluk süreci tam olarak aşılamamış, büyüme oranları düşük seyrini korumuştur. Jeopolitik riskler ve siyasi belirsizlikler küresel ekonomiyi olumsuz etkilemeye devam etmiştir. Türkiye ekonomisinde de dünya ekonomisindeki gelişmelere paralel olarak durgunluk devam etmiş, ekonomi büyük ölçüde iç talep kaynaklı olarak vasat bir büyüme göstermiştir. Türkiye ekonomisi 2016 yılında %2.9 oranında büyümüştür. 2016 yılında zincirlenmiş hacim endeksine göre; tarım sektörü %4.1, hizmetler sektörü %0.8 küçülürken, sanayi sektörü %4.5, inşaat sektörü %7.2 büyümüştür. Harcamalar yöntemiyle zincirlenmiş hacim endeksine göre, 2016 yılında hanehalkı nihai tüketim harcamaları %2.3, devletin nihai tüketim harcamaları %7.3, böylece toplam tüketim harcamaları %3.2 artmıştır. Sabit sermaye yatırımları ise %3.0 büyümüştür. 2014 yılında 12 Bin 112 dolar olan kişi başına milli gelir, 2015 yılında 11 Bin 14 dolara, 2016 yılında da 10 Bin 807 dolara gerilemiştir. Konut satışları, banka kredi faizlerinde yapılan indirimler ve sektöre hız kazandırmak adına başlatılan kampanyaların etkisiyle 2016 yılında da %4.0 artmıştır. Bu konutların 449 Bin 508 adedi ipotekli, geri kalan 891 Bin 945 adedi diğer yollarla satılmıştır. Reel ekonomi açısından çekler ve senetlerle ilgili hareketler büyük önem taşımaktadır. Çek ve senet ödeme istatistikleri piyasalardaki nakit akışının en önemli göstergelerindendir. 2014 ve 2015 yıllarında azalan protesto edilen senet sayısı 2016 yılında %1.7 artarken, protestolu senetlerin tutarı %21.9 artarak 12.3 milyar TL ye yükselmiştir. 2015 yılında yüksek oranlı artış gösteren karşılıksız çıkan çeklerin sayısı, 2016 yılında yavaşlama göstererek %0.3 artarken, karşılıksız çıkan çeklerin tutarı da %0.5 artarak 27.4 milyar TL ye yükselmiştir. 2015 yılında %8.3 düşen turizm gelirleri, 2016 yılında da %29.7 azalarak 22.1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılında %53.6 artan yatırım teşvik belgesine bağlanan sabit yatırım tutarı, 2016 yılında %1.3 azalmış ve 97 Milyar 780 milyon TL ye gerilemiştir. 2016 yılı sonunda enflasyon belirsizlik aralığı üzerinde artış göstererek %8.53 seviyesine yükselmiştir. Merkez Bankası, parasal sıkılaştırma yapılmasına karar vermiştir. Politika faizi %7.50 den %8.0 a, gecelik borç verme faiz oranı %8.25 ten %8.50 ye, geç likidite penceresi uygulaması çerçevesinde borç verme faiz oranı %9.75 ten %10.00 a yükseltilmiştir. Toplam banka kredileri artış hızı, 2016 yılında nominal olarak %16.6, reel olarak %7.4 düzeyinde gerçekleşmiştir. Böylece 2015 yılında 1,396.6 milyar TL olan kredi hacmi 2016 yılında 1,628.3 milyar TL ye yükselmiştir. Tüketici kredileri artış eğilimini büyük ölçüde konut kredileri ve taşıt kredileri kaynaklı olarak 2016 yılında da sürdürmüştür. 2016 yılı sonunda bütçe gelirleri bir önceki yıla göre %14.8 artarak 554.43 milyar TL ye, bütçe giderleri de %15.3 artarak 583.69 milyar TL ye, bütçe açığı %24.4 artarak 29.26 milyar TL ye yükselmiştir. 2014 yılında 6.34 milyar dolar olan özelleştirme işlemi tutarı, 2015 yılında 2.00 milyar dolara, 2016 yılında da 1.31 milyar dolara gerilemiştir. 1986 yılından bu yana toplam 68.17 milyar dolar tutarında özelleştirme uygulaması gerçekleştirilmiştir. Kalkınma Bakanlığı verilerine göre; yurtiçi toplam tasarrufların GSYH ye oranında 2015 yılında görülen azalma 2016 yılında da devam etmiştir. 2015 yılında %1.5 azalan dış borç stoku, 2016 yılında %2.1 artış göstermiştir. Böylece 2015 yılında 396.05 milyar dolar olan brüt dış borç stoku, 2016 yılında 404.18 milyar dolara yükselmiştir. Kaynak: Ekonomik Rapor 2016, TOBB İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 28

I. GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA VE BÜYÜME 2015 yılında %6.1 oranında büyüyen Türkiye, 2016 yılında %2.9 oranında büyümüştür. Türkiye nin Gayri Safi yurtiçi değeri 2015 yılında 861.5 Milyar ABD doları, 2016 yılında ise 856.8 Milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri 2015 yılında 11 Bin 14 ABD doları, 2016 yılında ise 10 Bin 807 ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 2014 yılında dünyanın 16 ncı büyük ekonomisi olan Türkiye, 2015 yılında bir sıra gerileyerek dünyanın en büyük 17 nci ekonomisi olmuştur. Yıllar Yıl Ortası Nüfus Kişi Başına GSYH (Cari Fiyatlarla) GSYH Büyüme Hızı Türkiye (x1000) Değer (TL) Değişim Oranı Değer ($) Değişim Oranı (Milyar $) (%) Kaçıncı Sırada 1998 62,464 1,151-4,442-277.5-18 1999 63,364 1,691 46.9 4,003-9.9 253.6-3.4 20 2000 64,269 2,656 57.0 4,229 5.6 271.8 6.6 18 2001 65,166 3,766 41.8 3,084-27.1 201.0-6.0 21 2002 66,003 5,445 44.6 3,581 16.1 236.3 6.4 20 2003 66,795 7,007 28.7 4,698 31.2 313.8 5.6 20 2004 67,599 8,536 21.8 5,961 26.9 403.0 9.6 17 2005 68,435 9,844 15.3 7,304 22.5 499.9 9.0 17 2006 69,295 11,389 15.7 7,906 8.2 547.8 7.1 17 2007 70,158 12,550 10.2 9,656 22.1 677.4 5.0 17 2008 71,052 14,001 11.6 10,931 13.2 776.6 0.8 17 2009 72,039 13,870-0.9 8,980-17.8 646.9-4.7 17 2010 73,142 15,860 14.3 10,560 17.6 772.4 8.5 17 2011 74,224 18,788 18.5 11,205 6.1 831.7 11.1 18 2012 75,176 20,880 11.1 11,588 3.4 871.1 4.8 17 2013 76,148 23,766 13.8 12,480 7.7 950.4 8.5 16 2014 77,182 26,489 11.5 12,112-2.9 934.9 5.2 16 2015 78,218 29,885 12.8 11,014-9.1 861.5 6.1 17 2016 79,278 32,676 9.3 10,807-1.9 856.8 2.9 Kaynak: TÜİK, 2016 yılında hesaplama yöntemlerinde değişiklik yapılmış ve rakamlar revize edilmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 29

II. İSTİHDAM Türkiye de 2015 yılında 26 Milyon 621 Bin olan toplam istihdam sayısı, 2016 yılında 27 Milyon 205 Bin olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında toplam istihdamın 5 Milyon 305 Bin adedi tarım sektöründe, 5 Milyon 296 Bin adedi sanayi sektöründe, Bir milyon 987 Bin adedi inşaat sektöründe, 14 Milyon 617 Bin adedi de hizmetler sektöründe sağlanmıştır. Türkiye de, 2005 yılında istihdamın %25.5 i tarım sektöründeyken bu oran 2016 yılında %19.5 e gerilemiş, 2005 yılında istihdamın %21.6 sı sanayi sektöründeken bu oran 2016 yılında %19.5 e gerilemiş, 2005 yılında istihdamın %5.6 sı inşaat sektöründeken bu oran 2016 yılında %7.3 e yükselmiş, 2005 yılında istihdamın %47.3 ü hizmetler sektöründeyken 2016 yılında bu oran %53.7 ye yükselmiştir. 2005-2016 döneminde tarım sektöründe istihdam edilenlerin sayısı %5.8 oranında artmış, sanayi sektöründe çalışanların sayısı %24.9 oranında artmış, inşaat sektöründe çalışanların sayısı %81.2 oranında artmış, hizmetler sektöründe çalışanların sayısı %57.5 oranında artmıştır. Yıllar İSTİHDAM DAĞILIM (%) Toplam Tarım Sanayi İnşaat Hizmetler Toplam Tarım Sanayi İnşaat Hizmetler 2005 19,633 5,014 4,241 1,097 9,281 100.0% 25.5% 21.6% 5.6% 47.3% 2006 19,933 4,653 4,362 1,192 9,726 100.0% 23.3% 21.9% 6.0% 48.8% 2007 20,209 4,546 4,403 1,231 10,029 100.0% 22.5% 21.8% 6.1% 49.6% 2008 20,604 4,621 4,537 1,238 10,208 100.0% 22.4% 22.0% 6.0% 49.5% 2009 20,615 4,752 4,179 1,305 10,380 100.0% 23.1% 20.3% 6.3% 50.4% 2010 21,858 5,084 4,615 1,434 10,725 100.0% 23.3% 21.1% 6.6% 49.1% 2011 23,266 5,412 4,842 1,680 11,332 100.0% 23.3% 20.8% 7.2% 48.7% 2012 23,937 5,301 4,903 1,717 12,016 100.0% 22.1% 20.5% 7.2% 50.2% 2013 24,601 5,204 5,101 1,768 12,528 100.0% 21.2% 20.7% 7.2% 50.9% 2014 25,933 5,470 5,316 1,912 13,235 100.0% 21.1% 20.5% 7.4% 51.0% 2015 26,621 5,483 5,332 1,914 13,891 100.0% 20.6% 20.0% 7.2% 52.2% 2016 27,205 5,305 5,296 1,987 14,617 100.0% 19.5% 19.5% 7.3% 53.7% 2016/2015 Değişim (%) 2.2% -3.2% -0.7% 3.8% 5.2% 2016/2005 Değişim (%) 38.6% 5.8% 24.9% 81.2% 57.5% Kaynak: TÜİK, (15+ Yaş), (Bin Kişi) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 30

III.İŞSİZLİK Türkiye de, 2005 yılında işsizlik oranı %9.5 iken bu oran 2015 yılında %10.3 oranında, 2016 yılında ise %10.9 oranında gerçekleşmiştir. Tarım dışı işsizlik oranı 2005 yılında %12.0 iken bu oran 2015 yılında %12.4 oranında, 2016 yılında ise %13.0 oranında gerçekleşmiştir. Türkiye de işsiz sayısı 2005 yılında 2 milyon 58 bin kişi iken bu rakam 2016 yılında 3 milyon 330 bin kişi olarak gerçekleşmiştir. 2005-2016 döneminde 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus %21.4 oranında artarken, işgücü %40.8 oranında artmış, istihdam edilenler %38.6 oranında artmış, işsiz sayısı da %61.8 oranında artmıştır. 2012 yılından itibaren işsizlik oranı ve işsiz sayısı bariz bir şekilde artış eğilimi göstermektedir. KURUMSAL OLMAYAN NÜFUSUN İŞGÜCÜ DURUMU [15+ YAŞ] Yıllar 15 Ve Daha Yukarı Yaştaki Nüfus (x1000) İşgücü (x1000) İstihdam Edilenler (x1000) İşsiz Sayısı (x1000) İşgücüne Dahil Olmayan Nüfus (x1000) İşgücüne Katılma Oranı İşsizlik Oranı Tarım Dışı İşsizlik Oranı İstihdam Oranı 2005 48,356 21,691 19,633 2,058 26,665 44.9% 9.5% 12.0% 40.6% 2006 49,275 21,913 19,933 1,980 27,362 44.5% 9.0% 11.1% 40.5% 2007 50,177 22,253 20,209 2,044 27,925 44.3% 9.2% 11.2% 40.3% 2008 50,982 22,899 20,604 2,295 28,083 44.9% 10.0% 12.3% 40.4% 2009 51,833 23,710 20,615 3,095 28,124 45.7% 13.1% 16.0% 39.8% 2010 52,904 24,594 21,858 2,737 28,310 46.5% 11.1% 13.7% 41.3% 2011 53,985 25,594 23,266 2,328 28,391 47.4% 9.1% 11.3% 43.1% 2012 54,961 26,141 23,937 2,204 28,820 47.6% 8.4% 10.3% 43.6% 2013 55,982 27,046 24,601 2,445 28,936 48.3% 9.0% 10.9% 43.9% 2014 56,986 28,786 25,933 2,853 28,200 50.5% 9.9% 12.0% 45.5% 2015 57,854 29,678 26,621 3,057 28,176 51.3% 10.3% 12.4% 46.0% 2016 58,720 30,535 27,205 3,330 28,185 52.0% 10.9% 13.0% 46.3% 2016/2015 Değişim (%) 1.50% 2.89% 2.19% 8.93% 0.03% 2016/2005 Değişim (%) 21.4% 40.8% 38.6% 61.8% 5.7% Kaynak: TÜİK, (15+ Yaş), (Bin Kişi) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 31

IV. ENFLASYON 2015 yılında %8.81 olarak gerçekleşen yıllık tüketici fiyat endeksi artış oranı 2016 yılında %8.53 oranında gerçekleşmiştir. 2015 yılında %5.71 olarak gerçekleşen yıllık yurtiçi üretici fiyat endeksi artış oranı 2016 yılında %9.94 oranında gerçekleşmiştir. 2015 yılında %14.02 olarak gerçekleşen yıllık tarım ürünleri üretici fiyat endeksi artış oranı 2016 yılında %1.33 oranında gerçekleşmiştir. Yıllar TÜFE Yurtiçi ÜFE Tarım Ürünleri ÜFE 2004 9.35% 16.81% 2005 7.72% 3.03% 2006 9.65% 11.58% 2.53% 2007 8.39% 5.94% 15.70% 2008 10.06% 8.11% 0.16% 2009 6.53% 5.93% 14.22% 2010 6.40% 8.87% 14.52% 2011 10.45% 13.33% 10.54% 2012 6.16% 2.45% -4.17% 2013 7.40% 6.97% 7.58% 2014 8.17% 6.36% 6.67% 2015 8.81% 5.71% 14.02% 2016 8.53% 9.94% 1.33% Kaynak:TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 32

V. DIŞ TİCARET 2015 yılında 143 Milyar 838 Milyon 871 Bin dolar ihracat gerçekleştiren Türkiye, 2016 yılında 142 Milyar 544 Milyon 457 Bin dolar ihracat gerçekleştirmiştir. 2015 yılında 207 Milyar 234 Milyon 359 Bin dolar ithalat gerçekleştiren Türkiye, 2016 yılında 198 Milyar 617 Milyon 392 Bin dolar ithalat gerçekleştirmiştir. Türkiye nin 2015 yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı %69.4 iken 2016 yılında bu oran %71.8 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde Türkiye de ihracat %295.3 oranında artarken ithalat %285.3 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre ihracat %0.90 oranında azalırken, ithalat %4.16 oranında azalmıştır. 2016 yılında Türkiye de kişi başına ihracat Bin 786 dolar, kişi başına ithalat ise 2 Bin 488 dolar olarak gerçekleşmiştir. 2007-2016 döneminde kişi başına ihracat %17.5 oranında artarken, kişi başına ithalat %3.3 oranında artmıştır. Yıllar İhracat İthalat İhracat/İthalat Toplam Dış Ticaret Türkiye Kişi Başına (Bin $) (Bin $) Oranı(%) (Bin $) Nüfusu İhracat ($) İthalat ($) 2002 36,059,089 51,553,797 69.9% 87,612,886 2003 47,252,836 69,339,692 68.1% 116,592,528 2004 63,167,153 97,539,766 64.8% 160,706,919 2005 73,476,408 116,774,151 62.9% 190,250,559 2006 85,534,676 139,576,174 61.3% 225,110,850 2007 107,271,750 170,062,715 63.1% 277,334,464 70,586,256 1,520 2,409 2008 132,027,196 201,963,574 65.4% 333,990,770 71,517,100 1,846 2,824 2009 102,142,613 140,928,421 72.5% 243,071,034 72,561,312 1,408 1,942 2010 113,980,611 185,541,758 61.4% 299,522,370 73,722,988 1,546 2,517 2011 134,917,635 240,841,603 56.0% 375,759,237 74,724,269 1,806 3,223 2012 152,461,737 236,545,141 64.5% 389,006,877 75,627,384 2,016 3,128 2013 151,802,637 251,661,250 60.3% 403,463,887 76,667,864 1,980 3,282 2014 157,627,674 242,182,568 65.1% 399,810,242 77,695,904 2,029 3,117 2015 143,838,871 207,234,359 69.4% 351,073,230 78,741,053 1,827 2,632 2016 142,544,457 198,617,392 71.8% 341,161,849 79,814,871 1,786 2,488 2016/2015 Değişim (%) -0.90% -4.16% 3.40% -2.82% 1.36% -2.23% -5.45% 2016/2002 Değişim (%) 295.3% 285.3% 2.6% 289.4% 13.1% 17.5% 3.3% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 33

VI. CARİ İŞLEMLER DENGESİ 2002 yılında 626 Milyon ABD doları cari işlemler açığı veren Türkiye, 2015 yılında 32 Milyar 118 Milyon ABD doları, 2016 yılında ise 32 Milyar 564 Milyon ABD doları cari açık vermiştir. Türkiye nin cari işlemler dengesinin Gayri Safi Yurt içi hasılaya oranı 2002 yılında (eksi)%0.26 iken 2015 yılında (eksi)%3.73 oranında, 2016 yılında ise (eksi)%3.80 oranında gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde Türkiye nin cari işlemler açığı %5101.9 oranında (51 kat) artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre Türkiye nin cari işlemler açığı %1.4 oranında artmıştır. Yıllar Cari İşlemler Dengesi Gayri Safi Yurtiç Hasıla Oran (%) (Milyon $) (Milyon $) 1998 2,000 277,468 0.72% 1999-925 253,622-0.36% 2000-9,920 271,768-3.65% 2001 3,760 200,998 1.87% 2002-626 236,338-0.26% 2003-7,554 313,776-2.41% 2004-14,198 402,952-3.52% 2005-20,980 499,874-4.20% 2006-31,168 547,832-5.69% 2007-36,949 677,438-5.45% 2008-39,425 776,643-5.08% 2009-11,358 646,893-1.76% 2010-44,616 772,365-5.78% 2011-74,402 831,696-8.95% 2012-47,962 871,125-5.51% 2013-63,621 950,355-6.69% 2014-43,597 934,857-4.66% 2015-32,118 861,462-3.73% 2016 (*) -32,564 856,789-3.80% 2016/2015 Değişim (%) 1.4% -0.5% 2016/2002 Değişim (%) 5101.9% 262.5% Kaynak: http://www.tcmb.gov.tr, (*) Geçici, (*) Geçici İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 34

VII. ÖZELLEŞTİRME 1986-2003 döneminde toplam 8.24 Milyar ABD doları tutarında özelleştirme yapan Türkiye, 2004-2016 döneminde toplam 59.93 Milyar ABD doları özelleştirme uygulaması yapmıştır. 2016 sonu itibariyle toplam özelleştirme tutarı 68.17 Milyar ABD dolarına ulaşmıştır. 1986-2003 döneminde yıllık ortalama özelleştirme tutarı 0.46 Milyar dolar iken, 2004-2016 döneminde yıllık ortalama özelleştirme tutarı 4.61 Milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Yıllar Özelleştirme (Milyar $) Kümülatif (Milyar $) 1986-2003 Toplam 8.24 8.24 2004 1.28 9.52 2005 8.22 17.75 2006 8.10 25.84 2007 4.26 30.10 2008 6.26 36.36 2009 2.28 38.63 2010 3.08 41.72 2011 1.36 43.07 2012 3.02 46.10 2013 12.49 58.58 2014 6.28 64.86 2015 2.00 66.86 2016 1.31 68.17 2004-2016 Toplam 59.93 2004-2016 Ortalama (Yıllık) 4.61 1986-2003 Ortalama (Yıllık) 0.46 Kaynak: www.oib.gov.tr, (Milyar $) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 35

VIII. DIŞ BORÇ 2002 sonunda Türkiye nin toplam brüt dış borç stoku 129.6 milyar dolar iken 2016 sonunda bu rakam 275.3 milyar dolar artarak 404.9 milyar dolara yükselmiştir. 2002 sonunda Brüt Dış Borç Stokunun GSYH ya oranı %54.8 olan Türkiye de bu oran 2015 sonunda %46.0 oranında, 2016 sonunda %47.3 oranında gerçekleşmiştir. 2002 sonunda 64.5 milyar dolar olan toplam kamu sektörü dış borç stoku 2016 sonunda 55.2 milyar dolar artarak 119.7 milyar dolara yükselmiştir. 2002 sonunda 43.1 milyar dolar olan toplam özel sektör dış borç stoku 2016 sonunda 241.3 milyar dolar artarak 284.4 milyar dolara yükselmiştir. 2002-2016 döneminde Kamu toplam dış borç stoku %85.5 oranında artmış, Özel Sektör toplam dış borç stoku %560.3 oranında artmış, Türkiye toplam brüt dış borç stoku %212.4 oranında artmış, kısa vadeli Kamu dış borç stoku %1679.1 oranında artmış, kısa vadeli özel Sektör dış borç stoku %489.1 oranında artmıştır. Yıllar KAMU SEKTÖRÜ TCMB ÖZEL SEKTÖR Türkiye Kısa Vadeli Stok Uzun Vadeli Stok Toplam Dış Borç Stoku (I) Kısa Vadeli Stok Uzun Vadeli Stok Toplam Dış Borç Stoku (II) Kısa Vadeli Stok Uzun Vadeli Stok (*) Toplam Dış Borç Stoku (III) Brüt Dış Borç Stoku (I+II+III) Türkiye Brüt Dış Borç Stoku / GSYH (%) 2002 915 63,618 64,533 1,655 20,348 22,003 13,854 29,212 43,066 129,601 54.8 2003 1,341 69,503 70,844 2,860 21,513 24,373 18,812 30,144 48,956 144,172 45.9 2004 1,840 73,828 75,668 3,287 18,123 21,410 27,076 37,000 64,076 161,154 40.0 2005 2,133 68,278 70,411 2,763 12,662 15,425 34,018 50,902 84,920 170,757 34.2 2006 1,750 69,837 71,587 2,563 13,115 15,678 38,540 82,197 120,737 208,002 38.0 2007 2,163 71,362 73,525 2,282 13,519 15,801 38,697 121,903 160,600 249,926 36.9 2008 3,248 75,086 78,334 1,874 12,192 14,066 47,390 140,984 188,374 280,774 36.2 2009 3,598 79,915 83,513 1,764 11,398 13,162 43,615 128,408 172,023 268,698 41.5 2010 4,290 84,819 89,109 1,553 10,012 11,565 71,389 119,582 190,971 291,645 37.8 2011 7,013 87,266 94,279 1,239 8,095 9,334 73,304 126,761 200,065 303,678 36.5 2012 11,040 92,983 104,023 1,036 6,052 7,088 88,079 140,304 228,383 339,494 39.0 2013 17,605 98,340 115,945 833 4,401 5,234 111,853 156,652 268,505 389,684 41.0 2014 17,866 99,821 117,687 342 2,142 2,484 113,357 168,200 281,557 401,728 43.0 2015 14,550 98,547 113,097 176 1,151 1,327 87,154 194,283 281,437 395,862 46.0 2016 16,279 103,436 119,715 110 711 821 81,620 202,734 284,354 404,890 47.3 2016/2015 Değişim 11.9% 5.0% 5.9% -37.5% -38.2% -38.1% -6.3% 4.4% 1.0% 2.3% 2016/2002 Değişim 1679.1% 62.6% 85.5% -93.4% -96.5% -96.3% 489.1% 594.0% 560.3% 212.4% 2002-2016 Fark 15,364 39,818 55,182-1,545-19,637-21,182 67,766 173,523 241,289 275,289 Kaynak: Hazine.gov.tr, (Milyon ABD Doları) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 36

IX. KAMU BORÇ STOKU 2002 sonunda 155.2 milyar TL olan kamu brüt iç borç stoku 2016 sonu itibariyle 359.5 Milyar TL artarak 514.7 milyar TL ye yükselmiştir. 2002 sonunda 256.8 milyar TL olan kamu brüt toplam borç stoku 2016 sonu itibariyle 562.6 Milyar TL artarak 819.5 milyar TL ye yükselmiştir. 2002-2016 döneminde Türkiye kamu brüt iç borç stoku %231.6 oranında artmış, kamu brüt toplam borç stoku %219.1 oranında artmıştır. Yıllar Kamu Brüt İç Borç Stoku Kamu Brüt Dış Borç Stoku Kamu Brüt Toplam Borç Stoku (I) TCMB Net Varlıkları (II) Kamu Varlıkları (III) (**) İşsizlik Sigortası Fonu Net Varlıkları (IV) Kamu Net Borç Stoku (I-II-III-IV) Kamu Net Borç Stoku/ GSYH (%)(***) (xmilyar TL) 2000 54.5 30.3 84.8 11.0 2.7 0.4 70.8 41.5 2001 125.6 63.4 189.1 22.9 5.1 2.2 159.0 64.8 2002 155.2 101.6 256.8 25.4 11.3 5.0 215.3 59.9 2003 202.1 95.4 297.5 24.7 13.1 8.9 250.8 53.6 2004 235.1 97.9 333.0 27.9 17.2 13.3 274.5 47.6 2005 259.8 91.4 351.2 30.8 32.2 18.0 270.1 40.1 2006 268.3 97.3 365.6 45.7 38.3 23.7 257.9 32.7 2007 273.3 81.8 355.0 41.8 34.6 30.7 247.9 28.2 2008 295.8 111.5 407.3 60.4 41.5 38.4 267.1 26.8 2009 347.4 117.4 464.8 66.0 47.7 42.1 309.0 30.9 2010 369.2 127.6 496.8 86.2 47.2 45.9 317.5 27.4 2011 387.6 158.5 546.0 143.2 59.8 53.5 289.6 20.8 2012 408.4 154.4 562.7 189.5 71.6 61.2 240.5 15.3 2013 430.3 192.6 622.9 271.1 84.2 70.4 197.2 10.9 2014 443.4 206.6 649.9 304.4 77.4 81.4 186.8 9.1 2015 474.2 247.8 722.1 376.2 91.8 93.1 161.0 6.9 2016 514.7 304.8 819.5 397.1 100.3 103.2 218.9 8.4 2016/2015 Değişim 8.5% 23.0% 13.5% 5.5% 9.3% 10.9% 36.0% 2016/2002 Değişim 231.6% 199.9% 219.1% 1464.8% 790.8% 1983.1% 1.7% 2016-2015 fark 40.5 56.9 97.4 20.8 8.6 10.1 57.9 2016-2002 fark 359.5 203.1 562.6 371.7 89.1 98.2 3.6 Kaynak:Hazine.gov.tr; (*) Dış borç verilerinde geriye dönük güncellenebilmektedir. (**) Tüm mevduatları ve finansal varlıkları kapsamaktadır İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 37

X. TÜKETİCİ KREDİLERİ VE GSYH Türkiye de 2007 sonunda 67.6 Milyar TL olan tüketici kredileri stoku 2016 sonunda 338.1 Milyar TL ye yükselmiştir. 2007 yılında Tüketici kredilerinin Gayri safi yurtiçi hasılaya oranı %7.7 iken 2016 yılında bu rakam %13.1 olarak gerçekleşmiştir. 2007-2016 döneminde Gayri Safi Yurtiçi Hasıla TL olarak (2009 bazlı) %194.2 oranında artarken tüketici kredileri %400.2 oranında artmıştır. Tüketici kredi stoğundaki artış dikkat çekicidir. 2016 yılında bir önceki yıla göre tüketici kredileri stoğu %10.4 oranında artmıştır. Yıllar Tüketici Kredileri (Bin TL) GSYH(2009 Bazlı) Tüketici Kredileri / GSYH (%) (Bin TL) 2007 67,594,179 880,460,879 7.7% 2008 83,046,638 994,782,858 8.3% 2009 93,244,359 999,191,848 9.3% 2010 129,033,346 1,160,013,978 11.1% 2011 168,401,758 1,394,477,166 12.1% 2012 194,317,659 1,569,672,115 12.4% 2013 248,138,442 1,809,713,087 13.7% 2014 281,933,567 2,044,465,876 13.8% 2015 306,160,488 2,337,529,940 13.1% 2016 338,097,260 2,590,517,030 13.1% 2016/2015 Değişim (%) 10.4% 10.8% 2016/2007 Değişim (%) 400.2% 194.2% Kaynak: BDDK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 38

XI. VERGİ YÜKÜ Türkiye de vergi yükü (Vergi gelirlerinin Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya oranı) 2002 yılında %18.1 oranında iken 2016 yılında bu rakam %20.4 oranında gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde Gayri Safi Yurtiçi Hasıla TL olarak (2009 bazlı) %620.9 oranında artarken vergi gelirleri %711.9 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre Gayri Safi Yurtiçi Hasıla TL olarak (2009 bazlı) %10.8 oranında artarken vergi gelirleri %13.8 oranında artmıştır. 2002-2016 döneminde Türkiye de vergi yükünde artış eğilimi gözlenmektedir. Yıllar GSYH (2009 Bazlı) (Bin TL) Vergi Gelirleri* (Bin TL) Vergi Yükü (Vergi Gelirleri/GSYH) 2002 359,358,871 65,188,479 18.1% 2003 468,015,146 89,893,112 19.2% 2004 577,023,497 111,335,368 19.3% 2005 673,702,943 131,948,778 19.6% 2006 789,227,555 151,271,701 19.2% 2007 880,460,879 171,098,466 19.4% 2008 994,782,858 189,980,827 19.1% 2009 999,191,848 196,313,308 19.6% 2010 1,160,013,978 235,714,637 20.3% 2011 1,394,477,166 284,490,017 20.4% 2012 1,569,672,115 317,218,619 20.2% 2013 1,809,713,087 367,517,727 20.3% 2014 2,044,465,876 401,683,956 19.6% 2015 2,337,529,940 465,229,389 19.9% 2016 2,590,517,030 529,263,765 20.4% 2016/2015 Değişimi (%) 10.8% 13.8% 2016/2002 Değişimi (%) 620.9% 711.9% Kaynak: gib.gov.tr; (*) Vergi Gelirleri Rakamları Mahalli İdare Ve Fon Payları İle Red Ve İadeler Dahil Tutarlardır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 39

XII. VERGİ GELİRLERİ VE KAMU YATIRIMLARI Türkiye de 2002 yılında kamu yatırımlarının vergi gelirlerine oranı %23.8 iken 2016 yılında bu oran %14.5 oranında gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde vergi gelirleri %711.9 oranında artarken kamu yatırımları %393.2 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre vergi gelirleri %13.8 oranında artarken, kamu yatırımları %23.1 oranında artmıştır. Yıllar Vergi Gelirleri (Bin TL) Kamu Yatırımı (Bin TL) Vergi Gelirleri/Kamu Yatırımı Oranı (%) 2002 65,188,479 15,533,564 23.8% 2003 89,893,112 16,009,223 17.8% 2004 111,335,368 16,093,343 14.5% 2005 131,948,778 19,899,447 15.1% 2006 151,271,701 21,608,226 14.3% 2007 171,098,466 21,513,108 12.6% 2008 189,980,827 21,915,452 11.5% 2009 196,313,308 27,458,727 14.0% 2010 235,714,637 33,832,966 14.4% 2011 284,490,017 36,400,287 12.8% 2012 317,218,619 44,434,287 14.0% 2013 367,517,727 52,881,620 14.4% 2014 401,683,956 56,279,641 14.0% 2015 465,229,389 62,240,302 13.4% 2016 529,263,765 76,606,214 14.5% 2016/2015 Değişim (%) 13.8% 23.1% 2016/2002 Değişim (%) 711.9% 393.2% Kaynak: gib.gov.tr, kalkınma.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 40

XIII. BANKACILIK SEKTÖRÜ SERMAYE YETERLİLİĞİ Türkiye de bankacılık sektörü sermaye yeterliliği standart rasyosu 2002 yılında %25.12 iken, 2016 yılında %15.57 olarak gerçekleşmiştir. Yıllar Sermaye Yeterliliği Standart Rasyosu (%) 2002 25.12 2003 30.93 2004 28.24 2005 23.73 2006 21.90 2007 18.94 2008 17.99 2009 20.62 2010 18.97 2011 16.55 2012 17.86 2013 15.28 2014 16.28 2015 15.57 2016 15.57 Kaynak: http://ebulten.bddk.org.tr/abmvc/ XIV. İŞSİZLİK ÖDENEĞİ Türkiye de 2015 yılında 1 Milyon 86 Bin 293 kişi işsizlik ödeneği için başvurmuşken 2016 yılında bu rakam %40.0 artışlar 1 Milyon 520 Bin 282 kişi olarak gerçekleşmiştir. 2011-2016 döneminde işsizlik ödeneği başvuru artışı %244.5 oranındadır. Yıllar İşsizlik Sigortası Başvuru sayısı 2011 441,238 2012 609,245 2013 732,409 2014 900,910 2015 1,086,293 2016 1,520,282 2016/2015 Değişim (%) 40.0% 2016/2011 Değişim (%) 244.5% Kaynak: http://www.iskur.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 41

XV. İCRA İSTATİSTİKLERİ Türkiye de yıl içinde açılan icra dosya sayısı 2002 yılında 3 Milyon 894 Bin 244 adet iken 2015 yılında 9 Milyon 166 Bin 411 adede ulaşmışmış 2016 yılında ise 8 Milyon 863 Bin 894 adet olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde yıl içinde açılan icra dosyası sayısı %127.6 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre yıl içinde açılan icra dosyası sayısı %3.3 azalmıştır. 2002-2016 döneminde (15 yıl) toplam 87 Milyon 914 Bin 347 icra dosyası açılmıştır. Bu dönemde yıllık ortalama 6 Milyon 279 Bin 596 icra dosyası açılmıştır. YILLAR Yıl İçinde Açılan İcra Dosyası Değişim Oranı(%) 2002 3,894,244 2003 3,371,823-13.4% 2004 3,531,816 4.7% 2005 4,058,820 14.9% 2006 4,454,412 9.7% 2007 4,627,493 3.9% 2008 6,071,069 31.2% 2009 8,039,209 32.4% 2010 7,483,723-6.9% 2011 6,252,008-16.5% 2012 7,005,302 12.0% 2013 6,841,054-2.3% 2014 8,147,313 19.1% 2015 9,166,411 12.5% 2016 8,863,894-3.3% 2016/2015 değişim (%) -3.30% 2016/2002 değişim (%) 127.6% 2003-2016 Toplam 87,914,347 2003-2016 Ortalama 6,279,596 Kaynak: http://www.adlisicil.adalet.gov.tr/ist_arsiv.html İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 42

XVI. DÖVİZ REZERVİ VE KISA VADELİ DIŞ BORÇ Merkez Bankası döviz rezervi 2002 yıl sonunda 26.7 Milyar dolar iken 2016 yıl sonunda 92.1 Milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde Merkez Bankası döviz rezervi %244.4 oranında artarken Kısa vadeli toplam brüt dış borç %496.7 oranında artmıştır. Döviz Rezervinin Kısa Vadeli Dış Borcu Karşılama Oranı 2002 yılında %162.7 oranında iken 2016 yılında bu rakam %93.9 olarak gerçekleşmiştir. Tarih Döviz Rezervi (Altın hariç) (Milyar $) Kısa Vadeli Brüt Dış Borç (Milyar $) Döviz Rezervinin Kısa Vadeli Dış Borcu Karşılama Oranı 27.12.2002 26.7 16.42 162.7% 26.12.2003 33.6 23.01 146.2% 31.12.2004 36.0 32.20 111.8% 30.12.2005 50.5 38.91 129.8% 29.12.2006 60.8 42.85 142.0% 28.12.2007 71.3 43.14 165.2% 26.12.2008 70.1 52.51 133.4% 25.12.2009 69.6 48.98 142.2% 31.12.2010 80.7 77.23 104.5% 30.12.2011 78.3 81.56 96.0% 28.12.2012 100.3 100.16 100.2% 27.12.2013 112.0 130.29 86.0% 26.12.2014 106.3 131.57 80.8% 25.12.2015 95.7 101.88 93.9% 30.12.2016 92.1 98.01 93.9% 2016/2015 Değişim (%) -3.82% -3.80% 2016/2002 Değişim (%) 244.4% 496.7% Kaynak: http://evds.tcmb.gov.tr/ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 43

XVII. DOLAR KURU 31.12.2002 tarihinde 1 ABD doları, 1.6477 Türk Lirası iken 30.12.2016 tarihi itibariyle 1 ABD doları 3.5255 Türk Lirası etmektedir. 2012 yılından sonra Türk Lirasının ABD doları karşısında önemli bir değer kaybına uğradığı görülmektedir. 31.12.2012 tarihinde 1 Türk Lirası, 0.6069 ABD doları ederken, 31.12.2016 tarihinde 1 Türk Lirası, 0.2836 ABD doları etmektedir. Tarih Dolar Kuru (TL) Bir Önceki Yıla Göre Değişim (%) TL/$ 31.12.2002 1.6477 0.6069 31.12.2003 1.4000-15.0% 0.7143 31.12.2004 1.3427-4.1% 0.7448 30.12.2005 1.3483 0.4% 0.7417 29.12.2006 1.4124 4.8% 0.7080 31.12.2007 1.1649-17.5% 0.8584 31.12.2008 1.5291 31.3% 0.6540 31.12.2009 1.4945-2.3% 0.6691 31.12.2010 1.5450 3.4% 0.6472 30.12.2011 1.8980 22.8% 0.5269 31.12.2012 1.7862-5.9% 0.5598 31.12.2013 2.1343 19.5% 0.4685 31.12.2014 2.3311 9.2% 0.4290 31.12.2015 2.9233 25.4% 0.3421 30.12.2016 3.5255 20.6% 0.2836 2007/2016 Değişim (%) 202.6% 2013/2016 Değişim (%) 65.2% 2002/2016 Değişim (%) 114.0% Kaynak: http://www.tcmb.gov.tr/ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 44

TARİHÇE İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 45

TARİHÇE Milâttan 3.500 yıl önce, Kafkasya üzerinden Anadolu ya gelerek Neşa, Zalpa (Zalpuva), Pruşhanda, Truva, Alişar, Alacahöyük, Hattuşaş (Boğazköy) ve Kültepe (Kaniş) ile Hatti gibi isimlerle ilk şehir devletleri ni kuran ve bir Federasyon çatısı altında toplanan, batılı bâzı târihçilerin Ön Türkler dediği ve Hititler den önce Anadolu da l.500 yıllık bir hâkimiyet dönemi geçirmiş bulunan Türkistan asıllı Hattiler e mensup Kızılırmak ve Yeşilırmak deltaları arasında kalan sahil şeridine yerleşik durumda olan bu yerli halk (Gaskalar/Kaşkalar) ın, şimdiki Samsun şehrinin 14 km doğusuna isabet eden Tekkeköy ile Mert Irmağı kenarındaki Dündar (Öksürük) Tepe civarında, ilk ve en eski Samsun u kurdukları, daha sonra bu bölgede hakimiyet sağlayan Hititler (Etiler) in bir süre bu yörede yerleştikleri ve M.Ö.1.200 yıllarında meydana gelen büyük bir volkanik patlama neticesinde ortadan kalktıkları, devletlerinin ise Avrupa dan Anadolu yarımadasına geçmiş olan Frigler tarafından yok edildiği, daha sonra ise M.Ö.8.YY.da Kafkaslar yoluyla Doğu Anadolu bölgesine giren Kimmerler in Güney Karadeniz kıyılarında yaşayan halk üzerinde egemenlik kurdukları, İyon gemicilerinin ise şimdiki Liman Mahallesi sınırları içerisinde kalan, bir ucu Baruthâne ye kadar uzanan ve şimdiki Şehir Stadyumu karşısında yeralan antik liman sırtlarındaki Toraman Tepe ve Cedit Mahallesi yamaçlarında, eski ismi Enete denilen yerde M.Ö.562 de Amisos adını verdikleri Yukarı ve Aşağı Şehir den oluşan bir site içerisinde alış veriş merkezi tesis ettikleri muhtelif târihçilerce ifade edilmektedir. Yukarıda belirtildiği gibi, Türkistan asıllı Hattiler e mensup Kızılırmak ve Yeşilırmak deltaları arasında kalan sahil şeridine yerleşik durumda bulunan bu yerli halk (Gaskalar/Kaşkalar) ; Samsun ve yöresinde hâkimiyet sağlamış ve bu toprakları ebediyyen Türk yurdu yapan atalarımızdan bir koldur. Onlar hakkında Hitit (Eti)ler (M.Ö: 2000-700) tarihi içerisinde bâzı bilgiler ile karşılaşıyoruz. Bir kere daha vurgulayacak olursak; Samsun un bilinen târihi, Miletos ve Efesos lu gemicilerin Karasamsun sırtlarına gelip koloni kurdukları M.Ö.562 den çok önceden başlamakta ve burada çeşitli medeniyetler meydana getirdikleri bir bir ortaya çıkmaktadır. Bafra ilçemizde; İkiztepe de, 1974 yılından bu tarafa sürdürülen kazı çalışmalarında (Eylül 2005 itibariyle), 500 dolayında arkeolojik buluntuya rastlanmış olması ve bunlar arasında da tezgâh ağırlıkları, ağırşaklar, kemik deliciler, zıpkın uçları, hançer, çakmak taşı kesiciler, metal bilezik, küpe ve yüzükler bulunması; çağlar boyunca bu bölgede hayvancılık, avcılık, balıkçılık ve dokuma sanatlarının yapılmış olması; bütün bunların incelenmesi ile de bölgede Kalkolitik dönem denilen M.Ö.5.000-4.000 e ait yerleşme izlerine rastlanması, diğer taraftan M.Ö.4.000-1.700 yıllarına kadar da sürekli yerleşim yapıldığının anlaşılması, kazılarda Eski Tunç çağı denilen M.Ö.3.000-2000 ve Erken Hitit çağı denilen M.Ö.1.900-1800 dönemine ait çok sayıda eser ile kalıntının tespit edilmesi, bu arada M.Ö.330-30 yıllarına ait bir de anıt mezarın ortaya çıkarılması yanında burada yaşayan insanların Akdeniz ırkının özelliklerini taşımadıkları, Alacahöyük te yaşayan Orta Anadolu ırkından da farklı Güney Rusya ile Bulgaristan da, Varna da yaşamış insanlardan geldiklerinin anlaşılmış olması yukarıdaki açıklamaları teyit eder mahiyettedir. Anadolu ya ilk gelen insanların Türkler olduğu, bâzı Batılı târihçiler ve coğrafyacılar, arkeologlar vb. istemese de bir hakîkat olarak su üstüne çıkmakta ve bilim dünyâsında gözler önüne serilmektedir. Yine bâzı târihçiler de bugünkü Foça şehrine adını veren Foçealılar ın, Likastos diye isimlendirdikleri Mert Irmağı ağzında Amisos Kolonisi ni kurduklarını, bu tarihten 16 yıl sonra yâni M.Ö.546 yılında Lidya Kralı Krezus ile Pers İmparatoru Kurus (1. Keyhüsrev) in bu şehrin güneyinde bir savaşa tutuştuklarını ve Lidya Kralı nın yenilerek Kurus a esir düştüğünü ve Amisos un Pers İmparatorluğu nun eline geçtiğini, daha sonra Pers İmparatoru olan Dârâ nın, şimdiki Cezaevi ve Kılıçdede Câmiî çevresindeki kuruluş yerini beğenmiyerek bunun 3 km. batısındaki (Toraman Tepe) ye taşınmasını emrettiğini ve böylece 2. Amisos şehrinin tesis edildiğini vurgulamaktadırlar. M.Ö.4 ncü asırda Makedonya Kralı İskender, Persler i yenerek Anadolu ve İran ı istilâ etti. O nun 33 yaşında (M.Ö. 323 yılında) ölümü üzerine, imparatorluk toprakları, arkadaşları arasında paylaştırıldı. Bu paylaşmada Amisos (antik Samsun), Amasi (Amasya), Gazira (Turhal), Zela (Zile), Komana Potika (Tokat) şehir ve yöreleri; Büyük İskender in yakın arkadaşı Evmenes in hissesine düştü. Kısa bir süre sonra da Evmenes, diğer generaller tarafından öldürüldü. Yerine Büyük İskender in kumandanlarından Ksandr, M.Ö. 315 yılında Amisos u ele geçirerek subaylarından Amintas ı buraya vâli tayin etti. Daha sonra Büyük İskender in en güçlü kumandanlarından biri olan Antigonos, Amisos u arkadaşı Ksandr dan aldı ise de M.Ö.301 de, bugünkü Dinar civarında, diğer komutan arkadaşlarıyla yaptığı savaşta yenilip öldürülünce Anadolu da tam bir anarşi yaşanmaya başlandı. Bu karışıklık durumunu fırsat bilen Midridat adındaki bir Pers asilzâdesi Amasi yi ele geçirdi. Kuzey Karadeniz e ve Kırım a da hakim olduktan sonra M. Ö. 280 yılında bağımsız PONT KRALLIĞI nı kurdu. Devlet kuruculuğu sebebiyle de Kitistes/Kurucu lâkabını aldı. Kral Mitridat, M. Ö. 266 yılında öldü. Amasya ya nâzır kayalar içinde ayrılan mezar içine gömüldü. Kral Mezarları adı ile meşhur olan bu mezarlarda Midridat ın soyundan gelen krallar gömülüdür. Kral Mitridat ın yerine 1. Arieborzan geçti. 11 yıllık bir krallık sürdükten sonra M.Ö. 255 yılında öldü. Yerine O nun oğlu 2. Mitridat M.Ö. (255-220) geçti. Bu dönemde Seleukos Kralı nın kız kardeşi Laodike ile evlenen 2. Midridat, drahoma/düğün armağanı olarak da Büyük Frigya yı aldı, M.Ö. 245 yılında ise Amisos u zapt etti. M.Ö. (220-185) 3. Mitridat, (M.Ö. 185-169) ise 1. Farnas dönemidir. Farnas zamanında, Bir Miletos/Milet kolonisi olan Sinop ele geçirildi (M.Ö.183). Pontus Devletinin başşehri Amasya dan buraya taşındı. Trapezos/Rize, Of (Ofis), Sürmene (Sursamia), Akçaabat (Hermenessa), Giresun (Kerasos) ve Ordu (Katyora) O nun zamanında ülke topraklarına katıldı. 1.Farnas dan sonra yerine kardeşi 4. Mitridat (M.Ö. 169 150) geçti. Ardından oğlu 5. Mitridat (M.Ö. 150 120) kral oldu. Bu dönemde meydana gelen 3. Kartaca Savaşı nda gemi ve asker yardımı yaparak Roma nın yanında yer alındığı için ödül olarak Anadolu daki Frigya toprakları elde edildi. Karısı tarafından düzenlendiği sanılan bir suikast sonucu Sinop ta öldürüldü. İktidarı ele geçiren Kraliçe Laodike, 9 yıl süreyle devleti yönetti. 5. Mitridat ın küçük yaştaki oğlu 6 Mitridat Eupator, annesinin korkusundan bir süre kaçıp dağlarda yaşadı. Yeterince büyüyüp güçlendikten sonra da Sinop a döndü ve annesi ile kardeşini de öldürerek Pontus tahtına çıktı (M.Ö. 111 63). Roma İmparatorluğu ile savaştı. Roma İmparatorluğu ndan Paflagonya yı (Kastamonu yöreleri), Ankara Ovası nı, Frigya yı (Eskişehir dolayları), Sivas yörelerini ve Kapadokya yı (Kayseri dolayları ile İç Anadolu yu) işgâl etti. Ege sahilindeki Bitinya Krallığı ile Roma Lejyonlarını ve müttefiklerini de yendi ve Romalıları Anadolu dan sürüp çıkardı. Bunun üzerine Roma İmparatorluğu; bu devleti dize getirebilmek için en kuvvetli kumandanlarını Anadolu ya gönderdi. Nice sonraları Romalı General Lukullos, M.Ö. 71 yılında Amisos u ve kral sarayının bulunduğu Eupatoria yı, bilâhare de Sinop ve Trabzon ile yörelerini ele geçirdi. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 46

Romalı General Pompeius da Büyük Mitridat ın üzerine saldırınca Midridat, bu ağır tazyik ve hücumlara dayanamadı ve anavatanı olan Pont u bırakarak Kırım a kaçtı. Pompeius; işgâl ettiği Amisos a Pompeipolis adını verdi ise de halk arasında eski ismi aynen devam etti. Büyük Mitridat ın ölümünden sonra Amisos ile birlikte eski yerler, tekrar Roma İmparatorluğu nun eline geçince Pont Devleti de sona erdi (M.Ö. 63). Fransız kaynaklarına göre, daha Pontus Krallığı nın kurulduğu yıllarda bölgede oturmakta olan halkın üç bölüm olduğu, bunların da;iranlılar, Kıyı şehirlerindeki Rûmlar, Bölgenin asıl yerli halkı olan Turanlılar, olduğu ileri sürülmekte ve Pontus Krallığı nı teşkil eden üç ana milletten Turanlılar/Türkler in Bölgenin asıl yerli halkı olduğu vurgulanmaktadır. Muhtelif târihlerde İslâm orduları bu bölgeye akınlar yaptılar. İranlı Sasaniler de zaman zaman bu bölgeye akınlarda bulundular. 1071 Malazgirt Zaferi nden sonra, Selçuklu Türkleri nden Anadolu Fatihi Kutalmışoğlu Süleyman Şah ın komutanlığındaki Türk ordusu, bütün Anadolu gibi bu bölgeyi de fethetti. Bizansın tahriki ve Roma kilisesinin de teşvikiyle başlayan Haçlı Seferlerinin birincisinden sonra Selçuklular, bâzı kıyı şehirleri gibi SAMSUN adını verdikleri şehri ve bu antik Amisos u da terk ederek Anadolu içlerine kadar çekildiler. 4. Haçlı Seferi (1204) sırasında; İstanbul, Haçlılar ın istilâsına uğrayınca, İmparator ailesinden Aleksi Kommen, Trabzona kaçarak orada, başşehri Trabzon olmak üzere Trabzon Rûm İmparatorluğu nu kurdu. Cenevizliler in Karadeniz ticâretini ele geçirmeleri üzerine de Amisos/Samsun limanının önemi iyice arttı. Selçuklu sultanlarından Sultan Keykavus ve kardeşi Sultan Alaeddin Keykubat, Trabzon Rûm İmparatorluğu nu doğuya doğru iterek küçülmesine sebep oldular. Samsun ve Sinop u yeniden fethettiler. Samsun limanı, bu dönemde Kırım ile olan ticâreti sebebiyle oldukça gelişen Sinop yanında sönük kaldı. Bu devirde iki Samsun bulunuyordu: Bugünkü Samsun un bulunduğu yerde Müslüman Samsun ile 2-3 km kuzey-batı istikametinde ve çoğunluğunu gayri müslimlerin teşkil ettiği Ceneviz ticâret sitesi olan Gâvur Samsun veya Kara Samsun (antik Amisos) idi. Büyük Moğol Hükümdarı Hülâgü nün, yaklaşık 800 bin Müslümanı katlederek silmeye çalıştığı islâmî izlerin, İlhanlı Hükümdarı Gâzan Mahmud Hân (1295-1304) zamanında Müslümanlığın tekrar ülkeye yerleşmesinden sonra Müslüman Samsun da bâzı câmi ve mescîdlerin temeli atılmış, sonra gelen Muhammed Hüdabende Olcaytu, Ebu Said, Arpa ve Musa Hân (1304-1353) zamanlarında ise şehrimiz Yalı (Hoca Hayreddîn), Pazar ve Kurşunlu Câmiî ve külliyelerinin yapımı gerçekleşmiştir. Ceneviz sitesi olan Kara Samsun, 14. asırda Osmanlı hâkimiyetini kabûl etmişti. Anadolu Birliği ni sağlamak için çeşitli savaşlara giren Sultan Çelebi Mehmet Hân, Amasya Sancak Bey i olan Şeyhzâde Murat ın Lala sı Rûm Beylerbeyi (Sivas, Çorum, Yozgat, Amasya, Tokat ve Canik Beylerbeyi) Biçeroğlu Hamza Bey komutasındaki bir orduyu buraya gönderdi. Hamza Bey, şehri karadan kuşattı. Bunun üzerine Cenevizliler şehri ateşe vererek gemilerine binip kaçtılar. Hamza Bey, Gâvur Samsun a girdiği zaman, kül yığınından başka bir şey göremedi. İsfendiyar oğlu Hızır Bey in elinde bulunan Müslüman Samsun ise, Çelebi Mehmet kuvvetlerine karşı koyamıyacağını anlayınca, şehri muharebesiz teslim edip babasının yanına döndü. Böylelikle Samsun, her iki şehir merkeziyle birlikte 15. asırda kesin olarak Osmanlı Devleti ne katılmış oldu. Bugün Gâvur Samsun dan, bâzı mezar buluntuları dışında fazla bir şey kalmamıştır. Müslüman Samsun ise, Anadolu Selçuklu Devleti çökmek üzereyken Canik Beyliği nin başşehri olmuştur. 1398 de Yıldırım Bâyezıd Hân, Samsun u alarak, Toroslar a ve Fırat a kadar Anadolu yu Osmanlı hâkimiyetinde birleştirmiştir. 1402 Ankara Savaşı nda Bâyezıd Hân ın yenilmesinden sonra Timurlenk, Samsun u Kubadoğlu Cüneyd Bey e vermiştir. Birkaç yıl sonra Taceddinoğlu Hasan Bey, Cüneyd Bey i öldürerek Samsun u almıştır. Az bir zaman sonra Samsun, Kastamonu da oturan İsfendiyar (Candar) Oğullarının eline geçmiştir. 1413 de Çelebi Sultan Mehmed bizzat kendisi Samsun u alarak kesin bir şekilde Osmanlı Devleti ne katmıştır. Fâtih Sultan Mehmed, 1460 yılında 2. Mora Seferi ne çıktıktan ve Bizans kalıntılarını sildikten sonra 1461 de Ceneviz den Güney Karadeniz de bulunan Amasra yı feth etti. Baharda Sinop a geldi ve himayesinde bulunan Candarlı (İsfendiyar) Beyliği ne dostça son verdikten sonra Trabzon üzerine yürüdü. Denizden de kuşatılan Trabzon, İmparator un teslim olması üzerine düştü. Kommenos İmparatorluk hanedanına son verildi. Böylece Trabzon Rûm İmparatorluğu Devleti, bir daha diriltilemiyecek şekilde târihe karıştı. Bu şekilde Batum ve Gürcistan kıyılarına kadar bütün Güney Karadeniz kıyıları, Osmanlı Devleti ne katıldığı gibi Trabzon ve Rize gibi Anadolu nun son parçaları da Hıristiyanlar dan alınmış oldu. Osmanlı Devri nde Samsun, Canik Sancağı (eyâleti) adıyla Rûmiye-i Sugra Beylerbeyliği nin bir vilâyeti idi. Tanzimat tan sonra Trabzon eyâletinin 4 sancağından biri oldu. 6 kazası vardı. Samsun, Osmanlı devrinde, Sinop ve Trabzon limanları yanında ikinci derecede bir Karadeniz limanı olmuştur. Bu şehirde askerî ve sivil tersaneler bulunuyordu. Anadolu ya açılan bir kıyı şehri olarak sakîn târihî hayât, merkezi (önce)trabzon da olmak üzere Giresun, Ordu, Samsun, Amasya, Sinop şehirlerini içine alacak şekilde kurulmak istenen Rûm Pontus Devleti nin teşkili için girişilen vahşet ve katliâmlarla, zaman zaman bozulmuş ve yüzlerce köy haritadan tamamen silinirken, binlerce Müslüman Türk, Pontusçu Rûm Çeteleri tarafından öldürülmüştür. Merkez Ordusu kuvvetlendirilerek sayısı artırılmış ve 1922 yılının başlarından itibaren de Pontus ayaklamasının bastırılmasına geçilmiştir. Bunun için de bölgeye dağılan milli kuvvetler, asi Rûm köylerini ve onların dayanağı olmuş yerleri birer birer taramaya başladı. Sonunda, Pontus hayâli ile isyan başlatan Rûmların elebaşları ve onların yardakçıları tamamen yok edildi. Bir çıban başı olarak senelerce etkinliğini sürdüren Rûmların bu tutumu kökünden kazındı. Bunun için de Merkez Ordusu nca ele geçirilen çete üyelerinden 10.886 sı kısmen affedildi. Orduya sığınmayıp direnen 11.188 Rûm da öldürüldü. Anadolu içlerinde oturmak zorunda bırakılan Rûm kadın ve çocukları da 1923 yılı başlarında vapurlara bindirilerek Yunanistan a gönderildi. Yunanistan dan da göçmen olarak 1921-1927 yılları arasında toplam 431.065 kişi ülkemize mübadil olarak geldi. Bunlardan 22.579 u Samsun a yerleştirildi. Böylece, Pontus hayâli de ebediyyen sona ermiş oldu. (*) (*): Mert Irmağı İnsanları (Pontus a Darbe)-Ali Kayıkçı; Gürses Gazetesi Yy. No. 10, 5. Baskı, Samsun-Mayıs 2009, s. 17-40 ile 5 Yıldız lı 55 Yıldız lı ve TC Kimlik li Samsun ; Samsun 2010 s.37-78 den. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 47

CUMHURİYET DÖNEMİNDE KISACA SAMSUN 1919 (19 Mayıs) Mustafa Kemal Paşa Samsun a çıktı. 1919 (25 Mayıs-13 Haziran) Mustafa Kemal Paşa Havza ya konuk oldu. 1923 Samsun-Sivas Demiryolu İnşaatı 2.defa başladı. 1924 ilk lokomotif Samsun a getirildi. 1924 (20 Eylül) Mustafa Kemal Paşa 2.defa Samsun a geldi. 1925 Samsun Ticaret Borsası Kuruldu. 1925 Yılında Vezirköprü ve Ladik ilçeleri Amasya ilinden ayrılarak Samsun a bağlandı. 1925 Yılında Çarşamba ilçesinde belediye teşkilatı kuruldu. 1926 Yılında Fransızların elinde bulunan sigara fabrikası Tekel e devredildi. 1926 Yılında Samsun-Çarşamba demiryolu hizmete girdi. 1927 Elektrik Şebekesi hizmete açıldı. 1927 Samsun Limanından 18 Milyon Liralık ihracat, 13 Milyon Liralık ithalât gerçekleşti. 1928 Samsun Ticaret ve Sanayi Odası ilk milli kongresini yaptı. 1928 (16 Eylül) Mustafa Kemal Paşa 3.defa Samsun a geldi. 1929 Samsun su şebekesine kavuştu. 1930 (29 Ekim) Gazi Kütüphanesi hizmete açıldı. 1930 (22 Kasım) Mustafa Kemal Paşa 4. ve son defa Samsun a geldi. 1914 ilk kazması vurulan Samsun-Sivas demiryolu 1932 de hizmete açıldı. 1934 Kavak bucağı, ilçe oldu. 1944 Alaçam bucağı ilçe oldu. 1946 Verem Savaş Dispanseri hizmete açıldı. 1953 SSK Hastanesi hizmete açıldı. 1954 Halk Eğitim Merkezi hizmete açıldı. 1954 Ayvacık bucak merkezi oldu. 1957 Samsun Havalimanı hizmete açıldı. 1959 Kızılay Kan Merkezi kuruldu. 1960 Samsun Limanı hizmete açıldı. 1963 Samsun Fuarı hizmete açıldı. 1965 Samsunspor Kulübü Samsun da bulunan dört amatör mahalli lig takımının birleşmesi ile kuruldu. 1968 Karadeniz Bakır İşletmeleri hizmete girdi. 1970 Samsun Azot fabrikası üretime başladı. 1973 Yeni Belediye sarayı hizmete açıldı. 1975 19 Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretime başladı. 1979 Samsun şehirlerarası tam otomatik telefon görüşmesine kavuştu. 1987 Asarcık ilçe oldu. 1988 Ondokuz Mayıs, Salıpazarı ve Tekkeköy ilçe oldu. 1990 Ayvacık köyü ile Keskinoğlu Köyü birleştirilerek Ayvacık ilçesi kuruldu. 1991 Yakakent İlçe oldu. 1993 Samsun Büyük Şehir statüsünü aldı. 1996 Samsun İçme ve Kullanma suyu projesi tamamlandı. 1997 Samsun Kalkınmada Öncelikli Yöre Statüsüne alındı. Uygulamaya Ocak 1998 de geçildi. 1998 Samsun-Çarşamba Uluslararası Havalimanı resmi olarak açıldı. 1999 Şubatında seferler başladı. 2000 Samsun Atatürk Kültür Merkezi (AKM) Açıldı. 2000 Samsun-Kavak Organize Sanayi Bölgesi Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca tescili yapıldı. 2001 Samsun Ticaret ve Sanayi Odası 100.Kuruluş Yıldönümünü kutladı. 2001 Türk Devlet ve Toplulukları Kurultayı Samsun da yapıldı. 2002 Samsun Sahil Yolu Açıldı. 2003 Samsun Doğalgaz Dağıtım Lisansı İhale ilânı Resmi Gazetede yayımlandı. 2004 Samsun Organize Sanayi Bölgesi Doğalgaz kullanmaya başladı. Büyük Şehir sınırları genişledi. 2005 Samsun Gübre Sanayi A.Ş. özelleştirildi. 2006 Karadeniz Bakır İşletmeleri A.Ş. Samsun tesisi özelleştirildi. 2006 Samsun TEKMER Samsun TSO nun Tefriş ve Tadilatını yaptığı yeni binasında Faaliyete başladı. 2007 Çevre yolu hizmete açıldı. 2008 TCDD ye ait Samsun Limanı Yer Hizmetleri Kiralama Yöntemiyle özelleştirildi. 2008 Atakum, Canik ve İlkadım İlçe Oldu. 2008 Merkezi Samsun olan TR83 Düzey 2 Bölgesi (Samsun,Amasya,Çorum,Tokat) Kalkınma Ajansı Kuruldu. 2009 Merkez Gıda OSB Tahsisleri Yapıldı. 2009 Teknopark Kuruluş Çalışmaları başladı. 2009 Samsun Ticaret ve Sanayi Odası Eğitim Vakfı Çalışmaları Başladı. 2009 Samsun Lojistik Köy çalışmaları başladı 2010 Nisan; Canik Başarı Üniversitesi Kuruldu. 2010 Samsun Fuar ve Kongre Merkezi Protokolü İmzalandı. 2010 Samsun Hafif Raylı Sistem Hizmete Başladı. 2011 Samsun Eğitim ve Araştırma Hastanesi Açıldı. 2011 Samsun Fuar ve Kongre Merkezi inşaatı başladı. 2011 Tekkeköy 7500 Kişilik Kapalı Spor Salonunun temeli atıldı. 2012 Tekkeköy 7500 Kişilik Kapalı Spor Salonu Açıldı. 2014 Samsun Fuar ve Kongre Merkezi Açıldı. 2016 Samsun Metal Metroloji Kalibrasyon Laboratuvarı temeli atıldı. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 48

COĞRAFİ YAPI İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 49

COĞRAFİ YAPI COĞRAFİ KONUM Karadeniz sahil şeridinin orta bölümünde Yeşilırmak ve Kızılırmak nehirlerinin Karadeniz e döküldükleri deltalar arasında yer alan Samsun 9,364 Km² lik bir yüz ölçüme sahip olup yüzölçümü büyüklüğüne göre 31 inci sıradadır. Coğrafi konum olarak 40 50-41 51 kuzey enlemleri, 37 08 ve 34 25 doğu boylamları arasındadır. Kuzeyinde Karadeniz in yer aldığı ilimizin komşuları; doğusunda Ordu, batısında Sinop, güneyinde Tokat ve Amasya, Güney batısında ise Çorum illeridir. Samsun ili yeryüzü şekilleri bakımından üç ayrı özellik gösterir. Birincisi güneyindeki dağlık kesim, ikincisi; dağlık kesimle kıyı şeridi arasında kalan yaylalar, üçüncüsü; yaylalarla Karadeniz arasındaki kıyı ovalarıdır. Kızılırmak ve Yeşilırmak akarsularının delta alanlarında oluşmuş kıyılarında, yurdumuzun tarımsal potansiyeli en yüksek ovalarından Bafra ve Çarşamba ovaları yer almaktadır. JEOLOJİK YAPI Samsun da genç delta ovalarında alüvyonlar bulunmakla birlikte, dik yamaçlarla ayrılmış taraçalarda eski alüvyonlar görülmektedir. Güneydeki dağlık kesime geçiş alanı neojen yaşlı, killi-kireçli tortularla kaplıdır. Kıyı dağları Kretase lavlarından oluşmuştur. Aynı dağların iç kesimlerinde killi, çakıllı tortular bulunur. İç kesimlerde Neojen tortular ve yer yer alüvyonlarla kaplı ovaların güneyinde de birinci ve ikinci zaman yaşlı ve kıvrımlı kayaçlar Kretase ve Eosen Flişlerine rastlanır. Geniş alanlarda ise volkanik oluşumlar görülmektedir. Samsun da Eosen, Kretase ve Neojen dönemli oluşumlara sıkça rastlanmaktadır. YAYLALAR Bölgedeki yaylalar genellikle ikinci ve üçüncü zamanda meydana gelmiştir. Karadeniz bölgesinde dağ yamaçları çok aşınmıştır. Ayrıca bölgedeki akarsular toprağı yeteri derecede parçalayarak arazide yer yer yaylalar meydana getirmiştir. Samsun da bulunan Akdağ ve Nebiyan Dağları eteklerinde birçok yayla bulunur. Bu yaylalardan Akdağ Yaylası özellikle yaz aylarında yerli ve yabancı turistlerin hizmetindedir. Şehrin diğer önemli yaylaları ise Lâdik, Havza, Alaçam, Vezirköprü ve Kunduz yaylalarıdır. Kunduz yaylalarının orman dokusu ile iç içe oluşları ve ormanların Altınkaya Baraj Gölü yle birleşmesi bölgeye bambaşka bir güzellik kazandırmaktadır. Ladik Yaylası: 1.500 metre rakımlı yaylanın ilçeye uzaklığı 7 km'dir. Yolu stablize olup, her türlü araç gidebilir. Akdağ kayak merkezinin kurulduğu yaylada özellikle kayasız zemininin sağladığı avantaj riskiz ve rahat bir kayak yapmak isteyenler için bire birdir. Bölgede çeşitli etkinlikler (uçurtma şenliği, yamaç paraşütü, yayla şenlikleri) düzenlenmektedir. Merkeze giden yol üzerinde trekking yapabileceğiniz parkurlar mevcuttur. Kunduz Yaylası: Vezirköprü ilçesine 52 km. uzaklıkta bulunan Kunduz yaylası orman dokusunun Altınkaya Baraj Gölüyle birleşmesi bölgeye bambaşka bir güzellik kazandırmaktadır. Burası yayla turizminin yanı sıra doğa yürüyüşleri, su sporları, balık avcılığı, motor gezileri ve kamp yapmak için son derece elverişli alanlara sahiptir. Bölgedeki Orman İşletme Tesisi ise yaz kış gelenlerin dinlenme ve konaklama ihtiyacını karşılamaktadır. Aktaş Yaylası: 950 metre rakımlı yaylanın Lâdik ilçesine uzaklığı 9 km'dir. Yolu asfalt olup, her türlü araç gidebilir. Yayla evleri mevcut olup suyu da vardır. Ayrıca yayladan Lâdik Gölü'nün tamamıyla görünmesi, çam ağaçları ile kaplı oluşu ve her tarafın kır çiçekleri ile süslenmiş olması özellikle insana huzur veren temiz yayla havası nedeniyle ilçe ve yöre halkını kendisine çekmekte ve mesire yeri olarak kullanılmakta olup, potansiyel turizm açısından da gelecek vaat etmektedir. Küpecik Yaylası: 1.600 metre rakımlı yaylanın Lâdik ilçesine uzaklığı 23 km'dir. Yolun 9 km'lik kısmı asfalt kalan kısmı stablize ve düzgün ham yol olup, her türlü araçla ulaşım imkânı vardır. Yayla evleri ve bol miktarda suyu mevcuttur. Bu yaylanın suyunun böbrek taşlarını erittiği halk tarafından söylenmekte olup, halk tarafından bu tür hastalıkların tedavisi amacıyla kullanılmaktadır. Büyükkızoğlu Yaylası: 1.600 metre rakımlı yaylanın Lâdik ilçesine uzaklığı 10 km'dir. Yolu ham yol olup arazi araçları gidebilir. Yayla evleri ve suyu vardır. Çakırgümüş Yaylası: 1.500 metre rakımlı yaylanın Lâdik ilçesine uzaklığı 12 km'dir. Yolu ham yol olup, her türlü araçla ulaşım mümkündür. Gürcü Yaylası: 1500 metre rakımlı yaylanın Lâdik ilçesine uzaklığı 5 km'dir. Yolu stabilize olup her türlü araç gidebilir. Gürcü Yaylası ndaki gölün donmasıyla doğal buz pisti oluşmaktadır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 50

DAĞLAR Samsun ili topraklarının Karadeniz kıyıları düzlüklerle, güneye uzanan iç kesimleri ise, yükseklikleri fazla olmayan dağ sıraları ile kaplıdır. Bölge, Karadeniz kıyıları ile bu kıyılara içeriden paralel olarak uzanan yüksek dağlar arasındadır. Bu dağlar Ünye-Çarşamba kesiminde doğu-batı, Samsun-Bafra kesiminde doğu-güney, batı-kuzeybatı yönünü takip eder. Doğudan batıya doğru uzanan ve birbirinin devamı olarak görünen başlıca iki sıra dağ vardır. Bunlardan doğudakine Canik Dağları, batıdakine ise, Çangal Dağları denir. Canik Dağları: Büyük bölümleri Ordu ilinde bulunan Canik Dağlarının batı uçları Samsun topraklarında bulunur. Yükseklikleri az olan bu dağ sıraları Karadeniz ile iç kesimler arasındaki ulaşıma engel olmazlar. Yüksekliği ortalama 1500 metredir. Çangal Dağları: Samsun ili sınırlarının batı ucundan içeri giren Çangal Dağlarının büyük bir kısmı Sinop ili sınırları içerisindedir. Çangal dağlarının ortalama yüksekliği 1500 metredir. Sıralı Dağlar: Samsun ilinin önemli yüksekliklerinden birisi olan Sıralı Dağlar Kavak ilçesinin doğusunda yer alır ve yüksekliği 1300 metredir. Kocadağ: Samsun ilinin kuzey kesiminde Kavak ilçesi yakınlarında bulunan Kocadağ 1310 metre yüksekliktedir. Akdağ: Samsun ilinin en yüksek dağı olan Akdağ ın yüksekliği 2062 metredir. Lâdik ilçesi ve Amasya arasında bulunan Akdağ zengin orman yapısına sahiptir. Kunduz Dağları: Samsun ili Vezirköprü ilçesi toprakları üzerinde bulunan Kunduz Dağlarının yüksekliği 1783 metredir. Ünlü kunduz ormanları ile birlikte anılan dağ orman ürünlerinin çokluğu ile ülke çapında bir şöhrete sahiptir. Hacılar Dağı: Ankara -Samsun karayolu üzerinde, Kavak ilçesinden sonra yer alan Hacılar dağının yüksekliği 1150 metredir. Bundan sonra Mahmur dağlarını görmekteyiz. Nebyan Dağları: Samsun un kuzey batısında bulunan Koca Dağın batısında bulunan Nebyan Dağlarının yüksekliği 1224 metredir. Bu dağlardan başka, güney doğuda; Akpınar 900 m ve Böğürtlen tepe 950 m, doğuda Büyük dağ ve Topuzlu 950 m, Sofualan ve Örencik 800 m, güney doğuda Saltuk tepesi 1150 m, Kavakta Kocaçaltepe 913 m, Mert ırmağı sağ yönünde Çadırtepe 110 m, Kürtün ırmağının sağında limana doğru uzanan Toraman tepe 125 m, yüksekliklerinde tepeler de mevcuttur. AKARSULAR Yeşilırmak: Sivas ın Koyulhisar İlçesinin güneyindeki Kösedağ ın yamaçlarından doğarak Sivas, Tokat ve Amasya İllerinden geçtikten sonra kuzeydoğu yönünde akar ve Samsun-Tokat sınırını oluşturur. Bu bölgede Karakuş Çayı'nı da alarak Canik Dağları nı ve Ayvacık İlçesini geçen Yeşilırmak Çarşamba İlçesini ortadan ikiye bölerek, Civa Burnu ndan Karadeniz e dökülür. Yeşilırmak'ın önemli kolları Tozanlı Irmağı, Tokat Çayı, Kelkit Çayı ve Çekerek Suyu'dur. Uzunluğu 468 km olan Yeşilırmak ın akış hızı saatte 5 km, en kurak mevsimde su yüksekliği 9 metre doğu sahilinde ise 5.5 metredir. Kızılırmak: 1182 km. uzunluğu ile Türkiye'nin kendi sınırları içinde denize ulaşan en uzun nehri olan Kızılırmak, Sivas ın İmranlı İlçesinin doğusundaki Kızıldağ dan doğmaktadır. Kızılırmak Orta Anadolu Bölgesi'nde geniş bir yay çizdikten sonra Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Ankara ve Çankırı ve İllerini suladıktan sonra Çorum un Osmancık İlçesinden Karadeniz bölgesine girer. Bafra nın batısında kollara ayrılan ırmak Bafra İlçesinin içinden geçerek Bafra Burnu ndan Karadeniz e dökülür. Burada 560 km2 lik yüzölçümü ile Türkiye nin en büyük delta ovalarından olan Bafra ovasını oluşturur. Kızılırmak'ın başlıca kolları Delice Suyu, Devrez Çayı ve Gökırmak'tır. Bafra yakınlarında yapılan ölçümlere göre en kurak zamanda genişliği 46 metre derinliği 1.30 metredir. Saniyede 21 metreküp su akıtır. Akış hızı ise saatte 4 ila 6 km arasındadır. Terme Çayı: Terme Çayı Kara ormandan doğar. Simenit etrafındaki sazlıkları besleyen Terme Çayı İlçeyi ikiye bölerek Karadeniz e dökülür. Genişliği 30 metre derinliği yaklaşık 1 metre olan Terme Çayı çeltik tarlalarına hayat verir. Diğer Akarsular: Mert Irmağı, Kürtün Çayı, Miliç Irmağı, Ters akan Çayı, Karaboğaz Deresi, Akçay, Uluçay, Esenli, İncesu, Hızırilyas, Ballıca deresi, Abdal deresi ve Güdedi gibi irili ufaklı akarsular vardır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 51

OVALAR Çarşamba Ovası: Erbaa ilçesinde geçen Yeşilırmak nehri Çarşamba ilçesine ulaştıktan sonra Civa Burnundan Karadenize dökülürken çok kıymetli alüvyonlu Çarşamba ovasını meydana getirir. Kirazlık tan başlayan Çarşamba Ovasının yüz ölçümü 89,500 hektardır. DSİ tarafından yaptırılan su kanalları sayesinde arazinin %70 i tarıma elverişli hale getirilmiştir. Geri kalan %30 luk kısım ise ormanlık, sazlık ve bataklıktır. Bafra Ovası: Bafra ilçesine gelen Kızılırmak, Bafra da çeşitli kollara ayrılır. Bafra burnundan denize dökülen Kızılırmak, ardında geniş ve alüvyonlu topraklar bırakır. 47,727 hektarlık ovanın 6,150 hektarlık kısmı hâlihazırda sulanmaktadır. Türkiye nin en verimli ovalarından biridir. DSİ tarafından yaptırılan sulama kanalları ile sulanan ovanın kuzey kısımları çorak arazidir. Bu yerlerde hayvancılık yapılmaktadır. GÖLLER Bölgedeki göller zaman zaman değişen akarsu yataklarından meydana gelmiştir. Yörenin gölleri Bafra, Çarşamba ve Ladik ilçelerinde toplanmıştır. Liman Gölü: Bafra ya 20 km uzaklıktadır. 3 km büyüklüğündeki göl bazı kollarla denize açılmıştır. Bu kolların uzunluğu bazı yerlerde 2000 metreyi bulur. Gölde kefal ve sazan balığı avcılığı yapılmaktadır. Liman gölünün güneyinde Balık gölü kuzeyinde ise Karaboğaz Gölü vardır. Lâdik Gölü: Tersakan Irmağının kaynağını teşkil eden Lâdik Gölü Ladik e 10 km uzaklıktadır. Gölde alabalık ve turna balığı bulunmaktadır. Balıkçılık yanında üzerinde yüzen adacıkları (Torf madeni) ve geniş bir sazlık alana sahip olan Lâdik Gölü son derece ilgi çekici bir doğal sit alanıdır. Tabiî güzelliği, etrafının ağaçlarla çevrili olması, insanı dinlendiren temiz havası ile ilçenin önemli bir mesire yeri olmuştur. Gölden toplanan sazlar hasır yapımında kullanılır. Gölün uzunluğu 5 km genişliği 2 km ve yüz ölçümü 10 km² karedir. Simenit Gölü: Bu Göl Terme çayı yatağının değişmesi ile meydana gelmiştir. Terme hudutları içerisinde bulunan gölde balıkçılık yapılmaktadır. Termeye 20 km uzaklıkta bulunan göl, kanalla birbirine bağlanmış iki göl görünümümdedir. Kışın yağmur suları ile beslenen göl, fırtınalı zamanlarda zaman zaman deniz suyunun göle karışması ile dolar. Diğer Göller: Bunlar, Bafra da Kızılırmak tarafından meydana getirilmiş Karagöz, Dutdibi, Çernek, Uzun göl ve Tombul gölüdür. Çarşamba da Yeşilırmak ta Akçagöl, Akarcık, Dumanlı ve Kör ırmak adıyla bilinen gölleri oluşturmuştur. BARAJLAR Hasan Uğurlu Barajı ve Hidroelektrik Santrali: Baraj, Yeşilırmak üzerinde ve Çarşamba ve Ayvacık ilçeleri sınırlarındadır. Yapımına 1971 yılında başlanan baraja Trafik kazasında ölen merhum Samsun DSİ 7.Bölge Müdürü Hasan Uğurlu nun adı verilmiştir. Türkiye nin en büyük barajlarından biri olan baraj, tamamen Türk firma ve mühendisleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Yalnızca makine ve elektrikle ilgili ekipmanlar yurtdışından getirilmiştir. Barajın 2.Ünitesi 1979 yılında, 3.Ünitesi ise 1982 yılında, 4.Ünitesi de 1983 yılında işletmeye açılmıştır. Suat Uğurlu Barajı ve Hidroelektrik Santrali: Hasan Uğurlu barajının 18 km aşağısında Yeşilırmak ın Çarşamba ovasına açıldığı yerde bulunan barajın yapımına 1971 yılında başlanmıştır. Balohar barajı adı ile başlanan baraja daha sonra trafik kazasında Hasan Uğurlu ile hayatını kaybeden eşi Suat Uğurlu nun adı verilmiştir. Projenin amacı enerji üretimi ve Çarşamba ovasının sulanmasıdır. Barajın 1. ve 2. Ünitesi 1979 sonunda, 3. ve 4. Ünitesi 1983 Martında işletmeye açılmıştır. Altınkaya Barajı Ve Hidroelektrik Santralı: Altınkaya barajı Bafra ilçe merkezinin 35 km güney batısında Kızılırmak üzerinde yer alan temelden 195 m yükseklikte, kil çekirdekli kaya dolgu tipinde bir barajdır. Derbent Barajı: Derbent Altınkaya barajının 30 km mansabında olup, 33 m yüksekliğinde kil çekirdek kaya dolgu barajıdır. Yüzer baraj sınıfına giren Derbent barajı Bafra ya 7 km uzaklıktadır. Çakmak Barajı: Zonlu toprak dolgu tipinde, içme-kullanma-sanayi suyu temini için inşa edilmiş bir barajdır. Temelden yüksekliği 57.50 m, normal su seviyesinde göl hacmi 106.50 hm 3 ve gövde hacmi de 2.60 hm 3 tür. Vezirköprü barajı: Vezirköprü ilçesi İstavroz çayı üzerine sulama amaçlı yapılan, 73 metre yüksekliğinde, 2.57 hm³ gövde hacimli, 10,964 ha sulama alanlı bir barajdır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 52

HİDROELEKTRİK SANTRALLER Türkiye de DSİ tarafından inşa edilmiş 65 adet hidroelektrik santralin 4 tanesi Samsun ilinde bulunmaktadır. Bu tesislerin toplam kurulu gücü 1,327.51 MW ve toplam içindeki kurulu güç payı %10.74 oranındadır. Türkiye de özel sektör tarafından inşa edilmiş 513 adet hidroelektrik santralin 3 tanesi Samsun ilinde bulunmaktadır. Bu hidroelektrik santrallerin (kanal) toplam kurulu gücü 29.20 MW ve kurulu güç payı %0.21 oranındadır. Hidroelektrik Santral Adı Santralın Devreye Alınma Yılı Ünite Adedi x Ünite Gücü (Jeneratör Gücü) (MW) Hidroelektrik Santral Sayısı Tesisin Toplam Kurulu Gücü (MW) Ortalama Yıl Üretimi (GWh/Yıl) DSİ HES (1956-2015) Altınkaya 1988 4 x 175,5 + 1 x 0,55 1 702.55 1,632.00 Derbent 1991 2 x 25,2 + 1 x 6,03 1 56.43 257.00 Hasan Uğurlu 1982 4 x 125 1 500.00 1,217.00 Suat Uğurlu 1980 3 x 22,95 + 0,15 1 69.00 350.00 Samsun 4 1,327.98 3,456.00 Türkiye 65 12,359.51 43,924.38 Samsun Pay (%) 6.15% 10.74% 7.87% Özel Sektör HES (1924-2015) Çarşamba Reg. ve HES 30.08.2012 Kanal 1 11.31 62.77 Kumköy HES 23.02.2011 Kanal 1 17.49 97.70 Ladik-Büyükkızoğlu HES 1954 Kanal 1 0.40 1.50 Samsun 3 29.20 161.97 Türkiye 513 13,791.87 47,501.30 Samsun Pay (%) 0.58% 0.21% 0.34% Kaynak: www.dsi.gov.tr İŞLETMEDEKİ TAŞKIN KORUMA TESİSLERİ Samsun ilinde 2014 yılında 98 adet olan taşkın koruma tesisi sayısı 2015 yılında 99 adede çıkmıştır. 2015 yılında Samsun ilindeki taşkın koruma tesislerinin adet payı %1.35, koruma alanı payı %3.79 olarak gerçekleşmiştir. Yıllar Bölge Sayı (Adet) Koruma Alanı (ha) Samsun Pay (%) 2013 6,744 1,309,825 Sayı Koruma 2014 Türkiye 7,022 1,366,783 (Adet) Alanı (ha) 2015 7,320 1,427,069 2013 95 54,120 1.41% 4.13% 2014 Samsun 98 54,123 1.40% 3.96% 2015 99 54,123 1.35% 3.79% Kaynak: www.dsi.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 53

İKLİM Samsun genellikle ılıman bir iklime sahiptir. Ancak sahil şeridi ve iç kesimlerinde iklim iki ayrı özellik gösterir. Sahil şeridinde (İlkadım, Canik, Atakum, Terme, Çarşamba, Bafra, Alaçam, 19 Mayıs, Tekkeköy ve Yakakent) Karadeniz ikliminin etkileri görülür. Bunun için sahil şeridinde yazlar sıcak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. İç kesimler (Vezirköprü, Havza, Lâdik, Kavak, Asarcık ve Salıpazarı) yüksekliği 2 Bin metreyi bulan Akdağ ve Bin 500 metreyi bulan Canik dağlarının etkisi altında kalır. Buradaki dağların etkisinden dolayı kışlar soğuk, yağmur ve kar yağışlı, yazlar ise serin geçer. Samsun da aynı gün içerisinde havanın bir kaç kez değiştiği görülür. Bazı yıllar kış ortalarında yazdan günler yaşanır. Sahil şeridinde kar ile kaplı günlerin sayısı 2-3 günü geçmez. İç kesimlerde ise kar yağışından bazen ulaşım aksar. Yıllık ortalamalara göre en sıcak geçen aylar; Temmuz ve Ağustos, en soğuk geçen aylar ise Ocak ve Şubat aylarıdır. İlin sahil kesiminde ölçülen sıcaklıklar ile sahilden 10-15 km iç kısımlarda ölçülen sıcaklıklar arasında 10 C ye varan farklılıklar bulunmaktadır. Özellikle kış aylarında deniz kıyısından iç kısımlara doğru gidildiğinde sıcaklık değerleri büyük değişim göstermektedir. Güneş, Temmuz ve Ağustos aylarında çok etkilidir. Yıllık ortalama yağış ülke ortalamasının üzerindedir. İlde yağış en çok Ekim ve Kasım aylarında olmaktadır. İlin doğusundaki yağış miktarı batısına göre daha fazladır. Samsun, kuzey rüzgârlarına devamlı olarak açıktır. En şiddetli esen rüzgârın yönü güney-güneybatı olup, Aralık ayında esen Kıble rüzgârıdır. SAMSUN İLİNE AİT METEOROLOJİK VERİLER SAMSUN Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen Ortalama Değerler (1926-2016) Ortalama Sıcaklık ( C) 7.0 7.0 7.9 11.2 15.6 20.3 23.2 23.5 20.0 16.2 12.5 9.2 14.5 Ortalama En Yüksek Sıcaklık ( C) 10.7 10.9 12.0 15.3 19.1 23.6 26.4 27.0 23.9 20.3 16.7 13.0 18.2 Ortalama En Düşük Sıcaklık ( C) 4.0 3.8 4.6 7.8 12.1 16.1 19.0 19.6 16.4 12.8 9.3 6.2 11.0 Ortalama Güneşlenme Süresi (saat) 2.5 3.1 3.4 4.4 6.2 8.2 8.5 8.2 6.2 4.4 3.5 2.4 61.0 Ortalama Yağışlı Gün Sayısı 13.4 13.5 15.1 13.5 12.4 9.1 5.9 6.3 9.6 11.9 11.9 13.0 135.6 Aylık Toplam Yağış Mikt. Ort.(mm) 70.5 59.1 65.8 57.3 48.3 45.3 34.8 37.2 54.0 79.3 84.0 81.9 717.5 Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen En Yüksek ve En Düşük Değerler (1950-2016) En Yüksek Sıcaklık ( C) 24.2 26.5 33.6 37.0 36.4 37.4 37.5 35.2 38.3 38.4 31.4 28.9 39.0 En Düşük Sıcaklık ( C) -8.1-7.4-7.0-2.4 2.7 9.0 13.4 14.0 7.0 1.5-2.8-4.0-9.8 Günlük Toplam En Yüksek Yağış Miktarı Günlük En Hızlı Rüzgar En Yüksek Kar 09.11.1967 238.2 mm 15.12.1978 124.2 km/sa 03.02.1960 76.0 cm Kaynak: http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=samsun#sfb İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 54

NÜFUS İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 55

NÜFUS Türkiye nüfusunun 13 Milyon 648 Bin 270 kişi olduğu 1927 yılında nüfusu 260 Bin 868 kişi olarak tespit edilen Samsun ili, nüfus büyüklüğü açısından 63 il arasında 17 nci sırada yer almaktaydı. Samsun ili 2016 yılsonu itibariyle 1 Milyon 295 Bin 927 kişilik nüfusu ile 81 il arasında 16 ncı sırada yer almıştır. 2016 yılında Samsun un nüfusu bir önceki yıla göre 16 Bin 43 kişi artmıştır. İlin yüzölçümü 9083.39 km² (göller hariç) ile Türkiye yüzölçümünün yaklaşık %1.2 sini oluşturmaktadır. Samsun da kilometrekareye düşen nüfus 1927 yılında 29 kişi iken, 2016 yılında 143 kişiye yükselmiştir. 1927 yılında Türkiye de kilometrekare başına nüfus 18 kişi iken, 2016 yılında 104 kişiye yükselmiştir. 1927-2016 yılları arasında Türkiye nin nüfusu %484.8 oranında artarken, Samsun un nüfusu %396.8 oranında artmıştır. 1927 yılında Samsun nüfusu ülke nüfusu içinde %1.91 lik paya sahipken 1965 yılında bu oran %2.41 e kadar yükselmiş, 1965 yılından sonra düşüş eğilimine girerek 2016 yılı sonunda %1.62 oranına kadar gerilemiştir. NÜFUS ARTIŞ HIZI 1927-1965 döneminde Samsun ilinin yıllık nüfus artış hızının genel olarak ülke ortalamasından yüksek, 1965-2016 döneminde ise düşük olduğu görülmektedir. 2016 yılında yıllık nüfus artış hızı Türkiye ortalaması binde 13.5 olurken Samsun un nüfus artış hızı binde 12.5 olarak gerçekleşmiştir. Yıllar SAMSUN TÜRKİYE Yıllık Nüfus Artış Hızı (Binde) Nüfus Yoğunluğu Kişi/Km² Nüfus Pay(%) Nüfus Samsun Türkiye Samsun Türkiye 1927 260,868 1.91% 13,648,270 29 18 1935 337,817 2.09% 16,158,018 37 21 1940 363,384 2.04% 17,820,950 40 23 1945 407,541 2.17% 18,790,174 45 24 1950 475,660 2.27% 20,947,188 52 27 1955 549,156 2.28% 24,064,763 60 31 1960 654,602 2.36% 27,754,820 72 36 1965 755,946 2.41% 31,391,421 83 41 1970 821,183 2.31% 35,605,176 90 46 1975 906,381 2.25% 40,347,719 100 52 1980 1,008,113 2.25% 44,736,957 111 58 1985 1,108,710 2.19% 50,664,458 122 66 1990 1,158,400 2.05% 56,473,035 128 73 2000 1,209,137 1.78% 67,803,927 133 88 2007 1,228,959 1.74% 70,586,256 135 92 2008 1,233,677 1.73% 71,517,100 4.1 13.1 136 93 2009 1,250,076 1.72% 72,561,312 13.2 14.5 138 94 2010 1,252,693 1.70% 73,722,988 2.1 15.9 138 96 2011 1,251,729 1.68% 74,724,269-0.7 13.5 138 97 2012 1,251,722 1.66% 75,627,384 0.0 12.0 138 98 2013 1,261,810 1.65% 76,667,864 8.0 13.7 139 100 2014 1,269,989 1.63% 77,695,904 6.5 13.3 140 101 2015 1,279,884 1.63% 78,741,053 7.8 13.4 141 102 2016 1,295,927 1.62% 79,814,871 12.5 13.5 143 104 2016/1927 Değişim % 396.8% 484.8% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 56

YILLAR İTİBARİYLE SAMSUN İLİNİN NÜFUS PAYI, YOĞUNLUĞU, HIZI Samsun ilinin nüfus payı sürekli azalma eğilimindedir. Samsun ilinin nüfus payı 1927-1965 döneminde artmış, 1965 yılından itibaren kesintisiz azalarak 2016 yıl sonunda %1.62 ye kadar gerilemiştir. Samsun ilinde kilometrekareye düşen nüfus 1927 yılında 29 kişi iken, 2016 yılında 143 kişiye yükselmiştir. 1927 yılında Türkiye de kilometrekare başına nüfus 18 kişi iken, 2016 yılında 104 kişiye yükselmiştir. Samsun ilinin nüfus artış hızı Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. 2016 yılında Binde 12.5 lik nüfus artış hızı ile Türkiye ortalamasına epey yaklaşmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 57

İLLER İTİBARİYLE NÜFUS VE NÜFUS ARTIŞ HIZI 2015 yılsonunda 1 Milyon 279 Bin 884 olan Samsun nüfusu, 2016 yılsonunda 16 Bin 43 kişi artarak 1 Milyon 295 Bin 927 kişiye yükselmiştir. Samsun ilinin 2015 yılı nüfus artış hızı binde 7.8 iken 2016 yılında bu rakam binde 12.5 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye nin 2015 yılı nüfus artış hızı binde 13.4 iken 2016 yılında bu rakam binde 13.5 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ili 2016 yılı nüfus artış hızına göre 45 inci sıradadır. Sn İller NÜFUS Yıllık nüfus artış hızı( ) Sn İller NÜFUS Yıllık nüfus artış hızı( ) 2015 2016 2014-2015 2015-2016 2015 2016 2014-2015 2015-2016 Türkiye 78 741 053 79 814 871 13.4 13.5 41 Osmaniye 512 873 522 175 11.9 18.0 1 İstanbul 14 657 434 14 804 116 19.3 10.0 42 Çanakkale 513 341 519 793 3.0 12.5 2 Ankara 5 270 575 5 346 518 23.1 14.3 43 Şırnak 490 184 483 788 2.5-13.1 3 İzmir 4 168 415 4 223 545 13.4 13.1 44 Giresun 426 686 444 467-7.7 40.8 4 Bursa 2 842 547 2 901 396 19.5 20.5 45 Isparta 421 766 427 324 7.1 13.1 5 Antalya 2 288 456 2 328 555 29.2 17.4 46 Yozgat 419 440 421 041-30.8 3.8 6 Adana 2 183 167 2 201 670 8.1 8.4 47 Muş 408 728 406 501-6.1-5.5 7 Konya 2 130 544 2 161 303 10.3 14.3 48 Edirne 402 537 401 701 5.6-2.1 8 Gaziantep 1 931 836 1 974 244 22.2 21.7 49 Aksaray 386 514 396 673 5.9 25.9 9 Şanlıurfa 1 892 320 1 940 627 25.0 25.2 50 Kastamonu 372 633 376 945 10.0 11.5 10 Kocaeli 1 780 055 1 830 772 32.7 28.1 51 Düzce 360 388 370 371 13.5 27.3 11 Mersin 1 745 221 1 773 852 10.3 16.3 52 Uşak 353 048 358 736 10.2 16.0 12 Diyarbakır 1 654 196 1 673 119 11.6 11.4 53 Kırklareli 346 973 351 684 9.4 13.5 13 Hatay 1 533 507 1 555 165 9.0 14.0 54 Niğde 346 114 351 468 6.4 15.4 14 Manisa 1 380 366 1 396 945 9.1 11.9 55 Bitlis 340 449 341 225 7.2 2.3 15 Kayseri 1 341 056 1 358 980 14.0 13.3 56 Rize 328 979 331 048-2.4 6.3 16 Samsun 1 279 884 1 295 927 7.8 12.5 57 Amasya 322 167 326 351 0.8 12.9 17 Balıkesir 1 186 688 1 196 176-2.0 8.0 58 Siirt 320 351 322 664 6.2 7.2 18 Kahramanmaraş 1 096 610 1 112 634 6.9 14.5 59 Bolu 291 095 299 896 21.9 29.8 19 Van 1 096 397 1 100 190 9.9 3.5 60 Nevşehir 286 767 290 895 1.8 14.3 20 Aydın 1 053 506 1 068 260 11.0 13.9 61 Kars 292 660 289 786-12.9-9.9 21 Denizli 993 442 1 005 687 15.0 12.3 62 Kırıkkale 270 271 277 984-3.0 28.1 22 Sakarya 953 181 976 948 21.7 24.6 63 Bingöl 267 184 269 560 4.4 8.9 23 Tekirdağ 937 910 972 875 33.8 36.6 64 Hakkari 278 775 267 813 9.0-40.1 24 Muğla 908 877 923 773 15.9 16.3 65 Burdur 258 339 261 401 5.6 11.8 25 Eskişehir 826 716 844 842 17.6 21.7 66 Karaman 242 196 245 610 7.6 14.0 26 Mardin 796 591 796 237 9.6-0.4 67 Karabük 236 978 242 347 24.1 22.4 27 Malatya 772 904 781 305 4.4 10.8 68 Yalova 233 009 241 665 28.3 36.5 28 Trabzon 768 417 779 379 2.1 14.2 69 Kırşehir 225 562 229 975 12.7 19.4 29 Erzurum 762 321 762 021-1.3-0.4 70 Erzincan 222 918 226 032-3.2 13.9 30 Ordu 728 949 750 588 6.4 29.3 71 Bilecik 212 361 218 297 11.5 27.6 31 Afyonkarahisar 709 015 714 523 3.7 7.7 72 Sinop 204 133 205 478-1.9 6.6 32 Sivas 618 617 621 224-7.2 4.2 73 Iğdır 192 435 192 785 2.0 1.8 33 Adıyaman 602 774 610 484 8.2 12.7 74 Bartın 190 708 192 389 6.9 8.8 34 Tokat 593 990 602 662-6.6 14.5 75 Çankırı 180 945 183 880-14.3 16.1 35 Zonguldak 595 907 597 524-4.8 2.7 76 Gümüşhane 151 449 172 034 34.2 127.4 36 Elazığ 574 304 578 789 9.7 7.8 77 Artvin 168 370 168 068-7.7-1.8 37 Batman 566 633 576 899 16.1 18.0 78 Kilis 130 655 130 825 14.4 1.3 38 Kütahya 571 463 573 642-0.2 3.8 79 Ardahan 99 265 98 335-15.4-9.4 39 Ağrı 547 210 542 255-4.1-9.1 80 Bayburt 78 550 90 154-25.9 137.8 40 Çorum 525 180 527 863-3.9 5.1 81 Tunceli 86 076 82 193-5.2-46.2 Kaynak:TÜİK, Sıralama 2016 nüfusuna göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 58

YAŞ GRUBUNA GÖRE NÜFUS (2016) 2016 yılı toplam nüfus payı %1.62 olan Samsun un 0-44 yaş gruplarda payının düşük, 45 yaş üstü gruplarda ise payının yüksek olduğu görülmektedir. 0-4 yaş grubu nüfus Türkiye ortalaması %8.09 iken Samsun da %6.65 oranında, 5-9 yaş grubu nüfus Türkiye ortalaması %7.94 iken Samsun da %6.98 oranında, 20-24 yaş grubu nüfus Türkiye ortalaması %7.98 iken Samsun da %7.60 oranında, 25-29 yaş grubu nüfus Türkiye ortalaması %7.83 iken Samsun da %7.02 oranında, 30-34 yaş grubu nüfus Türkiye ortalaması %7.91 iken Samsun da %6.97 oranında, 50-54 yaş grubu nüfus Türkiye ortalaması %5.96 iken Samsun da %7.03 oranında, 55-59 yaş grubu nüfus Türkiye ortalaması %4.66 iken Samsun da %5.40 oranında, 60-64 yaş grubu nüfus Türkiye ortalaması %4.19 iken Samsun da %5.27 oranında, 65-69 yaş grubu nüfus Türkiye ortalaması %3.02 iken Samsun da %3.85 oranında, 70-74 yaş grubu nüfus Türkiye ortalaması %2.11 iken Samsun da %2.75 oranında, 75-79 yaş grubu nüfus Türkiye ortalaması %1.51 iken Samsun da %1.93 oranındadır. Yaş grubu Türkiye Samsun Samsun Pay Türkiye Dağılım Samsun Dağılım Toplam 79 814 871 1 295 927 1.62% 100.00% 100.00% 0-4 6 459 295 86 158 1.33% 8.09% 6.65% 5-9 6 337 444 90 394 1.43% 7.94% 6.98% 10-14 6 129 043 93 345 1.52% 7.68% 7.20% 15-19 6 623 319 107 173 1.62% 8.30% 8.27% 20-24 6 365 723 98 517 1.55% 7.98% 7.60% 25-29 6 246 041 91 017 1.46% 7.83% 7.02% 30-34 6 310 411 90 336 1.43% 7.91% 6.97% 35-39 6 494 333 101 962 1.57% 8.14% 7.87% 40-44 5 634 317 90 307 1.60% 7.06% 6.97% 45-49 4 748 514 78 915 1.66% 5.95% 6.09% 50-54 4 756 244 91 162 1.92% 5.96% 7.03% 55-59 3 715 736 69 974 1.88% 4.66% 5.40% 60-64 3 342 948 68 277 2.04% 4.19% 5.27% 65-69 2 412 537 49 906 2.07% 3.02% 3.85% 70-74 1 680 492 35 692 2.12% 2.11% 2.75% 75-79 1 202 050 25 030 2.08% 1.51% 1.93% 80-84 809 325 16 834 2.08% 1.01% 1.30% 85-89 401 758 8 363 2.08% 0.50% 0.65% 90+ 145 341 2 565 1.76% 0.18% 0.20% Kaynak:TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 59

GENÇ NÜFUS 2015 yılında Samsun nüfusunun %16.0 ı genç nüfus iken bu oran 2016 yılında %15.9 olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılında Türkiye nüfusunun %16.4 ü genç nüfus iken bu oran 2016 yılında %16.3 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinin genç nüfus oranı Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. 2016 yılında toplam Türkiye nüfusunun %1.62 si Samsun ilinde yer almaktayken genç nüfusun %1.58 si Samsun ilinde yeralmıştır. Yıl Bölge Adı Toplam Nüfus 15-24 Yaş / Genç Nüfus Genç Nüfusun Toplam Toplam Erkek Kadın Nüfus İçindeki Oranı (%) 2015 78,741,053 12,899,667 6,606,531 6,293,136 16.4% 2016 Türkiye 79,814,871 12,989,042 6,648,207 6,340,835 16.3% Değişim % 1.36% 0.69% 0.63% 0.76% 2015 1,279,884 204,292 101,457 102,835 16.0% 2016 Samsun 1,295,927 205,690 102,692 102,998 15.9% Değişim % 1.25% 0.68% 1.22% 0.16% 2015 1.63% 1.58% 1.54% 1.63% Samsun Pay % 2016 1.62% 1.58% 1.54% 1.62% Kaynak:TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 60

İLLER İTİBARİYLE GENÇ NÜFUS (15-24 YAŞ) (2016) 2016 yılsonu itibariyle Samsun ilinde 15-24 yaş arası 205 Bin 690 genç nüfus bulunmaktadır. Genç nüfusun toplam nüfusa oranı Samsun ilinde %15.9 iken Türkiye de %16.3 oranındadır. Türkiye de genç nüfusu en fazla olan on il sırasıyla Hakkari, Şırnak, Siirt, Bayburt, Ağrı, Van, Bitlis, Muş, Batman, Gümüşhane, genç nüsusu en az olan on ile ise Muğla, Balıkesir, Sinop, Zonguldak, İzmir, Antalya, Bursa, Aydın, Tekirdağ, Manisa dır. Samsun ili 2016 yılı genç nüfus oranına göre 50 nci sıradadır. Sn İller Toplam Nüfus 15-24 Yaş Nüfus Genç Nüfus Oranı (%) Sn İller Toplam Nüfus 15-24 Yaş Nüfus Genç Nüfus Oranı (%) 1 Hakkari 267 813 68 183 25.5 42 Düzce 370 371 61 078 16.5 2 Şırnak 483 788 115 677 23.9 43 Burdur 261 401 42 630 16.3 3 Siirt 322 664 74 510 23.1 44 Trabzon 779 379 126 968 16.3 4 Bayburt 90 154 20 231 22.4 Türkiye 79 814 871 12 989 042 16.3 5 Ağrı 542 255 120 092 22.1 45 Sakarya 976 948 158 699 16.2 6 Van 1 100 190 241 553 22.0 46 Hatay 1 555 165 252 350 16.2 7 Bitlis 341 225 74 387 21.8 47 Kayseri 1 358 980 219 914 16.2 8 Muş 406 501 88 160 21.7 48 Nevşehir 290 895 46 581 16.0 9 Batman 576 899 123 208 21.4 49 Adana 2 201 670 352 016 16.0 10 Gümüşhane 172 034 36 713 21.3 50 Samsun 1 295 927 205 690 15.9 11 Mardin 796 237 165 867 20.8 51 Giresun 444 467 70 425 15.8 12 Erzurum 762 021 154 613 20.3 52 Rize 331 048 52 360 15.8 13 Kars 289 786 58 764 20.3 53 Kastamonu 376 945 59 214 15.7 14 Kilis 130 825 26 393 20.2 54 Kütahya 573 642 90 021 15.7 15 Bingöl 269 560 54 304 20.1 55 Eskişehir 844 842 132 436 15.7 16 Karabük 242 347 48 644 20.1 56 Çankırı 183 880 28 636 15.6 17 Diyarbakır 1 673 119 335 415 20.0 57 Edirne 401 701 62 416 15.5 18 Şanlıurfa 1 940 627 384 839 19.8 58 Mersin 1 773 852 275 192 15.5 19 Iğdır 192 785 38 163 19.8 59 Kocaeli 1 830 772 281 629 15.4 20 Tunceli 82 193 15 813 19.2 60 Uşak 358 736 55 086 15.4 21 Erzincan 226 032 43 441 19.2 61 İstanbul 14 804 116 2 271 609 15.3 22 Adıyaman 610 484 114 305 18.7 62 Kırklareli 351 684 53 624 15.2 23 Ardahan 98 335 17 907 18.2 63 Ankara 5 346 518 814 323 15.2 24 Kırıkkale 277 984 50 203 18.1 64 Çanakkale 519 793 78 092 15.0 25 Elazığ 578 789 104 515 18.1 65 Amasya 326 351 48 969 15.0 26 Gaziantep 1 974 244 352 860 17.9 66 Denizli 1 005 687 150 628 15.0 27 Niğde 351 468 62 774 17.9 67 Bartın 192 389 28 813 15.0 28 Sivas 621 224 109 234 17.6 68 Ordu 750 588 112 097 14.9 29 Aksaray 396 673 69 266 17.5 69 Artvin 168 068 24 880 14.8 30 Bilecik 218 297 38 057 17.4 70 Yalova 241 665 35 654 14.8 31 Konya 2 161 303 374 809 17.3 71 Çorum 527 863 77 519 14.7 32 Bolu 299 896 51 348 17.1 72 Manisa 1 396 945 203 410 14.6 33 Kahramanmaraş 1 112 634 189 025 17.0 73 Tekirdağ 972 875 141 198 14.5 34 Kırşehir 229 975 38 830 16.9 74 Aydın 1 068 260 154 019 14.4 35 Karaman 245 610 41 424 16.9 75 Bursa 2 901 396 417 004 14.4 36 Malatya 781 305 131 621 16.8 76 Antalya 2 328 555 334 423 14.4 37 Isparta 427 324 71 807 16.8 77 İzmir 4 223 545 591 821 14.0 38 Tokat 602 662 101 210 16.8 78 Zonguldak 597 524 83 522 14.0 39 Yozgat 421 041 70 207 16.7 79 Sinop 205 478 28 088 13.7 40 Afyonkarahisar 714 523 118 243 16.5 80 Balıkesir 1 196 176 161 335 13.5 41 Osmaniye 522 175 86 216 16.5 81 Muğla 923 773 121 842 13.2 Kaynak:TÜİK, Sıralama Genç Nüfusun Toplam Nüfus İçindeki Oranına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 61

YAŞ BAĞIMLILIK ORANI Yaşlı bağımlılık oranı: 15-64 yaş grubundaki her 100 kişi için 65 ve daha yukarı yaş grubundaki kişi sayısıdır. Genç bağımlılık oranı: 15-64 yaş grubundaki her 100 kişi için 0-14 yaş grubundaki kişi sayısıdır. Toplam yaş bağımlılık oranı: 15-64 yaş grubundaki her 100 kişi için 0-14 ve 65 ve daha yukarı yaş gruplarındaki kişi sayısıdır. Türkiye nin yaşlı bağımlılık oranı 2007 yılında %10.7 iken 2016 yılında %12.3 olarak gerçekleşmiş, genç bağımlılık oranı 2007 yılında %39.7 iken 2016 yılında %34.9 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un Yaşlı bağımlılık oranı 2007 yılında %12.5 iken 2016 yılında %15.6 olarak gerçekleşmiş, genç bağımlılık oranı ise 2007 yılında %38.1 iken 2016 yılında %30.4 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un yaşlı bağımlılık oranı Türkiye ortalamasının üzerinde, genç bağımlılık oranı ise Türkiye ortalamasının altındadır. 2007-2016 döneminde 15-64 yaş grubu üretken nüfus, Türkiye de %15.54 oranında artarken Samsun da %8.78 oranında artmış, 0-14 yaş grubu nüfus Türkiye de %1.52 oranında artarken Samsun da %13.23 oranında azalmış, 65 yaş ve üzeri nüfus Türkiye de %33.03 oranında artarken Samsun da %35.82 oranında artmıştır. Yıllar TÜRKİYE SAMSUN Samsun Pay % 0-14 Yaş 15-64 Yaş 65 Yaş Toplam Genç Yaşlı 0-14 15-64 65 Yaş Toplam Genç Yaşlı 0-14 15-64 Grubu Nüfus Grubu Nüfus Ve Üzeri Nüfus Yaş Bağ. Bağ. Oranı Bağ. Oranı Yaş Grubu Yaş Grubu Ve Üzeri Yaş Bağ. Bağ. Oranı Bağ. Oranı Yaş Grubu Yaş Grubu 65 Yaş ve Üzeri Nüfus Oranı Nüfus Nüfus Nüfus Oranı Nüfus Nüfus 2007 18,642,391 46,943,690 5,000,175 50.4 39.7 10.7 311,066 816,003 101,890 50.6 38.1 12.5 1.67% 1.74% 2.04% 2008 18,788,587 47,835,090 4,893,423 49.5 39.3 10.2 306,329 825,303 102,045 49.5 37.1 12.4 1.63% 1.73% 2.09% 2009 18,859,334 48,618,564 5,083,414 49.3 38.8 10.5 302,860 840,384 106,832 48.8 36.0 12.7 1.61% 1.73% 2.10% 2010 18,878,582 49,516,670 5,327,736 48.9 38.1 10.8 295,715 845,201 111,777 48.2 35.0 13.2 1.57% 1.71% 2.10% 2011 18,886,575 50,346,979 5,490,715 48.4 37.5 10.9 289,323 847,581 114,825 47.7 34.1 13.6 1.53% 1.68% 2.09% 2012 18,857,179 51,088,202 5,682,003 48.0 36.9 11.1 282,611 850,582 118,529 47.2 33.2 13.9 1.50% 1.66% 2.09% 2013 18,849,814 51,926,356 5,891,694 47.7 36.3 11.4 278,151 861,172 122,487 46.5 32.3 14.2 1.48% 1.66% 2.08% 2014 18,862,430 52,640,512 6,192,962 47.6 35.8 11.8 273,837 867,576 128,576 46.4 31.6 14.8 1.45% 1.65% 2.08% 2015 18,886,220 53,359,594 6,495,239 47.6 35.4 12.2 271,071 873,570 135,243 46.5 31.0 15.5 1.44% 1.64% 2.08% 2016 18,925,782 54,237,586 6,651,503 47.2 34.9 12.3 269,897 887,640 138,390 46.0 30.4 15.6 1.43% 1.64% 2.08% 2016/2015 % 0.21% 1.65% 2.41% -0.43% 1.61% 2.33% 2016/2007 % 1.52% 15.54% 33.03% -13.23% 8.78% 35.82% Kaynak:TÜİK, Yaşlı Bağımlılık Oranı, 65 yaş ve üzeri nüfusun 15-64 yaş grubu nüfusa oranıdır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 62

İLLERE GÖRE YAŞ BAĞIMLILIK ORANLARI (2016) Toplam yaş bağımlılık oranı (0-14) yaş grubu ve 65 yaş üstü grubu nüfus toplamının, (15-64) yaş grubu nüfusa oranıdır. Tüketen nüfusun üretken nüfusa oranını ifade eder. 2016 yılında Samsun, toplam yaş bağımlılık oranı olan %46.0 ile 48 inci sırada, yaşlı bağımlılık oranı olan %15.6 ile 35 inci sırada, Genç bağımlılık oranı olan %30.4 ile 45 inci sıradadır. Türkiye nin toplam yaş bağımlılık oranı %47.2, yaşlı bağımlılık oranı %12.3, Genç bağımlılık oranı ise %34.9 dur. Sn İl Yaş grubu Bağımlılık oranı Sn İl Yaş grubu Bağımlılık oranı 0-14 15-64 65 + Toplam Genç Yaşlı 0-14 15-64 65 + Toplam Genç Yaşlı 1 Şanlıurfa 778 449 1 090 471 71 707 78.0 71.4 6.6 42 Giresun 77 384 300 250 66 833 48.0 25.8 22.3 2 Şırnak 189 370 279 176 15 242 73.3 67.8 5.5 43 Mersin 422 908 1 204 478 146 466 47.3 35.1 12.2 3 Ağrı 199 884 319 812 22 559 69.6 62.5 7.1 Türkiye 18 925 782 54 237 586 6 651 503 47.2 34.9 12.3 4 Muş 147 394 241 059 18 048 68.6 61.1 7.5 44 Elazığ 132 709 394 137 51 943 46.8 33.7 13.2 5 Siirt 116 656 191 383 14 625 68.6 61.0 7.6 45 Erzincan 45 598 154 035 26 399 46.7 29.6 17.1 6 Mardin 279 484 475 411 41 342 67.5 58.8 8.7 46 Burdur 46 388 178 204 36 809 46.7 26.0 20.7 7 Batman 205 798 347 212 23 889 66.2 59.3 6.9 47 Trabzon 156 167 533 568 89 644 46.1 29.3 16.8 8 Van 393 706 666 877 39 607 65.0 59.0 5.9 48 Samsun 269 897 887 640 138 390 46.0 30.4 15.6 9 Bitlis 116 768 208 360 16 097 63.8 56.0 7.7 49 Aydın 204 891 733 902 129 467 45.6 27.9 17.6 10 Diyarbakır 568 848 1 028 230 76 041 62.7 55.3 7.4 50 Bayburt 19 033 62 030 9 091 45.3 30.7 14.7 11 Gaziantep 649 597 1 224 669 99 978 61.2 53.0 8.2 51 Balıkesir 204 430 823 658 168 088 45.2 24.8 20.4 12 Iğdır 60 300 121 010 11 475 59.3 49.8 9.5 52 Yalova 48 175 166 628 26 862 45.0 28.9 16.1 13 Kilis 37 530 82 540 10 755 58.5 45.5 13.0 53 Rize 63 463 228 288 39 297 45.0 27.8 17.2 14 Adıyaman 179 873 386 876 43 735 57.8 46.5 11.3 54 Manisa 287 960 963 486 145 499 45.0 29.9 15.1 15 K.maraş 324 517 706 119 81 998 57.6 46.0 11.6 55 Isparta 81 995 294 934 50 395 44.9 27.8 17.1 16 Kars 82 284 185 256 22 246 56.4 44.4 12.0 56 Kırşehir 45 628 159 056 25 291 44.6 28.7 15.9 17 Sinop 36 000 132 299 37 179 55.3 27.2 28.1 57 Sakarya 213 876 676 079 86 993 44.5 31.6 12.9 18 Hakkari 85 867 173 233 8 713 54.6 49.6 5.0 58 Bolu 53 967 207 904 38 025 44.2 26.0 18.3 19 Hatay 442 482 1 008 241 104 442 54.2 43.9 10.4 59 Bartın 33 533 133 570 25 286 44.0 25.1 18.9 20 Erzurum 204 201 495 672 62 148 53.7 41.2 12.5 60 Denizli 205 914 698 287 101 486 44.0 29.5 14.5 21 Ardahan 22 121 64 150 12 064 53.3 34.5 18.8 61 Uşak 69 446 249 092 40 198 44.0 27.9 16.1 22 Osmaniye 142 221 341 294 38 660 53.0 41.7 11.3 62 Düzce 78 559 257 383 34 429 43.9 30.5 13.4 23 Çorum 106 679 347 730 73 454 51.8 30.7 21.1 63 Kırıkkale 53 970 193 603 30 411 43.6 27.9 15.7 24 Aksaray 101 166 261 616 33 891 51.6 38.7 13.0 64 Bursa 633 211 2 022 158 246 027 43.5 31.3 12.2 25 Niğde 86 787 232 007 32 674 51.5 37.4 14.1 65 Kütahya 104 320 400 414 68 908 43.3 26.1 17.2 26 Bingöl 74 124 177 942 17 494 51.5 41.7 9.8 66 Gümüşhane 34 169 120 101 17 764 43.2 28.5 14.8 27 Çankırı 33 967 121 583 28 330 51.2 27.9 23.3 67 Kocaeli 430 495 1 278 747 121 530 43.2 33.7 9.5 28 Yozgat 92 147 278 463 50 431 51.2 33.1 18.1 68 Muğla 172 346 645 767 105 660 43.1 26.7 16.4 29 Sivas 135 918 411 413 73 893 51.0 33.0 18.0 69 Çanakkale 82 924 364 280 72 589 42.7 22.8 19.9 30 Kastamonu 63 505 251 232 62 208 50.0 25.3 24.8 70 Antalya 515 240 1 634 883 178 432 42.4 31.5 10.9 31 Malatya 186 602 521 089 73 614 49.9 35.8 14.1 71 Zonguldak 111 669 420 323 65 532 42.2 26.6 15.6 32 Konya 531 023 1 443 656 186 624 49.7 36.8 12.9 72 Bilecik 40 676 154 296 23 325 41.5 26.4 15.1 33 Tokat 124 208 403 277 75 177 49.4 30.8 18.6 73 Tekirdağ 208 403 687 733 76 739 41.5 30.3 11.2 34 Kayseri 340 896 910 012 108 072 49.3 37.5 11.9 74 İzmir 799 921 2 990 943 432 681 41.2 26.7 14.5 35 Amasya 62 558 218 713 45 080 49.2 28.6 20.6 75 Ankara 1 133 870 3 792 003 420 645 41.0 29.9 11.1 36 Karaman 56 085 164 667 24 858 49.2 34.1 15.1 76 Karabük 39 992 172 726 29 629 40.3 23.2 17.2 37 Afyonk. 161 132 479 404 73 987 49.0 33.6 15.4 77 İstanbul 3 301 723 10 562 075 940 318 40.2 31.3 8.9 38 Nevşehir 63 550 195 470 31 875 48.8 32.5 16.3 78 Eskişehir 151 305 603 783 89 754 39.9 25.1 14.9 39 Ordu 148 489 504 366 97 733 48.8 29.4 19.4 79 Edirne 61 498 287 261 52 942 39.8 21.4 18.4 40 Adana 560 439 1 481 970 159 261 48.6 37.8 10.7 80 Kırklareli 54 749 252 940 43 995 39.0 21.6 17.4 41 Artvin 28 832 113 500 25 736 48.1 25.4 22.7 81 Tunceli 11 923 59 481 10 789 38.2 20.0 18.1 Kaynak:TÜİK, Sıralama toplam yaş bağımlılık oranına göredir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 63

SAMSUN İLÇELERİ YILLIK NÜFUS ARTIŞ HIZI (2016) 2016 yılında bir önceki yıla göre Samsun ilinin yedi ilçesinin nüfus artış hızı pozitif, on ilçesinin ise yıllık nüfus artış hızı negatif olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında nüfus artış hızı pozitif olan ilçeler sırasıyla; binde 64.2 ile Atakum, binde 18.3 ile Canik, binde 12.2 ile İlkadım, binde 8.0 ile 19 Mayıs, binde 7.0 ile Çarşamba, Binde 6.1 ile Tekkeköy, Binde 2.6 ile Bafra ilçeleridir. 2016 yılında nüfus artış hızı negatif olan ilçeler sırasıyla; binde -21.6 ile Ayvacık, binde -16.8 ile Alaçam, binde -14.1 ile Asarcık, binde -8.2 ile Salıpazarı, binde -8.1 ile Vezirköprü, binde -6.2 ile Havza, binde -5.6 ile Yakakent, binde -5.1 ile Ladik, binde -4.6 ile Terme, binde -0.9 ile Kavak ilçeleridir. İlçeler Nüfus (2016) İlçenin Nüfus Payı (%) Yıllık nüfus artış hızı ( ) (Binde) Türkiye 79,814,871 13.5 Samsun 1,295,927 12.5 Ayvacık 20,178 1.56% -21.6 Alaçam 25,863 2.00% -16.8 Asarcık 16,997 1.31% -14.1 Salıpazarı 18,714 1.44% -8.2 Vezirköprü 97,023 7.49% -8.1 Havza 40,892 3.16% -6.2 Yakakent 8,624 0.67% -5.6 Ladik 16,390 1.26% -5.1 Terme 71,577 5.52% -4.6 Kavak 20,112 1.55% -0.9 Bafra 141,552 10.92% 2.6 Tekkeköy 50,149 3.87% 6.1 Çarşamba 137,739 10.63% 7.0 19 Mayıs 24,826 1.92% 8.0 İlkadım 325,666 25.13% 12.2 Canik 98,323 7.59% 18.3 Atakum 181,302 13.99% 64.2 Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 64

DEMOGRAFİK GÖSTERGELER İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 65

DEMOGRAFİK GÖSTERGELER DOĞUMLAR 2016 yılında Türkiye de gerçekleşen 1 Milyon 309 Bin 771 adet doğumun 16 Bin 921 adedi Samsun da gerçekleşmiştir. 2009 yılında %1.47 olan Samsun un doğum sayısı payı 2016 yılında %1.29 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinin doğum sayısı payı düşüş eğilimindedir. 2009-2016 döneminde doğum sayısı Türkiye de %3.40 oranında artarken, Samsun da %9.05 oranında azalmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre doğum sayısı Türkiye de %1.77 oranında azalırken, Samsun da %1.56 oranında azalmıştır. Yıl Türkiye Samsun Samsun Pay(%) 2009 1,266,751 18,605 1.47% 2010 1,261,169 17,898 1.42% 2011 1,252,812 17,244 1.38% 2012 1,293,884 17,564 1.36% 2013 1,295,987 17,399 1.34% 2014 1,348,413 17,530 1.30% 2015 1,333,329 17,190 1.29% 2016 1,309,771 16,921 1.29% 2016/2015 Değişim -1.77% -1.56% 2016/2009 Değişim 3.40% -9.05% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 66

İLLER İTİBARİYLE DOĞUMLAR Samsun ili 2016 yılında gerçekleşen toplam 16 Bin 921 adet doğum ile %1.29 paya sahip olup 19 uncu sıradadır. 2016 yılında Türkiye deki doğumların %18.26 sı İstanbul da, %5.82 si Ankara da, %4.82 si Şanlıurfa da, %4.15 i İzmir de, %3.61 i Gaziantep te gerçekleşmiştir. Sn İller Doğum Sayısı Pay(%) Sn İller Doğum Sayısı Pay(%) 1 İstanbul 239,144 18.26% 42 Tokat 7,093 0.54% 2 Ankara 76,180 5.82% 43 Aksaray 6,649 0.51% 3 Şanlıurfa 63,115 4.82% 44 Çorum 6,609 0.50% 4 İzmir 54,415 4.15% 45 Kütahya 6,567 0.50% 5 Gaziantep 47,285 3.61% 46 Zonguldak 6,361 0.49% 6 Bursa 43,064 3.29% 47 Kars 5,813 0.44% 7 Diyarbakır 42,816 3.27% 48 Yozgat 5,747 0.44% 8 Adana 38,031 2.90% 49 Niğde 5,733 0.44% 9 Konya 35,962 2.75% 50 Hakkari 5,491 0.42% 10 Antalya 35,320 2.70% 51 Bingöl 5,485 0.42% 11 Kocaeli 31,111 2.38% 52 Çanakkale 5,420 0.41% 12 Hatay 30,631 2.34% 53 Düzce 5,295 0.40% 13 Van 28,667 2.19% 54 Isparta 5,163 0.39% 14 Mersin 28,040 2.14% 55 Giresun 4,425 0.34% 15 Kayseri 22,400 1.71% 56 Iğdır 4,396 0.34% 16 Kahramanmaraş 21,550 1.65% 57 Uşak 4,386 0.33% 17 Mardin 20,424 1.56% 58 Rize 4,165 0.32% 18 Manisa 19,180 1.46% 59 Nevşehir 4,120 0.31% 19 Samsun 16,921 1.29% 60 Edirne 4,065 0.31% 20 Agri 15,414 1.18% 61 Kastamonu 3,936 0.30% 21 Erzurum 14,861 1.13% 62 Karaman 3,810 0.29% 22 Sakarya 14,478 1.11% 63 Amasya 3,721 0.28% 23 Tekirdağ 14,427 1.10% 64 Kırklareli 3,575 0.27% 24 Batman 14,203 1.08% 65 Bolu 3,483 0.27% 25 Aydin 13,654 1.04% 66 Kırıkkale 3,288 0.25% 26 Denizli 13,471 1.03% 67 Yalova 3,258 0.25% 27 Adıyaman 12,921 0.99% 68 Erzincan 3,206 0.24% 28 Balikesir 12,893 0.98% 69 Burdur 2,945 0.22% 29 Şırnak 12,564 0.96% 70 Kırşehir 2,885 0.22% 30 Malatya 11,738 0.90% 71 Kilis 2,826 0.22% 31 Mugla 11,227 0.86% 72 Bilecik 2,696 0.21% 32 Muş 10,846 0.83% 73 Karabük 2,359 0.18% 33 Afyonkarahisar 10,667 0.81% 74 Sinop 2,220 0.17% 34 Trabzon 10,362 0.79% 75 Çankırı 2,215 0.17% 35 Eskişehir 9,878 0.75% 76 Bartın 2,045 0.16% 36 Ordu 9,050 0.69% 77 Artvin 1,989 0.15% 37 Osmaniye 9,047 0.69% 78 Gümüşhane 1,894 0.14% 38 Sivas 9,007 0.69% 79 Ardahan 1,404 0.11% 39 Elazığ 8,762 0.67% 80 Bayburt 1,207 0.09% 40 Bitlis 8,754 0.67% 81 Tunceli 968 0.07% 41 Siirt 8,378 0.64% Türkiye 1,309,771 100% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 67

ÖLÜMLER Türkiye de 2016 yılında gerçekleşen 422 Bin 135 adet ölümün 8 Bin 427 adedi Samsun ilinde gerçekleşmiştir. 2009 yılında %1.92 olan Samsun un ölüm sayısı payı 2016 yılında %2.00 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un ölüm sayısı payı artış eğilimlidir. 2009-2016 döneminde ölüm sayısı Türkiye de %14.2 oranında artarken, Samsun da %18.5 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre ölüm sayısı Türkiye de %4.2 oranında artarken, Samsun da %3.6 oranında artmıştır. Yıl Türkiye Samsun Samsun Pay(%) 2009 369,703 7,112 1.92% 2010 366,471 7,097 1.94% 2011 376,162 7,206 1.92% 2012 376,520 7,353 1.95% 2013 373,041 7,358 1.97% 2014 390,944 7,881 2.02% 2015 405,202 8,135 2.01% 2016 422,135 8,427 2.00% 2016/2015 Değişim 4.2% 3.6% 2016/2009 Değişim 14.2% 18.5% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 68

İLLER İTİBARİYLE ÖLÜMLER Samsun ili 2016 yılında gerçekleşen toplam 8 Bin 427 adet ölüm ile %2.00 paya sahip olup 11 inci sıradadır. 2016 yılında Türkiye deki ölümlerin %14.80 i İstanbul da, %6.21 i İzmir de, %5.91 i Ankara da, %3.90 ı Bursa da, %2.69 u Konya da gerçekleşmiştir. Sn İller Ölüm Sayısı Pay(%) Sn İller Ölüm Sayısı Pay(%) 1 İstanbul 62,464 14.80% 42 Isparta 2,973 0.70% 2 Izmir 26,196 6.21% 43 Mardin 2,849 0.67% 3 Ankara 24,931 5.91% 44 Kırklareli 2,788 0.66% 4 Bursa 16,451 3.90% 45 Adıyaman 2,641 0.63% 5 Konya 11,365 2.69% 46 Amasya 2,508 0.59% 6 Adana 10,909 2.58% 47 Usak 2,486 0.59% 7 Balikesir 10,463 2.48% 48 Osmaniye 2,463 0.58% 8 Antalya 10,308 2.44% 49 Düzce 2,312 0.55% 9 Manisa 10,057 2.38% 50 Rize 2,228 0.53% 10 Mersin 9,313 2.21% 51 Bolu 2,130 0.50% 11 Samsun 8,427 2.00% 52 Niğde 2,129 0.50% 12 Kocaeli 8,138 1.93% 53 Burdur 2,073 0.49% 13 Gaziantep 7,978 1.89% 54 Nevşehir 1,986 0.47% 14 Aydin 7,651 1.81% 55 Sinop 1,952 0.46% 15 Hatay 7,205 1.71% 56 Aksaray 1,886 0.45% 16 Kayseri 7,173 1.70% 57 Agri 1,845 0.44% 17 Denizli 6,436 1.52% 58 Kırıkkale 1,825 0.43% 18 Sanliurfa 6,339 1.50% 59 Batman 1,771 0.42% 19 Sakarya 5,888 1.39% 60 Karabük 1,751 0.41% 20 Eskişehir 5,670 1.34% 61 Çankırı 1,617 0.38% 21 Diyarbakır 5,543 1.31% 62 Şırnak 1,588 0.38% 22 Mugla 5,326 1.26% 63 Yalova 1,574 0.37% 23 Tekirdağ 5,309 1.26% 64 Bartın 1,554 0.37% 24 Ordu 5,178 1.23% 65 Erzincan 1,470 0.35% 25 Trabzon 4,981 1.18% 66 Karaman 1,463 0.35% 26 Kahramanmaraş 4,975 1.18% 67 Kars 1,450 0.34% 27 Afyonkarahisar 4,921 1.17% 68 Kırşehir 1,448 0.34% 28 Kütahya 4,575 1.08% 69 Bilecik 1,429 0.34% 29 Tokat 4,460 1.06% 70 Muş 1,419 0.34% 30 Çanakkale 4,424 1.05% 71 Artvin 1,398 0.33% 31 Sivas 4,347 1.03% 72 Bitlis 1,118 0.26% 32 Malatya 4,266 1.01% 73 Bingöl 1,114 0.26% 33 Çorum 4,212 1.00% 74 Siirt 1,093 0.26% 34 Erzurum 4,154 0.98% 75 Gümüşhane 929 0.22% 35 Zonguldak 4,107 0.97% 76 Hakkari 857 0.20% 36 Kastamonu 3,739 0.89% 77 Ardahan 785 0.19% 37 Giresun 3,604 0.85% 78 Kilis 785 0.19% 38 Edirne 3,415 0.81% 79 Igdir 763 0.18% 39 Van 3,331 0.79% 80 Tunceli 604 0.14% 40 Elazığ 3,269 0.77% 81 Bayburt 485 0.11% 41 Yozgat 3,098 0.73% Türkiye 422,135 100% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 69

EVLENMELER 2016 yılında Türkiye de gerçekleşen 594 Bin 493 adet evliliğin 9 Bin 430 adedi Samsun ilinde gerçekleşmiştir. 2002 yılında evlenme sayısı payı %1.98 olan Samsun un 2016 yılında payı %1.59 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde evlenme sayısı Türkiye de %16.5 oranında artarken Samsun da %6.9 oranında azalmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre evlenme sayısı Türkiye de %1.4 oranında azalırken, Samsun da %1.3 oranında artmıştır. Samsun un evlenme sayısı payı düşüş eğilimi göstermektedir. YIL Türkiye Samsun Samsun Pay(%) 2002 510,155 10,126 1.98% 2003 565,468 11,068 1.96% 2004 615,357 11,645 1.89% 2005 641,241 12,038 1.88% 2006 636,121 11,813 1.86% 2007 638,311 11,698 1.83% 2008 641,973 11,109 1.73% 2009 591,742 10,083 1.70% 2010 582,715 10,015 1.72% 2011 592,775 9,630 1.62% 2012 603,751 9,668 1.60% 2013 600,138 9,727 1.62% 2014 599,704 9,685 1.61% 2015 602,982 9,310 1.54% 2016 594,493 9,430 1.59% 2016/2015 Değişim -1.4% 1.3% 2016/2002 Değişim 16.5% -6.9% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 70

İLLER İTİBARİYLE EVLENME Samsun ili 2016 yılında gerçekleşen toplam 9 Bin 430 adet evlilik ile %1.59 paya sahip olup 16 ncı sıradadır. 2016 yılında Türkiye deki evliliklerin %19.02 si İstanbul da, %6.23 ü Ankara da, %5.44 ü İzmir de, %3.55 i Bursa da, %2.96 sı Antalya da gerçekleşmiştir. Sn İller Evlilik Sayısı Pay(%) Sn İller Evlilik Sayısı Pay(%) 1 İstanbul 113,059 19.02% 42 Yozgat 3,601 0.61% 2 Ankara 37,040 6.23% 43 Muş 3,512 0.59% 3 Izmir 32,354 5.44% 44 Aksaray 3,440 0.58% 4 Bursa 21,120 3.55% 45 Çanakkale 3,326 0.56% 5 Antalya 17,574 2.96% 46 Şırnak 3,217 0.54% 6 Adana 17,124 2.88% 47 Niğde 2,782 0.47% 7 Sanliurfa 16,759 2.82% 48 Düzce 2,779 0.47% 8 Konya 16,565 2.79% 49 Isparta 2,691 0.45% 9 Gaziantep 16,172 2.72% 50 Bitlis 2,688 0.45% 10 Kocaeli 14,142 2.38% 51 Usak 2,629 0.44% 11 Mersin 13,947 2.35% 52 Giresun 2,622 0.44% 12 Diyarbakır 13,255 2.23% 53 Edirne 2,498 0.42% 13 Hatay 12,895 2.17% 54 Siirt 2,431 0.41% 14 Manisa 9,916 1.67% 55 Kırıkkale 2,256 0.38% 15 Kayseri 9,862 1.66% 56 Kırklareli 2,250 0.38% 16 Samsun 9,430 1.59% 57 Nevşehir 2,188 0.37% 17 Van 9,430 1.59% 58 Kastamonu 2,121 0.36% 18 Kahramanmaraş 8,427 1.42% 59 Amasya 2,095 0.35% 19 Balikesir 8,357 1.41% 60 Rize 2,082 0.35% 20 Aydin 8,175 1.38% 61 Bingöl 2,075 0.35% 21 Sakarya 7,428 1.25% 62 Bolu 1,986 0.33% 22 Denizli 7,395 1.24% 63 Kars 1,981 0.33% 23 Tekirdağ 6,881 1.16% 64 Karaman 1,846 0.31% 24 Mugla 6,515 1.10% 65 Hakkari 1,786 0.30% 25 Mardin 6,262 1.05% 66 Kırşehir 1,747 0.29% 26 Eskişehir 5,853 0.98% 67 Yalova 1,693 0.28% 27 Erzurum 5,467 0.92% 68 Igdir 1,563 0.26% 28 Malatya 5,324 0.90% 69 Burdur 1,554 0.26% 29 Adıyaman 5,299 0.89% 70 Karabük 1,444 0.24% 30 Trabzon 5,280 0.89% 71 Sinop 1,402 0.24% 31 Afyonkarahisar 5,149 0.87% 72 Bilecik 1,378 0.23% 32 Ordu 4,814 0.81% 73 Kilis 1,332 0.22% 33 Agri 4,678 0.79% 74 Erzincan 1,325 0.22% 34 Batman 4,529 0.76% 75 Bartin 1,247 0.21% 35 Sivas 4,471 0.75% 76 Çankırı 1,169 0.20% 36 Elazığ 4,274 0.72% 77 Artvin 1,005 0.17% 37 Zonguldak 4,017 0.68% 78 Gümüşhane 820 0.14% 38 Tokat 3,897 0.66% 79 Ardahan 671 0.11% 39 Osmaniye 3,893 0.65% 80 Tunceli 470 0.08% 40 Çorum 3,649 0.61% 81 Bayburt 465 0.08% 41 Kütahya 3,648 0.61% Türkiye 594,493 100% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 71

BOŞANMALAR 2016 yılında Türkiye de gerçekleşen 126 Bin 164 adet boşanmanın Bin 794 adedi Samsun ilinde gerçekleşmiştir. 2002 yılında boşanma sayısı payı %1.62 olan Samsun un 2016 yılında payı %1.42 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde boşanma sayısı Türkiye de %32.4 oranında artarken Samsun da %16.0 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre boşanma sayısı Türkiye de %4.3 oranında azalırken, Samsun da %3.9 oranında azalmıştır. Samsun un boşanma sayısı payı nüfus payına göre daha düşük seyretmektedir. Yıllar Türkiye Samsun Samsun Pay(%) 2002 95,323 1,547 1.62% 2003 92,637 1,530 1.65% 2004 91,022 1,460 1.60% 2005 95,895 1,433 1.49% 2006 93,489 1,341 1.43% 2007 94,219 1,385 1.47% 2008 99,663 1,364 1.37% 2009 114,162 1,531 1.34% 2010 118,568 1,794 1.51% 2011 120,117 1,751 1.46% 2012 123,325 1,873 1.52% 2013 125,305 1,728 1.38% 2014 130,913 1,899 1.45% 2015 131,830 1,867 1.42% 2016 126,164 1,794 1.42% 2016/2015 Değişim -4.3% -3.9% 2016/2002 Değişim 32.4% 16.0% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 72

İLLER İTİBARİYLE BOŞANMA Samsun ili 2016 yılında gerçekleşen toplam Bin 794 adet boşanma ile %1.42 paya sahip olup 19 uncu sıradadır. 2016 yılında Türkiye deki boşanmaların %21.50 si İstanbul da, %8.76 sı İzmir de, %8.39 u Ankara da, %4.51 i Antalya da, %4.25 i Bursa da gerçekleşmiştir. Sn İller Boşanma Sayısı Pay(%) Sn İller Boşanma Sayısı Pay(%) 1 İstanbul 27,121 21.50% 42 Yozgat 554 0.44% 2 İzmir 11,049 8.76% 43 Düzce 523 0.41% 3 Ankara 10,590 8.39% 44 Elazığ 511 0.41% 4 Antalya 5,687 4.51% 45 Giresun 501 0.40% 5 Bursa 5,356 4.25% 46 Adıyaman 484 0.38% 6 Adana 3,928 3.11% 47 Nevşehir 477 0.38% 7 Mersin 3,518 2.79% 48 Kırıkkale 450 0.36% 8 Konya 3,454 2.74% 49 Erzurum 420 0.33% 9 Kocaeli 2,966 2.35% 50 Amasya 409 0.32% 10 Kayseri 2,688 2.13% 51 Karaman 391 0.31% 11 Manisa 2,348 1.86% 52 Kastamonu 384 0.30% 12 Mugla 2,338 1.85% 53 Burdur 383 0.30% 13 Balikesir 2,261 1.79% 54 Kırşehir 378 0.30% 14 Denizli 2,250 1.78% 55 Bolu 372 0.29% 15 Aydin 2,228 1.77% 56 Yalova 368 0.29% 16 Gaziantep 2,187 1.73% 57 Bilecik 334 0.26% 17 Hatay 2,125 1.68% 58 Van 327 0.26% 18 Tekirdağ 1,862 1.48% 59 Karabük 326 0.26% 19 Samsun 1,794 1.42% 60 Erzincan 318 0.25% 20 Eskişehir 1,679 1.33% 61 Rize 292 0.23% 21 Sakarya 1,562 1.24% 62 Mardin 288 0.23% 22 Kahramanmaraş 1,475 1.17% 63 Bartin 274 0.22% 23 Malatya 1,056 0.84% 64 Sinop 271 0.21% 24 Çanakkale 999 0.79% 65 Igdir 232 0.18% 25 Sanliurfa 996 0.79% 66 Çankırı 197 0.16% 26 Zonguldak 990 0.78% 67 Agri 189 0.15% 27 Afyonkarahisar 978 0.78% 68 Kilis 160 0.13% 28 Ordu 832 0.66% 69 Batman 159 0.13% 29 Aksaray 816 0.65% 70 Artvin 149 0.12% 30 Kütahya 786 0.62% 71 Tunceli 136 0.11% 31 Osmaniye 738 0.58% 72 Kars 126 0.10% 32 Diyarbakır 719 0.57% 73 Bingöl 110 0.09% 33 Sivas 683 0.54% 74 Mus 101 0.08% 34 Usak 675 0.54% 75 Bitlis 97 0.08% 35 Çorum 675 0.54% 76 Gümüşhane 77 0.06% 36 Tokat 647 0.51% 77 Siirt 75 0.06% 37 Edirne 645 0.51% 78 Şırnak 73 0.06% 38 Kırklareli 629 0.50% 79 Ardahan 53 0.04% 39 Trabzon 625 0.50% 80 Bayburt 52 0.04% 40 Isparta 582 0.46% 81 Hakkari 40 0.03% 41 Niğde 566 0.45% Türkiye 126,164 100% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 73

İNTİHARLAR 2016 yılında Türkiye de gerçekleşen toplam 3 Bin 64 intihar vakasının 54 adedi Samsun ilinde gerçekleşmiştir. 2016 yılında Samsun ilinde gerçekleşen 54 adet intiharın 14 ü kadındır. 2016 yılında Türkiye de gerçekleşen intiharların %23.9 u kadın, Samsun da gerçekleşen intiharların %25.9 u kadındır. 2002 yılında toplam intihar sayısı payı %1.04 olan Samsun un 2016 yılında payı %1.76 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde toplam intihar sayısı Türkiye de %33.2 oranında artarken Samsun da %125.0 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre intihar sayısı Türkiye de %5.6 oranında azalırken, Samsun da %3.8 oranında artmıştır. Yıllar Türkiye Samsun Samsun Pay (%) Kadın İntihar Oranı(%) Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Türkiye Samsun 2002 2,301 1,392 909 24 17 7 1.04% 1.22% 0.77% 39.5% 29.2% 2003 2,705 1,574 1,131 39 20 19 1.44% 1.27% 1.68% 41.8% 48.7% 2004 2,707 1,681 1,026 60 37 23 2.22% 2.20% 2.24% 37.9% 38.3% 2005 2,703 1740 963 46 26 20 1.70% 1.49% 2.08% 35.6% 43.5% 2006 2,829 1,782 1,047 55 32 23 1.94% 1.80% 2.20% 37.0% 41.8% 2007 2,793 1,808 985 72 36 36 2.58% 1.99% 3.65% 35.3% 50.0% 2008 2,816 1,924 892 46 31 15 1.63% 1.61% 1.68% 31.7% 32.6% 2009 2,898 2,111 787 48 34 14 1.66% 1.61% 1.78% 27.2% 29.2% 2010 2,933 2,073 860 46 36 10 1.57% 1.74% 1.16% 29.3% 21.7% 2011 2,677 1,876 801 30 21 9 1.12% 1.12% 1.12% 29.9% 30.0% 2012 3,287 2,377 910 34 25 9 1.03% 1.05% 0.99% 27.7% 26.5% 2013 3,252 2,382 870 49 41 8 1.51% 1.72% 0.92% 26.8% 16.3% 2014 3,169 2,352 817 44 36 8 1.39% 1.53% 0.98% 25.8% 18.2% 2015 3,246 2,358 888 52 37 15 1.60% 1.57% 1.69% 27.4% 28.8% 2016 3,064 2,331 733 54 40 14 1.76% 1.72% 1.91% 23.9% 25.9% 2016/2015 Değişim -5.6% -1.1% -17.5% 3.8% 8.1% -6.7% 2016/2002 Değişim 33.2% 67.5% -19.4% 125.0% 135.3% 100.0% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 74

İLLER İTİBARİYLE İNTİHAR Samsun ili 2016 yılında gerçekleşen toplam 54 adet intihar ile %1.76 paya sahip olup 16 ncı sıradadır. 2016 yılında Türkiye deki intiharların %12.53 ü İstanbul da, %7.21 i İzmir de, %5.65 i Ankara da, %4.54 ü Bursa da, %3.59 u Adana da gerçekleşmiştir. 2016 yılında Türkiye de gerçekleşen 733 kadın intiharının 14 adedi (%1.91) Samsun ilinde olmuştur. Sn İller Toplam Erkek Kadın Toplam Pay Sn İller Toplam Erkek Kadın Toplam Pay 1 İstanbul 384 305 79 12.53% 42 Tokat 21 18 3 0.69% 2 Izmir 221 174 47 7.21% 43 Mardin 21 11 10 0.69% 3 Ankara 173 143 30 5.65% 44 Usak 18 16 2 0.59% 4 Bursa 139 114 25 4.54% 45 Kastamonu 18 12 6 0.59% 5 Adana 110 82 28 3.59% 46 Malatya 17 16 1 0.55% 6 Konya 89 60 29 2.90% 47 Batman 16 12 4 0.52% 7 Antalya 87 64 23 2.84% 48 Isparta 15 12 3 0.49% 8 Mersin 82 61 21 2.68% 49 Sinop 14 11 3 0.46% 9 Kayseri 81 62 19 2.64% 50 Kırklareli 13 13-0.42% 10 Gaziantep 76 48 28 2.48% 51 Bilecik 13 12 1 0.42% 11 Aydin 75 61 14 2.45% 52 Düzce 13 12 1 0.42% 12 Balikesir 68 57 11 2.22% 53 Adıyaman 13 8 5 0.42% 13 Diyarbakır 67 42 25 2.19% 54 Aksaray 12 9 3 0.39% 14 Denizli 63 51 12 2.06% 55 Nevşehir 12 9 3 0.39% 15 Kocaeli 55 38 17 1.80% 56 Bolu 11 10 1 0.36% 16 Samsun 54 40 14 1.76% 57 Karaman 11 8 3 0.36% 17 Mugla 52 37 15 1.70% 58 Kars 11 8 3 0.36% 18 Manisa 51 34 17 1.66% 59 Şırnak 11 9 2 0.36% 19 Van 48 23 25 1.57% 60 Yozgat 10 8 2 0.33% 20 Eskişehir 46 35 11 1.50% 61 Giresun 10 7 3 0.33% 21 Afyonkarahisar 44 33 11 1.44% 62 Bingöl 10 6 4 0.33% 22 Hatay 43 38 5 1.40% 63 Kilis 10 8 2 0.33% 23 Sanliurfa 42 24 18 1.37% 64 Siirt 10 8 2 0.33% 24 Tekirdağ 39 30 9 1.27% 65 Bartin 9 4 5 0.29% 25 Kahramanmaraş 39 28 11 1.27% 66 Ardahan 9 8 1 0.29% 26 Osmaniye 39 29 10 1.27% 67 Tunceli 9 7 2 0.29% 27 Edirne 32 29 3 1.04% 68 Hakkari 9 9-0.29% 28 Trabzon 32 22 10 1.04% 69 Erzincan 8 5 3 0.26% 29 Erzurum 32 23 9 1.04% 70 Igdir 8 8-0.26% 30 Agri 29 22 7 0.95% 71 Kırıkkale 7 6 1 0.23% 31 Elazığ 27 21 6 0.88% 72 Kırşehir 7 7-0.23% 32 Çanakkale 26 20 6 0.85% 73 Karabük 7 6 1 0.23% 33 Çorum 24 21 3 0.78% 74 Çankırı 7 6 1 0.23% 34 Mus 24 10 14 0.78% 75 Amasya 7 6 1 0.23% 35 Ordu 23 20 3 0.75% 76 Yalova 5 4 1 0.16% 36 Kütahya 22 18 4 0.72% 77 Bitlis 5 3 2 0.16% 37 Burdur 22 15 7 0.72% 78 Rize 4 3 1 0.13% 38 Niğde 22 18 4 0.72% 79 Artvin 3 2 1 0.10% 39 Sivas 22 16 6 0.72% 80 Gümüşhane 2 2-0.07% 40 Zonguldak 22 14 8 0.72% 81 Bayburt 1 1-0.03% 41 Sakarya 21 19 2 0.69% Türkiye 3,064 2,331 733 100.00% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 75

BEBEK ÖLÜMLERİ 2016 yılında Türkiyede gerçekleşen toplam 13 Bin 36 adet bebek ölümünün 128 adedi Samsun ilinde gerçekleşmiştir. 2002 yılında toplam bebek ölüm sayısı payı %1.32 olan Samsun un 2016 yılında payı %0.98 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde bebek ölüm sayısı Türkiye de %26.0 oranında azalırken Samsun da %45.1 oranında azalmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre bebek ölüm sayısı Türkiye de %4.5 oranında azalırken, Samsun da %8.6 oranında azalmıştır. Yıl Bölge Toplam Bebek Ölümleri (Günlük) Bebek Ölümleri (Aylık) Toplam 0 1-6 7-29 Toplam 1-4 5-8 9-11 2009 17,607 11,387 3,010 5,389 2,982 6,226 3,965 1,573 682 2010 15,164 9,648 2,179 4,817 2,652 5,516 3,492 1,370 654 2011 14,567 9,183 2,064 4,587 2,532 5,384 3,396 1,366 622 2012 14,974 9,838 2,045 4,967 2,826 5,136 3,300 1,230 606 Türkiye 2013 14,027 9,082 1,945 4,290 2,847 4,945 3,187 1,201 557 2014 14,938 9,950 2,218 4,699 3,033 4,988 3,256 1,208 524 2015 13,654 8,761 1,855 4,082 2,824 4,893 3,118 1,211 564 2016 13,036 8,445 1,773 3,913 2,759 4,591 2,940 1,138 513 2016/2015 Değ. -4.5% -3.6% -4.4% -4.1% -2.3% -6.2% -5.7% -6.0% -9.0% 2016/2009 Değ. -26.0% -25.8% -41.1% -27.4% -7.5% -26.3% -25.9% -27.7% -24.8% 2009 233 152 32 76 44 81 54 21 6 2010 204 130 18 80 32 74 42 22 10 2011 152 93 16 54 23 59 44 11 4 2012 196 135 26 67 42 61 37 15 9 Samsun 2013 157 109 19 65 25 48 32 10 6 2014 179 136 41 61 34 43 30 8 5 2015 140 102 29 52 21 38 24 12 2 2016 128 76 16 39 21 52 31 14 7 2016/2015 Değ. -8.6% -25.5% -44.8% -25.0% 0.0% 36.8% 29.2% 16.7% 250.0% 2016/2009 Değ. -45.1% -50.0% -50.0% -48.7% -52.3% -35.8% -42.6% -33.3% 16.7% 2009 1.32% 1.33% 1.06% 1.41% 1.48% 1.30% 1.36% 1.34% 0.88% 2010 1.35% 1.35% 0.83% 1.66% 1.21% 1.34% 1.20% 1.61% 1.53% 2011 1.04% 1.01% 0.78% 1.18% 0.91% 1.10% 1.30% 0.81% 0.64% 2012 Samsun 1.31% 1.37% 1.27% 1.35% 1.49% 1.19% 1.12% 1.22% 1.49% 2013 Pay % 1.12% 1.20% 0.98% 1.52% 0.88% 0.97% 1.00% 0.83% 1.08% 2014 1.20% 1.37% 1.85% 1.30% 1.12% 0.86% 0.92% 0.66% 0.95% 2015 1.03% 1.16% 1.56% 1.27% 0.74% 0.78% 0.77% 0.99% 0.35% 2016 0.98% 0.90% 0.90% 1.00% 0.76% 1.13% 1.05% 1.23% 1.36% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 76

İLLER İTİBARİYLE BEBEK ÖLÜMLERİ Samsun ili 2016 yılında gerçekleşen toplam 128 adet bebek ölümü ile %0.98 paya sahip olup 26 ncı sıradadır. 2016 yılında Türkiye deki bebek ölümlerinin %14.83 ü İstanbul da, %8.70 i Şanlıurfa da, %5.19 u Gaziantep de, %4.03 ü Ankara da, %3.57 si Diyarbakır da gerçekleşmiştir. Sn İller Toplam 0-29 Günlük 1-11 Aylık Toplam Pay(%) Sn İller Toplam 0-29 Günlük 1-11 Aylık Toplam Pay(%) 1 İstanbul 1,933 1,242 691 14.83% 42 Tokat 76 44 32 0.58% 2 Sanliurfa 1,134 678 456 8.70% 43 Kars 73 33 40 0.56% 3 Gaziantep 677 446 231 5.19% 44 Trabzon 71 53 18 0.54% 4 Ankara 526 364 162 4.03% 45 Ordu 70 40 30 0.54% 5 Diyarbakır 466 291 175 3.57% 46 Kütahya 70 50 20 0.54% 6 Van 410 258 152 3.15% 47 Zonguldak 64 38 26 0.49% 7 Adana 394 276 118 3.02% 48 Aksaray 54 36 18 0.41% 8 Izmir 393 272 121 3.01% 49 Niğde 52 31 21 0.40% 9 Bursa 367 256 111 2.82% 50 Düzce 52 37 15 0.40% 10 Konya 347 232 115 2.66% 51 Yozgat 50 25 25 0.38% 11 Hatay 343 226 117 2.63% 52 Isparta 50 33 17 0.38% 12 Mardin 283 175 108 2.17% 53 Igdir 48 30 18 0.37% 13 Mersin 277 193 84 2.12% 54 Çorum 45 27 18 0.35% 14 Antalya 275 185 90 2.11% 55 Kırıkkale 41 26 15 0.31% 15 Kahramanmaraş 270 183 87 2.07% 56 Rize 37 27 10 0.28% 16 Kocaeli 233 148 85 1.79% 57 Kilis 37 27 10 0.28% 17 Agri 217 115 102 1.66% 58 Usak 35 22 13 0.27% 18 Manisa 217 161 56 1.66% 59 Çanakkale 34 22 12 0.26% 19 Kayseri 195 128 67 1.50% 60 Karaman 32 26 6 0.25% 20 Erzurum 187 120 67 1.43% 61 Amasya 31 22 9 0.24% 21 Batman 187 133 54 1.43% 62 Giresun 28 18 10 0.21% 22 Şırnak 180 119 61 1.38% 63 Çankırı 28 22 6 0.21% 23 Adıyaman 170 108 62 1.30% 64 Edirne 27 15 12 0.21% 24 Mus 163 100 63 1.25% 65 Burdur 27 16 11 0.21% 25 Malatya 129 95 34 0.99% 66 Nevşehir 25 12 13 0.19% 26 Samsun 128 76 52 0.98% 67 Kastamonu 24 16 8 0.18% 27 Denizli 123 86 37 0.94% 68 Yalova 23 10 13 0.18% 28 Siirt 118 65 53 0.91% 69 Bolu 23 19 4 0.18% 29 Osmaniye 113 76 37 0.87% 70 Bilecik 22 12 10 0.17% 30 Sakarya 111 73 38 0.85% 71 Kırklareli 22 13 9 0.17% 31 Elazığ 109 71 38 0.84% 72 Erzincan 22 13 9 0.17% 32 Bitlis 106 60 46 0.81% 73 Sinop 21 10 11 0.16% 33 Aydin 106 80 26 0.81% 74 Bartin 20 16 4 0.15% 34 Mugla 102 66 36 0.78% 75 Kırşehir 19 10 9 0.15% 35 Bingöl 100 60 40 0.77% 76 Ardahan 15 5 10 0.12% 36 Afyonkarahisar 96 64 32 0.74% 77 Karabük 14 10 4 0.11% 37 Tekirdağ 95 63 32 0.73% 78 Artvin 11 6 5 0.08% 38 Eskişehir 88 55 33 0.68% 79 Gümüşhane 11 7 4 0.08% 39 Balikesir 87 64 23 0.67% 80 Bayburt 8 4 4 0.06% 40 Hakkari 84 47 37 0.64% 81 Tunceli 3 3-0.02% 41 Sivas 82 49 33 0.63% Türkiye 13,036 8,445 4,591 100.00% Kaynak: TÜİK, Sıralama toplam bebek ölüm sayısına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 77

EVLENME, BOŞANMA, DOĞUM, ÖLÜM, İNTİHAR HIZI Samsun un kaba evlenme hızı 2007 yılında Binde 9.54 iken 2016 yılında Binde 7.32 olarak gerçekleşmiş, Türkiye nin kaba evlenme hızı ise 2007 yılında Binde 9.10 iken 2016 yılında Binde 7.50 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un kaba boşanma hızı 2007 yılında Binde 1.13 iken 2016 yılında Binde 1.39 olarak gerçekleşmiş, Türkiye nin kaba boşanma hızı ise 2007 yılında Binde 1.34 iken 2016 yılında Binde 1.59 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un kaba intihar hızı 2007 yılında yüzbinde 5.87 iken 2016 yılında yüzbinde 4.19 olarak gerçekleşmiş, Türkiye nin kaba intihar hızı ise 2007 yılında yüzbinde 3.98 iken 2016 yılında yüzbinde 3.86 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un kaba doğum hızı 2009 yılında Binde 14.98 iken 2016 yılında Binde 13.14 olarak gerçekleşmiş, Türkiye nin kaba doğum hızı ise 2009 yılında Binde 17.58 iken 2016 yılında Binde 16.52 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un kaba ölüm hızı 2009 yılında Binde 5.73 iken 2016 yılında Binde 6.54 olarak gerçekleşmiş, Türkiye nin kaba ölüm hızı ise 2009 yılında Binde 5.13 iken 2016 yılında Binde 5.32 olarak gerçekleşmiştir. Yıllar Türkiye Samsun Kaba Evlenme Hızı (%0) Kaba Boşanma Hızı (%0) Kaba İntihar Hızı (%000) Kaba Doğum Hızı(%0) Kaba Ölüm Hızı (%0) Kaba Evlenme Hızı (%0) Kaba Boşanma Hızı (%0) Kaba İntihar Hızı (%000) Kaba Doğum Hızı(%0) Kaba Ölüm Hızı (%0) 2007 9.10 1.34 3.98 9.54 1.13 5.87 2008 9.04 1.40 3.96 9.02 1.11 3.74 2009 8.21 1.58 4.02 17.58 5.13 8.12 1.23 3.87 14.98 5.73 2010 7.97 1.62 4.01 17.24 5.01 8.00 1.43 3.68 14.30 5.67 2011 7.99 1.62 3.61 16.88 5.07 7.69 1.40 2.40 13.77 5.75 2012 8.03 1.64 4.37 17.21 5.01 7.72 1.50 2.72 14.03 5.87 2013 7.88 1.65 4.27 17.02 4.90 7.74 1.37 3.90 13.84 5.85 2014 7.77 1.70 4.11 17.47 5.07 7.65 1.50 3.48 13.85 6.23 2015 7.71 1.69 4.15 17.05 5.18 7.30 1.46 4.08 13.48 6.38 2016 7.50 1.59 3.86 16.52 5.32 7.32 1.39 4.19 13.14 6.54 Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 78

İÇ GÖÇ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 79

İÇ GÖÇ 2000 genel nüfus sayımına göre 51,644 kişi ile (toplam iç göçün %5.1 i) en fazla net göç veren Samsun, 2008-2015 yılları arasında aldığı göçten daha fazla göç vererek sürekli net göç vermiştir. 2016 yılında Samsun net göç almıştır. Şehir 2008 yılında 5,229 kişi, 2009 yılında 707 kişi, 2010 yılında 9,407 kişi, 2011 yılında 8,305 kişi, 2012 yılında 9,312 kişi, 2013 yılında 3,860 kişi, 2014 yılında 3,462 kişi, 2015 yılında 2,909 kişi net göç vermiş, 2016 yılında ise 500 kişi net göç almıştır. Samsun un net göç hızı 2008 yılında binde (-)4.23, 2009 yılında binde (-)0.57, 2010 yılında binde (-)7.48, 2011 yılında binde (-)6.61, 2012 yılında binde (-)7.41, 2013 yılında binde (-)3.05, 2014 yılında binde (-)2.72, 2015 yılında binde (-)2.27, 2016 yılında ise binde (+)0.39 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un alınan iç göç sayısı payı 2008 yılında %1.56 iken 2016 yılında bu pay %1.59 olarak gerçeklemiş, verilen iç göç sayısı payı 2008 yılında %1.79 iken 2016 yılında bu oran %1.57 olarak gerçekleşmiştir. Yıl NÜFUS ALDIĞI GÖÇ VERDİĞİ GÖÇ Net Net Göç Türkiye Türkiye Samsun Samsun Pay (%) Türkiye Samsun Samsun Pay (%) Türkiye Samsun Samsun Pay (%) Göç Hızı (Binde) Göç Nüfus (%) 2008 71,517,100 1,233,677 1.73% 2,273,492 35,404 1.56% 2,273,492 40,633 1.79% -5,229-4.23 3.18% 2009 72,561,312 1,250,076 1.72% 2,236,981 38,874 1.74% 2,236,981 39,581 1.77% -707-0.57 3.08% 2010 73,722,988 1,252,693 1.70% 2,360,079 35,418 1.50% 2,360,079 44,825 1.90% -9,407-7.48 3.20% 2011 74,724,269 1,251,729 1.68% 2,420,181 35,103 1.45% 2,420,181 43,408 1.79% -8,305-6.61 3.24% 2012 75,627,384 1,251,722 1.66% 2,317,814 32,249 1.39% 2,317,814 41,561 1.79% -9,312-7.41 3.06% 2013 76,667,864 1,261,810 1.65% 2,534,279 38,644 1.52% 2,534,279 42,504 1.68% -3,860-3.05 3.31% 2014 77,695,904 1,269,989 1.63% 2,681,275 41,057 1.53% 2,681,275 44,519 1.66% -3,462-2.72 3.45% 2015 78,741,053 1,279,884 1.63% 2,720,438 41,718 1.53% 2,720,438 44,627 1.64% -2,909-2.27 3.45% 2016 79,814,871 1,295,927 1.62% 2,619,403 41,687 1.59% 2,619,403 41,187 1.57% 500 0.39 3.28% 2016/2015 % 1.36% 1.25% -3.71% -0.07% -3.71% -7.71% 2016/2008 % 11.60% 5.05% 15.21% 17.75% 15.21% 1.36% Kaynak: TÜİK, Net Göç: Alınan Göç, Verilen Göç farkıdır. Nüfus yılsonu nüfusudur. Göç değerleri bir önceki yıla göredir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 80

2008-2015 döneminde Samsun ilinin verdiği göç sayısı aldığı göç sayısından fazladır. Samsun ilinin 2016 yılı net göç rakamı ise pozitiftir. Samsun 2016 yılında toplam 41,687 kişi göç almış buna karşın 41,187 kişi de göç vermiştir. Samsun 2008 yılında toplam verilen göçün %1.79 ini vermekteyken bu oran 2016 yılında %1.57 olarak gerçekleşmiş, 2008 yılında toplam alınan göçün %1.56 ını almaktayken bu oran 2016 yılında %1.59 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de toplam göç eden kişi sayısının nüfusa oranı 2008 yılında %3.18 iken bu oran 2016 yılında %3.28 olarak gerçekleşmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 81

İLLERİN ALDIĞI GÖÇ, VERDİĞİ GÖÇ, NET GÖÇ VE NET GÖÇ HIZI (2015-2016) SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI 2016 yılında Samsun, 41 Bin 687 kişi iç göç alırken 41 Bin 187 kişi de iç göç vererek 500 kişi net göç almıştır. 2016 yılında Türkiye de toplam 2 milyon 619 bin 403 kişi iç göç yaşamıştır. 2016 yılında 36 ilin net göç hızı negatif, 45 ilin net göç hızı da pozitif olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında net göç hızı negatif illerin başında binde eksi 37.09 oranı ile Hakkari ili gelmekte olup bu ili Ağrı, Şırnak, Tunceli, Muş, Kars, Mardin illeri takip etmiştir. 2016 yılında net iç göç hızı pozitif illerin başında binde 121.52 oranı ile Bayburt ili gelmekte olup bu ili Gümüşhane, Giresun, Tekirdağ, Bolu, Ordu illeri takip etmiştir. Samsun ili, 2012 yılında gerçekleşen eksi binde 7.41 oranındaki net göç hızı ile 23 üncü sırada, 2013 yılında gerçekleşen eksi binde 3.05 oranındaki net göç hızı ile 32 nci sırada, 2014 yılında gerçekleşen eksi binde 2.72 oranındaki net göç hızı ile de 45 inci sırada, 2015 yılında gerçekleşen eksi binde 2.27 oranındaki net göç hızı ile 46 ncı sırada, 2016 yılında gerçekleşen binde 0.39 oranındaki net göç hızı ile 39 uncu sırada yeralmıştır. SN İl 2016 Aldığı Verdiği Net Net Göç SN İl 2016 Aldığı Verdiği Net Net Göç Nüfusu Göç Göç Göç Hızı( ) Nüfusu Göç Göç Göç Hızı( ) 1 Hakkari 267 813 5 945 16 067-10 122-37.09 42 Çankırı 183 880 13 371 13 088 283 1.54 2 Ağrı 542 255 14 306 30 811-16 505-29.98 43 Sinop 205 478 10 190 9 784 406 1.98 3 Şırnak 483 788 11 102 24 122-13 020-26.56 44 Nevşehir 290 895 11 703 11 091 612 2.11 4 Tunceli 82 193 4 822 7 031-2 209-26.52 45 Trabzon 779 379 28 680 26 775 1 905 2.45 5 Muş 406 501 11 309 21 683-10 374-25.20 46 Antalya 2 328 555 79 203 73 119 6 084 2.62 6 Kars 289 786 10 209 16 590-6 381-21.78 47 Uşak 358 736 11 737 10 701 1 036 2.89 7 Mardin 796 237 21 439 38 823-17 384-21.60 48 Manisa 1 396 945 39 999 35 685 4 314 3.09 8 Van 1 100 190 28 902 49 035-20 133-18.13 49 Ankara 5 346 518 177 166 159 915 17 251 3.23 9 Kilis 130 825 5 740 8 043-2 303-17.45 50 Denizli 1 005 687 28 170 24 794 3 376 3.36 10 Ardahan 98 335 5 164 6 880-1 716-17.30 51 Niğde 351 468 14 823 13 589 1 234 3.52 11 Bitlis 341 225 12 571 18 074-5 503-16.00 52 Osmaniye 522 175 19 558 17 683 1 875 3.60 12 Iğdır 192 785 6 721 9 368-2 647-13.64 53 Kırşehir 229 975 12 188 11 362 826 3.60 13 Siirt 322 664 10 775 15 068-4 293-13.22 54 Balıkesir 1 196 176 43 475 38 566 4 909 4.11 14 Erzurum 762 021 26 957 36 340-9 383-12.24 55 Bartın 192 389 8 940 8 108 832 4.33 15 Diyarbakır 1 673 119 39 177 55 604-16 427-9.77 56 Kastamonu 376 945 20 577 18 898 1 679 4.46 16 Yozgat 421 041 17 736 21 825-4 089-9.66 57 Burdur 261 401 12 337 11 059 1 278 4.90 17 Çorum 527 863 16 688 20 420-3 732-7.05 58 Bilecik 218 297 11 031 9 911 1 120 5.14 18 Artvin 168 068 8 240 9 283-1 043-6.19 59 Tokat 602 662 36 572 33 380 3 192 5.31 19 Şanlıurfa 1 940 627 38 662 49 789-11 127-5.72 60 Kırıkkale 277 984 14 776 13 300 1 476 5.32 20 Sivas 621 224 22 966 26 369-3 403-5.46 61 Amasya 326 351 15 395 13 609 1 786 5.49 21 İstanbul 14 804 116 369 582 440 889-71 307-4.81 62 İzmir 4 223 545 122 668 98 902 23 766 5.64 22 Batman 576 899 18 757 21 489-2 732-4.72 63 Isparta 427 324 19 899 17 240 2 659 6.24 23 Adana 2 201 670 51 466 60 759-9 293-4.21 64 Sakarya 976 948 35 228 28 965 6 263 6.43 24 Kütahya 573 642 18 382 20 691-2 309-4.02 65 Aydın 1 068 260 40 363 33 119 7 244 6.80 25 Adıyaman 610 484 18 789 21 201-2 412-3.94 66 Bursa 2 901 396 84 458 63 812 20 646 7.14 26 Bingöl 269 560 10 304 11 205-901 -3.34 67 Aksaray 396 673 15 234 12 294 2 940 7.44 27 Zonguldak 597 524 19 991 21 933-1 942-3.24 68 Muğla 923 773 39 076 31 520 7 556 8.21 28 Afyonkarahisar 714 523 22 467 24 400-1 933-2.70 69 Yalova 241 665 12 825 10 493 2 332 9.70 29 Elazığ 578 789 18 990 20 519-1 529-2.64 70 Çanakkale 519 793 25 116 20 024 5 092 9.84 30 Hatay 1 555 165 34 195 37 627-3 432-2.20 71 Kırklareli 351 684 16 882 13 175 3 707 10.60 31 Gaziantep 1 974 244 45 726 50 003-4 277-2.16 72 Eskişehir 844 842 36 687 25 785 10 902 12.99 32 Rize 331 048 15 006 15 604-598 -1.80 73 Düzce 370 371 15 958 11 119 4 839 13.15 33 Kahramanmaraş 1 112 634 27 307 28 971-1 664-1.49 74 Karabük 242 347 16 719 13 416 3 303 13.72 34 Edirne 401 701 16 623 17 190-567 -1.41 75 Kocaeli 1 830 772 85 602 60 479 25 123 13.82 35 Karaman 245 610 9 519 9 813-294 -1.20 76 Ordu 750 588 42 995 27 229 15 766 21.23 36 Erzincan 226 032 12 666 12 748-82 -0.36 77 Bolu 299 896 18 528 11 762 6 766 22.82 37 Kayseri 1 358 980 35 573 35 540 33 0.02 78 Tekirdağ 972 875 56 536 32 290 24 246 25.24 38 Malatya 781 305 27 777 27 613 164 0.21 79 Giresun 444 467 35 376 20 284 15 092 34.54 39 Samsun 1 295 927 41 687 41 187 500 0.39 80 Gümüşhane 172 034 26 681 18 343 8 338 49.67 40 Konya 2 161 303 56 500 54 712 1 788 0.83 81 Bayburt 90 154 16 981 6 653 10 328 121.52 41 Mersin 1 773 852 54 962 52 763 2 199 1.24 Türkiye 79 814 871 2 619 403 2 619 403 0.00 0.00 Kaynak: TÜİK, Sıralama net göç hızına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 82

SAMSUN İLİNİN EN FAZLA NET GÖÇ ALDIĞI VE VERDİĞİ İLLER (2015-2016) SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI 2016 yılında Samsun ili en fazla 871 kişi ile Ordu, 784 kişi ile Bursa, 744 kişi ile Tekirdağ, 544 kişi ile Ankara, 355 kişi ile Eskişehir, 230 kişi ile Bayburt, 211 kişi ile İzmir illerine net göç vermiştir. 2016 yılında Samsun ili en fazla 3 Bin 88 kişi ile İstanbul, 201 kişi ile Çorum, 167 kişi ile Sinop, 116 kişi ile Sivas, 109 kişi ile Rize, 105 kişi ile Amasya, 105 kişi ile Ağrı, 98 kişi ile Tokat, 97 kişi ile Van, 95 kişi ile Konya, 93 kişi ile Kayseri, 91 kişi ile Gaziantep illerinden net göç almıştır. Sn İller Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç Sn İller Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç Sn İller Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç 1 Ordu 3,520 2,649-871 28 Aksaray 102 97-5 55 Niğde 63 99 36 2 Bursa 2,041 1,257-784 29 Nevşehir 115 110-5 56 Adıyaman 77 115 38 3 Tekirdağ 1,476 732-744 30 Bitlis 68 64-4 57 Hakkari 50 88 38 4 Ankara 3,443 2,899-544 31 Iğdır 84 82-2 58 Çankırı 200 239 39 5 Eskişehir 664 309-355 32 Şırnak 107 106-1 59 Kahramanmaraş 137 176 39 6 Bayburt 340 110-230 33 Bingöl 62 62 0 60 Malatya 161 200 39 7 İzmir 1,010 799-211 34 Samsun 0 0 0 61 Erzurum 469 511 42 8 Gümüşhane 668 496-172 35 Karaman 36 38 2 62 Mersin 240 282 42 9 Trabzon 1,557 1,419-138 36 Sakarya 282 284 2 63 Adana 190 245 55 10 Balıkesir 410 274-136 37 Osmaniye 57 60 3 64 Erzincan 134 190 56 11 Karabük 357 230-127 38 Kırşehir 83 87 4 65 Isparta 74 131 57 12 Kastamonu 716 606-110 39 Ardahan 63 71 8 66 Giresun 896 955 59 13 Kocaeli 1,022 916-106 40 Aydın 276 284 8 67 Tunceli 12 78 66 14 Bolu 191 103-88 41 Bilecik 82 94 12 68 Artvin 325 398 73 15 Düzce 187 117-70 42 Muş 85 97 12 69 Diyarbakır 202 275 73 16 Kırıkkale 207 155-52 43 Kars 158 171 13 70 Gaziantep 212 303 91 17 Muğla 336 294-42 44 Siirt 64 80 16 71 Kayseri 341 434 93 18 Kırklareli 141 105-36 45 Bartın 126 148 22 72 Konya 507 602 95 19 Yalova 165 137-28 46 Burdur 53 75 22 73 Van 162 259 97 20 Çanakkale 227 201-26 47 Elazığ 127 149 22 74 Tokat 1,154 1,252 98 21 Denizli 173 149-24 48 Batman 78 104 26 75 Ağrı 157 262 105 22 Zonguldak 311 293-18 49 Kilis 15 41 26 76 Amasya 1,421 1,526 105 23 Uşak 72 55-17 50 Mardin 98 129 31 77 Rize 638 747 109 24 Manisa 209 196-13 51 Yozgat 262 293 31 78 Sivas 425 541 116 25 Kütahya 137 126-11 52 Afyonkarahisar 148 183 35 79 Sinop 939 1,106 167 26 Antalya 638 631-7 53 Şanlıurfa 211 246 35 80 Çorum 809 1,010 201 27 Hatay 213 207-6 54 Edirne 83 119 36 81 İstanbul 7,836 10,924 3,088 Kaynak: Tüik İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 83

SAMSUN İLİNDE EĞİTİM DURUMUNA GÖRE İÇ GÖÇ 2015-2016 döneminde Samsun ilinin eğitim durumuna göre iç göç rakamları incelendiğinde ilköğretim, lise ve dengi meslek okulu, okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyenlerde net göç verdiği, doktora, ilkokul, okuma yazma bilmeyen, ortaokul veya dengi meslek ortaokul, yüksek lisans, yüksekokul veya fakülte eğitimlilerde net göç aldığı görülmektedir. 2015-2016 döneminde Samsun, 8 doktora, 243 ilkokul, 43 okuma yazma bilmeyen, 469 ortaokul veya dengi meslek ortaokul, 87 yüksek lisans, 84 yüksekokul veya fakülte eğitimli kişiyi ne göç olarak almış, 367 ilköğretim, 1562 lise ve dengi meslek okulu, 263 okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen kişiyi net göç olarak vermiştir. Yıl Bilinmeyen Doktora İlköğretim İlkokul Lise Ve Dengi Meslek Okulu Okuma Yazma Bilen Fakat Bir Okul Bitirmeyen Okuma Yazma Bilmeyen Ortaokul Veya Dengi Meslek Ortaokul Yüksek Lisans (5 Veya 6 Yıllık Fakülteler Dahil) Yüksekokul Veya Fakülte SAMSUN ALDIĞI GÖÇ 2009 1530 69 2809 8098 9802 1145 1410 1140 184 4792 2010 1130 74 4016 4910 10391 927 929 1019 285 4677 2011 861 89 4316 4710 9760 940 857 791 299 5846 2012 752 60 4259 3916 9437 866 665 674 256 5410 2013 735 89 4957 4910 11713 1121 747 825 487 6498 2014 286 78 4210 4766 12747 1054 702 1599 492 8267 2015 177 94 4022 4463 13116 1007 670 1799 488 9208 2016 99 76 3752 3772 12824 732 498 2380 473 9474 SAMSUN VERDİĞİ GÖÇ 2009 2400 75 3704 7362 11095 1097 1197 913 175 4581 2010 2022 113 6370 6633 11694 1090 1086 1110 339 5737 2011 1191 95 6512 5374 12140 1103 772 775 340 7555 2012 694 92 6812 5456 11606 1487 652 806 320 6271 2013 586 118 6361 4748 12638 1420 504 790 508 8038 2014 290 123 6199 4924 13470 1482 568 1425 493 8571 2015 137 103 5188 4245 15113 1152 460 1816 398 9933 2016 75 68 4119 3529 14386 995 455 1911 386 9390 SAMSUN NET GÖÇ 2009-870 -6-895 736-1293 48 213 227 9 211 2010-892 -39-2354 -1723-1303 -163-157 -91-54 -1060 2011-330 -6-2196 -664-2380 -163 85 16-41 -1709 2012 58-32 -2553-1540 -2169-621 13-132 -64-861 2013 149-29 -1404 162-925 -299 243 35-21 -1540 2014-4 -45-1989 -158-723 -428 134 174-1 -304 2015 40-9 -1166 218-1997 -145 210-17 90-725 2016 24 8-367 243-1562 -263 43 469 87 84 Kaynak: Tüik [15+ yaş] İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 84

GENÇ GÖÇÜ (15-24 YAŞ) (2014-2015) 2014-2015 döneminde, Türkiye de 48 il net genç göçü (15-24 yaş) verirken 33 il net genç göçü almıştır. 2014-2015 döneminde Türkiye de toplam 977 Bin 465 genç göç etmiştir. Samsun ili, 2014-2015 döneminde 4 Bin 610 kişi net genç göçü vermiştir. Genç göçünün %4.25 i Samsun iline aittir. Net göç sayısına göre Samsun ili 7 nci sırada bulunmaktadır. Samsun ilinin 2014-2015 dönemi genç net göç hızı (-)%22.3 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ili yüksek oranda net genç göçü vermektedir. Samsun ili net genç göçü veren iller sıralamasında 21 inci durumdadır. Net genç göç hızı negatif olan illerin başında Yozgat, Muş, Iğdır, Ağrı, Bitlis, Çorum, Mardin, Sinop, Zonguldak gelmekte, net genç göç hızı pozitif olan illerin başında Karabük, Gümüşhane, Bolu, Kastamonu, Bartın, Edirne, Tekirdağ gelmektedir. Sn İl Aldığı göç Verdiği göç Net göç Net göç Hızı ( ) Sn İl Aldığı göç Verdiği göç Net göç Net göç Hızı ( ) 1 Diyarbakır 11 670 19 223-7 553-22.2 2 Adana 17 662 24 845-7 183-20.2 42 Karaman 4 123 4 517-394 -9.6 3 Hatay 11 027 17 340-6 313-24.9 43 Artvin 3 082 3 349-267 -10.8 4 Van 10 041 15 858-5 817-23.7 44 Niğde 6 350 6 601-251 -4.1 5 Mardin 7 282 12 536-5 254-31.1 45 Uşak 4 825 4 933-108 -2.0 6 Mersin 18 162 23 120-4 958-18.2 46 Amasya 5 722 5 825-103 -2.1 7 Samsun 15 072 19 682-4 610-22.3 47 Bayburt 2 553 2 589-36 -2.3 8 Kahramanmaraş 9 434 13 654-4 220-22.5 48 Çanakkale 10 807 10 821-14 -0.2 9 Ağrı 6 033 10 246-4 213-33.8 49 Kırşehir 5 434 5 381 53 1.4 10 Yozgat 5 621 9 737-4 116-57.1 50 Erzincan 5 833 5 762 71 1.6 11 Muş 4 540 8 409-3 869-42.5 51 Konya 26 691 26 619 72 0.2 12 Şanlıurfa 12 839 16 692-3 853-10.2 52 Nevşehir 5 005 4 906 99 2.2 13 Malatya 8 603 12 211-3 608-27.3 53 Yalova 3 975 3 835 140 4.1 14 Adıyaman 7 084 10 279-3 195-27.6 54 Bilecik 4 616 4 285 331 9.2 15 Ordu 8 944 11 790-2 846-25.5 55 Tunceli 2 539 2 155 384 20.6 16 Batman 5 942 8 743-2 801-23.0 56 Kilis 3 077 2 661 416 15.8 17 Trabzon 10 701 13 480-2 779-22.1 57 Düzce 5 380 4 814 566 9.9 18 Çorum 6 078 8 584-2 506-31.7 58 Bartın 4 136 3 269 867 31.1 19 Şırnak 4 150 6 618-2 468-20.6 59 Burdur 6 915 5 960 955 23.5 20 Bitlis 4 419 6 837-2418 -31.7 60 Sivas 11 414 10 342 1 072 9.9 21 Balıkesir 14 383 16 783-2 400-14.6 61 Isparta 10 037 8 904 1 133 16.3 22 Zonguldak 7 559 9 886-2 327-27.9 62 Muğla 12 385 11 153 1 232 10.3 23 Aksaray 4 878 6 679-1 801-27.2 63 Kırklareli 6 935 5 685 1 250 23.8 24 Siirt 3 981 5 767-1 786-23.9 64 Erzurum 14 706 13 207 1 499 9.8 25 Osmaniye 6 061 7 787-1 726-20.3 65 Gümüşhane 7 101 5 500 1 601 49.5 26 Kars 4 562 6 231-1 669-27.5 66 Aydın 16 024 14 400 1 624 10.6 27 Iğdır 2 294 3 620-1 326-33.9 67 Denizli 13 232 11 493 1 739 11.7 28 Rize 5 581 6 618-1 037-19.8 68 Bolu 7 086 5 340 1 746 37.8 29 Tokat 11 422 12 422-1 000-10.1 69 Bursa 28 327 26 532 1 795 4.4 30 Kütahya 9 973 10 947-974 -10.5 70 Kastamonu 8 572 6 645 1 927 35.1 31 Hakkari 2 946 3 855-909 -12.2 71 Edirne 9 538 7 553 1 985 31.1 32 Sinop 2 823 3 678-855 -30.0 72 Sakarya 14 524 12 461 2 063 13.4 33 Kayseri 13 847 14 690-843 -3.8 73 Elazığ 10 197 7 393 2 804 27.2 34 Afyonkarahisar 11 228 11 871-643 -5.4 74 Eskişehir 14 892 11 813 3 079 23.9 35 Kırıkkale 5 682 6 286-604 -12.6 75 Karabük 10 131 6 742 3 389 76.6 36 Gaziantep 17 491 18 091-600 -1.7 76 Tekirdağ 15 332 11 468 3 864 28.4 37 Bingöl 3 620 4 170-550 -9.8 77 Antalya 27 900 22 475 5 425 16.5 38 Manisa 15 180 15 665-485 -2.4 78 İzmir 40 808 34 745 6 063 10.2 39 Giresun 9 080 9 552-472 -6.9 79 Kocaeli 26 252 19 616 6 636 24.4 40 Ardahan 2 198 2 624-426 -23.2 80 Ankara 64 053 53 941 10 112 12.4 41 Çankırı 4 041 4 453-412 -14.6 81 İstanbul 152 822 110 216 42 606 18.9 Kaynak: TÜİK, İstatistiklerle Gençlik, 2015, sıralama net göç sayısına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 85

BÖLGESEL GÖÇ 2015-2016 döneminde net göç alan bölgeler sırasıyla Doğu Karadeniz, Batı Marmara, Doğu Marmara, Ege, Batı Anadolu ve Batı Karadeniz bölgeleridir 2015-2016 döneminde net göç veren bölgeler sırasıyla Ortadoğu Anadolu, Kuzeydoğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve İstanbul ve Orta Anadolu bölgeleridir. Dönem Göç İstanbul Batı Ege Doğu Batı Akdeniz Orta Batı Doğu Kuzeydoğu Ortadoğu Güneydoğu Marmara Marmara Anadolu Anadolu Karadeniz Karadeniz Anadolu Anadolu Anadolu 2008 374 868 106 527 198 469 212 978 196 213 205 975 96 173 142 834 89 402 57 012 90 455 132 328 2009 388 467 95 350 181 459 193 578 206 580 193 231 103 713 149 115 98 282 62 445 85 842 118 611 2010 439 515 104 351 185 595 200 254 221 690 205 482 104 053 132 326 90 395 68 624 90 770 142 862 2011 450 445 106 010 192 204 207 410 234 526 207 518 100 887 134 817 85 271 72 372 102 675 151 585 Aldığı 2012 384 535 109 328 195 844 199 705 203 992 196 401 101 268 143 423 105 109 63 300 112 229 127 740 göç 2013 437 922 118 803 204 839 220 469 228 304 212 491 113 920 161 961 105 175 69 019 107 275 142 276 2014 438 998 147 561 235 605 237 154 248 056 226 062 116 952 160 815 113 914 80 017 101 298 148 175 2015 453 407 135 600 236 581 254 460 249 767 233 874 110 852 165 936 106 006 80 965 106 707 153 387 2016 369 582 137 541 228 339 257 367 222 698 223 262 116 281 170 808 137 818 82 863 97 245 149 022 2008 348 193 76 453 163 777 130 817 176 150 186 526 130 472 162 363 95 024 115 280 130 068 188 111 2009 348 986 82 777 164 896 151 008 175 036 188 441 122 883 159 957 96 697 95 033 119 049 171 910 2010 336 932 89 752 184 640 162 675 182 562 200 003 138 677 183 046 113 098 98 728 124 025 171 779 2011 328 663 90 149 190 979 164 586 184 218 219 315 134 765 174 374 110 220 100 345 164 354 183 752 Verdiği 2012 354 074 84 276 170 489 162 615 177 798 206 925 117 130 157 816 86 614 97 734 139 320 188 083 göç 2013 371 601 99 543 189 098 173 425 200 077 219 509 132 541 187 639 114 398 111 784 134 247 188 592 2014 424 662 101 113 189 490 180 965 208 817 222 621 142 812 195 633 118 470 123 105 148 095 198 824 2015 402 864 114 957 204 334 182 293 199 629 233 715 136 246 185 588 121 186 127 477 155 336 223 917 2016 440 889 100 154 185 289 179 376 203 953 223 556 116 652 164 501 98 358 109 249 147 852 222 997 2008 26 675 30 074 34 692 82 161 20 063 19 449-34 299-19 529-5 622-58 268-39 613-55 783 2009 39 481 12 573 16 563 42 570 31 544 4 790-19 170-10 842 1 585-32 588-33 207-53 299 2010 102 583 14 599 955 37 579 39 128 5 479-34 624-50 720-22 703-30 104-33 255-28 917 2011 121 782 15 861 1 225 42 824 50 308-11 797-33 878-39 557-24 949-27 973-61 679-32 167 Net 2012 30 461 25 052 25 355 37 090 26 194-10 524-15 862-14 393 18 495-34 434-27 091-60 343 göç 2013 66 321 19 260 15 741 47 044 28 227-7 018-18 621-25 678-9 223-42 765-26 972-46 316 2014 14 336 46 448 46 115 56 189 39 239 3 441-25 860-34 818-4 556-43 088-46 797-50 649 2015 50 543 20 643 32 247 72 167 50 138 159-25 394-19 652-15 180-46 512-48 629-70 530 2016-71 307 37 387 43 050 77 991 18 745-294 - 371 6 307 39 460-26 386-50 607-73 975 2008 2.1 9.7 3.7 12.6 3.0 2.2-9.0-4.4-2.2-26.1-10.9-7.6 2009 3.1 4.0 1.7 6.4 4.6 0.5-5.0-2.4 0.6-14.7-9.1-7.1 2010 7.8 4.6 0.1 5.5 5.6 0.6-9.0-11.2-9.0-13.6-9.1-3.8 2011 Net göç 9.0 5.0 0.1 6.2 7.0-1.2-8.8-8.8-9.9-12.5-16.5-4.1 2012 Hızı 2.2 7.7 2.6 5.3 3.6-1.1-4.1-3.2 7.3-15.3-7.2-7.6 2013 ( ) 4.7 5.9 1.6 6.6 3.8-0.7-4.8-5.7-3.6-19.2-7.1-5.7 2014 1.0 14.0 4.6 7.7 5.2 0.3-6.6-7.7-1.8-19.3-12.2-6.1 2015 3.5 6.1 3.2 9.7 6.6 0.0-6.5-4.4-5.9-21.0-12.6-8.4 2016-4.8 10.9 4.2 10.2 2.4 0.0-0.1 1.4 15.0-11.9-13.1-8.7 Kaynak: Tüik İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 86

KISACA İLÇELER İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 87

KISACA İLÇELER ALAÇAM İlçe çok eski bir tarihe sahiptir. Alaçam da M.Ö. ki devirlerde Frigyalılar, Kimmiler, Mısırlılar, Lidyalılar ve Persler çeşitli aralıklarla hüküm sürmüşlerdir. Adını; kasabanın ortasından geçen Uluçay'ın kenarındaki Uluçam denilen büyük çam ağaçlarından almıştır. Osmanlı'dan beri bir Türk kasabası olan Alaçam, 1 Eylül 1944 tarihinde 8. ilçesi olarak Samsun'a bağlanmıştır. Kuzeyinde Karadeniz, batısında Yakakent, güneyinde Vezirköprü ve doğusunda ise Bafra ilçeleri ile çevrili şirin bir sahil kasabasıdır. Yüzölçümü 632 km 2, denizden yüksekliği ortalama 30 m ve sahil uzunluğu ise 7,8 km'dir. İlçenin ekonomisi tarıma dayalı olup, genel olarak tütün, buğday, çeltik ve mısır üretimi yapılmaktadır. Ayrıca her türlü sebze ve meyve de yetiştirilmektedir. Bunun yanında hayvancılık ve balıkçılık da yapılmakta olup hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği ön plandadır. ASARCIK 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşından sonra Rusya'dan göç eden Çerkezlerin küçük bir köy olan şimdiki ilçe ve yakınındaki bir kaç köye yerleşmeleriyle Asarcık kurulmaya başlamıştır. Zamanla civardan göç edip gelenlerin yerleşmeleriyle de büyümüş; 1959 Yılında nahiye, 1987 yılında da ise ilçe olmuştur. 1989 Yılı Mart ayında yapılan Mahalli İdare seçimleri öncesinde de Belediye kurulmuştur. Samsun'un 44 km güneyinde yer alan Asarcık batıdan Kavak ve doğudan Çarşamba ilçeleri ile çevrilidir. İlçede tarıma elverişli arazinin az ve verimsiz olması ve sulanabilir arazinin olmaması, tarım sektörünün gelişmesini engellemiştir. Tarımdan elde edilen ürün halkın ancak tüketim ihtiyacını karşılayabilecek düzeydedir. ATAKUM 6.3.2008 kabul tarihli 5747 sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Atakent, Kurupelit, Altınkum, Çatalçam ve Taflan ilk kademe belediyelerinin tüzel kişilikleri kaldırılarak mahalleleri ile birlikte Atakum İlk Kademe Belediyesine katılmıştır. Atakum merkez olmak ve aynı kanun eki (39) sayılı listede adları yazılı köyler bağlanmak üzere Atakum ilçe olmuştur. İlçe ekonomisi genel olarak tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. İlçede büyük ölçekli sanayi işletmesi bulunmamaktadır. İlçe sınırları içerisinde yer alan köylerde üç farklı zirai üretim ön plana çıkmaktadır. Tarımsal Bilgi Sistemimizde kayıtlı 40 yerleşim biriminden 4 yerleşim biriminde meyvecilik yoğun olarak yapılmaktadır. Samsun Ankara karayolu boyunca Kürtün Çayı etrafında tarım arazileri bulunan Kolpınar, derecik, Kesirli, Sarıışık köylerinde klasik şeftali, elma ve armut yetiştiriciliği yaygındır. Erikli, Kabadüz, Karakavuk, Kayagüney, Özören, Taflan, Kurugökçe ve Yeşiltepe olmak üzere toplam 8 yerleşim biriminde fındık üretimi yoğun olarak yapılmaktadır. Diğer köylerimizde hububat (Buğday, Arpa) ve yem bitkisi (Fiğ) ekilişleri öncelikli tarımsal üretim çeşitleridir. İlçemiz toplam olarak 20 km sahil şeridine sahip olup, sahillerimiz genel olarak temiz ve yüzmeye elverişli konumdadır. Sahillerimizde, özel şahıslarca yapılmış yazlık tatil evleri mevcuttur. AYVACIK Kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber, daha önce bağlı bulunduğu Çarşamba İlçesinden daha eski bir tarihe sahip olduğu sanılmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu zamanında bir Rum köyü olan Ayvacık, Cumhuriyet kurulduktan sonra Rumlar tarafından terk edilmiştir. Halk ilçeye Cumhuriyet kurulduktan sonra yerleşmiştir. Ayvacık, 1954 te tam teşekküllü nahiye olmuş; fakat 1969 da daha önce kurulmuş resmi kurumlar kaldırılmış, 1978'de ise yine köye dönüştürülmüştür. 20 Mayıs 1990 tarihinde Ayvacık köyü Keskinoğlu köyü ile birleştirilerek AYVACIK ilçesi oluşturulmuştur. 19 Ağustos 1990 tarihinde yapılan Mahalli İdare seçiminden önce de belediyesi kurulmuştur. Ayvacık; Canik Dağlarının kuzey eteklerinde, Suat Uğurlu Baraj gölünün kıyısında (Yeşilırmak Vadisinde) yer almaktadır. Bu uzun vadide bir de Hasan Uğurlu Baraj gölü bulunmaktadır. İlçenin en yakın komşusu 28 km kuzeyindeki Çarşamba ilçesidir. Samsun a uzaklığı ise 62 kilometredir. Tarım sektörü; mısır, buğday, arpa ve fındık üretiminde yoğunlaşmıştır. Topraklarının büyük bir bölümü orman arazisidir. Tarıma elverişli topraklar genellikle bozuk ve kuru orman alanlarının açılmasıyla elde edilmiştir. Hayvancılık alanında sahip olunan potansiyel yeterince değerlendirilememiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 88

BAFRA Bafra'nın tarihi M.O. 5000 yıllarına kadar uzanmaktadır. İkiztepe Ören yerinde yapılan kazılarda Kalkolitik Döneme (M.Ö 5000-4000) ait yerleşmelerin izine rastlanılmıştır. 1071 Malazgirt Savaşından sonra Selçukluların eline geçen Bafra'ya 1214 yılında Anadolu Selçuklu Hükümdarı İzzettin Keykavus, türkmen aşiretlerini yerleştirmiştir. 1243'de başlayan Moğol istilaları, Selçuklu İmparatorluğunun yıkılıp yerinde birçok Türk beyliğinin kurulmasına neden olunca, bu topraklarda da küçük bir Selçuklu Beyliği olan Bafra Beyliği kurulmuştur. 1460'da ise Bafra Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. Bafra Osmanlı devrinde Trabzon vilayetine bağlı Canik Sancağına ait bir yerleşim idi. Hangi tarihte kaza merkezi olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Salname kayıtlarına göre 1854 sonunda kaza merkezi olduğu sanılmaktadır. Bafra adının; Kızılırmak'ın denize açıldığı yerde M.Ö. 525 yıllarında Fenikeliler zamanında ticaret gemilerinin yanaştığı koylara kurulan ticaret evlerine, Bafida denilmesinden geldiği sanılmaktadır. Bafra Karadeniz'e 20 km uzaklıkta, denizden yüksekliği 20 metre olan ve Kızılırmak ın birikintisinden oluşan ova üzerine kurulmuş bir ilçemizdir. Doğusunda ve kuzeyinde Karadeniz, batısında Alaçam, güneyinde ise Kavak ilçeleri ile çevrilmiştir. Yüzölçümü 175.000 ha, Samsuna uzaklığı 51 kilometredir. Kızılırmak Deltasının Karadeniz e açılan kısmını kaplayan Bafra Ovası, güneyde Canik Dağlarının uzantıları olan dağlarla çevrilidir. Bu dağlardan en yükseği 1224 metre ile Nebyan Dağıdır. Türkiye'nin en uzun akarsuyu olan Kızılırmak bu dağları derin bir vadi ile geçerek Bafra ovasına ulaşır. Bafra ovasının tamamı Kızılırmak ın taşıdığı alüvyonlar tarafından oluşturulmuştur. Irmağın denize yakın kısımlarında birçok küçük göl oluşmuştur. Nebyan dağının etekleri ise yayla durumundadır. Sivas'ta Kızıl Dağ'dan doğan Kızılırmak'ın uzunluğu 1151 km dir. Orta Anadolu'da geniş bir yay çizerek Bafra'dan denize dökülür. Kızılırmak'ın denize döküldüğü yerde oluşmuş göller, ırmağın her iki yakasında da yer almakta olup batısındaki Karaboğaz, doğusundaki ise Balık gölüdür. Doğu yakasında yer alan diğer göllerin başlıcaları; Dutdibi, Liman, Hayırlı, Çernek, Uzungöl, Tombulgöl ve İncegöl dür. Göllerin çevresi sazlık ve bataklıklarla çevrili olup yer yer ormanlık alanlar da göze çarpar. İlçe genelinde tarımsal üretime ve tarım ürünlerinin işlenip pazarlanmasına dayalı bir ekonomik yapı gelişmiştir.1997 yılında kurulma çalışmaları başlayan Bafra Organize Sanayi Bölgesinde yatırımlar devam etmektedir. CANİK 6.3.2008 kabul tarihli 5747 sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Canik İlk Kademe Belediyesi merkez olmak ve aynı kanun eki (40) sayılı listede adları yazılı köyler bağlanmak üzere Canik ilçe olmuştur. Canik, Samsun'un Devgeriş deresiyle Mert ırmağı arasında Karadeniz'den içeri doğru uzanmış şirin bir yerleşim yeridir. İlçenin kuzeyinde Karadeniz, güneyinde Canik Dağları'nın Karadeniz'e doğru uzantısı olan tepeler, batısında Mert Irmağı ve İlkadım İlçesi, doğusunda ise Tekkeköy ilçesi bulunmaktadır. 1960'lı yıllara kadar Canik, yerleşim alanı olarak Hasköy, Hacıismail, Teknepınar köyleri ve seyrek yayılmış çiftçi evlerinden ibaretti. Bu köyler, Kurtuluş Savaşı sonrası yapılan mübadele sonucu Rumlar'dan alınarak Balkanlardan getirilen vatandaşlarımızın yerleştirilmesi ile oluşturulmuştur. Bölgede bu günkü stadyumun yerinde hipodrom, Yeni Mahalle'de küçük bir teyyare alanı ve yer yer bataklıklar vardı. Ordu - Ankara karayolunun geliştirilmesi, ilçede önemli bir hareketlilik oluşturmuş, yerleşim alanlarının hızla büyümesine neden olmuştur. ÇARŞAMBA Çarşamba; ilk defa Yeşilırmak ın doğu yakasındaki Çay ve batı yakasındaki Sarıcalı Mahalleleri çevresinde gelişmeye başlamıştır. Buranın ovada merkez rolünü üstlenmesinde, ilki 1370 te olmak üzere kurulmakta olan panayırın etkisi büyüktür. Bu panayır çarşamba günleri kurulduğundan ilçe adını buradan almıştır. 1925 yılında Belediye Teşkilatı kurulmuştur. İlçe, Samsun-Ordu karayolu üzerinde ve Yeşilırmak'ın oluşturduğu verimli delta ovasında kurulmuştur. Doğusunda Terme, batısında Tekkeköy, kuzeyinde Karadeniz ve güneyinde ise Ayvacık ve Salıpazarı ilçeleri bulunmaktadır. Halkın çoğu tarımla uğraşmaktadır. Yeşilırmak ın suladığı ova, tarıma son derece elverişli topraklarla kaplıdır. Tarım; ilçeye, Karadeniz Bölgesine ve de Türkiye'ye üretim yapacak düzeyde gelişmiştir. Yetiştirilen ürünler buğday, arpa, çeltik, fasulye, soya fasulyesi, nohut, şekerpancarı, tütün, ayçiçeği, şeftali, fındık ve elma başta olmak üzere çok çeşitlidir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 89

İLKADIM Daha önce belediyelik olan İlkadım, 6.3.2008 kabul tarihli 5747 sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Gazi ve Yeşilkent ilk kademe belediyelerinin tüzel kişilikleri kaldırılarak mahalleleri ile birlikte İlkadım İlk Kademe Belediyesine katılmıştır. İlkadım merkez olmak ve aynı kanun eki (41) sayılı listede adları yazılı köyler bağlanmak üzere İlkadım ilçe olmuştur. İlçe yüzölçümü toplam 152,28 kilometrekaredir. İlkadım İlçesi Samsun ilinin merkezinde yer alır. İlçemiz, batısında Atakum, doğusunda Canik, güneyinde Kavak ilçeleri ve kuzeyde ise Karadeniz ile komşudur. Yeryüzü şekilleri bakımından üç ayrı özellik gösterir. Birincisi güneyindeki dağlık kesim, ikincisi; dağlık kesimle kıyı şeridi arasında kalan yaylalar, üçüncüsü yaylalarla Karadeniz arasındaki kıyı ovalarıdır. Kürtün ve Mert Irmağı arasında, Kuzeyden Güneye uzanan topraklar üzerinde yer alır. Sahil şeridi uzunluğu toplam 7,5 km'dir. HAVZA Havza'nın doğusunda yer alan Lerdüge Tümülüs lerinde yapılan arkeolojik araştırmalar ilçenin tarihinin M.Ö. 100 yıllarına kadar uzandığını göstermektedir. Kasaba şifalı suları nedeniyle yıllarca krallıklar ve beylikler arasında el değiştirmiştir. İsmini, 1156 'da Amasya hükümdarı olan Kavushan'dan almıştır. Kavus adınının ise 1245 tarihinde Selçuklu hükümdarlarından Sadi Paşa tarafından Havza olarak değiştirildiği ileri sürülmektedir. Beylikler döneminde Havza Canik Beylerinden Taşanoğulları tarafından idare edilmiştir. Amasya Valisi 2. Murat, Yörgüç Paşa'yı görevlendirerek Taşanoğullarının egemenliğindeki Havza yöresini Osmanlı egemenliği altına almıştır. Böylece Havza 1430 da Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlılar döneminde Amasya iline bağlı olarak yönetilen Havza, 1882 tarihinde ilçe haline getirilmiş, 1926 yılında ise Samsun'a bağlanmıştır. Samsun'a uzaklığı 86 km olan ilçenin, kuzeyinde Bafra, güneyinde Suluova ve Merzifon, batısında Vezirköprü, doğusunda ise Lâdik ve Kavak ilçeleri yer almaktadır. Havza'nın kuzeyi sıradağlar ile çevrilidir. Batısında Taşan (Tavşan) dağları yer alır. Bu dağların etekleri yayla konumundadır. En önemli akarsuları, Tersakan, Derinöz ile İstavroz'dur. İlçenin ekonomisi genellikle tarıma dayanmaktadır. Buğday ve şekerpancarı en fazla üretilen ürünlerdir. İlçenin köylerinde hayvancılıkta yaygın olarak yapılmaktadır. Dağlarla çevrili ilçede orman alanları geniş yer kaplar. Özellikle orman köylerinde yaşayan halk geçimini büyük ölçüde orman ürünlerinden sağlamaktadır. İlçede çok sayıda un fabrikası faaliyet göstermektedir. Eski ve yeni çeltek denilen mevkii de ise linyit kömürü çıkarılan ocaklar vardır. Havza'da genellikle küçük çapta imalatın ve çeşitli alanlarda tamir işlerinin yapıldığı bir de küçük sanayi sitesi faaliyettedir. Havza ekonomisinde kaplıca turizmi, temel sektörlerden biri konumundadır. Havza Tarımsal Ürün İşleme ve Tarım Makinaları İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Kurulması çalışmaları 2007 yılında başlatılmış ve halen devam etmektedir. KAVAK Tarihi oldukça eskidir. İlçe merkezinin kuzeyinde kalan Kaledoruğu Höyüğünde 1942 de yapılan araştırmalarda M.Ö.3500- M.Ö. 2000 yıllarına ait eserlere rastlanılmıştır. Bu verilere göre Kavak, tarihi Tunç Çağına kadar uzanan bir yerleşim yeridir. Kaledoruğu Höyügünde Genç Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait eserlere rastlanması ise buradaki yerleşimin sürekliliğini göstermektedir. Hititlerin egemenliğinden sonra M.Ö.1200'lerde Friglerin, M.Ö.7. yüzyılda ise Miletlerin egemenliği altına girmiştir. M.Ö.333 te Pontusların eline geçen Kavak'a daha sonra Romalılar hakim olmuştur. Müslümanların Abbasiler döneminde (750-1258) Malatya-Tokat üzerinden Karadeniz kıyılarına gelmeleriyle İslam dinini kabul etmişlerdir. 1418 de Çelebi Mehmet döneminde İlçe tamamen Osmanlıların eline geçmiştir. Kavak Samsun-Ankara karayolu üzerindedir. Samsun'a uzaklığı 51 km dir. Doğusunda Asarcık, batısında Havza, kuzeyinde Samsun ve Bafra, güneyinde ise Lâdik ilçeleriyle çevrilidir. Kavak ilçesinin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. Tarım alanında en çok buğday, mısır, yulaf, arpa gibi tahıl ürünleri yetiştirilir. Ayrıca şekerpancarı, tütün ve patates ekimi de yapılmaktadır. İlçedeki sanayi ise genellikle kireç, tuğla ve kremit üretimi gibi yerel ihtiyaçlara hitap eder düzeyde gelişmiştir. 1993 yılında kurulma çalışmaları başlayan Kavak Organize Sanayi Bölgesinde yatırımcılar için arsa tahsisleri devam etmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 90

LÂDİK Lâdik ilçesinin tarihinin yapılan arkeolojik kazılardan hareketle M.Ö.3000-M.Ö.2000 yıllarına kadar uzandığı tahmin edilmektedir. Bölge M.Ö.550-332 yılları arasında Perslerin hakimiyetine girmiştir. 1071 Malazgirt savaşından sonra İslamiyet yayılmıştır. Osmanlılar Lâdik i 1428'de topraklarına katmışlardır. Lâdik, Cumhuriyet dönemine kadar Sivas Sancağına bağlı Amasya vilayeti sınırları içinde olup Cumhuriyet kurulduktan sonra 1925 yılında Samsun'a bağlanmıştır. Samsun'un güneyinde yer alan Lâdik, kuzeyinde Kavak, güneyinde Suluova, doğusunda Taşova ve batısında Havza ilçeleri ile çevrilidir. Yüzölçümü 558 kilometrekaredir. İlçenin ekonomisi genellikle tarıma dayanmaktadır. Buğday, arpa, yulaf, mısır, şekerpancarı yetiştirilen tahıllardandır. Verimli ve geniş ekim-dikim alanlarına sahip almasından dolayı sebzecilik gelişmiştir. Özellikle domates, biber, patlıcan, salatalık, taze fasulye vb. sebzeler yetiştirilerek, toptancı sebze halinden, ihtiyaç duyulan illere sevk edilmek üzere pazarlanmaktadır. Lâdik in yayla durumunda olması küçük ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliğine de olanak sağlamıştır. İlçedeki en büyük sanayi kuruluşu çimento fabrikasıdır. Bir de küçük sanayi sitesi bulunmaktadır. ONDOKUZMAYIS Ondokuzmayıs ilçesinde Dağköy ve Yörükler beldeleri civarında yapılan arkeolojik kazılarda M.Ö. ki yıllara ait yerleşmeler olduğu saptanmıştır. Dağköy'de ortaya çıkarılan mezarların M.Ö.47 yıllarına ait olduğu sanılmaktadır. Yörükler beldesinde bulunan Hamamın ise Cenevizliler ve Romalılar dönemine ait olduğu rivayet edilmektedir. Milattan önceki yıllardan beri yerleşim yeri olarak kullanılmış bu topraklar, Çelebi Mehmet döneminde Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Samsun'a 33 km uzaklıkta, Samsun-Sinop karayolu üzerinde ve Kızılırmak Nehrinin meydana getirdiği delta ovasının doğu ucunda yer alan ilçenin denizden yüksekliği 10 m olup doğusunda Atakum, batışında Bafra, kuzeyinde Karadeniz, güneyinde ise Bafra ilçesi bulunmaktadır. En yüksek yeri Nebyan ormanlarının bulunduğu güneyindeki tepedir. İlçe merkezinin kuzeyinde kalan topraklar Kızılırmak'ın oluşturduğu Ova'nın bir bölümünü teşkil eder. İlçede tarım, hayvancılık ve balıkçılık gelişmiştir. Tarım ürünleri arasında fındık, mısır önemli yer tutar. Balıkçılık denizden başka balık göllerinde de yapılmaktadır. 19 Mayıs ilçesinde cevizcilik ve arıcılık projeleri uygulanmaya konulmuş ve ekonomik açıdan önemli katkılar sağlanmıştır. Ayrıca, yapılan el dokuması kilimler, çoraplar vb. eşyalar ilçe ekonomisine küçük de olsa katkı sağlamaktadır. Balık gölleri civarında yapılan hasır örücülüğü de ekonomik faaliyetler arasında sayılır. Bütün bunların yanında bir de küçük sanayi sitesi bulunan ilçede özellikle bahçe tarımında kullanılan araç ve gereçler ile soba ve kuzine imalatı yapılmaktadır. SALIPAZARI Terme ve Çarşamba ilçelerinden ayrılan Alanyaykın, Düzköy ve Bereket köylerinin birleşmesiyle 1973 yılında Belediye olmuştur. 1987-1988 yıllarında da ilçe teşkilatı kurularak Samsun'a bağlanmıştır. Samsun'a uzaklığı 54 km. olan ilçenin güneyinde Erbaa ve Akkuş, doğusunda Terme, batısında Ayvacık, kuzeyinde ise Çarşamba ilçeleri bulunmaktadır, denize kıyısı yoktur. İlçenin kuzeyi düzlük, güneyi engebelidir. Yeşilçay ile Terme çayı ilçe merkezinde kesişmektedir. İlçe ekonomisi genellikle tarıma dayanmaktadır. Tarım ürünü olarak fındık, çilek ve çeltik yaygın olarak yetiştirilir. İlçede hayvancılık da gelişmiştir. Dağlık bölgedeki köylerde sepet, kaşık ve çeyiz sandığı gibi ürünler de yapılmaktadır. TEKKEKÖY Tekkeköy ve civarında yapılan araştırmalar sonucunda Poleolitik dönemden itibaren yerleşimin varolduğu öğrenilmiştir. İlçedeki araştırmalarda Hitit dönemine ait katmanlara rastlanmış, Friglere ait kalıntılar da bulunmuştur. Selçuklular Anadoluya yerleşmeye başladığı zaman; Bizans devletinin egemenliği altında olan bu yöreyi Türklere ve islamiyete açmak için, bölgenin önemini de dikkate alarak, büyük Türk velisi Şeyh Zeynüddin'i buraya göndermiş ve bir Tekke kurmuşlardır. Tahminen 1250-1330 yılları arasında yaşayan Şeyh Zeynüddin kurduğu tekkede yolcuları, düşkünleri, fakir fukarayı kazan kurarak doyurmuştur. Tekkeköy adının buradan geldiği söylenmektedir. Samsun-Trabzon karayolunun 13.km.'sinden güneye doğru 1 km içeride yer alan ilçe, Tekkeköy deresinin kıyı ovasına açıldığı kesimde kurulmuş olup topraklarının üçte birini Çarşamba ovasının devamı oluşturur, dolayısıyla bu kısımlar sulu tarıma elverişlidir. İlçe sınırları içerisinde yer alan Merkez Organize Sanayi bölgesi ve 3 adet Küçük Sanayi Sistesi ilçeye ekonomik alanda hareketlilik getirmiştir. İlçede yer alan Gıda İhtisas Organize Sanayi Bölgesinde yatırımlar devam etmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 91

TERME Terme'nin tarihi M.Ö. 1000 yıllarına kadar inmektedir. Hatta eski tarihçiler M.Ö.1200 yıllarında şimdiki Terme çayı kıyısında efsanevi kadın savaşçı olan amazonların yaşamış olduklarını ileri sürmüşlerdir. Terme isminin, Amazonların kurdukları kıyı kenti olan Thermodon dan (bu günkü Terme çayı) geldiği söylenmektedir. İlçenin en eski halkının Gaskalar olduğu sanılmaktadır. Hititler Samsun'a kadar yayılınca Gaskalar ı da yönetimleri altına almışlardır. Türklerin Anadolu'ya hakim olmaya başladıkları 11.yy' a kadar Terme de sırasıyla Hititler, Frigler, Medler, Persler ve Romalılar yönetim kurmuşlardır. I. Alaittin Keykubat zamanında (1219-1236) Terme dahil bütün Karadeniz sahili Anadolu Selçuklularının yönetimine girmiştir. 1381'de Kadı Burhanettin, Eratna Beyliğini ele geçirince Terme onun bölgesine bağlanmıştır. Bu arada yörede Canik Beyliği de kurulmuştur.1398'de Yıldırım Beyazıt Amasya ve Karadeniz kıyılarında bütün beylikleri Osmanlı topraklarına katmıştır. Cumhuriyete kadar Terme, Canik Mutasarrıflığının idaresinde yönetilmiştir. Terme, denizden 3-5 km. içeride kurulmuş olup Samsun'a uzaklığı 58 km.dir. İlçenin kuzeyinde Karadeniz, doğusunda Ünye ve İkizce, güneyinde Akkuş ve batısında ise Salıpazarı ve Çarşamba ilçeleri yer almaktadır. Ayrıca, kuzeyinde kıyı ovası, güneyinde ise Canik Dağları uzanmaktadır. En yüksek noktası 450 metredir. Karaormandan doğan Terme çayı ilçeyi tam ortasından ikiye bölerek Karadenize dökülür. Çarşamba Dağlarından doğan Delidere akarsuyu da Karadeniz'e dökülür, akarsuyunun yatağının bazı kısımlarında göller oluşmuştur. İlçede Simenit gölüne dökülen Karaboğaz ve Abdal Dereleri de vardır. Dünyanın ikinci büyük kavak ormanı da Terme'dedir. Terme ekonomisi ağırlıklı olarak tarıma dayalıdır. Bu verimli ovada ünlü Terme pirinci ve fındık yetiştirilmektedir. İlçede kültür kavakçılığı da oldukça yaygındır. Bunların yanı sıra, Sahil kasabası olması nedeniyle balıkçılık ve diğer bazı deniz ürünleri avcılığı da geçim kaynakları arasında sayılabilir. Ilçede besicilik ve arıcılık gibi ekonomik faaliyetler de önemli yer tutmaktadır. Terme'nin en önemli sanayi kuruluşları, ilçede yetiştirilen fındık ve çeltiği işleyen fabrikalardır. VEZİRKÖPRÜ Vezirköprü'nün tarihi Hitit'lere (M.Ö.2000-M.Ö.700) kadar uzanmaktadır. Şehir, Hititler tarafından şimdiki ilçe merkezinin 2.5 kilometre kadar uzağına kurulmuştur. 1695 yıllarındaki Celali isyanları sırasında sık sık baskına uğramış ve kasaba yağmalanıp yıkılmıştır. Bu nedenle insanlar kalelere sığınma ihtiyacı duymuşlar ve Taşkale ve Toprakkale yi inşa etmişlerdir. Şimdi bu kale yıkıntıları üzerine kurulan mahalleler aynı adlarla anılmaktadır. Celali isyanlarından sonra Köprülü Mehmet Paşa ilçedeki yıkılmış yapıları tamir ettirmiş ve ayrıca yeni eserler de yaptırmıştır. İdari bakımdan Sivas Beyler Beyliğine bağlı Amasya mutasarrıflığı içinde olan Vezirköprü; 1925 yılına kadar Amasya'ya bağlı bir ilçe iken;1925 yılında Samsun a bağlanmıştır. Kasabanın adı Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Şınder olarak geçmektedir. Mehmet Paşa Sadareti zamanında ilçe Vezirköprü adını almıştır. Vezirköprü, Samsun un güneybatısında yer alır. Doğusunda Havza, batısında Boyabat ve Osmancık, güneyinde Gümüşhacıköy ve Merzifon, kuzeyinde ise Alaçam ve Bafra ilçeleri bulunmaktadır. İlçe ekonomisi genellikle tarıma dayanmaktadır. Bunun yanında hayvancılık ve orman ürünleri de önemli yer tutar. Her çeşit tahıl üretimi ile sebze ve meyvecilik gelişmiştir. Ayrıca; Şekerpancarı, tütün, kendir, ayçiçeği, susam ve zeyrek tarımı da yapılmaktadır. Orman Ürünleri Entegre Tesisleri ilçe ekonomisine canlılık kazandırmaktadır. Ayrıca un fabrikaları ile zirai aletler imal eden kuruluşlar da vardır. İlçede bir de küçük sanayi sitesi bulunmaktadır. YAKAKENT 1896 Yılında muhtarlık, 1 Mart 1963 yılında Belediye Teşkilatı kurulmuştur. Aynı yıl, Gümenes olan ismi, kıyı şehri anlamına gelen Yakakent olarak değiştirilmiştir. 09.05.1991 yılında ise ilçe olmuştur. Yakakent; Karadeniz kıyısında Sinop ile Samsun il sınırları arasındaki geçit noktasındadır. Samsun'a uzaklığı 84 km olup doğusunda Alaçam, batısında Gerze, güneyinde Canik Dağları ve kuzeyinde ise Karadeniz yer almaktadır. İlçe ekonomisi tarımsal karaktere sahip olmakla beraber; balıkçılıkta ekonomisinin ağırlıklı sektörüdür. Karadeniz de avlanan her türlü balığı ve ayrıca dünyaca ünlü Mersin balığını bulmak mümkündür. Deniz ürünlerini değerlendiren özel sektöre ait iki fabrika da bulunmaktadır. İlçenin karakteristik tarım ürünü tütündür. Köylerde buğday, mısır ve çeltik de yetiştirilmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 92

EKONOMİK YAPI İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 93

KISACA EKONOMİK YAPI Samsun, ekonomisi ve nüfusu ile Karadeniz Bölgesi'nin halen en büyük kentidir. Bafra ve Çarşamba ovalarında yetiştirilen ürünler öncelikle bölge ihtiyacını gidermekle birlikte, yurdun dört bir yanına da pazarlanmaktadır. Tarım ürünlerinin İhracat imkânları şehrin ekonomisine ciddi katkı sağlayacak potansiyele sahiptir. Samsun' da yapılan hayvancılık ailelerin kendisini geçindirmesine yönelik olmakla birlikte gelişmeye müsait ve yatırım yapılabilecek bir alandır. 2004 yılında toplam 7 milyar 40 milyon TL gayrisafi yurtiçi hasılaya sahip olan Samsun, 2014 yılında toplam 24 milyar 335 milyon Türk Lirası gayrisafi yurtiçi hasılaya sahip olmuştur. Samsun un toplam gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %1.22 iken 2014 yılında bu pay %1.19 olarak gerçekleşmiştir. Samsun 2014 yılında toplam GSYH değeri ile 16 ncı sırada yer almıştır. Samsun un gayrisafi yurtiçi hasıla payı azalma eğilimlidir. Samsun ilinin tarım sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %2.30 iken 2014 yılında bu pay %2.21 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un tarım sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı azalma eğilimlidir. Samsun ilinin sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %0.69 iken 2014 yılında bu pay %0.89 olarak gerçekleşmiştir. Bölgenin sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı artma eğilimlidir. Samsun ilinin hizmetler sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %1.28 iken 2014 yılında bu pay %1.22 olarak gerçekleşmiştir. İlin hizmetler sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı azalma eğilimli olmakla birlikte 2010 yılından itibaren hizmetler sektörü payında artış görülmektedir. Samsun ili 2014 yılında, 2 Milyar 983 Milyon Türk Lirası Tarım sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla ile 15 nci sırada, 5 Milyar 158 Milyon Türk Lirası Sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla ile 20 nci sırada, 13 Milyar 380 Milyon Türk Lirası Hizmetler sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla ile 14 üncü sırada yer almıştır. Karadeniz havzasında önemli bir coğrafi konuma sahip olan Samsun, deniz, kara, hava ve demiryolu ulaşım imkânları ile büyük potansiyele sahiptir. Samsun da imalat sanayiinde üretilen ürünlerin en önemlileri; Sigara, Kütük ve İnşaat Demiri, Bakır, Gübre, Çimento, Yedek Parça, Dükdil Boru, Vana-Pompa, Un-Yem, İlaç, Tıbbi ve Cerrahi Aletler, Mobilya, Şekerleme, Hazır Giyim, Trikotaj, Taş-Toprak Sanayi, Temizlik Maddeleri, Makine, Lastik-Plastik Eşya imalatıdır. Turizmin Samsun ekonomisindeki payı az olmakla birlikte il merkezinde olduğu gibi ilçe ve köylerde de gezip görülmeye değer çok sayıda tarihi ve turistik yerler mevcuttur. Ayvacık ta su sporları, Lâdik te kış sporları, Havza da kaplıca turizmi, Vezirköprü de Kültür turizmi yapılabilir. Yaz aylarında denizden ve kumdan yararlanılabildiği gibi kış aylarında da av turizmi yapılabilmektedir. Samsun, Bölgesel ekonomik potansiyeli, insan kaynakları ve geçmişten gelen fuarcılık geleneği ile Ulusal ve Uluslar arası Fuar ve Kongre merkezi olmaya adaydır. Samsun Fuar ve Kongre Merkezinin inşaatı bitmiş ve 2014 yılında işletilmeye başlanmıştır. Samsun ili, Lojistik Merkezlerden biri olma konusunda kararlı görünmektedir. Tıbbi ve Cerrahi El alet imalatı konusunda Türkiye de merkez konumunda olan Samsun, hem bölgesinde hem de Türkiye geneli dikkate alındığında gelişmiş bir altyapıya sahiptir. Tarıma dayalı gıda sanayinin gelişmesi ve bu ürünlerin ihraç edilmesi Samsun için büyük öneme sahiptir. Gıda İhtisas Organize Sanayi Bölgesinde yatırımcılara arsa tahsisleri yapılmış olup firmaların yatırımları devam etmektedir. 2011 yılı Sosyoekonomik Gelişmişlik endeksi (SEGE) çalışmasında Samsun bir sıra gerileyerek 33. Sırada yer almıştır. 2003 SEGE sıralaması 32.cilik olan Samsun, 1996 yılı SEGE çalışmasında 76 il arasında 35. Sırada yer almaktaydı. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 94

GAYRİSAFİ YURTİÇİ HÂSILA (GSYH) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 95

GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH) 2004 yılında toplam 7 milyar 40 milyon TL gayrisafi yurtiçi hasılaya sahip olan Samsun, 2014 yılında toplam 24 milyar 335 milyon Türk Lirası gayrisafi yurtiçi hasılaya sahip olmuştur. Samsun un toplam gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %1.22 iken 2014 yılında bu pay %1.19 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un gayrisafi yurtiçi hasıla payı azalma eğilimlidir. 2004-2014 döneminde Samsun ilinin toplam gayrisafi yurtiçi hasılası %245.6 oranında artarken Türkiye ortalaması %254.3 oranında artmış, tarım sektörü gayrisafi yurtiçi hasılası Samsun da %138.6 oranında artarken Türkiye ortalaması %147.8 oranında artmış, sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasılası Samsun da %413.3 oranında artarken Türkiye ortalaması %297.5 oranında artmış, hizmetler sektörü gayrisafi yurtiçi hasılası Samsun da %243.3 oranında artarken Türkiye ortalaması %259.8 oranında artmıştır. Yıllar Bölge Tarım Sanayi Hizmetler Sektörler toplamı Vergi-sübvansiyon GSYH 2004 54,365,145 145,005,909 304,887,404 504,258,457 72,765,040 577,023,497 2005 62,349,598 170,459,652 355,501,121 588,310,371 85,392,571 673,702,943 2006 64,415,593 206,057,740 419,780,984 690,254,317 98,973,238 789,227,555 2007 66,197,107 232,941,255 481,118,335 780,256,698 100,204,181 880,460,879 2008 74,451,345 260,996,668 550,190,966 885,638,980 109,143,879 994,782,858 2009 Türkiye 81,234,274 240,365,442 569,482,714 891,082,431 108,109,417 999,191,848 2010 104,703,635 285,383,871 629,823,047 1,019,910,553 140,103,425 1,160,013,978 2011 114,838,169 375,613,697 736,243,999 1,226,695,865 167,781,301 1,394,477,166 2012 121,692,893 420,266,164 843,453,712 1,385,412,768 184,259,347 1,569,672,115 2013 121,709,079 501,220,607 962,395,396 1,585,325,082 224,388,005 1,809,713,087 2014 134,724,745 576,440,635 1,097,024,575 1,808,189,955 236,275,921 2,044,465,876 2014/2013 10.7% 15.0% 14.0% 14.1% 5.3% 13.0% 2014/2004 147.8% 297.5% 259.8% 258.6% 224.7% 254.3% 2004 1,250,484 1,004,938 3,897,157 6,152,579 887,824 7,040,403 2005 1,453,135 1,232,427 4,526,411 7,211,973 1,046,810 8,258,783 2006 1,576,068 1,587,124 5,319,136 8,482,328 1,216,252 9,698,580 2007 1,460,251 1,837,912 5,998,740 9,296,903 1,193,951 10,490,854 2008 1,873,794 2,125,357 6,910,764 10,909,915 1,344,510 12,254,425 2009 Samsun 1,770,653 2,056,212 7,021,756 10,848,621 1,316,195 12,164,815 2010 2,388,589 2,519,579 7,587,025 12,495,193 1,716,444 14,211,637 2011 2,491,592 3,154,691 8,889,106 14,535,389 1,988,078 16,523,467 2012 2,886,331 3,722,215 10,182,766 16,791,312 2,233,238 19,024,550 2013 2,696,265 4,433,957 11,754,973 18,885,195 2,673,024 21,558,219 2014 2,983,895 5,158,552 13,380,244 21,522,691 2,812,367 24,335,058 2014/2013 10.7% 16.3% 13.8% 14.0% 5.2% 12.9% 2014/2004 138.6% 413.3% 243.3% 249.8% 216.8% 245.6% 2004 2.30% 0.69% 1.28% 1.22% 1.22% 1.22% 2005 2.33% 0.72% 1.27% 1.23% 1.23% 1.23% 2006 2.45% 0.77% 1.27% 1.23% 1.23% 1.23% 2007 2.21% 0.79% 1.25% 1.19% 1.19% 1.19% 2008 2.52% 0.81% 1.26% 1.23% 1.23% 1.23% 2009 Samsun Pay % 2.18% 0.86% 1.23% 1.22% 1.22% 1.22% 2010 2.28% 0.88% 1.20% 1.23% 1.23% 1.23% 2011 2.17% 0.84% 1.21% 1.18% 1.18% 1.18% 2012 2.37% 0.89% 1.21% 1.21% 1.21% 1.21% 2013 2.22% 0.88% 1.22% 1.19% 1.19% 1.19% 2014 2.21% 0.89% 1.22% 1.19% 1.19% 1.19% Kaynak: TÜİK (xbin TL) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 96

GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA SEKTÖR PAYLARI Samsun ilinin tarım sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %2.30 iken 2014 yılında bu pay %2.21 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un tarım sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı azalma eğilimlidir. Samsun ilinin sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %0.69 iken 2014 yılında bu pay %0.89 olarak gerçekleşmiştir. İlin sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı artma eğilimlidir. Samsun ilinin hizmetler sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %1.28 iken 2014 yılında bu pay %1.22 olarak gerçekleşmiştir. İlin hizmetler sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004-2010 döneminde azalma eğilimli olmakla birlikte 2010 yılından sonra küçük de olsa artış eğilimi görülmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 97

SEKTÖRLER İTİBARİYLE GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA Türkiye de tarım sektörünün Gayri Safi Yurtiçi Hasıla payı 2004 yılında %10.8 iken 2014 yılında %7.5 olarak gerçekleşmiş, Samsun ilinde ise tarım sektörünün Gayri Safi Yurtiçi Hasıla payı 2004 yılında %20.3 iken 2014 yılında %13.9 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de sanayi sektörünün Gayri Safi Yurtiçi Hasıla payı 2004 yılında %28.8 iken 2014 yılında %31.9 olarak gerçekleşmiş, Samsun ilinde sanayi sektörünün Gayri Safi Yurtiçi Hasıla payı 2004 yılında %16.3 iken 2014 yılında %24.0 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de hizmetler sektörünün Gayri Safi Yurtiçi Hasıla payı 2004 yılında %60.5 iken 2014 yılında %60.7 olarak gerçekleşmiş, Samsun ilinde ise hizmetler sektörünün Gayri Safi Yurtiçi Hasıla payı 2004 yılında %63.3 iken 2014 yılında %62.2 olarak gerçekleşmiştir. Yıllar TÜRKİYE SAMSUN Tarım Sanayi Hizmetler Tarım Sanayi Hizmetler 2004 10.8% 28.8% 60.5% 20.3% 16.3% 63.3% 2005 10.6% 29.0% 60.4% 20.1% 17.1% 62.8% 2006 9.3% 29.9% 60.8% 18.6% 18.7% 62.7% 2007 8.5% 29.9% 61.7% 15.7% 19.8% 64.5% 2008 8.4% 29.5% 62.1% 17.2% 19.5% 63.3% 2009 9.1% 27.0% 63.9% 16.3% 19.0% 64.7% 2010 10.3% 28.0% 61.8% 19.1% 20.2% 60.7% 2011 9.4% 30.6% 60.0% 17.1% 21.7% 61.2% 2012 8.8% 30.3% 60.9% 17.2% 22.2% 60.6% 2013 7.7% 31.6% 60.7% 14.3% 23.5% 62.2% 2014 7.5% 31.9% 60.7% 13.9% 24.0% 62.2% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 98

İLLER İTİBARİYLE SEKTÖREL GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA (2014) Samsun ili 2014 yılında 24 Milyar 335 Milyon Türk Lirası Gayrisafi Yurtiçi Hasıla değeri ile %1.19 paya sahip ve 16 ncı sırada yer almaktadır. 2014 yılında Samsun ili, 2 Milyar 983 Milyon Türk Lirası Tarım sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla ile %2.21 paya sahip ve 15 nci sırada, 5 Milyar 158 Milyon Türk Lirası Sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla ile %0.89 paya sahip ve 20 nci sırada, 13 Milyar 380 Milyon Türk Lirası Hizmetler sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla ile %1.22 paya sahip ve 14 üncü sırada yer almıştır. Sn İller Tarım Sanayi Hizmetler Sektörler Vergi GSYH Sn İller Tarım Sanayi Hizmetler Sektörler Vergi GSYH Toplamı Sübvansiyon Toplamı Sübvansiyon Türkiye 134.72 576.44 1,097.02 1,808.19 236.28 2,044.47 Türkiye Dağılım 7.5% 31.9% 60.7% 88.4% 11.56% 100.0% 1 İstanbul 0.90 166.40 383.49 550.79 71.97 622.76 40 Isparta 1.47 1.52 4.77 7.76 1.01 8.77 2 Ankara 3.09 49.39 112.89 165.37 21.61 186.98 41 Bolu 1.00 2.52 4.18 7.71 1.01 8.72 3 İzmir 6.10 41.72 64.88 112.70 14.73 127.43 42 Düzce 0.69 3.03 3.80 7.51 0.98 8.50 4 Bursa 3.92 34.15 35.15 73.21 9.57 82.78 43 Tokat 1.61 1.26 4.59 7.46 0.97 8.43 5 Kocaeli 0.67 33.57 31.17 65.42 8.55 73.96 44 Adıyaman 1.02 2.46 3.68 7.16 0.94 8.10 6 Antalya 4.87 9.96 42.69 57.52 7.52 65.04 45 Osmaniye 1.01 2.52 3.53 7.06 0.92 7.98 7 Konya 7.88 10.79 20.19 38.86 5.08 43.93 46 Uşak 0.92 2.84 2.99 6.75 0.88 7.63 8 Adana 4.03 11.96 21.00 36.98 4.83 41.81 47 Rize 1.06 2.06 3.37 6.50 0.85 7.35 9 İçel 4.41 7.37 20.43 32.21 4.21 36.42 48 Kastamonu 1.34 1.49 3.67 6.49 0.85 7.34 10 Gaziantep 1.41 14.56 15.05 31.02 4.05 35.08 49 Aksaray 1.73 1.41 3.04 6.18 0.81 6.99 11 Manisa 6.55 11.54 11.21 29.31 3.83 33.14 50 Yozgat 1.66 1.03 3.40 6.08 0.79 6.88 12 Kayseri 2.18 10.25 14.34 26.77 3.50 30.27 51 Bilecik 0.53 3.17 2.35 6.04 0.79 6.83 13 Tekirdağ 1.65 14.93 9.62 26.20 3.42 29.62 52 Batman 0.71 1.91 3.15 5.76 0.75 6.52 14 Balıkesir 3.65 6.69 12.75 23.09 3.02 26.10 53 Giresun 0.52 1.22 3.92 5.66 0.74 6.40 15 Hatay 2.09 6.78 13.46 22.33 2.92 25.24 54 Yalova 0.27 2.70 2.66 5.63 0.74 6.37 16 Samsun 2.98 5.16 13.38 21.52 2.81 24.34 55 Amasya 1.07 1.07 3.24 5.39 0.70 6.09 Samsun Pay 2.21% 0.89% 1.22% 1.19% 1.19% 1.19% 56 Niğde 1.61 1.23 2.47 5.32 0.69 6.01 Samsun Dağılım 13.9% 24.0% 62.2% 88.3% 11.74% 100.0% 57 Burdur 1.27 1.33 2.71 5.31 0.69 6.00 Samsun Sıra No 15 20 14 16 16 16 58 Şırnak 0.37 0.76 4.06 5.20 0.68 5.87 17 Denizli 3.07 8.11 10.10 21.28 2.78 24.06 59 Karaman 1.84 1.43 1.90 5.17 0.68 5.85 18 Muğla 3.30 3.95 13.82 21.08 2.75 23.83 60 Nevşehir 0.97 0.82 3.01 4.80 0.63 5.43 19 Eskişehir 1.45 8.05 11.04 20.55 2.68 23.23 61 Kırıkkale 0.51 1.59 2.63 4.73 0.62 5.35 20 Sakarya 1.76 8.62 9.55 19.93 2.60 22.53 62 Erzincan 0.64 1.28 2.58 4.50 0.59 5.09 21 Diyarbakır 2.57 4.73 11.05 18.35 2.40 20.75 63 Karabük 0.18 1.72 2.40 4.30 0.56 4.86 22 Aydın 3.27 4.11 10.06 17.44 2.28 19.72 64 Muş 1.21 0.81 2.25 4.27 0.56 4.83 23 Şanlıurfa 4.17 3.46 8.13 15.76 2.06 17.82 65 Ağrı 0.97 0.71 2.46 4.13 0.54 4.67 24 Kahramanmaraş 1.86 6.42 6.82 15.09 1.97 17.06 66 Bitlis 0.64 0.98 1.99 3.60 0.47 4.07 25 Trabzon 1.13 3.87 9.88 14.89 1.95 16.83 67 Kırşehir 0.73 0.85 1.90 3.48 0.45 3.93 26 Çanakkale 2.59 3.81 5.55 11.94 1.56 13.50 68 Siirt 0.58 0.77 2.07 3.42 0.45 3.87 27 Afyon 3.07 2.53 5.79 11.39 1.49 12.88 69 Artvin 0.48 0.88 1.93 3.30 0.43 3.73 28 Erzurum 1.85 1.80 6.80 10.45 1.37 11.81 70 Kars 0.90 0.48 1.90 3.28 0.43 3.71 29 Malatya 0.65 3.03 6.61 10.30 1.35 11.65 71 Çankırı 0.68 0.85 1.62 3.15 0.41 3.56 30 Sivas 1.89 2.51 5.79 10.19 1.33 11.52 72 Sinop 0.65 0.57 1.88 3.10 0.41 3.50 31 Kütahya 1.35 3.46 5.21 10.01 1.31 11.32 73 Bingöl 0.44 0.79 1.79 3.01 0.39 3.40 32 Zonguldak 0.53 3.79 5.47 9.79 1.28 11.07 74 Bartın 0.32 0.85 1.72 2.89 0.38 3.27 33 Van 1.15 2.62 5.68 9.45 1.23 10.68 75 Hakkari 0.35 0.50 1.97 2.83 0.37 3.20 34 Ordu 1.17 2.24 5.96 9.38 1.23 10.61 76 Gümüşhane 0.31 0.64 1.39 2.34 0.31 2.64 35 Mardin 1.85 1.55 5.82 9.22 1.20 10.42 77 Iğdır 0.58 0.24 1.51 2.32 0.30 2.63 36 Elazığ 0.80 2.19 5.53 8.52 1.11 9.63 78 Tunceli 0.23 0.29 1.18 1.70 0.22 1.92 37 Kırklareli 1.28 3.65 3.50 8.43 1.10 9.54 79 Kilis 0.37 0.27 0.92 1.55 0.20 1.76 38 Edirne 1.84 1.84 4.57 8.25 1.08 9.32 80 Ardahan 0.39 0.14 0.72 1.25 0.16 1.42 39 Çorum 1.58 1.79 4.64 8.00 1.05 9.05 81 Bayburt 0.33 0.11 0.65 1.10 0.14 1.24 Kaynak: TÜİK, Sıralama GSYH ya göre yapılmıştır. (xmilyar TL) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 99

YILLAR İTİBARİYLE İLLER BAZINDA GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA Sn İller Yıllar 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2014/2013 Değişim 2014/2004 Değişim Türkiye 577.02 673.70 789.23 880.46 994.78 999.19 1,160.01 1,394.48 1,569.67 1,809.71 2,044.47 12.97% 254.31% 1 İstanbul 173.02 201.32 237.06 266.56 301.39 300.36 343.54 418.86 475.90 552.85 622.76 12.65% 259.94% 2 Ankara 55.55 65.46 77.29 89.04 100.11 101.53 113.05 132.37 144.91 167.66 186.98 11.52% 236.62% 3 İzmir 37.75 43.56 51.68 56.23 62.51 61.57 71.56 86.90 98.05 112.86 127.43 12.91% 237.56% 4 Bursa 22.77 27.03 32.05 35.82 40.26 39.40 45.03 55.38 62.23 72.55 82.78 14.10% 263.53% 5 Kocaeli 16.50 19.99 24.77 28.23 32.62 30.79 37.05 47.94 53.85 64.85 73.96 14.05% 348.21% 6 Antalya 18.76 21.58 25.79 28.92 32.13 32.49 39.76 47.12 50.78 57.62 65.04 12.87% 246.76% 7 Konya 11.88 13.83 15.97 17.76 19.99 20.86 23.19 28.50 31.46 37.57 43.93 16.94% 269.95% 8 Adana 11.61 13.63 15.80 17.63 19.71 20.46 24.32 28.38 32.42 36.95 41.81 13.16% 260.02% 9 İçel 10.36 12.25 14.22 15.87 17.98 18.02 21.18 24.79 28.25 31.56 36.42 15.38% 251.67% 10 Gaziantep 8.55 9.85 11.64 12.62 14.12 14.16 16.77 20.77 23.83 29.56 35.08 18.67% 310.18% 11 Manisa 9.87 11.98 13.81 14.48 16.69 16.78 18.33 21.33 26.31 28.99 33.14 14.31% 235.77% 12 Kayseri 8.38 10.06 11.76 13.07 14.50 14.20 16.58 20.42 23.13 26.99 30.27 12.18% 261.19% 13 Tekirdağ 7.72 8.90 10.22 11.64 13.27 13.18 15.76 19.68 22.14 25.77 29.62 14.95% 283.68% 14 Balıkesir 8.26 9.73 10.96 12.12 14.02 14.60 16.51 19.13 20.97 22.86 26.10 14.17% 215.88% 15 Hatay 6.91 8.21 9.44 10.56 12.01 11.98 14.85 18.12 19.54 22.34 25.24 13.01% 265.28% 16 Samsun 7.04 8.26 9.70 10.49 12.25 12.16 14.21 16.52 19.02 21.56 24.34 12.88% 245.65% Samsun Sıra (16) (16) (16) (17) (15) (15) (16) (17) (16) (16) (16) 17 Denizli 7.70 8.37 9.97 10.64 11.60 11.15 13.19 16.18 18.05 20.89 24.06 15.18% 212.49% 18 Muğla 6.78 8.01 9.60 10.32 11.56 11.81 14.07 16.80 18.62 20.92 23.83 13.89% 251.31% 19 Eskişehir 6.20 7.48 8.89 9.96 11.25 11.28 12.85 15.51 17.65 20.82 23.23 11.56% 274.55% 20 Sakarya 6.10 7.17 8.60 9.40 10.69 10.56 12.20 14.75 16.97 19.71 22.53 14.31% 269.32% 21 Diyarbakır 5.75 6.43 7.61 8.40 9.17 9.62 11.51 13.90 15.92 18.39 20.75 12.87% 261.08% 22 Aydın 6.29 6.99 8.47 8.70 9.78 9.81 11.53 13.55 15.33 17.31 19.72 13.95% 213.46% 23 Şanlıurfa 4.92 5.65 6.49 7.02 7.95 8.14 10.59 12.29 13.85 15.75 17.82 13.14% 262.32% 24 Kahramanmaraş 4.98 5.82 6.09 7.03 8.20 8.63 10.32 11.90 13.17 15.19 17.06 12.31% 242.69% 25 Trabzon 4.67 5.61 6.59 7.28 8.20 8.42 9.81 11.40 12.92 14.78 16.83 13.87% 260.07% 26 Çanakkale 3.97 4.68 5.36 5.98 6.74 6.66 8.24 9.72 10.62 11.74 13.50 15.07% 240.06% 27 Afyon 3.94 4.47 5.17 5.76 6.51 6.66 7.83 8.97 9.90 11.23 12.88 14.68% 227.17% 28 Erzurum 3.48 3.87 4.45 4.96 5.65 6.05 7.19 8.32 9.31 10.55 11.81 11.98% 239.63% 29 Malatya 3.45 4.37 4.62 5.16 5.80 6.07 6.92 8.41 9.41 10.53 11.65 10.65% 237.26% 30 Sivas 3.46 3.90 4.49 4.89 5.61 5.86 7.15 8.58 9.49 10.57 11.52 9.03% 233.11% 31 Kütahya 3.44 4.04 4.66 5.23 6.17 6.11 7.03 8.19 8.91 10.08 11.32 12.37% 229.13% 32 Zonguldak 3.20 3.78 4.41 4.98 5.40 5.30 6.37 7.88 8.51 9.90 11.07 11.88% 245.55% 33 Van 2.61 3.17 3.65 4.12 4.75 4.91 5.86 6.98 8.70 9.85 10.68 8.52% 309.49% 34 Ordu 3.13 4.03 4.63 5.03 5.62 5.49 6.32 7.24 8.35 9.42 10.61 12.58% 239.10% 35 Mardin 2.45 2.86 3.42 3.74 4.20 4.40 5.66 6.70 7.93 9.18 10.42 13.58% 325.65% 36 Elazığ 2.71 3.21 3.78 4.29 4.86 5.02 5.85 6.81 7.76 8.73 9.63 10.34% 255.94% 37 Kırklareli 2.90 3.36 3.82 4.28 4.86 4.94 5.94 6.86 7.72 8.58 9.54 11.16% 228.69% 38 Edirne 2.90 3.35 3.75 4.17 4.79 4.87 5.85 6.61 7.38 8.19 9.32 13.84% 221.09% 39 Çorum 3.13 3.47 3.86 4.20 4.99 5.01 5.94 6.77 7.27 8.12 9.05 11.38% 189.31% 40 Isparta 3.03 3.46 3.95 4.34 4.83 4.97 5.62 6.70 7.12 7.77 8.77 12.93% 189.19% 41 Bolu 2.62 3.08 3.57 3.86 4.38 4.41 5.00 6.01 6.69 7.72 8.72 12.86% 232.05% 42 Düzce 2.20 2.53 3.10 3.47 4.00 3.87 4.53 5.42 6.39 7.27 8.50 16.79% 286.89% 43 Tokat 2.85 3.21 3.65 3.97 4.69 4.84 5.53 6.18 7.07 7.79 8.43 8.21% 196.29% 44 Adıyaman 2.15 2.51 2.90 3.20 3.68 3.63 4.31 5.13 5.67 6.86 8.10 18.03% 275.82% 45 Osmaniye 1.76 2.11 2.41 2.81 3.33 3.40 4.64 5.50 5.98 6.91 7.98 15.54% 352.51% 46 Uşak 2.09 2.33 2.69 2.94 3.51 3.58 4.28 5.29 5.97 6.80 7.63 12.18% 264.34% 47 Rize 2.00 2.34 2.78 3.04 3.39 3.52 4.15 4.83 5.67 6.40 7.35 14.87% 267.44% 48 Kastamonu 2.44 2.62 2.93 3.34 3.77 3.85 4.49 5.32 5.85 6.45 7.34 13.72% 200.56% 49 Aksaray 1.79 2.13 2.42 2.75 3.11 3.29 3.97 4.62 5.04 5.79 6.99 20.66% 290.03% 50 Yozgat 2.50 2.82 3.03 3.31 3.66 3.90 4.62 5.29 5.56 6.25 6.88 10.01% 175.05% 51 Bilecik 1.98 2.42 2.84 3.27 3.60 3.47 3.98 4.73 5.23 6.19 6.83 10.22% 244.55% 52 Batman 1.80 2.11 2.50 2.68 3.18 3.14 4.03 4.88 5.33 5.91 6.52 10.25% 262.73% 53 Giresun 1.93 2.51 2.83 3.00 3.58 3.52 4.08 4.62 5.20 5.74 6.40 11.43% 231.82% 54 Yalova 1.39 1.61 1.96 2.26 2.59 2.77 3.17 4.08 4.48 5.28 6.37 20.55% 359.00% 55 Amasya 2.02 2.33 2.59 2.75 3.31 3.46 3.90 4.53 5.03 5.69 6.09 7.05% 201.41% 56 Niğde 1.80 2.06 2.25 2.53 2.80 2.94 3.46 4.21 4.65 5.16 6.01 16.44% 233.48% 57 Burdur 1.99 2.29 2.63 2.88 3.24 3.32 3.91 4.41 4.78 5.30 6.00 13.32% 201.91% 58 Şırnak 1.40 1.59 1.88 2.14 2.40 2.60 3.02 3.67 4.53 5.34 5.87 10.00% 318.61% 59 Karaman 1.70 2.00 2.10 2.51 2.85 2.93 2.87 3.50 4.29 5.25 5.85 11.45% 243.31% 60 Nevşehir 1.81 1.91 2.10 2.34 2.62 2.69 3.35 3.95 4.16 4.78 5.43 13.54% 200.31% 61 Kırıkkale 1.57 1.93 2.25 2.41 2.80 2.79 3.29 4.10 4.41 5.02 5.35 6.43% 241.13% 62 Erzincan 1.41 1.59 1.85 2.08 2.39 2.53 3.03 3.68 4.28 4.70 5.09 8.34% 260.66% 63 Karabük 1.28 1.48 1.79 1.99 2.27 2.19 2.60 3.32 3.56 4.25 4.86 14.44% 280.78% 64 Muş 1.35 1.61 1.79 1.94 2.19 2.35 2.92 3.49 4.09 4.52 4.83 6.94% 258.33% 65 Ağrı 1.45 1.67 1.78 1.94 2.09 2.25 3.07 3.35 3.92 4.32 4.67 8.10% 221.56% 66 Bitlis 0.97 1.14 1.34 1.54 1.71 1.73 2.05 2.54 3.06 3.69 4.07 10.37% 318.79% 67 Kırşehir 1.23 1.49 1.60 1.74 1.94 2.08 2.60 3.05 3.24 3.58 3.93 9.91% 218.51% 68 Siirt 0.84 1.03 1.21 1.32 1.54 1.78 2.17 2.64 3.06 3.50 3.87 10.68% 359.81% 69 Artvin 1.11 1.30 1.59 1.77 2.05 1.98 2.35 2.64 3.00 3.35 3.73 11.20% 237.05% 70 Kars 1.20 1.29 1.52 1.67 1.81 1.94 2.38 2.73 3.14 3.30 3.71 12.40% 209.11% 71 Çankırı 1.12 1.25 1.37 1.51 1.75 1.83 2.09 2.46 2.76 3.20 3.56 11.40% 218.82% 72 Sinop 1.14 1.26 1.42 1.57 1.78 1.83 2.17 2.61 2.92 3.30 3.50 6.32% 206.45% 73 Bingöl 0.81 0.98 1.09 1.26 1.44 1.51 1.82 2.19 2.59 2.99 3.40 13.99% 320.09% 74 Bartın 0.98 1.13 1.27 1.40 1.55 1.58 1.85 2.25 2.59 2.94 3.27 11.08% 235.27% 75 Hakkari 0.89 1.02 1.19 1.37 1.53 1.57 1.79 2.07 2.53 2.87 3.20 11.42% 260.72% 76 Gümüşhane 0.72 0.82 0.95 1.08 1.21 1.25 1.48 1.81 2.02 2.33 2.64 13.52% 268.07% 77 Iğdır 0.75 0.93 1.12 1.19 1.37 1.42 1.61 1.85 2.26 2.42 2.63 8.42% 247.96% 78 Tunceli 0.54 0.62 0.70 0.79 0.88 0.95 1.13 1.28 1.50 1.71 1.92 11.89% 253.69% 79 Kilis 0.47 0.62 0.67 0.76 0.79 0.89 1.08 1.08 1.25 1.65 1.76 6.76% 276.82% 80 Ardahan 0.48 0.48 0.58 0.66 0.72 0.76 1.01 1.11 1.31 1.34 1.42 5.82% 192.64% 81 Bayburt 0.36 0.39 0.45 0.51 0.54 0.59 0.73 0.82 1.00 1.12 1.24 10.88% 248.34% Kaynak: TÜİK, Sıralama 2014 yılına göre yapılmıştır. (xmilyar TL) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 100

KİŞİ BAŞINA GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA Türkiye nin kişi başına gayrisafi yurtiçi hasılası 2004 yılında 5 Bin 961 ABD doları iken 2014 yılında 12 Bin 112 ABD doları olarak hesaplanmıştır. Samsun ilinin kişi başına gayri safi yurtiçi hasılası 2004 yılında 4 Bin 61 ABD doları iken 2014 yılında 8 Bin 790 ABD doları olarak hesaplanmıştır. 2004-2014 döneminde Türkiye nin kişi başına gayrisafi yurtiçi hasılası dolar bazında %103.2 oranında artarken Samsun ilinde %116.5 oranında artmıştır. 2014 yılında bir önceki yıla göre Türkiye nin kişi başına gayrisafi yurtiçi hasılası dolar bazında %2.9 oranında azalırken Samsun ilinde %2.4 oranında azalmıştır. Samsun ili kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla bakımından çok gerilerde yer almaktadır. Samsun, 2014 yılında kişi başı gayri safi yurtiçi hasılası bakımından 38 inci sırada yer almıştır. Samsun ilinin 2014 yılı kişi başı gayri safi yurtiçi hasılası Türkiye ortalamasının %72.6 sı kadardır. Yıllar Türkiye Samsun Samsun/Türkiye Oranı Samsun Sıra ($) (TL) ($) (TL) 2004 5,961 8,536 4,061 5,815 68.1% 44. 2005 7,304 9,844 5,040 6,793 69.0% 42. 2006 7,906 11,389 5,513 7,943 69.7% 39. 2007 9,656 12,550 6,582 8,554 68.2% 40. 2008 10,931 14,001 7,770 9,952 71.1% 40. 2009 8,980 13,870 6,342 9,796 70.6% 41. 2010 10,560 15,860 7,562 11,357 71.6% 44. 2011 11,205 18,788 7,870 13,195 70.2% 45. 2012 11,588 20,880 8,435 15,199 72.8% 41. 2013 12,480 23,766 9,008 17,154 72.2% 39. 2014 12,112 26,489 8,790 19,224 72.6% 38. 2014/2013 Değişim (%) -2.9% 11.5% -2.4% 12.1% 2014/2004 Değişim (%) 103.2% 210.3% 116.5% 230.6% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 101

BÖLGELERE GÖRE KİŞİ BAŞINA GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA Samsun ilinin de içinde yeraldığı TR83 bölgesi (Samsun-Tokat-Çorum-Amasya) 2014 yılında 8 Bin 66 ABD doları kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla ile 26 bölge içinde 18 inci sırada yer almıştır. 2004-2014 döneminde TR83 bölgesinde kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla %110.07 oranında artarken Türkiye ortalaması %103.20 oranında artmıştır. 2014 yılında bir önceki yıla göre TR83 bölgesinde kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla %3.34 oranında azalırken Türkiye ortalaması %2.95 oranında azalmıştır. Sn Bölge 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2014/2013 2014/2004 1 İstanbul 10,235 12,428 13,444 16,457 18,622 15,185 17,480 18,587 19,223 20,726 19,957-3.71% 94.99% 2 Ankara 9,302 11,420 12,368 15,486 17,338 14,289 15,978 16,340 16,318 17,590 16,772-4.65% 80.30% 3 Kocaeli,Sakarya,Düzce,Bolu,Yalova 7,089 8,807 9,858 12,039 13,701 10,720 12,811 14,217 14,658 16,134 15,753-2.36% 122.22% 4 İzmir 7,359 8,912 9,770 11,641 12,954 10,403 12,190 13,098 13,654 14,695 14,257-2.98% 93.73% 5 Bursa, Eskişehir, Bilecik 6,799 8,477 9,249 11,293 12,634 10,087 11,595 12,473 12,906 14,071 13,651-2.99% 100.78% 6 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli 6,876 8,285 8,687 10,691 12,090 9,875 12,098 12,792 13,071 13,932 13,582-2.51% 97.52% 7 Antalya, Isparta, Burdur 7,308 8,724 9,448 11,430 12,616 10,341 12,435 12,884 12,720 13,265 12,735-3.99% 74.26% Türkiye 5,961 7,304 7,906 9,656 10,931 8,980 10,560 11,205 11,588 12,480 12,112-2.95% 103.20% 8 Balıkesir, Çanakkale 5,489 6,823 7,175 8,763 10,136 8,543 10,111 10,484 10,641 10,947 10,761-1.70% 96.04% 9 Aydın, Denizli, Muğla 5,809 6,848 7,581 8,770 9,711 7,884 9,483 10,057 10,328 10,971 10,723-2.27% 84.59% 10 Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak 4,633 5,795 6,240 7,440 8,772 7,328 8,391 8,780 9,598 10,076 9,934-1.41% 114.40% 11 Konya, Karaman 4,479 5,498 5,821 7,166 8,131 6,962 7,759 8,446 8,701 9,765 9,756-0.09% 117.81% 12 Kayseri, Sivas, Yozgat 4,420 5,474 5,862 7,142 8,076 6,705 8,067 8,703 9,018 9,757 9,388-3.79% 112.42% 13 Adana, Mersin 4,404 5,460 5,867 7,188 8,139 6,794 8,147 8,446 8,878 9,390 9,234-1.66% 109.68% 14 Kastamonu, Çankırı, Sinop 4,535 5,243 5,442 6,756 7,762 6,556 7,825 8,350 8,610 9,012 8,666-3.84% 91.06% 15 Zonguldak, Karabük, Bartın 3,754 4,666 5,108 6,330 7,060 5,734 6,987 7,813 7,975 8,793 8,607-2.12% 129.24% 16 Trabzon,Ordu,Giresun,Rize,Artvin,Gümüşhane 3,848 4,994 5,429 6,564 7,518 6,217 7,444 7,717 8,155 8,656 8,493-1.88% 120.70% 17 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir 3,897 4,790 4,994 6,121 6,967 5,958 7,398 7,944 7,959 8,488 8,395-1.09% 115.42% 18 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 3,840 4,690 5,032 6,036 7,234 6,042 7,188 7,431 7,840 8,345 8,066-3.34% 110.07% 19 Gaziantep, Adıyaman, Kilis 3,694 4,468 4,811 5,696 6,336 5,163 6,174 6,585 6,841 7,855 7,923 0.86% 114.47% 20 Erzurum, Erzincan, Bayburt 3,390 4,025 4,345 5,396 6,268 5,591 6,842 7,142 7,547 8,053 7,790-3.27% 129.77% 21 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 3,487 4,333 4,455 5,553 6,392 5,301 6,656 7,039 7,094 7,631 7,426-2.68% 112.94% 22 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli 3,358 4,333 4,471 5,551 6,290 5,397 6,436 6,780 7,070 7,499 7,214-3.80% 114.83% 23 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt 2,466 3,024 3,313 3,974 4,542 3,921 5,012 5,278 5,589 5,980 5,714-4.45% 131.72% 24 Şanlıurfa, Diyarbakır 2,687 3,167 3,387 4,018 4,417 3,711 4,656 4,821 4,975 5,301 5,120-3.42% 90.58% 25 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan 2,382 2,839 3,048 3,687 4,107 3,620 4,726 4,708 5,100 5,199 4,975-4.31% 108.88% 26 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 2,139 2,684 2,858 3,538 4,021 3,415 4,167 4,421 4,941 5,265 4,959-5.82% 131.83% Kaynak: TÜİK, Sıralama 2014 yılına göre yapılmıştır. ($) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 102

TR83 BÖLGESİ (SAMSUN, TOKAT, ÇORUM, AMASYA) SEKTÖRLERE GÖRE GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA Samsun ilinin de içinde bulunduğu TR83 bölgesinin (Samsun, Tokat, Çorum, Amasya) Gayri Safi Yurtiçi Hasılası 2004 yılında 15 Milyar 34 Milyon Türk Lirası iken 2014 yılında 47 Milyar 905 Milyon Türk Lirası olarak gerçekleşmiştir. 2004-2014 döneminde Türkiye nin Gayri Safi Yurtiçi Hasılası %254.3 olanında artarken TR83 Bölgesinin %218.6 oranında artmıştır. TR83 bölgesinin (Samsun, Tokat, Çorum, Amasya) Gayri Safi Yurtiçi Hasıla payı 2004 yılında %2.61 iken 2014 yılında %2.34 olarak gerçekleşmiş, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Tarım payı 2004 yılında %6.27 iken 2014 yılında %5.37 olarak gerçekleşmiş, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Sanayi payı 2004 yılında %1.34 iken 2014 yılında %1.61 olarak gerçekleşmiş, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Hizmetler payı 2004 yılında %2.55 iken 2014 yılında %2.36 olarak gerçekleşmiştir. Yıl Bölge Tarım Sanayi Hizmetler Sektörler toplamı Vergi-sübvansiyon GSYH 2004 54,365,145 145,005,909 304,887,404 504,258,457 72,765,040 577,023,497 2005 62,349,598 170,459,652 355,501,121 588,310,371 85,392,571 673,702,943 2006 64,415,593 206,057,740 419,780,984 690,254,317 98,973,238 789,227,555 2007 66,197,107 232,941,255 481,118,335 780,256,698 100,204,181 880,460,879 2008 74,451,345 260,996,668 550,190,966 885,638,980 109,143,879 994,782,858 2009 Türkiye 81,234,274 240,365,442 569,482,714 891,082,431 108,109,417 999,191,848 2010 104,703,635 285,383,871 629,823,047 1,019,910,553 140,103,425 1,160,013,978 2011 114,838,169 375,613,697 736,243,999 1,226,695,865 167,781,301 1,394,477,166 2012 121,692,893 420,266,164 843,453,712 1,385,412,768 184,259,347 1,569,672,115 2013 121,709,079 501,220,607 962,395,396 1,585,325,082 224,388,005 1,809,713,087 2014 134,724,745 576,440,635 1,097,024,575 1,808,189,955 236,275,921 2,044,465,876 2014/2013 % 10.7% 15.0% 14.0% 14.1% 5.3% 13.0% 2014/2004 % 147.8% 297.5% 259.8% 258.6% 224.7% 254.3% 2004 3,407,968 1,948,803 7,781,641 13,138,412 1,895,887 15,034,299 2005 3,755,462 2,387,284 8,944,024 15,086,770 2,189,827 17,276,597 2006 3,816,221 2,995,736 10,508,249 17,320,206 2,483,486 19,803,692 2007 TR83 3,734,728 3,455,498 11,788,263 18,978,490 2,437,306 21,415,795 2008 [Samsun, 4,843,827 4,052,676 13,576,551 22,473,054 2,769,522 25,242,575 2009 Tokat, 4,996,239 3,816,953 13,904,300 22,717,492 2,756,170 25,473,662 2010 Çorum, 6,425,020 4,600,427 14,984,033 26,009,480 3,572,879 29,582,359 2011 Amasya] 6,824,832 5,718,968 17,367,134 29,910,934 4,091,067 34,002,002 2012 7,310,251 6,742,976 19,833,322 33,886,549 4,506,898 38,393,446 2013 7,083,602 8,021,750 22,706,048 37,811,399 5,351,851 43,163,250 2014 7,237,838 9,280,293 25,850,721 42,368,852 5,536,332 47,905,183 2014/2013 % 2.2% 15.7% 13.8% 12.1% 3.4% 11.0% 2014/2004 % 112.4% 376.2% 232.2% 222.5% 192.0% 218.6% 2004 6.27% 1.34% 2.55% 2.61% 2.61% 2.61% 2005 6.02% 1.40% 2.52% 2.56% 2.56% 2.56% 2006 5.92% 1.45% 2.50% 2.51% 2.51% 2.51% 2007 TR83 5.64% 1.48% 2.45% 2.43% 2.43% 2.43% [Samsun, 2008 6.51% 1.55% 2.47% 2.54% 2.54% 2.54% Tokat, 2009 6.15% 1.59% 2.44% 2.55% 2.55% 2.55% Çorum, 2010 6.14% 1.61% 2.38% 2.55% 2.55% 2.55% Amasya] 2011 Pay % 5.94% 1.52% 2.36% 2.44% 2.44% 2.44% 2012 6.01% 1.60% 2.35% 2.45% 2.45% 2.45% 2013 5.82% 1.60% 2.36% 2.39% 2.39% 2.39% 2014 5.37% 1.61% 2.36% 2.34% 2.34% 2.34% Kaynak: TÜİK, (xbin TL) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 103

(1987-2001) DÖNEMİ GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA Samsun ilinin 1987 yılında 1 Milyar 393 Milyon ABD doları olan gayrisafi yurtiçi hasılası, 2001 yılında 2 Milyar 22 Milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Samsun un gayrı safi yurtiçi hasıla payının 1987-2001 yılları arasında sürekli düşüş gösterdiği görülmektedir. Samsun un gayrı safi yurtiçi hasılası payı 1987 yılında %1.63 iken 2001 yılında %1.37 ye kadar gerilemiştir. 1987-2001 döneminde gayrisafi yurtiçi hasıla Türkiye de %72 oranında artarken Samsun da %45 oranında artmıştır. Samsun 2001 yılı gayrisafi yurtiçi hasıla değeri ile 15 inci sırada yer almıştır. İller 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2001/1987 Türkiye 85,638 90,495 106,123 149,195 149,156 156,656 177,332 131,639 168,080 181,077 188,735 201,561 183,214 198,389 147,285 72% Samsun 1,393 1,510 1,713 2,295 2,201 2,400 2,642 1,820 2,407 2,716 2,717 2,918 2,675 2,797 2,022 45% Samsun % 1.63% 1.67% 1.61% 1.54% 1.48% 1.53% 1.49% 1.38% 1.43% 1.50% 1.44% 1.45% 1.46% 1.41% 1.37% Kaynak: TÜİK, [Cari Fiyatlarla, Milyon $] (1987-2001) DÖNEMİ KİŞİ BAŞINA GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA Samsun ilinin 1987 yılında Bin 239 ABD doları olan kişi başına gayrı safi yurtiçi hasılası, 2001 yılında Bin 680 ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Samsun un kişi başına gayrı safi yurt içi hasılası Türkiye ortalamasının altında seyretmektedir. 1987-2001 döneminde kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla Türkiye de %32 oranında artarken Samsun da %36 oranında artmıştır. Samsun 2001 yılında kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla değeri ile 37 nci sırada yer almıştır. İller 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2001/1987 Türkiye 1,629 1,685 1,933 2,655 2,603 2,682 2,981 2,173 2,727 2,888 3,021 3,176 2,847 2,941 2,146 32% Samsun 1,239 1,331 1,496 1,983 1,890 2,048 2,243 1,538 2,026 2,277 2,353 2,531 2,328 2,325 1,680 36% Samsun (%) 76.1% 79.0% 77.4% 74.7% 72.6% 76.4% 75.3% 70.8% 74.3% 78.8% 77.9% 79.7% 81.8% 79.1% 78.3% Kaynak: TÜİK, [Cari Fiyatlarla, $] İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 104

GELİŞMİŞLİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 105

İLLERİN SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK SIRALAMASI Samsun, İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması 1996 raporuna göre 76 il arasında 35 inci sırada, 2003 raporuna göre 81 il arasında 32 nci sırada, 2011 raporuna göre 81 il arasında 33 üncü sırada yer almıştır. Samsun ilinin sosyoekonomik gelişmişlik sırasının potansiyelini yansıtmasığını söyleyebiliriz. Rapor Yılı Samsun Gelişmişlik Sırası Toplam İl Sayısı 1996 35 76 2003 32 81 2011 33 81 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK 1996 Samsun ili, 1996 yılı Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Araştırması raporuna göre -0.04224 endeks değeri ile 76 il içinden 35 nci sırada yer almıştır. 1996 yılı Sosyo-ekonomik Gelişmişlik çalışmasında ilk sıralarda İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Bursa, Eskişehir, Antalya, Tekirdağ, Adana, Mersin illeri, son sıralarda ise Muş, Şırnak, Ağrı, Bingöl, Ardahan, Bitlis, Hakkari, Iğdır, Siirt, Van illeri yer almıştır. İller Sıra Endeks İller Sıra Endeks İller Sıra Endeks Bartın 51-0,47216 İstanbul 1 487,902 Hatay 26 0,18956 Tokat 52-0,48133 Ankara 2 332,447 Sakarya 27 0,15478 Çankırı 53-0,50692 İzmir 3 270,798 Bolu 28 0,14719 Sinop 54-0,51253 Kocaeli 4 174,564 Burdur 29 0,14500 Ordu 55-0,53569 Bursa 5 156,168 Kırıkkale 30 0,14106 Erzurum 56-0,55065 Eskişehir 6 101,024 Kütahya 31 0,09340 Diyarbakır 57-0,61446 Antalya 7 0,97902 Nevşehir 32 0,00639 Yozgat 58-0,63939 Tekirdağ 8 0,91211 Elazığ 33-0,02459 Şanlıurfa 59-0,65759 Adana 9 0,82500 Trabzon 34-0,03480 Tunceli 60-0,69492 Mersin 10 0,69205 Samsun 35-0,04224 Adıyaman 61-0,75285 Muğla 11 0,62590 Kırşehir 36-0,11653 Kars 62-0,75467 Aydın 12 0,57221 Rize 37-0,12227 Gümüşhane 63-0,78338 Balıkesir 13 0,56650 Malatya 38-0,17955 Bayburt 64-0,79858 Kırklareli 14 0,55447 Amasya 39-0,19395 Batman 65-0,86940 Kayseri 15 0,53059 Karaman 40-0,22525 Mardin 66-0,91608 Denizli 16 0,50147 Afyon 41-0,22811 Van 67-0,95546 Bilecik 17 0,47494 Niğde 42-0,28038 Siirt 68-0,97085 Edirne 18 0,40802 Kastamonu 43-0,33197 Iğdır 69-0,98002 Zonguldak 19 0,36227 Çorum 44-0,33826 Hakkari 70-105,363 Çanakkale 20 0,35158 Giresun 45-0,34213 Bitlis 71-105,695 Isparta 21 0,33742 Artvin 46-0,36154 Ardahan 72-105,751 Manisa 22 0,30847 Erzincan 47-0,36908 Bingöl 73-106,075 Uşak 23 0,24961 Sivas 48-0,40802 Ağrı 74-113,453 Konya 24 0,22007 Aksaray 49-0,44924 Şırnak 75-122,452 Gaziantep 25 0,19995 K.Maraş 50-0,45069 Muş 76-124,467 Kaynak: DPT İllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (1996), (76 il) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 106

SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK 2003 Samsun ili, Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan İllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003) raporuna göre ise 0.08791 gelişmişlik endeks değeri ile 81 il arasında 32 inci sırada yer almıştır. 2003 raporuna göre ilk sıralarda İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Bursa, Eskişehir, Tekirdağ, Adana, Yalova, Antalya illeri, son sıralarda ise Muş, Ağrı, Bitlis, Şırnak, Hakkari, Bingöl, Van, Ardahan, Siirt, Mardin illeri yer almıştır. İller Sıra Endeks İller Sıra Endeks İller Sıra Endeks İller Sıra Endeks Tokat 61-0.5901 İstanbul 1 4.80772 Zonguldak 21 0.44906 Malatya 41-0.22627 Ordu 62-0.64489 Ankara 2 3.31483 Aydın 22 0.42025 Kırşehir 42-0.2287 Diyarbakır 63-0.66993 İzmir 3 2.5241 Sakarya 23 0.40404 Artvin 43-0.26018 Yozgat 64-0.71652 Kocaeli 4 1.94329 Çanakkale 24 0.36924 Afyon 44-0.27246 Adıyaman 65-0.77647 Bursa 5 1.6789 Manisa 25 0.34165 Düzce 45-0.27995 Bayburt 66-0.80176 Eskişehir 6 1.10368 Konya 26 0.25254 Çorum 46-0.32761 Kars 67-0.81944 Tekirdağ 7 1.05893 Karabük 27 0.21332 Osmaniye 47-0.33321 Şanlıurfa 68-0.83158 Adana 8 0.94901 İsparta 28 0.21187 K.Maraş 48-0.34968 İğdır 69-0.89089 Yalova 9 0.93541 Hatay 29 0.19613 Niğde 49-0.35582 Batman 70-0.90456 Antalya 10 0.9148 Uşak 30 0.16867 Giresun 50-0.36696 Gümüşhane 71-0.92501 Kırklareli 11 0.86287 Burdur 31 0.14395 Kastamonu 51-0.37558 Mardin 72-0.98944 Denizli 12 0.71624 Samsun 32 0.08791 Tunceli 52-0.40003 Siirt 73-1.00644 Muğla 13 0.71238 Kırıkkale 33 0.05851 Sivas 53-0.40597 Ardahan 74-1.07318 Bolu 14 0.6086 Nevşehir 34-0.07483 Kilis 54-0.41175 Van 75-1.09297 Balıkesir 15 0.5654 Karaman 35-0.09852 Bartın 55-0.4155 Bingöl 76-1.12469 Edirne 16 0.56234 Elazığ 36-0.10131 Aksaray 56-0.45183 Hakkari 77-1.13956 Mersin 17 0.51934 Rize 37-0.1784 Sinop 57-0.48518 Şırnak 78-1.13979 Bilecik 18 0.50429 Trabzon 38-0.18582 Erzincan 58-0.49288 Bitlis 79-1.15736 Kayseri 19 0.47748 Amasya 39-0.18591 Çankırı 59-0.51917 Ağrı 80-1.28116 Gaziantep 20 0.46175 Kütahya 40-0.20684 Erzurum 60-0.53286 Muş 81-1.43956 Kaynak: DPT İllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003) (81 İl) SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK 2011 Kalkınma Bakanlığı, en son 2003 yılında yayımlanan ''İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması'nı (SEGE) 2011 yılı için güncellemiştir. Yeni teşvik sistemine dayanak teşkil eden SEGE 2011'de, daha önce İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Bursa, Eskişehir, Tekirdağ ve Antalya ile birlikte ilk 10'da yer alan Yalova ve Adana'nın yerini Denizli ile Muğla aldı. 2003 yılında yapılan çalışmada oluşturulan sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında 10'uncu sırada yer alan Antalya 5'inci sıraya yükselirken, 5'inci sıradaki Bursa 6'ıncı sıraya geriledi. Daha önce 8'inci sırada yer alan Adana 16'ıncı, 9'uncu sırada yer alan Yalova da 13'üncü sıraya düştü. 2003 yılı SEGE çalışmasında 32 inci sırada yer alan Samsun, 2011 Yılı sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi çalışmasında 81 il arasında bir sıra gerileyerek 33 üncü sırada yer almıştır. İller Sırası İller Sırası İller Sırası İller Sırası Ordu 61 İstanbul 1 Isparta 21 Kırıkkale 41 Gümüşhane 62 Ankara 2 Balıkesir 22 Malatya 42 Kilis 63 İzmir 3 Manisa 23 Afyon 43 Bayburt 64 Kocaeli 4 Mersin 24 Artvin 44 Yozgat 65 Antalya 5 Uşak 25 Erzincan 45 Adıyaman 66 Bursa 6 Burdur 26 Hatay 46 Diyarbakır 67 Eskişehir 7 Bilecik 27 Kastamonu 47 Kars 68 Muğla 8 Karabük 28 Bartın 48 Iğdır 69 Tekirdağ 9 Zonguldak 29 Sivas 49 Batman 70 Denizli 10 Gaziantep 30 Çorum 50 Ardahan 71 Bolu 11 Trabzon 31 Sinop 51 Bingöl 72 Edirne 12 Karaman 32 Giresun 52 Şanlıurfa 73 Yalova 13 Samsun 33 Osmaniye 53 Mardin 74 Çanakkale 14 Rize 34 Çankırı 54 Van 75 Kırklareli 15 Düzce 35 Aksaray 55 Bitlis 76 Adana 16 Nevşehir 36 Niğde 56 Siirt 77 Kayseri 17 Amasya 37 Tokat 57 Şırnak 78 Sakarya 18 Kütahya 38 Tunceli 58 Ağrı 79 Aydın 19 Elazığ 39 Erzurum 59 Hakkari 80 Konya 20 Kırşehir 40 Kahramanmaraş 60 Muş 81 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 107

SAMSUN İLİ GELİŞMİŞLİK PERFORMANSI (2003) Samsun, Devlet Planlama Teşkilatının hazırlamış olduğu İllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003) raporuna göre Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasında (81 il içinde) (artı) +0.08791 olan endeks değeri ile 32 inci sırada yer almaktadır. Sn Değişken Yıl Birim Samsun Karadeniz Bölgesi Türkiye Samsun Sıra DEMOGRAFİK GÖSTERGELER 1 Toplam Nüfus 2000 Kişi 1.209.137 8.439.213 67.803.927 14 2 Şehirleşme Oranı 2000 Yüzde 52,54 49,03 64,90 50 3 Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı 1990-2000 Binde 4,04 3,65 18,28 62 4 Nüfus Yoğunluğu 2000 Kişi/Km2 133,12 73 88 14 5 Doğurganlık Hızı 2000 Çocuk Sayısı 2.55 2,39 2,53 39 6 Ortalama Hanehalkı Büyüklüğü 2000 Kişi 4,81 4,87 4,50 41 İSTİHDAM GÖSTERGELERİ 7 Tarım İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 63,37 66,10 48,38 37 8 Sanayi İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 6,86 7,29 13,35 40 9 Ticaret İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 7,87 5,97 9,67 20 10 Mali Kurumlar İşkolunda Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 1,67 1,45 3,11 29 11 Ücretli Çalışanların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 28,94 27,48 43,52 49 12 Ücretli Çalışan Kadınların Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 5,50 4,44 8,81 29 13 İşverenlerin Toplam İstihdama Oranı 2000 Yüzde 1,98 1,46 2,61 21 EĞİTİM GÖSTERGELERİ 14 Okur Yazar Nüfus Oranı 2000 Yüzde 86,21 85,82 87,30 47 15 Okur Yazar Kadın Nüfusun Toplam Kadın Nüfusuna Oranı 2000 Yüzde 79,52 78,49 80,62 40 16 Üniversite Bitirenlerin Okul Bitirenlere Oranı 2000 Yüzde 6,51 5,92 8,42 31 17 İlköğretim Okullaşma Oranı 2000-2001 Yüzde 107,27 87,39 98,01 15 18 Liseler Okullaşma Oranı 2000-2001 Yüzde 39,37 31,70 36,92 26 19 Meslek Liseleri Okullaşma Oranı 2000-2001 Yüzde 21,79 23,04 20,49 35 SAĞLIK GÖSTERGELERİ 20 Bebek Ölüm Oranı 2000 Binde 48,00 42,33 43,00 19 21 Onbin Kişiye Düşen Hekim Sayısı 2000 Kişi 14 9 13 9 22 Onbin Kişiye Düşen Diş Hekimi Sayısı 2000 Kişi 1 1 2 34 23 Onbin Kişiye Düşen Eczane Sayısı 2000 Adet 3 2 3 24 24 Onbin Kişiye Düşen Hastane Yatağı Sayısı 2000 Hastane Yatağı 27 24 23 15 SANAYİ GÖSTERGELERİ 25 Organize Sanayi Bölgesi Parsel Sayısı 2000 Parsel 258 1.561 28.726 21 26 Küçük Sanayi Sitesi İşyeri Sayısı 2000 Adet 2.322 12.732 81.302 9 27 İmalat Sanayi İşyeri Sayısı 2000 Adet 96 761 11.118 18 28 İmalat Sanayi Yıllık Çalışanlar Ortalama Sayısı 2000 Kişi 8.340 80.118 1.130.488 23 29 İmalat Sanayii Kurulu Güç Kapasite Miktarı 2000 Beygir Gücü 154.069 1.786.457 13.478.078 21 30 Fert Başına İmalat Sanayi Elektrik Tüketimi 2000 Kws 310 371 550 31 31 Fert Başına İmalat Sanayi Katma Değeri 2000 Milyon TL. 83 128 350 45 TARIM GÖSTERGELERİ 32 Kırsal Nüfus Başına Tarımsal Üretim Değeri 2000 Milyon TL. 1.241 955 1.124 31 33 Tarımsal Üretim Değerinin Türkiye İçindeki Payı 2000 Yüzde 2,66 15,35 100,00 9 İNŞAAT GÖSTERGELERİ 34 Daire Sayısı 2000 Adet 255.042 1.602.619 16.235.830 16 35 Borulu Su Tesisatı Bulunan Daire Oranı 2000 Yüzde 99 95 97 10 MALİ GÖSTERGELER 36 Gayri Safi Yurt İçi Hasıla İçindeki Payı 2000 Yüzde 1,41 9,46 100,00 14 37 Fert Başına Gayri Safi Yurt İçi Hasıla 2000 Milyon TL. 1.452 1.396 1.837 34 38 Banka Şube Sayısı 2000 Adet 95 749 7786 16 39 Fert Başına Banka Mevduatı 2000 Milyon TL. 358 320 939 32 40 Toplam Banka Mevduatı İçindeki Payı 2000 Yüzde 0,68 4,24 100,00 17 41 Toplam Banka Kredileri İçindeki Payı 2000 Yüzde 0,69 7,24 100,00 13 42 Kırsal Nüfus Başına Tarımsal Kredi Miktarı 2000 Milyon TL. 100 244 138 27 43 Fert Başına Sınai, Ticari Ve Turizm Kredileri Miktarı 2000 Milyon TL. 124 132 392 24 44 Fert Başına Belediye Giderleri 2000 Milyon TL. 72 55 82 21 45 Fert Başına Genel Bütçe Gelirleri 2000 Milyon TL. 155 111 464 21 46 Fert Başına Gelir Ve Kurumlar Vergisi Miktarı 2000 Milyon TL. 64 53 165 27 47 Fert Başına Kamu Yatırımları Miktarı 1995-2000 Milyon TL. 305 244 248 20 48 Fert Başına Teşvik Belgeli Yatırım Tutarı 1995-2000 Milyon TL. 576 924 2.668 56 49 Fert Başına İhracat Miktarı 1995-2000 ABD Doları 406 662 2.249 29 50 Fert Başına İthalat Miktarı 1995-2000 ABD Doları 1.522 809 3.967 17 ALTYAPI GÖSTERGELERİ 51 Kırsal Yerleşmelerde Asfalt Yol Oranı 2000 Yüzde 28,76 25,59 45,23 60 52 Yeterli İçme Suyu Götürülen Nüfus Oranı 2000 Yüzde 78,41 83,73 84,98 59 53 TCK Asfalt Yol Oranı 2000 Yüzde 95,89 89,90 91,28 34 DİĞER GÖSTERGELER 54 Onbin Kişiye Düşen Özel Otomobil Sayısı 2000 Adet 527 435 652 29 55 Onbin Kişiye Düşen Motorlu Kara Taşıtı Sayısı 2000 Adet 899 755 1.056 34 56 Fert Başına Elektrik Tüketim Miktarı 2000 Mws 1 1 1 41 57 Fert Başına Telefon Kontür Değeri 2000 Adet 1.448 1.223 1.852 27 58 Yeşil Kartlı Kişi Oranı 2000 Yüzde 32 24 15 6 Kaynak: DPT İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması 2003 İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 108

KAMU YATIRIMLARI İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 109

KAMU YATIRIMLARI Kamu yatırımları, yatırım ortamının iyileştirilmesi, yatırımların ve istihdamın artırılması, şehrin sosyoekonomik durumunun iyileşmesi için büyük önem arz etmektedir. 2005-2010 döneminde Samsun un toplam kamu yatırımlarından almış olduğu payda önceki yıllara göre önemli bir artış olmakla birlikte 2010 yılından sonra kamu yatırım payında gerileme mevcuttur. 2015 yılında 301 Miyon 463 Bin TL kamu yatırımı alan Samsun ili, 2016 yılı programında bir önceki yıla göre %35.3 oranında artışla 408 milyon 19 bin TL kamu yatırımı almıştır. Aynı dönemde Türkiye de toplam kamu yatırımları %23.1 oranında artmıştır. Samsun kamu yatırımlarında; 2007 yılında %1.03 pay ile 14 üncü sırada, 2008 yılında %1.36 pay ile 6 ncı sırada, 2009 yılında %1.36 pay ile 8 inci sırada, 2010 yılında %1.15 pay ile 8 inci sırada, 2011 yılında %0.65 pay ile 21 inci sırada, 2012 yılında %0.59 pay ile 24 üncü sırada, 2013 yılında %0.61 pay ile 24 üncü sırada, 2014 yılında %0.53 pay ile 34 üncü sırada, 2015 yılında %0.48 pay ile 34 üncü sırada, 2016 yılında %0.53 pay ile 23 üncü sırada yer almıştır. 2002-2016 döneminde kamu yatırım tutarı Türkiye de %393.2 artarken Samsun da %570.5 oranında artmıştır. Yıllar Samsun Samsun Pay (%) Samsun Sıra Türkiye Muhtelif İller Toplam Muhtelif İller Hariç Samsun pay İller Toplamı Samsun Nüfus Payı(%) 1999 23,868 0.52% 22. 4,605,643 2,346,500 1.06% 2,259,143 2000 35,987 0.47% 21. 7,612,580 4,334,348 1.10% 3,278,232 2001 45,497 0.55% 23. 8,197,996 4,296,563 1.17% 3,901,433 2002 60,849 0.39% 23. 15,533,564 8,271,888 0.84% 7,261,676 2003 86,753 0.54% 22. 16,009,223 8,747,250 1.19% 7,261,973 2004 86,666 0.54% 20. 16,093,343 8,946,920 1.21% 7,146,423 2005 223,992 1.13% 14. 19,899,447 8,958,977 2.05% 10,940,470 2006 229,395 1.06% 12. 21,608,226 10,068,030 1.99% 11,540,196 2007 221,839 1.03% 14. 21,513,108 8,905,602 1.76% 12,607,506 1.74% 2008 297,400 1.36% 6. 21,915,452 8,227,920 2.17% 13,687,532 1.73% 2009 372,753 1.36% 8. 27,458,727 12,006,228 2.41% 15,452,499 1.72% 2010 389,958 1.15% 8. 33,832,966 15,314,971 2.11% 18,517,995 1.70% 2011 236,326 0.65% 21. 36,400,287 16,890,594 1.21% 19,509,693 1.68% 2012 260,496 0.59% 24. 44,434,287 21,590,040 1.14% 22,844,247 1.66% 2013 320,009 0.61% 24. 52,881,620 25,776,601 1.18% 27,105,019 1.65% 2014 298,206 0.53% 34. 56,279,641 22,402,068 0.88% 33,877,573 1.63% 2015 301,463 0.48% 34. 62,240,302 26,996,724 0.86% 35,243,578 1.63% 2016 408,019 0.53% 23. 76,606,214 35,948,917 1.00% 40,657,297 1.62% 2016/2015 Değişim 35.3% 23.1% 33.2% 15.4% 2016/2002 Değişim 570.5% 393.2% 334.6% 459.9% Kaynak: www.kalkinma.gov.tr, (Bin TL), grafikte gösterilen paylar muhtelif illere yapılan yatırımlar hariç hesaplanmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 110

İLLER BAZINDA KAMU YATIRIMLARI (2016) Samsun 2016 yılında kamu yatırımlarından en fazla pay alan 23 üncü il durumundadır. Samsun un 2016 yılı Kamu yatırımı tutarı 408 milyon 19 Bin TL, toplam yatırımlar içindeki payı %0.53 oranında, iller toplamı içindeki payı ise %1.00 oranındadır. 2016 yılında en fazla kamu yatırımını İstanbul ili almış, onu Ankara, İzmir, Diyarbakır, Konya, Mardin, Antalya, Bursa, Erzurum, Şanlıurfa, Adana illeri takip etmiştir. En düşük kamu yatırımını Yalova ili almıştır. Sn İller Kamu Yatırımı (Bin TL) Pay (1) Pay (2) Nüfus 2016 Nüfus Payı (%) Kişi Başı Kamu Yat(TL) Sn İller Kamu Yatırımı (Bin TL) Pay (1) Pay (2) Nüfus Nüfus Kişi 2016 Payı (%) Başı Kamu Yat(TL) Türkiye 76,606,214 79814871 960 40 Sakarya 305,892 0.40% 0.75% 976948 1.22% 313 Muhtelif İller 35,948,917 41 Kırıkkale 289,716 0.38% 0.71% 277984 0.35% 1042 İller Toplamı 40,657,297 509 42 Şırnak 287,537 0.38% 0.71% 483788 0.61% 594 1 İstanbul 8,220,294 10.73% 20.22% 14804116 18.55% 555 43 Aydın 287,519 0.38% 0.71% 1068260 1.34% 269 2 Ankara 4,534,169 5.92% 11.15% 5346518 6.70% 848 44 Adıyaman 286,759 0.37% 0.71% 610484 0.76% 470 3 İzmir 1,762,975 2.30% 4.34% 4223545 5.29% 417 45 Yozgat 280,356 0.37% 0.69% 421041 0.53% 666 4 Diyarbakır 1,369,143 1.79% 3.37% 1673119 2.10% 818 46 Ağrı 267,702 0.35% 0.66% 542255 0.68% 494 5 Konya 1,225,040 1.60% 3.01% 2161303 2.71% 567 47 Çorum 261,853 0.34% 0.64% 527863 0.66% 496 6 Mardin 1,120,459 1.46% 2.76% 796237 1.00% 1407 48 Muğla 244,904 0.32% 0.60% 923773 1.16% 265 7 Antalya 923,840 1.21% 2.27% 2328555 2.92% 397 49 Kars 232,159 0.30% 0.57% 289786 0.36% 801 8 Bursa 768,695 1.00% 1.89% 2901396 3.64% 265 50 Hakkari 230,649 0.30% 0.57% 267813 0.34% 861 9 Erzurum 698,318 0.91% 1.72% 762021 0.95% 916 51 Giresun 227,439 0.30% 0.56% 444467 0.56% 512 10 Şanlıurfa 655,129 0.86% 1.61% 1940627 2.43% 338 52 Erzincan 226,644 0.30% 0.56% 226032 0.28% 1003 11 Adana 642,957 0.84% 1.58% 2201670 2.76% 292 53 Kırklareli 212,650 0.28% 0.52% 351684 0.44% 605 12 Kocaeli 589,576 0.77% 1.45% 1830772 2.29% 322 54 Tokat 197,015 0.26% 0.48% 602662 0.76% 327 13 Mersin 546,150 0.71% 1.34% 1773852 2.22% 308 55 Amasya 189,614 0.25% 0.47% 326351 0.41% 581 14 Gaziantep 517,949 0.68% 1.27% 1974244 2.47% 262 56 Kastamonu 176,003 0.23% 0.43% 376945 0.47% 467 15 Tekirdağ 501,320 0.65% 1.23% 972875 1.22% 515 57 Burdur 174,020 0.23% 0.43% 261401 0.33% 666 16 Kayseri 486,796 0.64% 1.20% 1358980 1.70% 358 58 Isparta 169,783 0.22% 0.42% 427324 0.54% 397 17 Eskişehir 468,626 0.61% 1.15% 844842 1.06% 555 59 Karaman 164,921 0.22% 0.41% 245610 0.31% 671 18 Denizli 467,467 0.61% 1.15% 1005687 1.26% 465 60 Niğde 154,912 0.20% 0.38% 351468 0.44% 441 19 Zonguldak 464,489 0.61% 1.14% 597524 0.75% 777 61 Bolu 148,332 0.19% 0.36% 299896 0.38% 495 20 Artvin 464,031 0.61% 1.14% 168068 0.21% 2761 62 Sinop 147,463 0.19% 0.36% 205478 0.26% 718 21 Kahramanmaraş 448,470 0.59% 1.10% 1112634 1.39% 403 63 Uşak 146,656 0.19% 0.36% 358736 0.45% 409 22 Balıkesir 444,793 0.58% 1.09% 1196176 1.50% 372 64 Çankırı 145,634 0.19% 0.36% 183880 0.23% 792 23 Samsun 408,019 0.53% 1.00% 1295927 1.62% 315 65 Bartın 143,089 0.19% 0.35% 192389 0.24% 744 24 Van 404,310 0.53% 0.99% 1100190 1.38% 367 66 Osmaniye 142,023 0.19% 0.35% 522175 0.65% 272 25 Çanakkale 404,117 0.53% 0.99% 519793 0.65% 777 67 Bitlis 136,714 0.18% 0.34% 341225 0.43% 401 26 Hatay 398,597 0.52% 0.98% 1555165 1.95% 256 68 Siirt 132,872 0.17% 0.33% 322664 0.40% 412 27 Malatya 369,808 0.48% 0.91% 781305 0.98% 473 69 Nevşehir 125,661 0.16% 0.31% 290895 0.36% 432 28 Edirne 349,401 0.46% 0.86% 401701 0.50% 870 70 Muş 125,654 0.16% 0.31% 406501 0.51% 309 29 Aksaray 347,733 0.45% 0.86% 396673 0.50% 877 71 Karabük 123,356 0.16% 0.30% 242347 0.30% 509 30 Sivas 347,115 0.45% 0.85% 621224 0.78% 559 72 Gümüşhane 121,868 0.16% 0.30% 172034 0.22% 708 31 Batman 341,350 0.45% 0.84% 576899 0.72% 592 73 Düzce 117,807 0.15% 0.29% 370371 0.46% 318 32 Rize 331,449 0.43% 0.82% 331048 0.41% 1001 74 Tunceli 116,572 0.15% 0.29% 82193 0.10% 1418 33 Afyonkarahisar 329,974 0.43% 0.81% 714523 0.90% 462 75 Iğdır 111,859 0.15% 0.28% 192785 0.24% 580 34 Elazığ 328,492 0.43% 0.81% 578789 0.73% 568 76 Kırşehir 107,085 0.14% 0.26% 229975 0.29% 466 35 Bingöl 326,191 0.43% 0.80% 269560 0.34% 1210 77 Bayburt 106,604 0.14% 0.26% 90154 0.11% 1182 36 Ordu 314,305 0.41% 0.77% 750588 0.94% 419 78 Bilecik 100,168 0.13% 0.25% 218297 0.27% 459 37 Kütahya 313,885 0.41% 0.77% 573642 0.72% 547 79 Kilis 93,577 0.12% 0.23% 130825 0.16% 715 38 Manisa 307,095 0.40% 0.76% 1396945 1.75% 220 80 Ardahan 79,214 0.10% 0.19% 98335 0.12% 806 39 Trabzon 306,217 0.40% 0.75% 779379 0.98% 393 81 Yalova 68,298 0.09% 0.17% 241665 0.30% 283 Kaynak: Kaynak: www.kalkinma.gov.tr, Sıralama toplam kamu yatırımına göredir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 111

KİŞİ BAŞINA DÜŞEN KAMU YATIRIMLARI 2016 yılında kişi başına düşen kamu yatırımı Türkiye de 960.TL iken Samsun da 315.TL olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında bir önceki yıla göre kişi başına düşen kamu yatırımı Türkiye de %21.4 oranında artarken Samsun ilinde %33.7 oranında artmıştır. 2007-2016 döneminde kişi başına düşen kamu yatırımı Türkiye de %214.9 oranında artarken Samsun ilinde %74.4 oranında artmıştır. Samsun ilinin kişi başına düşen kamu yatırımı artış oranı Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. Samsun ilinin nüfus payına göre kamu yatırımlarından daha düşük pay aldığı görülmektedir. 2016 yılında %1.62 nüfus sayısı payına sahip olan Samsun ilinin 2016 yılı kamu yatırım tutar payı (muhtelif iller toplamı hariç) %1.00 oranında, toplam kamu yatırımı içindeki payı ise %0.53 oranında kalmıştır. Samsun kişi başına düşen kamu yatırımında 2011 yılında 189.TL ile 59 uncu sırada, 2012 yılında 208.TL ile 62 nci sırada, 2013 yılında 254.TL ile 64 üncü sırada, 2014 yılında 235.TL ile 74 üncü, 2015 yılında 236.TL ile 73 üncü sırada, 2016 yılında 315.TL ile 69 uncu sırada yer almıştır. Yıllar Açıklama KAMU YATIRIMI Kamu Yat. Samsun Pay % Nüfus Samsun Türkiye Muhtelif İller İller Toplamı Toplamda İller Toplamında Samsun Türkiye Samsun % 2007 221,839 21,513,108 8,905,602 12,607,506 1.03% 1.76% 1,228,959 70,586,256 1.74% 2008 297,400 21,915,452 8,227,920 13,687,532 1.36% 2.17% 1,233,677 71,517,100 1.73% 2009 372,753 27,458,727 12,006,228 15,452,499 1.36% 2.41% 1,250,076 72,561,312 1.72% 2010 Toplam 389,958 33,832,966 15,314,971 18,517,995 1.15% 2.11% 1,252,693 73,722,988 1.70% 2011 Kamu 236,326 36,400,287 16,890,594 19,509,693 0.65% 1.21% 1,251,729 74,724,269 1.68% 2012 Yatırımı 260,496 44,434,287 21,590,040 22,844,247 0.59% 1.14% 1,251,722 75,627,384 1.66% 2013 (Bin TL) 320,009 52,881,620 25,776,601 27,105,019 0.61% 1.18% 1,261,810 76,667,864 1.65% 2014 298,206 56,279,641 22,402,068 33,877,573 0.53% 0.88% 1,269,989 77,695,904 1.63% 2015 301,463 62,240,302 26,996,724 35,243,578 0.48% 0.86% 1,279,884 78,741,053 1.63% 2016 408,019 76,606,214 35,948,917 40,657,297 0.53% 1.00% 1,295,927 79,814,871 1.62% 2007 181 305 126 179 2008 241 306 115 191 2009 298 378 165 213 2010 Kişi 311 459 208 251 Başına 2011 189 487 226 261 Kamu 2012 208 588 285 302 Yatırımı 2013 (TL) 254 690 336 354 2014 235 724 288 436 2015 236 790 343 448 2016 315 960 450 509 2016/2015 (%) Kişi Başı 33.7% 21.4% 31.4% 13.8% 2016/2007 (%) Kamu Yat. 74.4% 214.9% 257.0% 185.2% Kaynak: www.kalkinma.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 112

İLLER BAZINDA KİŞİ BAŞINA KAMU YATIRIMLARI (2016) Samsun ili 2016 yılında kişi başına düşen kamu yatırımı sıralamasında 69 uncu il durumundadır. Samsun un 2016 yılı kişi başına düşen kamu yatırımı 315 Türk Lirasıdır. 2016 yılında Türkiye nin kişi başına düşen kamu yatırımı 960 Türk Lirası, Muhtelif iller hariç kişi başına düşen kamu yatırımı 509 Türk Lirasıdır. 2016 yılında Samsun ilinin kişi başına kamu yatırımı, Türkiye ortalamasının ve iller toplamı ortalamasının çok altında kalmıştır. 2016 yılında kişi başına en fazla kamu yatırımını Artvin ili almış onu Tunceli, Mardin, Bingöl, Bayburt, Kırıkkale, Erzincan, Rize, illeri takip etmiştir. Kişi başı en düşük kamu yatırımını Manisa ili almıştır. Sn İller Kamu Yatırımı (Bin TL) Pay (1) Pay (2) Nüfus 2016 Nüfus Payı (%) Kişi Başı Kamu Yat (TL) Sn İller Kamu Yatırımı (Bin TL) Pay (1) Pay (2) Nüfus 2016 Nüfus Payı (%) Kişi Başı Kamu Yat(TL) Türkiye 76,606,214 79814871 960 40 Karabük 123,356 0.16% 0.30% 242347 0.30% 509 Muhtelif İller 35,948,917 41 Çorum 261,853 0.34% 0.64% 527863 0.66% 496 İller Toplamı 40,657,297 509 42 Bolu 148,332 0.19% 0.36% 299896 0.38% 495 1 Artvin 464,031 0.61% 1.14% 168068 0.21% 2761 43 Ağrı 267,702 0.35% 0.66% 542255 0.68% 494 2 Tunceli 116,572 0.15% 0.29% 82193 0.10% 1418 44 Malatya 369,808 0.48% 0.91% 781305 0.98% 473 3 Mardin 1,120,459 1.46% 2.76% 796237 1.00% 1407 45 Adıyaman 286,759 0.37% 0.71% 610484 0.76% 470 4 Bingöl 326,191 0.43% 0.80% 269560 0.34% 1210 46 Kastamonu 176,003 0.23% 0.43% 376945 0.47% 467 5 Bayburt 106,604 0.14% 0.26% 90154 0.11% 1182 47 Kırşehir 107,085 0.14% 0.26% 229975 0.29% 466 6 Kırıkkale 289,716 0.38% 0.71% 277984 0.35% 1042 48 Denizli 467,467 0.61% 1.15% 1005687 1.26% 465 7 Erzincan 226,644 0.30% 0.56% 226032 0.28% 1003 49 Afyonk 329,974 0.43% 0.81% 714523 0.90% 462 8 Rize 331,449 0.43% 0.82% 331048 0.41% 1001 50 Bilecik 100,168 0.13% 0.25% 218297 0.27% 459 9 Erzurum 698,318 0.91% 1.72% 762021 0.95% 916 51 Niğde 154,912 0.20% 0.38% 351468 0.44% 441 10 Aksaray 347,733 0.45% 0.86% 396673 0.50% 877 52 Nevşehir 125,661 0.16% 0.31% 290895 0.36% 432 11 Edirne 349,401 0.46% 0.86% 401701 0.50% 870 53 Ordu 314,305 0.41% 0.77% 750588 0.94% 419 12 Hakkari 230,649 0.30% 0.57% 267813 0.34% 861 54 İzmir 1,762,975 2.30% 4.34% 4223545 5.29% 417 13 Ankara 4,534,169 5.92% 11.15% 5346518 6.70% 848 55 Siirt 132,872 0.17% 0.33% 322664 0.40% 412 14 Diyarbakır 1,369,143 1.79% 3.37% 1673119 2.10% 818 56 Uşak 146,656 0.19% 0.36% 358736 0.45% 409 15 Ardahan 79,214 0.10% 0.19% 98335 0.12% 806 57 K.maraş 448,470 0.59% 1.10% 1112634 1.39% 403 16 Kars 232,159 0.30% 0.57% 289786 0.36% 801 58 Bitlis 136,714 0.18% 0.34% 341225 0.43% 401 17 Çankırı 145,634 0.19% 0.36% 183880 0.23% 792 59 Isparta 169,783 0.22% 0.42% 427324 0.54% 397 18 Çanakkale 404,117 0.53% 0.99% 519793 0.65% 777 60 Antalya 923,840 1.21% 2.27% 2328555 2.92% 397 19 Zonguldak 464,489 0.61% 1.14% 597524 0.75% 777 61 Trabzon 306,217 0.40% 0.75% 779379 0.98% 393 20 Bartın 143,089 0.19% 0.35% 192389 0.24% 744 62 Balıkesir 444,793 0.58% 1.09% 1196176 1.50% 372 21 Sinop 147,463 0.19% 0.36% 205478 0.26% 718 63 Van 404,310 0.53% 0.99% 1100190 1.38% 367 22 Kilis 93,577 0.12% 0.23% 130825 0.16% 715 64 Kayseri 486,796 0.64% 1.20% 1358980 1.70% 358 23 Gümüşhane 121,868 0.16% 0.30% 172034 0.22% 708 65 Şanlıurfa 655,129 0.86% 1.61% 1940627 2.43% 338 24 Karaman 164,921 0.22% 0.41% 245610 0.31% 671 66 Tokat 197,015 0.26% 0.48% 602662 0.76% 327 25 Yozgat 280,356 0.37% 0.69% 421041 0.53% 666 67 Kocaeli 589,576 0.77% 1.45% 1830772 2.29% 322 26 Burdur 174,020 0.23% 0.43% 261401 0.33% 666 68 Düzce 117,807 0.15% 0.29% 370371 0.46% 318 27 Kırklareli 212,650 0.28% 0.52% 351684 0.44% 605 69 Samsun 408,019 0.53% 1.00% 1295927 1.62% 315 28 Şırnak 287,537 0.38% 0.71% 483788 0.61% 594 70 Sakarya 305,892 0.40% 0.75% 976948 1.22% 313 29 Batman 341,350 0.45% 0.84% 576899 0.72% 592 71 Muş 125,654 0.16% 0.31% 406501 0.51% 309 30 Amasya 189,614 0.25% 0.47% 326351 0.41% 581 72 Mersin 546,150 0.71% 1.34% 1773852 2.22% 308 31 Iğdır 111,859 0.15% 0.28% 192785 0.24% 580 73 Adana 642,957 0.84% 1.58% 2201670 2.76% 292 32 Elazığ 328,492 0.43% 0.81% 578789 0.73% 568 74 Yalova 68,298 0.09% 0.17% 241665 0.30% 283 33 Konya 1,225,040 1.60% 3.01% 2161303 2.71% 567 75 Osmaniye 142,023 0.19% 0.35% 522175 0.65% 272 34 Sivas 347,115 0.45% 0.85% 621224 0.78% 559 76 Aydın 287,519 0.38% 0.71% 1068260 1.34% 269 35 İstanbul 8,220,294 10.73% 20.22% 14804116 18.55% 555 77 Muğla 244,904 0.32% 0.60% 923773 1.16% 265 36 Eskişehir 468,626 0.61% 1.15% 844842 1.06% 555 78 Bursa 768,695 1.00% 1.89% 2901396 3.64% 265 37 Kütahya 313,885 0.41% 0.77% 573642 0.72% 547 79 Gaziantep 517,949 0.68% 1.27% 1974244 2.47% 262 38 Tekirdağ 501,320 0.65% 1.23% 972875 1.22% 515 80 Hatay 398,597 0.52% 0.98% 1555165 1.95% 256 39 Giresun 227,439 0.30% 0.56% 444467 0.56% 512 81 Manisa 307,095 0.40% 0.76% 1396945 1.75% 220 Kaynak: Kaynak: www.kalkinma.gov.tr, Sıralama kişi başına kamu yatırımı tutarına göredir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 113

KAMU YATIRIMLARININ SEKTÖREL DAĞILIMI (2016) 2016 yılında Samsun daki kamu yatırımlarının %24.31 i Tarım, %0.62 si Madencilik, %0.76 sı Enerji, %5.07 si Ulaştırma- Haberleşme, %2.04 ü Turizm, %0.32 si Konut, %27.10 u Eğitim, %16.33 ü Sağlık, %23.44 ü Diğer Kamu sektörüne yapılmıştır. Samsun ilinde en fazla kamu yatırımı, Eğitim Sektörüne yapılmıştır. Samsun un toplam kamu yatırımları içinde tarım sektör payı %1.24, sağlık sektör payı %1.24, Eğitim sektör payı %0.85 oranındadır. 2016 yılında Türkiye deki kamu yatırımlarının, %10.48 i Tarım, %1.93 ü Madencilik, %1.26 sı İmalat, %6.36 sı Enerji, %32.33 ü Ulaştırma-Haberleşme, %0.64 ü Turizm, %0.56 sı Konut, %16.96 sı Eğitim, %7.04 ü Sağlık, %22.44 ü diğer kamu sektörüne yapılmıştır. 2016 yılında Türkiye de en fazla kamu yatırımı Ulaştırma-Haberleşme sektörüne yapılmıştır. Sektör Türkiye Muhtelif İller İller Toplamı Samsun Samsun Samsun Yatırım Dağılım Yatırım Dağılım Yatırım Dağılım Yatırım Dağılım Toplam Pay İller Pay İmalat 963,349 1.3% 373,079 1.04% 590,270 1.45% 0.0% 0.00% 0.00% Enerji 4,875,610 6.4% 1,558,517 4.34% 3,317,093 8.16% 3,102 0.8% 0.06% 0.09% Ulaştırma-Haberleşme 24,765,765 32.3% 14,127,998 39.30% 10,637,767 26.16% 20,679 5.1% 0.08% 0.19% Madencilik 1,480,668 1.9% 487,204 1.36% 993,464 2.44% 2,522 0.6% 0.17% 0.25% Konut 426,680 0.6% 281,909 0.78% 144,771 0.36% 1,325 0.3% 0.31% 0.92% Diğer Kamu 17,191,370 22.4% 8,704,929 24.21% 8,486,441 20.87% 95,654 23.4% 0.56% 1.13% Eğitim 12,992,511 17.0% 4,545,889 12.65% 8,446,622 20.78% 110,565 27.1% 0.85% 1.31% Tarım 8,025,956 10.5% 3,344,361 9.30% 4,681,595 11.51% 99,205 24.3% 1.24% 2.12% Sağlık 5,393,976 7.0% 2,368,483 6.59% 3,025,493 7.44% 66,629 16.3% 1.24% 2.20% Turizm 490,329 0.6% 156,548 0.44% 333,781 0.82% 8,338 2.0% 1.70% 2.50% Toplam 76,606,214 100.0% 35,948,917 100.00% 40,657,297 100.00% 408,019 100.0% 0.53% 1.00% Kaynak: www.kalkinma.gov.tr (BİN TL) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 114

YATIRIM TEŞVİKLERİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 115

YATIRIM TEŞVİK Yüksek Planlama Kurulunun 16 Ekim 1997 tarih, 97/88 sayılı kararı ile 1. Derecede kalkınmada öncelikli yöreler kapsamına alınan ve halen kalkınmada öncelikli yöre statüsünde bulunan Samsun, 19 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ile desteklerin uygulanması açısından altı bölgeye ayrılan yatırım teşvik sisteminde 3. Bölgede yer almaktadır. Samsun, 2016 yılında toplam sabit yatırım tutarı 341 milyon TL olan 1 adedi yabancı sermayeli olmak üzere toplam 41 adet yatırım teşvik belgesi almıştır. Bu 41 adet yatırım teşvik belgesinin istihdam rakamı Bin 10 kişidir. Samsun ilinin 2002 yılında %1.02 olan yatırım teşvik belge sayısı payı 2016 yılında %0.79 oranında, 2002 yılında %1.11 olan sabit yatırım tutar payı 2016 yılında %0.35 oranında, 2002 yılında %0.87 olan istihdam sayısı payı 2016 yılında %0.71 oranında gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde yatırım teşvik belge sayısı Samsun da %51.9 oranında artarken Türkiye de %94.5 oranında artmış, sabit yatırım tutarı Samsun da %163.6 oranında artarken Türkiye de %740.7 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre yatırım teşvik belge sayısı Samsun da %8.89 oranında azalırken Türkiye de %12.51 oranında artmış, sabit yatırım tutarı Samsun da %26.0 oranında azalırken Türkiye de %5.12 oranında azalmıştır. Yıl Bölge Yabancı Sermaye Yerli Sermaye Genel Toplam Belge Adedi *Sabit Yatırım İstihdam Belge Adedi *Sabit Yatırım İstihdam Belge Adedi *Sabit Yatırım İstihdam 2002 201 1,652 23,559 2,452 9,978 111,915 2,653 11,631 135,474 2003 191 955 14,266 2,978 10,718 128,969 3,169 11,672 143,235 2004 206 4,672 34,547 3,249 11,270 123,747 3,455 15,942 158,294 2005 188 3,826 28,605 3,346 12,207 118,958 3,534 16,033 147,563 2006 135 1,616 17,800 2,331 11,774 80,696 2,466 13,390 98,496 2007 170 4,078 22,803 2,073 16,270 79,247 2,243 20,347 102,050 2008 174 5,493 20,544 2,263 16,288 71,888 2,437 21,781 92,432 2009 Türkiye 157 10,678 14,718 1,971 14,481 64,242 2,128 25,160 78,960 2010 202 7,281 14,493 3,767 53,507 123,483 3,969 60,788 137,976 2011 205 8,638 8,443 4,048 44,043 115,160 4,253 52,681 123,603 2012 233 7,623 14,690 4,020 50,266 134,105 4,253 57,889 148,795 2013 237 14,456 16,770 4,690 81,603 175,075 4,927 96,059 191,845 2014 254 10,939 11,836 3,808 50,840 131,927 4,062 61,779 143,763 2015 225 32,900 9,782 4,362 70,159 138,645 4,587 103,059 148,427 2016 229 30,813 14,255 4,932 66,966 127,101 5,161 97,780 141,356 2016/2015 % 1.78% -6.34% 45.73% 13.07% -4.55% -8.33% 12.51% -5.12% -4.76% 2016/2002 % 13.9% 1764.7% -39.5% 101.1% 571.1% 13.6% 94.5% 740.7% 4.3% 2002 - - - 27 129 1,176 27 129 1,176 2003 - - - 12 31 487 12 31 487 2004 1 2 15 18 40 596 19 42 611 2005 - - - 35 67 687 35 67 687 2006 - - - 26 38 1,204 26 38 1,204 2007 - - - 29 124 704 29 124 704 2008 1 16 10 24 29 807 25 45 817 2009 Samsun 3 1,317 1,254 34 854 1,019 37 2,172 2,273 2010 - - - 59 158 1,767 59 158 1,767 2011 1 3 20 65 523 1,491 66 526 1,511 2012 2 20 128 43 334 710 45 354 838 2013 1 23 25 38 1,255 1,388 39 1,278 1,413 2014 2 43 29 31 113 515 33 156 544 2015 1 7 40 44 454 1,322 45 461 1,362 2016 1 9 30 40 333 980 41 341 1,010 2016/2015 % 0.00% 22.92% -25.00% -9.09% -26.75% -25.87% -8.89% -26.00% -25.84% 2016/2002 % - - - 48.1% 157.0% -16.7% 51.9% 163.6% -14.1% 2015 Samsun 0.44% 0.02% 0.41% 1.01% 0.65% 0.95% 0.98% 0.45% 0.92% 2016 Pay(%) 0.44% 0.03% 0.21% 0.81% 0.50% 0.77% 0.79% 0.35% 0.71% Kaynak: www.ekonomi.gov.tr, (Veri Türü : 31.12.2016 Tarihinde Yedeklenen Veri Setinden Üretilmiştir.),*Milyon TL İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 116

Samsun un yatırım teşvik belgesi belge sayısı payı 2003-2009 döneminde artış 2010-2016 döneminde ise düşüş eğilimi göstermektedir. Yatırım teşvik belge sayısı payının en düşük olduğu yıl %0.38 ile 2003 yılı, en yüksek olduğu yıl da %1.74 ile 2009 yılıdır. Samsun ilinin aldığı yatırım teşvik belgesi sayısı potansiyelini yansıtmamaktadır. 2002-2016 döneminde Samsun ilinin yatırım teşvik belgesi sabit yatırım tutar payı 2002, 2009, 2011 ve 2013 yılları dışında yüzde 1 in altında gerçekleşmiştir. Samsun ilinin 2002-2009 döneminde artış eğilimi gösteren teşvik belgesi kapsamı istihdam, 2009 yılından sonra düşüş eğilimine girmiştir. 2015 yılında %0.92 oranında gerçekleşen Samsun ili yatırım teşvik belgesi kapsamı istihdam payı 2016 yılında bir miktar gerileyerek %0.71 olarak gerçekleşmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 117

YATIRIM TEŞVİK BELGESİ BAŞINA İSTİHDAM VE YATIRIM TUTARI 2016 yılında düzenlenen yatırım teşvik belgelerinde belge başına istihdam Türkiye ortalaması 27 kişi iken Samsun ilinde bu rakam 25 kişi olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında Türkiye de belge başına ortalama 18 milyon 945 Bin Türk Lirası sabit yatırım yapılırken Samsun da belge başına 8 Milyon 320 Bin Türk Lirası sabit yatırım yapılmıştır. 2016 yılında Türkiye de İstihdam başına 691 Bin Türk Lirası yatırım yapılırken Samsun ilinde istihdam başına 337 Bin Türk Lirası yatırım yapılmıştır. 2002-2016 döneminde belge başına yatırım tutarı Türkiye de %332.2 oranında artarken Samsun da %73.6 artmış, belge başına istihdam Türkiye de %46.4 oranında azalırken, Samsun da %43.4 oranında azalmış, istihdam başına yatırım Türkiye de %705.7 oranında artarken, Samsun da %206.9 oranında artmıştır. Yıl Bölge Belge Genel Toplam Belge Başına İstihdam Başına Sabit Yatırım (Milyon TL) İstihdam Yatırım (TL) İstihdam Yatırım (TL) 2002 2,653 11,631 135,474 4,383,959 51 85,851 2003 3,169 11,672 143,235 3,683,318 45 81,492 2004 3,455 15,942 158,294 4,614,126 46 100,710 2005 3,534 16,033 147,563 4,536,788 42 108,652 2006 2,466 13,390 98,496 5,429,720 40 135,941 2007 2,243 20,347 102,050 9,071,553 45 199,387 2008 2,437 21,781 92,432 8,937,733 38 235,646 2009 Türkiye 2,128 25,160 78,960 11,823,085 37 318,636 2010 3,969 60,788 137,976 15,315,744 35 440,571 2011 4,253 52,681 123,603 12,386,863 29 426,214 2012 4,253 57,889 148,795 13,611,261 35 389,050 2013 4,927 96,059 191,845 19,496,429 39 500,711 2014 4,062 61,779 143,763 15,209,089 35 429,730 2015 4,587 103,059 148,427 22,467,696 32 694,344 2016 5,161 97,780 141,356 18,945,860 27 691,726 2016/2015 Değişim 12.5% -5.1% -4.8% -15.7% -15.4% -0.4% 2016/2002 Değişim 94.5% 740.7% 4.3% 332.2% -46.4% 705.7% 2002 27 129 1,176 4,793,627 44 110,058 2003 12 31 487 2,564,812 41 63,199 2004 19 42 611 2,209,025 32 68,693 2005 35 67 687 1,908,651 20 97,238 2006 26 38 1,204 1,447,417 46 31,257 2007 29 124 704 4,265,378 24 175,704 2008 25 45 817 1,818,642 33 55,650 2009 Samsun 37 2,172 2,273 58,699,037 61 955,506 2010 59 158 1,767 2,674,046 30 89,286 2011 66 526 1,511 7,966,776 23 347,986 2012 45 354 838 7,866,638 19 422,433 2013 39 1,278 1,413 32,767,107 36 904,400 2014 33 156 544 4,724,629 16 286,604 2015 45 461 1,362 10,245,299 30 338,501 2016 41 341 1,010 8,320,784 25 337,774 2016/2015 Değişim -8.9% -26.0% -25.8% -18.8% -18.6% -0.2% 2016/2002 Değişim 51.9% 163.6% -14.1% 73.6% -43.4% 206.9% Kaynak: www.ekonomi.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 118

Yatırım Teşvik belgesi başına sabit yatırım tutarı; 2002 yılında Türkiye de 4 Milyon 383 Bin 959 Türk Lirası, Samsun ilinde 4 Milyon 793 Bin 627 Türk Lirası olarak gerçekleşmiş, 2015 yılında Türkiye de 22 Milyon 467 Bin 696 Türk Lirası, Samsun ilinde 10 Milyon 245 Bin 299 Türk Lirası olarak gerçekleşmiş, 2016 yılında ise Türkiye de 18 Milyon 945 Bin Türk 860 Lirası, Samsun ilinde 8 Milyon 320 Bin 784 Türk Lirası olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinin yatırım teşvik belgesi başına sabit yatırım tutarı, 2002, 2009 ve 2013 yılları hariç Türkiye ortalamasının altında kalmıştır. İstihdam başına sabit yatırım tutarı; 2002 yılında Türkiye de 85 Bin 851 Türk Lirası, Samsun ilinde 110 Bin 58 Türk Lirası olarak gerçekleşmiş, 2015 yılında Türkiye de 694 Bin 344 Türk Lirası, Samsun ilinde 338 Bin 501 Türk Lirası olarak gerçekleşmiş, 2016 yılında ise Türkiye de 691 Bin 726 Türk Lirası, Samsun ilinde 337 Bin 774 Türk Lirası olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinin yatırım teşvik istihdamı başına sabit yatırım tutarı, 2002, 2009, 2012 ve 2013 yılları hariç Türkiye ortalamasının altında kalmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 119

İLLERE GÖRE YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ (2016) Samsun ili 2016 yılında Türkiye de alınan toplam 5 Bin 161 adet yatırım teşvik belgesinden 41 adedini alarak 41 inci sırada, Türkiye de yapılan toplam 97 Milyar 780 Milyon Türk Lirası sabit yatırımdan 341 milyon Türk Lirası sabit yatırım alarak 37 nci sırada, yatırım teşvik belgesi kapsamı toplam Bin 10 adet istihdam sayısı ile de 34 üncü sırada yer almıştır. 2016 yılında en fazla sayıda yatırım teşvik belgesi alan iller sırasıyla İstanbul, Ankara, Konya, İzmir, Gaziantep, Bursa, Kahramanmaraş, Antalya, Mersin, Kayseri, Manisa, Kocaeli illeri için alınmıştır. En az sayıda yatırım teşvik belgesi alan iller ise sırasıyla Tunceli, Ardahan, Kars, Hakkari, Bayburt, Ağrı, Artvin, Şırnak, Karabük İlleridir. En fazla sabit yatırım alan iller sırasıyla İstanbul, Adana, Hatay, Bursa, Bartın, Kocaeli, Ankara, Muğla illeridir. En az sabit yatırım alan iller ise sırasıyla Tunceli, Hakkari, Ardahan, Bayburt illeridir. Karadeniz illerinin yatırım teşvik belgesi performansları düşük kalmaktadır. Sn İller Belge Yatırım (*) İstihdam Pay(%) Sn İller Belge Yatırım (*) İstihdam Pay(%) (Adet) (Kişi) Belge Yatırım İstihdam (Adet) (Kişi) Belge Yatırım İstihdam 1 İstanbul 414 30,714 26,053 8.02% 31.41% 18.43% 43 Osmaniye 38 322 777 0.74% 0.33% 0.55% 2 Ankara 263 3,102 8,053 5.10% 3.17% 5.70% 44 Yalova 35 1,289 2,938 0.68% 1.32% 2.08% 3 Konya 253 1,608 2,976 4.90% 1.64% 2.11% 45 Burdur 34 156 182 0.66% 0.16% 0.13% 4 İzmir 230 1,810 6,435 4.46% 1.85% 4.55% 46 Erzincan 32 267 227 0.62% 0.27% 0.16% 5 Gaziantep 175 2,010 2,646 3.39% 2.06% 1.87% 47 Ordu 32 95 1,296 0.62% 0.10% 0.92% 6 Bursa 167 3,524 6,011 3.24% 3.60% 4.25% 48 Tokat 31 393 1,646 0.60% 0.40% 1.16% 7 K.Maraş 154 1,799 1,926 2.98% 1.84% 1.36% 49 Çankırı 30 674 657 0.58% 0.69% 0.46% 8 Antalya 136 1,582 3,671 2.64% 1.62% 2.60% 50 Kırklareli 30 1,672 1,270 0.58% 1.71% 0.90% 9 Mersin 132 964 2,677 2.56% 0.99% 1.89% 51 Kırşehir 30 125 302 0.58% 0.13% 0.21% 10 Kayseri 131 796 712 2.54% 0.81% 0.50% 52 Trabzon 30 188 605 0.58% 0.19% 0.43% 11 Manisa 128 1,946 3,524 2.48% 1.99% 2.49% 53 Düzce 29 188 882 0.56% 0.19% 0.62% 12 Kocaeli 126 3,239 3,964 2.44% 3.31% 2.80% 54 Kırıkkale 29 134 355 0.56% 0.14% 0.25% 13 Muğla 122 2,409 3,020 2.36% 2.46% 2.14% 55 Giresun 23 88 1,297 0.45% 0.09% 0.92% 14 Adana 121 5,163 2,035 2.34% 5.28% 1.44% 56 Bitlis 22 70 852 0.43% 0.07% 0.60% 15 AfyonK. 117 859 902 2.27% 0.88% 0.64% 57 Çanakkale 22 183 329 0.43% 0.19% 0.23% 16 Denizli 100 474 1,016 1.94% 0.48% 0.72% 58 Van 21 446 810 0.41% 0.46% 0.57% 17 Aksaray 95 425 1,106 1.84% 0.44% 0.78% 59 Bolu 20 309 645 0.39% 0.32% 0.46% 18 Tekirdağ 95 1,627 1,970 1.84% 1.66% 1.39% 60 Muş 18 61 709 0.35% 0.06% 0.50% 19 Aydın 93 1,379 1,495 1.80% 1.41% 1.06% 61 Rize 17 112 166 0.33% 0.11% 0.12% 20 Şanlıurfa 93 460 4,617 1.80% 0.47% 3.27% 62 Kastamonu 15 87 384 0.29% 0.09% 0.27% 21 Batman 82 238 7,760 1.59% 0.24% 5.49% 63 Siirt 15 94 458 0.29% 0.10% 0.32% 22 Uşak 79 349 313 1.53% 0.36% 0.22% 64 Zonguldak 15 116 480 0.29% 0.12% 0.34% 23 Diyarbakır 76 402 4,097 1.47% 0.41% 2.90% 65 Amasya 13 100 221 0.25% 0.10% 0.16% 24 Eskişehir 76 896 983 1.47% 0.92% 0.70% 66 Iğdır 13 72 513 0.25% 0.07% 0.36% 25 Adıyaman 70 408 1,453 1.36% 0.42% 1.03% 67 Bingöl 12 113 331 0.23% 0.12% 0.23% 26 Balıkesir 66 552 1,006 1.28% 0.56% 0.71% 68 Edirne 12 199 347 0.23% 0.20% 0.25% 27 Kütahya 66 516 1,869 1.28% 0.53% 1.32% 69 Kilis 12 949 658 0.23% 0.97% 0.47% 28 Niğde 64 339 513 1.24% 0.35% 0.36% 70 Sinop 12 35 298 0.23% 0.04% 0.21% 29 Hatay 61 3,780 1,880 1.18% 3.87% 1.33% 71 Bartın 11 3,306 1,314 0.21% 3.38% 0.93% 30 Isparta 60 544 769 1.16% 0.56% 0.54% 72 Gümüşhane 10 31 68 0.19% 0.03% 0.05% 31 Mardin 58 145 4,009 1.12% 0.15% 2.84% 73 Karabük 10 48 191 0.19% 0.05% 0.14% 32 Elazığ 55 213 325 1.07% 0.22% 0.23% 74 Şırnak 10 44 679 0.19% 0.04% 0.48% 33 Sivas 53 275 603 1.03% 0.28% 0.43% 75 Artvin 9 205 118 0.17% 0.21% 0.08% 34 Karaman 52 284 438 1.01% 0.29% 0.31% 76 Ağrı 8 222 333 0.16% 0.23% 0.24% 35 Bilecik 51 225 253 0.99% 0.23% 0.18% 77 Bayburt 8 22 33 0.16% 0.02% 0.02% 36 Çorum 49 334 915 0.95% 0.34% 0.65% 78 Hakkari 8 17 161 0.16% 0.02% 0.11% 37 Malatya 48 311 1,012 0.93% 0.32% 0.72% 79 Kars 5 57 1,354 0.10% 0.06% 0.96% 38 Sakarya 44 2,225 1,819 0.85% 2.28% 1.29% 80 Ardahan 1 20 20 0.02% 0.02% 0.01% 39 Yozgat 43 214 316 0.83% 0.22% 0.22% 81 Tunceli 1 14 0 0.02% 0.01% 0.00% 40 Nevşehir 42 278 547 0.81% 0.28% 0.39% İller Toplamı 4,420 79,087 117,016 41 Samsun 41 341 1,010 0.79% 0.35% 0.71% Muhtelif İller 18 6,169 434 42 Erzurum 39 328 317 0.76% 0.34% 0.22% Türkiye 5,161 97,780 141,356 Kaynak: www.ekonomi.gov.tr, Sıralama belge sayısına göredir., 31.12.2016 veri seti, (*Milyon TL) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 120

KİŞİ BAŞINA YATIRIM TEŞVİK 2007-2016 dönemi yatırım teşvik belgeleri incelendiğinde sadece 2009 yılında Samsun ilinin kişi başına düşen sabit yatırım tutarının Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu görülmektedir. 2016 yılında kişi başına düşen sabit yatırım tutarı Türkiye de Bin 225 Türk Lirası olurken Samsun ilinde bu rakam 263 Türk Lirası olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinde kişi başına düşen sabit yatırım tutarı Türkiye ortalamasının çok altında kalmaktadır. 2016 yılında Türkiye de 15 Bin 465 kişiye bir adet yatırım teşvik belgesi düşerken Samsun ilinde 31 Bin 608 kişiye bir adet yatırım teşvik belgesi düşmüştür. Bu da Samsun ilinin yeterince yatırım teşvik belgesi alamadığını göstermektedir. 2016 yılında yatırım teşvik belgesi kapsamındaki istihdam başına nüfus Türkiye de 565 kişi olurken Samsun ilinde bu rakam Bin 283 kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam da yatırım teşvik belgesi kapsamı istihdamın düşük olduğunu göstermektedir. 2016 yılında Samsun un nüfus payı %1.62 olmasına karşın, Yatırım teşvik belgesi adet payı %0.79 oranında, Sabit yatırım tutarı payı %0.35 oranında, teşvik belgesi kapsamı istihdam payı %0.71 oranında gerçekleşmiştir. Yıl Bölge Belge Adedi Sabit Yatırım (Milyon TL) Belge Kapsamı İstihdam Nüfus Kişi Başı Sabit Yatırım Tutarı (TL) Belge Başına Düşen Nüfus İstihdam Başına Düşen Nüfus 2007 2,243 20,347 102,050 70 586 256 288 31,470 692 2008 2,437 21,781 92,432 71 517 100 305 29,346 774 2009 2,128 25,160 78,960 72 561 312 347 34,098 919 2010 3,969 60,788 137,976 73,722,988 825 18,575 534 2011 4,253 52,681 123,603 74,724,269 705 17,570 605 2012 4,253 57,889 148,795 75,627,384 765 17,782 508 TÜRKİYE 2013 4,927 96,059 191,845 76,667,864 1,253 15,561 400 2014 4,062 61,779 143,763 77,695,904 795 19,127 540 2015 4,587 103,059 148,427 78,741,053 1,309 17,166 531 2016 5,161 97,780 141,356 79,814,871 1,225 15,465 565 2016/2015 Değişim 12.51% -5.12% -4.76% 1.36% -6.40% -9.91% 6.43% 2016/2002 Değişim 130.1% 380.5% 38.5% 13.1% 325.0% -50.9% -18.4% 2007 29 124 704 1,228,959 101 42,378 1,746 2008 25 45 817 1,233,677 37 49,347 1,510 2009 37 2,172 2,273 1,250,076 1,737 33,786 550 2010 59 158 1,767 1,252,693 126 21,232 709 2011 66 526 1,511 1,251,729 420 18,966 828 2012 45 354 838 1,251,722 283 27,816 1,494 SAMSUN 2013 39 1,278 1,413 1,261,810 1,013 32,354 893 2014 33 156 544 1,269,989 123 38,485 2,335 2015 45 461 1,362 1,279,884 360 28,442 940 2016 41 341 1,010 1,295,927 263 31,608 1,283 2016/2015 Değişim -8.89% -26.00% -25.84% 1.25% -26.92% 11.13% 36.54% 2016/2007 Değişim 41.4% 175.8% 43.5% 5.4% 161.5% -25.4% -26.5% Kaynak: www.ekonomi.gov.tr, TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 121

İLLERE GÖRE KİŞİ BAŞINA YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ (2016) 2016 yılında Türkiye de en fazla kişi başına yatırım teşvik belgesi sabit yatırımı alan iller sırasıyla Bartın, Kilis, Yalova, Kırklareli, Çankırı, Muğla, Hatay, Adana, Sakarya, İstanbul, Kocaeli illeri, kişi başına en az yatırım teşvik belgesi sabit yatırımı alan iller ise sırasıyla Hakkari, Şırnak, Ordu, Muş, Tunceli, Sinop, Gümüşhane, Mardin, Zonguldak, Kars İlleridir. 2016 yılında Samsun ili 263 Türk Lirası kişi başına yatırım teşvik belgesi sabit yatırım tutarı ile 62 nci sırada, Belge başına düşen 31 Bin 608 kişilik nüfus ile 71 inci sırada, yatırım teşvik belgesi istihdamı başına düşen Bin 283 nüfus ile 64 üncü sırada yer almaktadır. Sn İller Belge Yatırım İstihdam Nüfus 2016 Belge Başına Nüfus Kişi Başına Yatırım (TL) İstih. Sn İller Belge Yatırım İstihdam Nüfus Başına 2016 Nüfus Belge Başına Nüfus Kişi Başına Yatırım (TL) İstih. Başına Nüfus 1 Bartın 11 3,306 1,314 192389 17490 17182 146 43 Düzce 29 188 882 370371 12771 507 420 2 Kilis 12 949 658 130825 10902 7257 199 44 Edirne 12 199 347 401701 33475 496 1158 3 Yalova 35 1,289 2,938 241665 6905 5335 82 45 Kırıkkale 29 134 355 277984 9586 481 783 4 Kırklareli 30 1,672 1,270 351684 11723 4755 277 46 Denizli 100 474 1,016 1005687 10057 471 990 5 Çankırı 30 674 657 183880 6129 3666 280 47 Balıkesir 66 552 1,006 1196176 18124 462 1189 6 Muğla 122 2,409 3,020 923773 7572 2607 306 48 Sivas 53 275 603 621224 11721 443 1030 7 Hatay 61 3,780 1,880 1555165 25495 2430 827 49 Erzurum 39 328 317 762021 19539 430 2404 8 Adana 121 5,163 2,035 2201670 18196 2345 1082 50 İzmir 230 1,810 6,435 4223545 18363 429 656 9 Sakarya 44 2,225 1,819 976948 22203 2277 537 51 Bingöl 12 113 331 269560 22463 420 814 10 İstanbul 414 30,714 26,053 14804116 35759 2075 568 52 Batman 82 238 7,760 576899 7035 412 74 11 Kocaeli 126 3,239 3,964 1830772 14530 1769 462 53 Ağrı 8 222 333 542255 67782 410 1628 12 Tekirdağ 95 1,627 1,970 972875 10241 1672 494 54 Van 21 446 810 1100190 52390 406 1358 13 K.Maraş 154 1,799 1,926 1112634 7225 1617 578 55 Malatya 48 311 1,012 781305 16277 399 772 14 Manisa 128 1,946 3,524 1396945 10914 1393 396 56 Iğdır 13 72 513 192785 14830 375 376 15 Aydın 93 1,379 1,495 1068260 11487 1291 715 57 Elazığ 55 213 325 578789 10523 369 1781 16 Isparta 60 544 769 427324 7122 1272 556 58 Çanakkale 22 183 329 519793 23627 351 1580 17 Artvin 9 205 118 168068 18674 1219 1424 59 Rize 17 112 166 331048 19473 338 1994 18 Bursa 167 3,524 6,011 2901396 17374 1215 483 60 Amasya 13 100 221 326351 25104 306 1477 19 AfyonK. 117 859 902 714523 6107 1202 792 61 Siirt 15 94 458 322664 21511 291 705 20 Erzincan 32 267 227 226032 7064 1183 996 62 Samsun 41 341 1,010 1295927 31608 263 1283 21 Karaman 52 284 438 245610 4723 1155 561 63 Trabzon 30 188 605 779379 25979 241 1288 22 Aksaray 95 425 1,106 396673 4176 1072 359 64 Diyarbakır 76 402 4,097 1673119 22015 240 408 23 Eskişehir 76 896 983 844842 11116 1060 859 65 Bayburt 8 22 33 90154 11269 239 2732 24 Bolu 20 309 645 299896 14995 1032 465 66 Şanlıurfa 93 460 4,617 1940627 20867 237 420 25 Bilecik 51 225 253 218297 4280 1029 863 67 Kastamonu 15 87 384 376945 25130 230 982 26 Gaziantep 175 2,010 2,646 1974244 11281 1018 746 68 Bitlis 22 70 852 341225 15510 205 400 27 Uşak 79 349 313 358736 4541 974 1146 69 Ardahan 1 20 20 98335 98335 203 4917 28 Niğde 64 339 513 351468 5492 965 685 70 Karabük 10 48 191 242347 24235 200 1269 29 Nevşehir 42 278 547 290895 6926 954 532 71 Giresun 23 88 1,297 444467 19325 198 343 30 Kütahya 66 516 1,869 573642 8692 899 307 72 Kars 5 57 1,354 289786 57957 197 214 31 Konya 253 1,608 2,976 2161303 8543 744 726 73 Zonguldak 15 116 480 597524 39835 194 1245 32 Antalya 136 1,582 3,671 2328555 17122 679 634 74 Mardin 58 145 4,009 796237 13728 182 199 33 Adıyaman 70 408 1,453 610484 8721 668 420 75 Gümüşhane 10 31 68 172034 17203 181 2530 34 Tokat 31 393 1,646 602662 19441 652 366 76 Sinop 12 35 298 205478 17123 172 690 35 Çorum 49 334 915 527863 10773 633 577 77 Tunceli 1 14 0 82193 82193 171 36 Osmaniye 38 322 777 522175 13741 616 672 78 Muş 18 61 709 406501 22583 150 573 37 Burdur 34 156 182 261401 7688 595 1436 79 Ordu 32 95 1,296 750588 23456 127 579 38 Kayseri 131 796 712 1358980 10374 586 1909 80 Şırnak 10 44 679 483788 48379 90 713 39 Ankara 263 3,102 8,053 5346518 20329 580 664 81 Hakkari 8 17 161 267813 33477 63 1663 40 Mersin 132 964 2,677 1773852 13438 544 663 İller Toplamı 5,143 91,610 140,922 41 Kırşehir 30 125 302 229975 7666 543 762 Muhtelif İller 18 6,169 434 42 Yozgat 43 214 316 421041 9792 509 1332 Türkiye 5,161 97,780 141,356 79814871 15465 1225 565 Kaynak: www.ekonomi.gov.tr, Sıralama kişi başına sabit yatırım tutarına göredir., 31.12.2016 veri seti İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 122

SANAYİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 123

KISACA SAMSUN SANAYİ Samsun ilinin coğrafi konumu ve yapısı sanayi yatırımları için diğer Karadeniz illerine göre daha avantajlı durumdadır. Şehrin bu özelliği başta bakır, gübre ve sigara fabrikaları olmak üzere büyük sanayi işletmelerinin bölgede kurulmasına zemin hazırlamıştır. Şehirde kamuya ait sanayi tesisleri ile başlayan sanayileşme süreci 1980 sonrası dönemde Organize Sanayi Bölgelerinin kurulması ve özel sektör yatırımları ile devam etmektedir. İlimizde Merkez Organize Sanayi Bölgesi, Kavak Organize Sanayi Bölgesi, Gıda İhtisas Organize Sanayi Bölgesi, Bafra Karma&Medikal İhtisas Organize Sanayi Bölgesi, tahsis aşamasına kadar gelen Havza Tarımsal Ürün İşleme ve Tarım Makinaları İhtisas Organize Sanayi Bölgesi ve kuruluş aşamasındaki Çarşamba Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere toplam 6 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. Samsun Merkez Organize Sanayi Bölgesinde boş parsel bulunmamaktadır. Kavak Organize Sanayi Bölgesinde parsellerin tahsisi devam etmektedir. Bafra Organize Sanayi Bölgesinin unvanı 08.06.2016 tarihinde Samsun-Bafra Karma ve Medikal İhtisas Organize Sanayi Bölgesi şeklinde değiştirilmiştir. Bafra Organize Sanayi Bölgesinde yatırımcılar için arsa tahsisleri devam etmektedir. Gıda ihtisas Organize Sanayi Bölgesinde boş parsel bulunmamaktadır. Havza Tarımsal Ürün İşleme ve Tarım Makinaları İhtisas Organize Sanayi Bölgesinde arsa tahsis aşamasına kadar gelinmiştir. Çarşamba Organize Sanayi Bölgesinin kuruluş çalışmaları hızla devam etmektedir. Samsun da Üretim ve İhracatın büyük bir kısmı başta Merkez Organize Sanayi Bölgesinde olmak üzere Organize Sanayi Bölgelerinde gerçekleşmektedir. Samsun Merkez Organize Sanayi Bölgesinde üretimde olan 76 işyerinde 5 Bin 36 kişi istihdam edilmekte, Kavak Organize Sanayi Bölgesinde üretimde olan 25 işyerinde 721 kişi istihdam edilmekte, Bafra Organize Sanayi Bölgesinde üretimde olan 22 işyerinde 600 kişi istihdam edilmekte, Samsun Gıda Organize Sanayi Bölgesinde üretimde olan 14 işyerinde 195 kişi istihdam edilmektedir. İl genelindeki Organize Sanayi Bölgelerinde üretimde olan 137 işletmede toplam 6 Bin 552 kişi istihdam edilmektedir. OSB lerde ağırlıklı olarak makine sanayine yönelik yedek parça, enjeksiyon ürünler, cerrahi el aletleri ve medikal ürünlerin imalatı, mobilya imalatı ile gıda sektöründe faaliyet gösteren işletmeler yer almaktadır. Samsun ilinde 2017 Temmuz ayı itibariyle toplam 15 adet küçük sanayi sitesi mevcut olup bu sanayi sitelerinde toplam 7 Bin 817 adet işyerinde 22 bin 445 kişi çalışmaktadır. 2014 yılında Samsun ili, 5 Milyar 158 Milyon Türk Lirası Sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla ile 20 nci sırada yer almaktadır. Samsun ilinin sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %0.69 iken 2014 yılında bu pay %0.89 olarak gerçekleşmiştir. İlin sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı artma eğilimlidir. Türkiye de sanayi sektörünün Gayri Safi Yurtiçi Hasıla payı 2004 yılında %28.8 iken 2014 yılında %31.9 olarak gerçekleşmiş, Samsun ilinde sanayi sektörünün Gayri Safi Yurtiçi Hasıla payı 2004 yılında %16.3 iken 2014 yılında %24.0 olarak gerçekleşmiştir. 2004-2014 döneminde Sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasılası Samsun ilinde %413.3 oranında artarken Türkiye ortalaması %297.5 oranında artmıştır. 2015 yılında Samsun da tüketilen elektriğin %42.55 i Sanayi işletmeleri tarafından tüketilmiş, Türkiye de ise elektriğin %47.64 ü sanayi işletmeleri tarafından tüketilmiştir. 2015 yılında Samsun sanayi işletmelerinin elektrik tüketimi payı %1.14 olup 23 üncü sırada yer almıştır. 2015 yılında 920 KWh lik kişi başına sanayi işletmesi elektrik tüketimi ile Samsun 40 ıncı sırada yer almıştır. İstanbul Sanayi Odası nın yapmış olduğu Türkiye nin 500 büyük sanayi kuruluşu anketi çalışmalarına göre 2017 yılında ankete katılan 5 Samsun firması ilk 500 sanayici arasında, 5 Samsun firması da ikinci 500 sanayici arasında yer almıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 124

SANAYİ SİCİL KAYITLARINA GÖRE SAMSUN SANAYİ A:SEKTÖRLERE GÖRE İŞLETME SAYILARI Samsun da sektörel olarak en fazla sayıda işletme; 514 işletme ile Gıda ürünlerinin imalatı, 267 işletme ile Mobilya imalatı, 122 işletme ile Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç), 117 işletme ile Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı, 105 işletme ile Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı sektörlerinde yeralmaktadır. Kod Tanım Firma Sayısı İstihdam Firma Başına İstihdam Firma Sayısı Payı İstihdam Payı 10 Gıda ürünlerinin imalatı 514 6,666 13 30.4% 23.9% 31 Mobilya imalatı 267 1,753 7 15.8% 6.3% 25 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) 122 1,252 10 7.2% 4.5% 22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 117 2,056 18 6.9% 7.4% 23 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 105 1,959 19 6.2% 7.0% 16 Ağaç,ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); 92 1,116 12 5.4% 4.0% 28 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı 76 1,080 14 4.5% 3.9% 32 Diğer imalatlar 53 1,024 19 3.1% 3.7% 14 Giyim eşyalarının imalatı 50 1,477 30 3.0% 5.3% 08 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı 48 857 18 2.8% 3.1% 24 Ana metal sanayii 36 1,970 55 2.1% 7.1% 18 Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması 30 120 4 1.8% 0.4% 20 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı 30 768 26 1.8% 2.8% 27 Elektrikli teçhizat imalatı 30 660 22 1.8% 2.4% 13 Tekstil ürünlerinin imalatı 16 764 48 0.9% 2.7% 19 Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 12 240 20 0.7% 0.9% 45 Motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin toptan ve perakende tic. ile onarımı 12 483 40 0.7% 1.7% 29 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı 11 828 75 0.6% 3.0% 35 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı 11 495 45 0.6% 1.8% 17 Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı 10 141 14 0.6% 0.5% 15 Deri ve ilgili ürünlerin imalatı 9 190 21 0.5% 0.7% 38 Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı 7 118 17 0.4% 0.4% 33 Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı 6 469 78 0.4% 1.7% 46 Toptan ticaret (Motorlu kara taşıtları ve motosikletler hariç) 5 30 6 0.3% 0.1% 21 Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı 4 422 106 0.2% 1.5% 26 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı 4 36 9 0.2% 0.1% 43 Özel inşaat faaliyetleri 4 44 11 0.2% 0.2% 11 İçeceklerin imalatı 3 51 17 0.2% 0.2% 30 Diğer ulaşım araçlarının imalatı 3 9 3 0.2% 0.0% 05 Kömür ve linyit çıkartılması 2 0 0 0.1% 0.0% 41 Bina inşaatı 2 29 15 0.1% 0.1% 12 Tütün ürünleri imalatı 1 746 746 0.1% 2.7% 47 Perakende ticaret (Motorlu kara taşıtları ve motosikletler hariç) 1 2 2 0.1% 0.0% TOPLAM 1,693 27,855 16 Kaynak: Samsun Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 125

B:SEKTÖRLERE GÖRE İSTİHDAM Sanayi sicil kayıtlarına göre Samsun da sektörel olarak en fazla istihdam; 6 Bin 666 kişi ile Gıda ürünlerinin imalatı, 2 Bin 56 kişi ile Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı, Bin 970 kişi ile Ana metal sanayii, Bin 959 kişi ile Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı, Bin 753 kişi ile Mobilya imalatı, Bin 477 kişi ile Giyim eşyalarının imalatı, Bin 252 kişi ile Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) sektörleri tarafından sağlanmaktadır. Kod Tanım Firma Sayısı İstihdam Firma Başına İstihdam Firma Sayısı Payı İstihdam Payı 10 Gıda ürünlerinin imalatı 514 6,666 13 30.4% 23.9% 22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 117 2,056 18 6.9% 7.4% 24 Ana metal sanayii 36 1,970 55 2.1% 7.1% 23 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 105 1,959 19 6.2% 7.0% 31 Mobilya imalatı 267 1,753 7 15.8% 6.3% 14 Giyim eşyalarının imalatı 50 1,477 30 3.0% 5.3% 25 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) 122 1,252 10 7.2% 4.5% 16 Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman 92 1,116 12 5.4% 4.0% 28 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı 76 1,080 14 4.5% 3.9% 32 Diğer imalatlar 53 1,024 19 3.1% 3.7% 08 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı 48 857 18 2.8% 3.1% 29 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı 11 828 75 0.6% 3.0% 20 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı 30 768 26 1.8% 2.8% 13 Tekstil ürünlerinin imalatı 16 764 48 0.9% 2.7% 12 Tütün ürünleri imalatı 1 746 746 0.1% 2.7% 27 Elektrikli teçhizat imalatı 30 660 22 1.8% 2.4% 35 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı 11 495 45 0.6% 1.8% 45 Motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin toptan ve perakende tic.ile onarımı 12 483 40 0.7% 1.7% 33 Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı 6 469 78 0.4% 1.7% 21 Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı 4 422 106 0.2% 1.5% 19 Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 12 240 20 0.7% 0.9% 15 Deri ve ilgili ürünlerin imalatı 9 190 21 0.5% 0.7% 17 Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı 10 141 14 0.6% 0.5% 18 Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması 30 120 4 1.8% 0.4% 38 Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı 7 118 17 0.4% 0.4% 11 İçeceklerin imalatı 3 51 17 0.2% 0.2% 43 Özel inşaat faaliyetleri 4 44 11 0.2% 0.2% 26 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı 4 36 9 0.2% 0.1% 46 Toptan ticaret (Motorlu kara taşıtları ve motosikletler hariç) 5 30 6 0.3% 0.1% 41 Bina inşaatı 2 29 15 0.1% 0.1% 30 Diğer ulaşım araçlarının imalatı 3 9 3 0.2% 0.0% 47 Perakende ticaret (Motorlu kara taşıtları ve motosikletler hariç) 1 2 2 0.1% 0.0% 05 Kömür ve linyit çıkartılması 2 0 0 0.1% 0.0% TOPLAM 1,693 27,855 16 Kaynak: Samsun Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 126

KAPASİTE RAPORU İSTATİSTİKLERİ Samsun ilinde ticaret siciline kayıtlı sanayici firmaların geçerli kapasite raporu sayısı 2011 yılında 603 adet, 2012 yılında 610 adet, 2013 yılında 573 adet, 2014 yılında 590 adet, 2015 yılında 563 adet, 2016 yılında 578 adettir. 2011-2016 döneminde geçerli kapasite raporu sayısı Samsun da %4.15 oranında azalırken Türkiye de %26.87 oranında artmış, kapasite raporu başına çalışan sayısı Samsun da %34.74 oranında artarken Türkiye de %11.95 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre geçerli kapasite raporu sayısı Samsun da %2.66 oranında artarken Türkiye de %0.09 oranında azalmış, kapasite raporu başına çalışan sayısı Samsun da %8.50 artarken Türkiye de %1.68 oranında artmıştır. Samsun un geçerli kapasite raporu sayısı payı 2011 yılında %1.06 iken 2016 yılında %0.80 oranında gerçekleşmiştir. 2016 yılında geçerli kapasite raporu başına çalışan sayısı Samsun da 35 kişi iken Türkiye ortalaması 41 kişidir. Yıllar Rapor Çalışan Bilgileri Rapor Başına Bölge Sayısı Mühendis Teknisyen Usta İşçi İdari Toplam Çalışan 2011 57,041 85,444 88,007 160,168 1,531,858 225,400 2,107,988 37 2012 63,937 94,629 98,896 182,344 1,774,090 262,066 2,434,185 38 2013 68,443 100,715 106,689 194,631 1,944,821 289,542 2,663,764 39 2014 71,825 107,280 115,606 205,224 2,079,327 309,124 2843679 40 Türkiye 2015 72,433 114,962 126,164 207,523 2,145,995 321,833 2947254 41 2016 72,369 118,131 126,406 206,225 2,182,521 330,064 2994120 41 2016/2015 Değişim % -0.09% 2.76% 0.19% -0.63% 1.70% 2.56% 1.59% 1.68% 2016/2011 Değişim % 26.87% 38.26% 43.63% 28.76% 42.48% 46.43% 42.04% 11.95% 2011 603 577 827 2,162 10,232 1,904 15,727 26 2012 610 680 880 2,164 11,503 2,068 17,490 29 2013 573 659 933 2,067 11,747 2,037 17,754 31 2014 590 718 999 1,983 12,565 2,017 18661 32 Samsun 2015 563 713 895 1,660 12,825 1,967 18235 32 2016 578 748 1,008 1,786 14,264 2,216 20312 35 2016/2015 Değişim % 2.66% 4.91% 12.63% 7.59% 11.22% 12.66% 11.39% 8.50% 2016/2011 Değişim % -4.15% 29.64% 21.89% -17.39% 39.41% 16.39% 29.15% 34.74% 2011 1.06% 0.68% 0.94% 1.35% 0.67% 0.84% 0.75% 70.57% 2012 0.95% 0.72% 0.89% 1.19% 0.65% 0.79% 0.72% 75.14% 2013 Samsun 0.84% 0.65% 0.87% 1.06% 0.60% 0.70% 0.67% 79.61% 2014 Pay % 0.82% 0.67% 0.86% 0.97% 0.60% 0.65% 0.66% 79.89% 2015 0.78% 0.62% 0.71% 0.80% 0.60% 0.61% 0.62% 79.60% 2016 0.80% 0.63% 0.80% 0.87% 0.65% 0.67% 0.68% 84.94% Kaynak: www.tobb.org.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 127

İLLER İTİBARİYLE KAPASİTE RAPORLARI (2016) 2016 yılında Türkiye de Ticaret Siciline kayıtlı firmaların geçerli toplam 72 Bin 369 adet kapasite raporunun 578 adedi Samsun ilindeki firmalara aittir. Samsun ili 578 adet geçerli kapasite raporu sayısı ile 24 üncü sırada, Kapasite raporu kapsamında toplam 20 Bin 312 çalışan sayısı ile 28 inci sırada, Kapasite raporu başına 35 adet çalışan sayısı ile 45 inci sırada yer almıştır. 2016 yılı kapasite raporlarına göre çalışanların mühendis sayısı payı Türkiye de %3.9 iken Samsun ilinde %3.7 oranındadır. Sn İl Adı Kap. Müh. Tekn. Usta İşçi İdari Toplam Rapor Sn İl Adı Kap. Müh. Tekn. Usta İşçi İdari Toplam Rapor Raporu Başına Raporu Başına Türkiye 72,369 118,131 126,406 206,225 2,182,521 330,064 2,994,120 41 Dağılım 3.9% 4.2% 6.9% 72.9% 11.0% 100.00% 1 İstanbul 20,146 21,926 24,868 35,406 486,159 86,850 658,896 33 41 Ordu 290 196 262 799 9,616 944 12,005 41 2 Bursa 5,004 10,652 7,925 15,222 201,785 28,417 264,297 53 42 Nevşehır 279 126 159 446 5,065 569 6,380 23 3 Ankara 4780 18,147 16,493 16,315 85,906 22,181 161,199 34 43 Edirne 273 453 261 1,085 11,836 1,236 14,908 55 4 İzmir 4,524 8,940 12,218 12,053 135,734 26,548 197,939 44 44 Bolu 268 460 761 744 14,463 1,206 18,277 68 5 Konya 2,695 2,492 2,423 6,075 51,342 7,963 71,455 27 45 Aksaray 261 473 455 699 7,693 998 10,529 40 6 Kocaeli 2,398 11,298 10,460 12,472 121,600 26,352 186,881 78 46 Adıyaman 254 171 203 679 7,515 472 9,051 36 7 Gaziantep 2,297 1,752 2,237 5,693 76,719 8,624 95,211 41 47 Osmaniye 253 325 389 908 8,288 813 11,357 45 8 Adana 1,654 2,338 2,681 5,323 42,125 6,573 59,806 36 48 Kastamonu 252 262 274 730 8,688 656 10,764 43 9 Tekirdağ 1,572 3,902 4,626 6,697 100,182 13,079 129,711 83 49 Batman 250 138 200 847 6,556 607 8,349 33 10 Kayseri 1,571 1,749 1,456 4,399 56,420 7,007 73,676 47 50 Rize 249 476 434 806 11,551 1,018 14,287 57 11 Denizli 1,549 1,405 1,902 4,573 54,168 7,035 69,169 45 51 Tokat 244 129 189 710 6,510 578 8,160 33 12 Manisa 1,497 3,588 4,584 5,867 79,236 8,007 101,846 68 52 Van 240 194 187 643 2,830 498 4,546 19 13 Antalya 1,277 1,236 1,428 3,068 23,131 4,938 34,028 27 53 Karaman 218 281 610 1,844 14,304 1,294 18,378 84 14 Mersin 1,260 1,238 1,574 3,229 25,865 4,306 36,347 29 54 Yalova 204 680 470 962 5,463 948 8,536 42 15 Sakarya 947 2,254 2,433 3,859 42,949 5,229 57,133 60 55 Niğde 178 254 205 667 5,703 666 7,885 44 16 Afyon 903 561 675 1,659 16,450 1,463 20,847 23 56 Amasya 176 250 170 541 6,907 666 8,557 49 17 Balıkesir 902 1,603 1,628 2,999 25,084 3,870 35,507 39 57 Yozgat 160 135 75 351 4,341 433 5,731 36 18 Aydın 845 859 1,006 1,726 23,404 2,961 30,343 36 58 Giresun 158 167 321 402 5,129 621 6,640 42 19 K.Maraş 792 723 1,203 2,868 37,215 2,594 44,767 57 59 Karabük 147 347 229 625 7,726 935 10,106 69 20 Eskişehir 714 2,825 2,549 2,577 41,011 4,340 53,419 75 60 Erzurum 142 156 193 615 2,420 468 3,852 27 21 Hatay 711 1,113 2,417 2,402 19,869 3,326 30,028 42 61 Kırıkkale 141 482 281 378 4,635 1,045 6,919 49 22 Şanlıurfa 700 147 125 1,560 12,048 390 14,271 20 62 Erzincan 133 149 139 197 2,354 367 4,292 32 23 Muğla 627 686 476 1,882 10,730 1,407 15,242 24 63 Bartın 126 209 204 495 6,849 571 8,334 66 24 Samsun 578 748 1,008 1,786 14,264 2,216 20,312 35 64 Sinop 112 40 96 332 4,300 278 5,046 45 Dağılım 3.7% 5.0% 8.8% 70.2% 10.9% 100.00% 65 Çankırı 108 333 466 373 5,138 715 7,927 73 25 Malatya 541 523 452 1,872 16,563 1,752 21,525 40 66 Kırşehir 108 151 578 200 3,415 491 4,835 45 26 Trabzon 520 470 492 1,098 10,027 1,263 13,372 26 67 Bingöl 90 41 46 248 1,439 168 1,942 22 27 Uşak 514 337 450 1,067 16,612 1,060 19,683 38 68 Kilis 90 61 65 184 1,177 178 1,668 19 28 Diyarbakır 460 291 346 1,255 7,282 1,156 10,331 22 69 Muş 85 56 42 177 2,063 148 2,487 29 29 Çorum 401 315 396 1,233 12,104 1,226 15,300 38 70 Artvin 84 119 145 300 2,054 234 2,852 34 30 Burdur 399 293 227 938 7,871 853 10,183 26 71 Kars 82 35 53 402 543 110 1,143 14 31 Kütahya 394 985 986 3,688 19,660 2,236 27,574 70 72 Gümüşhane 73 99 97 228 1,071 226 1,721 24 32 Isparta 374 342 437 895 8,369 861 10,904 29 73 Şırnak 73 92 121 176 989 170 1,548 21 33 Düzce 370 658 693 1,466 21,576 2,026 26,470 72 74 Bitlis 55 13 15 108 995 58 1,189 22 34 Çanakkale 368 432 1,326 935 9,934 896 13,523 37 75 Siirt 52 55 53 329 887 66 1,390 27 35 Sivas 355 400 607 1,690 7,588 1,182 11,534 32 76 Hakkari 51 28 20 75 384 58 565 11 36 Kırklareli 331 885 1,084 1,667 22,115 2,954 28,814 87 77 Ağrı 50 38 27 169 1,063 96 1,393 28 37 Mardin 324 162 97 395 4,616 446 5,831 18 78 Tunceli 49 25 29 118 466 52 694 14 38 Bilecik 319 743 901 918 17,095 2,052 22,781 71 79 Iğdır 44 15 21 93 650 66 845 19 39 Elazığ 308 345 309 1,105 6,157 757 8,822 29 80 Ardahan 27 10 4 45 173 29 261 10 40 Zonguldak 295 1,026 642 6,494 18,116 2,890 29,472 100 81 Bayburt 24 18 17 69 191 26 322 13 Kaynak: www.tobb.org.tr, Sıralama Rapor sayısına göredir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 128

ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 129

ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ İlimizde Merkez Organize Sanayi Bölgesi, Kavak Organize Sanayi Bölgesi, Gıda İhtisas Organize Sanayi Bölgesi, Bafra Karma&Medikal İhtisas Organize Sanayi Bölgesi, tahsis aşamasına kadar gelen Havza Tarımsal Ürün İşleme ve Tarım Makinaları İhtisas Organize Sanayi Bölgesi ve kuruluş aşamasındaki Çarşamba Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere toplam 6 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. Samsun Merkez Organize Sanayi Bölgesinde boş parsel bulunmamaktadır. Kavak Organize Sanayi Bölgesinde parsellerin tahsisi devam etmektedir. Bafra Organize Sanayi Bölgesinin unvanı 08.06.2016 tarihinde Samsun-Bafra Karma ve Medikal İhtisas Organize Sanayi Bölgesi şeklinde değiştirilmiştir. Bafra Organize Sanayi Bölgesinde yatırımcılar için arsa tahsisleri devam etmektedir. Gıda ihtisas Organize Sanayi Bölgesinde boş parsel bulunmamaktadır. Havza Tarımsal Ürün İşleme ve Tarım Makinaları İhtisas Organize Sanayi Bölgesinde arsa tahsis aşamasına kadar gelinmiştir. Çarşamba Organize Sanayi Bölgesinin kuruluş çalışmaları hızla devam etmektedir. Samsun da Üretim ve İhracatın büyük bir kısmı başta Merkez Organize Sanayi Bölgesinde olmak üzere Organize Sanayi Bölgelerinde gerçekleşmektedir. Samsun Merkez Organize Sanayi Bölgesinde üretimde olan 76 işyerinde 5 Bin 36 kişi istihdam edilmekte, Kavak Organize Sanayi Bölgesinde üretimde olan 25 işyerinde 721 kişi istihdam edilmekte, Bafra Organize Sanayi Bölgesinde üretimde olan 22 işyerinde 600 kişi istihdam edilmekte, Samsun Gıda Organize Sanayi Bölgesinde üretimde olan 14 işyerinde 195 kişi istihdam edilmektedir. İl genelindeki Organize Sanayi Bölgelerinde üretimde olan 137 işletmede toplam 6 Bin 552 kişi istihdam edilmektedir. AÇIKLAMA MERKEZ KAVAK BAFRA GIDA HAVZA ÇARŞAMBA TOPLAM Kuruluş Tarihi 1981 2000 1998 2007 2007 Arsanın Toplam Yüzölçümü (Hektar) 160 104 228 47 50 589 PARSEL A- Parsel Sayısı 104 60 137 24 325 B- Dolu Parsel Sayası 104 41 37 24 206 C- Boş Parsel Sayısı 0 19 100 0 119 İŞLETME Üretimde Olan 76 25 22 14 0 0 137 Üretime Ara Veren 5 0 2 7 İnşaat Halinde 0 11 5 6 0 0 18 Proje Aşamasında 1 1 5 2 0 0 13 TOPLAM 82 37 34 22 0 0 175 Çalışan Sayısı 5,036 721 600 195 0 0 6,552 Kaynak: OSB Müdürlükleri (Temmuz 2017 itibariyle) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 130

1. SAMSUN MERKEZ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ Kuruluş Ve Müteşebbis Teşekkül Samsun-Merkez Organize Sanayi Bölgesi; Bakanlar Kurulu'nun 15.5.1976 tarih ve 7/12207 sayılı kararına istinaden kurulmuştur. İlk Müteşebbis Teşekkül; 2.11.1981 tarihinde, Samsun Valisi nin Başkanlığında, Samsun İl Özel İdaresi, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Samsun Belediyesi kuruluşlarının iştiraki ile oluşmuştur. Daha sonra 14.8.1985 tarihinde Tekkeköy Belediyesi de Müteşebbis Teşekküle iştirak etmiştir. Organize Sanayi Bölgesi arsasının bulunduğu beldede Kutlukent Belediyesinin ayrı bir belediye olarak kurulması ve Fonlar Yönetmeliği'nin 31. maddesinin 5.4.1990 tarihinde değiştirilmesi sonucu 26.12.1990 tarihinde Müteşebbis Teşekkül yeniden oluşturularak; İl Vali'sinin başkanlığında, Samsun İl Özel İdaresi %33, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası %34, Kutlukent Belediyesi nin %33 katılım payı oranlarındaki iştirakleri ile teşkil edilmiştir. 15 Nisan 2000 tarih ve 24021 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu gereği olarak Müteşebbis Heyet oluşumu bu kanuna uygun hale getirilmiş ve Kuruluş Protokolü 04.12.2000 tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca onaylanarak, Bakanlığın OSB Sicil Defterine 26 sicil numarasıyla kayıt edilmiştir. Buna göre Samsun- Merkez Organize Sanayi Bölgesi Müteşebbis Heyeti İl Valisi nin Başkanlığında Samsun İl Özel İdaresi, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Kutlukent Belediyesi kuruluşlarından teşkil edilmiştir. Ancak 22.03.2008 tarih ve 26824 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5747 sayılı kanuna göre Kutlukent Belediyesi tüzel kişiliği, 29 Mart 2009 tarihinde yapılan Mahalli seçimler ile sona erdiğinden Müteşebbis Heyete Tekkeköy Belediyesi dahil olarak yeni Müteşebbis Heyet İl Valisi nin Başkanlığında Samsun İl Özel İdaresi, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Tekkeköy Belediyesi kuruluşlarından teşkil edilmiştir. Samsun-Merkez Organize Sanayi Bölgesi 07.06.2017 tarihinde yapmış olduğu IV. Olağan Genel Kurulu neticesinde Müteşebbis Heyet ile devam kararı almış olup, buna göre Samsun-Merkez Organize Sanayi Bölgesi Müteşebbis Heyeti İl Valisi nin Başkanlığında 2 üye Samsun Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığından, 3 üye Samsun Ticaret ve Sanayi Odası ndan, 2 üye Tekkeköy Belediyesi nden, 8 üye Katılımcılardan olmak üzere toplam 15 üyeden teşkil edilmiştir. Yerleşim Alanı Ve İmar Planı Bölge arsası; Samsun-Ordu devlet karayolunun 12. kilometresinde yer almaktadır. Bölge sınırları Doğu yönünde Azot ve Bakır fabrikaları, Güney' de 19 Mayıs ve İlkadım Küçük Sanayi Siteleri, Batı yönünde Kirazlık ırmağıdır. 7.7.1977 tarihinde İmar ve İskân Bakanlığı'nca onanan "Samsun Nazım Planı"nda söz konusu yer; sanayi, Organize Sanayi ve depolama alanı olarak belirlenmiştir. Aynı alan 19.12.1980 tarihinde İmar ve İskân Bakanlığı'nca onanan 1/5000 ölçekli "Samsun Kent Bütünü Nazım İmar Planı"nda sanayi bölgesi olarak gösterilmiştir. Bu alan daha sonra 6.4.1982 tarihinde "Samsun Organize Sanayi Bölgesi" olarak onanmıştır. Bölge imar planları 3194 sayılı Kanunun 8/B maddesine göre Tekkeköy Belediye Meclisi'nce 30.12.1986 tarihinde onaylanmıştır. Bölge altyapı tesisleri uygulama projeleri Müteşebbis Teşekkül tarafından 1987 yılı içerisinde yaptırılmıştır. Bölge imar uygulama planlarına göre genel arazi kullanımı Parseller Alan (m 2 ) Dağılım Sanayi Parselleri 1.112.026 69,22% Trafik ve Yollar 258.860 16,11% Yaya Yolları 15.230 0,95% Otopark 18.074 1,13% Yeşil Alanlar 77.120 4,80% Sosyal Tesisler 45.553 2,84% Arıtma Tesisleri 12.785 0,80% DSİ Kanalları 56.899 3,53% Sanayi Depolama Alanı 9.975 0,62% İmar Uygulama Alanı 1.606.522 100.00% Kaynak: Samsun Merkez OSB Müdürlüğü Bölgenin imar planındaki parselasyona göre 132 adet olan sanayi parsel adedi; Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın onayı alınarak yapılan tevhitler ve imar plan değişiklikleri neticesinde 104 adet olarak tescil edilmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 131

Merkez OSB Sosyal Tesisleri Bölgede yer alan sanayi parselleri dışında idari ve sosyal tesisler için ilk imar planına göre ayrılan 48.162 m 2 alanda yapılması öngörülen tesisler ve son imar planına göre idari ve sosyal tesisler aşağıdaki şekilde planlanmıştır. İLK İMAR PLANI Alan[m 2 ] SON İMAR PLANI Alan[m 2 ] Tır Parkı 7.987 OMÜ Yeşilyurt Meslek Yüksekokulu 13.093, 19 Sosyal Tesisler 7.829 OKA Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı 6.869, 12 Eğitim Tesisleri 6.936 TSE Samsun Ürün Belgelendirme Müdürlüğü 2.856, 44 Ticaret Tesisleri 5.413 Bilim. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Bölge Kalibrasyon ve Metroloji laboratuvarı 1.920, 62 Anaokulu-Kreş 4.714 Bölge İdare Merkezi ve Samsun Uluslararası Akredite Metal, Metroloji ve Kalibrasyon Lab. 4.589, 81 Bölge İdare Merkezi 3.980 Cami 9.098, 25 Cami 3.720 Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi 2.662, 88 Sağlık Merkezi 3.009 KOSGEB Samsun Müdürlüğü 4.289, 52 Lokal Tesisleri 2.853 Sosyal Tesis Alanları 4.205, 94 Bankacılık Hizmetleri 1.021 PTT ve Karakol 700 TOPLAM 48.162 TOPLAM 49.585, 77 Kaynak: Samsun Merkez OSB Müdürlüğü Sanayi Parsellerindeki Faaliyetler Açıklama Firma Adedi Parsel Adedi Parsel Alanı [m 2 ] İstihdam ÜRETİME GEÇEN 76 98 1.028.815 5.036 ÜRETİMİNE ARA VEREN 5 5 77.824 175 PROJE HALİNDE 1 1 5.387 -,- TOPLAM 82 104 1.112.026 5.211 Kaynak: Samsun Merkez OSB Müdürlüğü Bölgede faaliyette olan fabrikalarda; Karbon üretimi, tekstil ürünleri, endüstriyel mutfak, kuruyemiş, oluklu mukavva ve ofset baskılı koli, helva, yapı kimyasalları, üre formaldehit sanayi tutkalı, plastik ayakkabı, cam karo mozaik (btb), su filtreleri motopomp, modüler mobilya, medikal ürünler, orman ürünleri, hazır mutfak, teflon tava, çelik raf, dişli çark ürünleri, alüminyum profil, tıbbi ve cerrahi aletler, makina konstrüksiyon, örme tel, ısı cihazları, oto gömlek-segman, tıp gazı, Ev ve otel tekstil ürünleri, vulkollan ürünleri, plastik poşet, hazır yatak, yorgan, sünger, hastane donanımı, silah üretimi, polietilen bağlantı parçaları, otomotiv yan sanayi, okul malzemeleri, güneş enerji sistemleri, elektrik malzemeleri, petrol ürünleri ekipmanları, elektro mekanik parça, dalgıç pompa, ısıcam, lokum-şekerleme, vana, demir, yem, bakır levha, pik- sfero, alüminyum levha, lastik ayakkabı, strafor ürünlerinin üretimi yapılmakta ve doğrudan 5.036 Kişi istihdam edilmektedir. Üretimine ara veren fabrikalarda; kuruyemiş, tül, bakır levha ve styrapor ürünleri üretimleri yapılmaktadır. Bu fabrikalar tekrar işletmeye açıldığında 175 kişinin istihdam edileceği tahmin edilmektedir. Proje aşamasındaki firmalarda; makine konstrüksiyon ürünleri üretimi yapılacaktır. Bölgedeki tüm fabrikalar faaliyete geçtiğinde toplam istihdamın 5.211 kişi civarında olacağı tahmin edilmektedir. Ayrıca bölgemizde Yeşilyurt Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından kurulan ve işletilen 144,155 MWm / 139,643 MWe kurulu gücünde Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı bulunmaktadır. Samsun-Merkez OSB Üretimdeki Firmaların Sektörel Dağılımı Sn Sektör Fabrika Sayısı Pay (%) 1 Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı 15 19.74% 2 Ana Metal Sanayi 13 17.11% 3 Kimyasalların Ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı 9 11.84% 4 Kauçuk Ve Plastik Ürünlerin İmalatı 9 11.84% 5 Diğer İmalatlar 6 7.89% 6 Gıda Ürünleri İmalatı 5 6.58% 7 Bilgisayarların, Elektronik Ve Optik Ürünlerin İmalatı 5 6.58% 8 Ağaç, Ağaç Ürünleri Ve Mantar Ürünleri İmalatı 4 5.26% 9 Tekstil Ürünlerinin İmalatı 2 2.63% 10 Diğer Metalik Olmayan Mineral Ürünlerin İmalatı 2 2.63% 11 Elektrikli Teçhizat İmalatı 2 2.63% 12 Mobilya İmalatı 2 2.63% 13 Giyim Eşyalarının İmalatı 1 1.32% 14 Kâğıt Ve Kâğıt Ürünlerinin İmalatı 1 1.32% Toplam 76 100.0% Kaynak: Samsun Merkez OSB Müdürlüğü İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 132

2. SAMSUN -KAVAK ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ Kuruluş Ve Müteşebbis Teşekkül Samsun-Kavak Organize Sanayi Bölgesi, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı'nın 5.4.1993 tarih ve 1620 sayılı yazısı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın 1993 yılı yatırım programına dâhil edilmiştir. Müteşebbis Teşekkül 8.7.1993 tarihinde İl Vali'sinin Başkanlığında Samsun Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Kavak Belediyesi kuruluşlarının iştiraki ile oluşmuştur. 15 Nisan 2000 tarih ve 24021 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu nun gereği olarak Müteşebbis Heyet oluşumu bu kanuna uygun hale getirilmiş ve Kuruluş Protokolü 04.12.2000 tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca onaylanarak Bakanlığın OSB Sicil Defterine 27 sicil numarası ile kayıt edilmiştir. Buna göre Samsun-Kavak Organize Sanayi Bölgesi Müteşebbis Heyeti ; İl Valisinin Başkanlığında Samsun Yatarım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı, Samsun Ticaret Ve Sanayi Odası, Kavak Belediyesi Kuruluşlarından teşkil edilmiştir. Yer Seçimi: Bölge arazinin yer seçim etüdü Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca 27.7.1993 tarihinde yapılmıştır. Alternatif alanlar içerisinden Çamlık mevkiinde arazi Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca 23.1.1995 tarihinde uygun bulunmuş ve bu alanda 104 hektar planlanabilir büyüklükteki arazide bölgenin kurulması Devlet Planlama Teşkilatı tarafından onaylanmıştır. Seçilen arazinin yüzölçümü 1.393.617 m 2 olup 865.274 m 2 (%62) hazine arazisi 528.343 m 2 si (%38) şahıs arazileridir. Yerleşim Alanı Ve İmar Planı: Bölgenin 1/1000 ölçekli hâlihazır haritası İller Bankası16. Bölge Müdürlüğünce hazırlanmıştır. Bölgenin imar planları ise Samsun Ticaret ve Sanayi Odası'nın girişimleri ile bedelsiz olarak TOBB Sanayi Dairesi tarafından hazırlanmıştır. Yapılan 1/2000 ölçekli imar planı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın görüşüne sunulmuş, verilen talimat ve görüşler doğrultusunda hazırlanan 1/1000 ölçekli imar uygulama planları Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca 24.03.l998 tarih ve 3861 sayılı yazıları ile uygun görüşle vize edilmiştir. İmar uygulama planları bunu takiben Kavak Belediye Meclisinin 31.03.l998 tarih ve 11 sayılı kararı ile onaylanarak kesinlik kazanmıştır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca onaylanarak kesinlik kazanan son parselasyon planına göre genel arazi kullanımı aşağıda tablo halinde verilmiştir. İmar Uygulama Alanı Alan (m 2 ) Pay(%) Sanayi Parselleri 772,892 55.46% Sosyal Tesisler 48,926 3.51% Arıtma Tesisleri 45,325 3.25% Rekreasyon Alanı 16,952 1.22% TEDAŞ 16,446 1.18% Trafik ve Yollar 61,620 4.42% Çevre Bandı ve Yeşil Alanlar 431,456 30.96% Toplam 1,393,617 100.00% Kaynak: Samsun-Kavak OSB Müdürlüğü Sanayi Parsellerinin Dağılımı 140 HEKTARA GÖRE 50 HEKTARA GÖRE Sanayi Parselleri Parsel Adedi Yüz ölçüm Toplamı (m 2 ) Sanayi Parselleri Parsel Adedi Yüz ölçüm Toplamı (m 2 ) 7000 m 2 ye kadar 39 205.435 7000 m 2 ye kadar 29 165.908 7000-10.000 m 2 13 113.372 7000-10.000 m 2 9 84.587 10.000-20.000 m 2 27 367.193 10.000-20.000 m 2 3 85.477 20.000 m 2 den büyük 4 86.892 20.000 m 2 den büyük 5 42.304 TOPLAM 83 772.892 Kamulaştırma Dışı Tutulan 2 10.024 TEİAŞ Trafo Merkezi 2 31.295 Kaynak: Samsun-Kavak OSB Müdürlüğü TOPLAM 50 419.595 Bölgenin alt yapısı tamamlanan 50 hektarlık kısmında 40 adet sanayi parseli bulunmaktadır. Bu parsellerin toplam yüzölçümü 419.595 m 2 dir. Bölgede 06.02.2004 tarih ve 25365 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 5084 sayılı ve 18.05.2005 tarih ve 25819 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 5350 sayılı yasalar ve bu yasalara ait yönetmelikler kapsamında 34 firmaya bedelsiz arsa tahsisi yapılmıştır. Bu şekilde kanunun yürürlüğe girdiği tarihinden bugüne kadar 37 firmaya 43 adet parsel bedelsiz tahsis edilmiştir. Ayrıca 2 adet parsel TEİAŞ ne 154 KV Trafo Merkezi yapımı için tahsis edilmiştir. 5084 sayılı Bedelsiz Arsa Tahsisine ilişkin kanunun 06.02.2010 tarihinde sona ermesi sebebiyle yatırımcılara bölgede bedelli arsa tahsisine başlanmış olup arsa tahsis bedeli 15.-TL/m 2 belirlenmiş olup Bölgemizde bedelli, arsa tahsisine başlanılmıştır. Bu kapsamda 2 firmaya bedelli arsa tahsisi yapılmış olup firmalar üretime başlamıştır. Bölgede bu güne kadar toplam 37 firmaya 43 parsel tahsis edilmiştir bu firmalardan 25 firma üretime geçmiştir. 11 firma inşaat aşamasında, 1 firma da proje aşamasındadır. Üretimde olan firmalardaki istihdam sayısı 721 kişidir. Yapılan tahsislerin tümünde faaliyete geçildiğinde öngörülen istihdam 1273 kişi olacaktır. 4562 sayılı OSB Kanununa eklenen geçici 9 maddeye göre Bölgemizde yatırım yapacak firmalara %70 indirimli arsa tahsisi yapılmaktadır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 133

3. SAMSUN BAFRA KARMA VE MEDİKAL İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI Kuruluş Ve Müteşebbis Heyet: Samsun Bafra OSB, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının 6.8.1997 tarih ve 10229 sayılı kararı ile 1997 yılında yatırıma dâhil edilmiştir. Müteşebbis Heyet 13.11.1997 tarihinde Samsun Valisinin başkanlığında İl Özel İdaresi %10, Bafra Ticaret ve Sanayi Odası %90 hissesinden teşekkül edilmiştir. 15.4.2000 tarihinde yayınlanan 4562 sayılı OSB kanununa göre yeniden düzenlenen Müteşebbis Heyet, sicil kayıt defterine 104 nolu sicille kaydedilmiş olup, Samsun Valisi Başkanlığında İl Özel İdaresinin %29, Bafra Belediyesinin %5, Bafra Ticaret ve Sanayi Odası nın %36 hissesinden teşekkül edilmiştir. 6525 Sayılı Kanun un 25.Maddesine göre Samsun İl Özel İdaresinin % 29 luk payı Samsun Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığına devredilmiştir. İl Valisinin Başkanlığında Müteşebbis Heyet Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığının %29, Bafra Belediyesinin %35 ve Bafra Ticaret ve Sanayi Odasının %36 hissesinden teşekkül edilmiştir. 03.06.2016 tarihinde T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından onaylanan OSB Kuruluş Protokolü ile Bölgemizin 79 Sanayi Parselinden oluşan II.Etab ının yalnızca Medikal ve Cerrahi Aletler üreten firmalara tahsis edilebilmesi için Medikal İhtisas OSB olarak onaylanarak, Bölgemizin adı Samsun-Bafra Karma Ve Medikal İhtisas Organize Sanayi Bölgesi olmuştur. OSB nin Arazi İktisabı: Bölge için tahsis edilen arazinin tamamı Maliye Hazinesine ait olduğundan metrekare birim bedeli Hazine tarafından 1.5 kr. olarak belirlenmiş olup tamamı 34,200.00 TL. 09.11.1998 tarihinde Kamulaştırılmış olup Tapusu İl Tüzel kişiliği adına tescil edilmiştir.15.04.2000 tarihinde yürürlüğe giren 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri kanununa göre, Bölgenin Tapusu 12.07.2000 tarihinde OSB Tüzel kişiliği adına tescil edilmiştir. Yerleşim Alanı Ve İmar Planı: Organize Sanayi bölgesi Bafra ilçe merkez yerleşiminin güneyinde Bafra-Samsun Karayoluna 5 km uzaklıkta, Doğankaya (Martıkale) mevkiinde, 228 hektar alan üzerinde yer almaktadır. Bafra Organize Sanayi Bölgesi Mevzi İmar Planı 04.04.2001 tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Küçük Sanatlar ve Sanayi Bölgeleri ve Siteleri Genel Müdürlüğü tarafından onaylanmıştır. Bölge imar uygulama planlarına göre genel arazi kullanım oranları aşağıdaki tablo halinde verilmiştir. Parseller Alan (Ha) Toplam Alana Oranı (%) Parseller Alan (Ha) Toplam Alana Oranı (%) 1.Sanayi Parselleri 120.00 52.63% 8.Sağlık Koruma Bandı 49.90 21.89% 2.İdari ve Sosyal Tesisler 4.10 1.80% 9.Yollar-Otoparklar 26.60 11.67% 3.Sosyal Donatı Alanı 2.20 0.96% 10.Yeşil alanlar 11.41 5.00% 4.Eğitim 1.50 0.66% 11.Trafo Merkezi 0.10 0.04% 5.Gümrük 0.50 0.22% 12.Spor Alanları 4.80 2.11% 6.Teknik Altyapı Alanı 0.86 0.38% 13.Helikopter Pisti 0.43 0.19% 7.Arıtma Tesisi 4.50 1.97% 14.Akaryakıt İstasyonu 1.10 0.48% Toplam 228.00 100.00% Kaynak: Samsun Bafra Karma Ve Medikal İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Bölgenin imar planındaki parselasyona göre 143 adet olan sanayi parsel adedi; Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın onayı alınarak yapılan tevhitler ve imar plan değişiklikleri neticesinde 137 adet olarak tescil edilmiştir. Sanayi Parsellerindeki Faaliyetler Açıklama Firma Adedi Parsel Adedi Parsel Alanı [m 2 ] İstihdam ÜRETİMDE OLAN 22 23 266,763.91 600 ÜRETİME ARA VEREN 2 2 22,577.23 PROJE HALİNDE 5 7 103,588.68 İNŞAAT AŞAMASINDA 5 5 40,898.67 TOPLAM 34 37 571,810.05 600 Kaynak: Samsun Bafra Karma Ve Medikal İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Samsun-Bafra Karma ve Medikal İhtisas OSB Üretim Sektörel Dağılım Tablosu Sn Sektör Üretimdeki Fabrika Sayısı 1 Gıda Ürünleri İmalatı 11 2 Kimyasalların Ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı 1 3 Kauçuk Ve Plastik Ürünlerin İmalatı 3 4 Ana Metal Sanayi 4 5 Tarım Aletleri İmalat Sanayi 2 6 Kapalı Firma 2 7 Diğer İmalatlar 1 Toplam 24 Kaynak: Samsun Bafra Karma Ve Medikal İhtisas Organize Sanayi Bölgesi II. Etap (Medikal İhtisas Osb) Altyapı İhalesi: Medikal İhtisas OSB ye ait II. Etabımızın altyapı ihalesi için gerekli kararlar ve belgeler ilgili bakanlığımıza sunularak 2017 Yılı Yatırım programına dâhil edilmiştir.14 Ocak 2017 tarihli Resmi Gazetede 17.400.000,00 TL tutarla yatırım programına alınan II. etaba Bakanlık tarafından Yeni Proje olarak 250.000,00 TL ödenek tahsis edilmiştir. II. etaba ait altyapı ihalesi öncesi şeritvari yol harita, Zemin Araştırma Raporu ve Altyapı Uygulama Projeleri ve Keşif Dosyası hazırlamasından oluşan Projeler teklif alma usulü ile -7 firmadan kapalı zarf usulü teklif alınmış- en düşük teklifi veren proje firmasına verilmiştir. 2017 Yılı son çeyreğinde Altyapı ihalesine çıkılması beklenmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 134

4.SAMSUN GIDA İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ Kuruluş Ve Müteşebbis Heyet Samsun-Gıda Organize Sanayi Bölgesi, kuruluş protokolü, Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca 13.04.2007 tarihinde onaylanmış ve Müteşebbis Heyet kurularak tüzel kişilik Bakanlık sicil defterine 252 no ile işlenerek tescil edilmiştir. Müteşebbis Heyet İl Valisi nin Başkanlığında, Samsun Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı %30, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası %21, Samsun Büyükşehir Belediyesi %21, Samsun Ticaret Borsası %21, Tekkeköy Belediyesi %7 katılım payı ile kurulmuştur. Bugüne kadar yapılan çalışmalar sonucunda; Bölgenin Jeolojik-Jeoteknik Etütleri yapılmıştır. Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Belgesi alınmıştır. Nazım ve Uygulama İmar Planları, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nca onaylanmış, İl İdare Kurulu kararı ile kesinleşmiştir. Alt Yapı Mühendislik Hizmetleri işi ihale edilerek Avan Projeler tamamlanmıştır. Yol Zemin Araştırma Etütleri yapılarak hazırlanan rapor Bakanlıkça onaylanmıştır. Alt Yapı Uygulama Projeleri kapsamında Yollar, İçme ve Kullanma Suyu Şebekesi, Kanalizasyon Şebekesi, Yağmur Suyu Drenajı, Orta ve Yüksek Gerilim Elektrik Şebekesi ve Enerji Nakil Hattı Projeleri, Telekom altyapısı ile iletişim altyapısına yönelik ADSL, ADSL+2, Genişbant hizmetlerinin verilmesi maksadıyla fiber optik kablo şebekesi projesi tamamlanmıştır. Parselasyon Planları kesinleşmiş, mahalli tapu dairesinde OSB Tüzel Kişiliği adına tescil işlemleri yapılmıştır. Yerel ve ulusal basında 19 Haziran 22 Temmuz 2009 tarihleri arasında periyodik aralıklarla yayınlanan ilanlar ile 01 Ağustos 2009 tarihine kadar arsa tahsis başvurularının yapılması yatırımcılara duyurulmuştur. Verilen süre içerisinde 58 adet Yatırım Başvurusu yapılmıştır. Bu 58 adet yatırım başvurusunda için öngörülen Toplam Yatırım Tutarı 381.113.896 TL, İstihdam Edilecek Kişi Sayısı 2.634 Kişi, Talep Edilen Arsa Büyüklüğü 670.950 m 2 idi. Yatırım Başvuruları Müteşebbis Heyetimizce büyük bir titizlik ve hassasiyetle incelenmiş, sınırlı arsa büyüklüğü nedeniyle ancak 25 adet yatırım teklifine arsa tahsisi yapılmasına karar verilmiştir. Yatırıma konu edilecek ve arsa tahsisi yapılmasına karar verilen 25 adet yatırım teklifinin toplam yatırım tutarı 272.145.600 TL, sağlayacağı doğrudan istihdam 1.509 kişidir. Bölgeden yeni arsa talepleri de devam etmektedir. Bu yoğun talebe rağmen bölgenin tahsis edilebilir parsel büyüklüğü 260.321,65 m 2 dir. Dolayısıyla talep yoğunluğu ile karşılaştırıldığında bölge büyüklüğü kısıtlı ve yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle genişleme ile ilgili hazırlıklara başlanmış olup toplamda 208.504,80 m 2 alan OSB bünyesine katılacaktır. Genişleme ile ilgili çalışmalar ÇED Raporunun hazırlanması aşmasındadır. Arsa tahsisi yapılamayan 33 firmanın yatırım teklifleri toplamı 108.968.296 TL sağlayacağı istihdam 1.125 kişi ve talep edilen arsa büyüklüğü 229.850 m 2 dir. Süreç içerisinde 10 adet parsel boşalmış, sayı 15 e inmiştir. Boşalan parsellerin yeniden tahsisi için gazete ilanı verilerek 25.07.2011 de son başvuru alınmıştır. 10 adet parsel için 22 başvuru yapılmış olup, Müteşebbis Heyetimizin 25.08.2011 tarihli toplantısında 11 adet parselin 4562 sayılı OSB yasasının geçici 9. maddesine göre yeniden tahsisi yapılmıştır. Gıda Organize Sanayi bölgesinde bulunan toplam 24 sanayi parselinin tamamı 22 firmaya tahsis edilmiştir. 14 parselde üretim yapılmakta, 3 parsel proje aşamasında, 7 parsel de inşaat aşamasındadır. Arsa tahsislerinin sektörel dağılımında Sektör Firma Sayısı Alan (m 2 ) Pay(%) Entegre Yem Üretimi 2 39,425.78 15.1% Bitkisel İlaç Üretimi 3 66,514.06 25.6% Bitkisel Yağ Üretimi 1 6,330.33 2.4% Soya, mısır, pirinç unu, un, irmik 2 33,910.78 13.0% Süt Ürünleri işleme sektörü 3 35,086.96 13.5% Et Ürünleri işleme sektörü 2 13,349.15 5.1% Deniz Ürünleri İşleme 1 7,727.50 3.0% Sebze Meyve İşleme ve Paketleme 4 34,492.46 13.2% Konsantre Meyve Suyu Üretimi 1 6,955.50 2.7% Gofret vb. Ürünler, Helva, Reçel 3 16,532.18 6.4% TOPLAM 22 260,324.70 100.0% Kaynak: Samsun Gıda İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Altyapı: Tüm Altyapı İşleri bitirilmiş olup, kesin kabul yapılmıştır. Son hak ediş itibarı ile net harcanan para, 3.416.655.TL dir. Elektrik Altyapısı da tamamlanarak geçici kabulü yapılmış ve sisteme enerji verilmiştir. Son hak ediş itibarı ile net harcanan para, 880.982.-TL dir. İletişim ile ilgili Telekom la protokol yapılmış ve tüm fiber hat döşenmesi Telekom tarafından bedelsiz olarak tamamlanmıştır. Üstyapı: Üstyapı olarak toplam 19 adet firma İnşaat Ruhsatı almış, bunlardan 5 adedi çeşitli seviyelerde inşa halindedir. 14 adet firma üretime geçmiştir. Bu zamana kadar yapılan toplam istihdam 195 kişidir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 135

5. HAVZA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ Havza Organize Sanayi Bölgesi 965 dönüm arazi üzerine kurulmuş olup toplam 68 adet parsel mevcuttur. OSB nin su ihtiyacının karşılanması maksadıyla DSİ 7. Bölge Müdürlüğünün hazırladığı jeolojik raporlar doğrultusunda 210 metrelik sondaj yaptırılmış, 5 lt/sn miktarında su bulunmuştur. İdare binasının proje çalışmaları tamamlanmış olup, binanın yapım işine başlanmıştır. Karayolu ile OSB arasındaki 2 Bin metre uzunluğundaki ana ulaşım yolunun istimlak planları hazırlanmış olup, istimlak çalışmaları Samsun Büyükşehir Belediyesi nce yapılmaktadır. İstimlak çalışmalarının tamamlanmasına müteakip yol yapım çalışmaları Samsun Büyükşehir Belediyesince yapılacaktır. OSB alanı içerisinde imar planında koruma bandı olarak gösterilen 217.195 m² lik alanın DDY ye bitişik olan 25000 m² lik bölümüne yükleme boşaltma rampalarının yapılması için TCDD yetkilileriyle yapılan görüşmeler olumlu yönde devam etmektedir. OSB alanına doğalgaz götürülmesi için doğalgaz şirketi ile görüşmeler devam etmektedir. Elektrik Şebekeleri ve (ENH) Enerji Nakil Hattı çalışmaları bitme aşamasında olup, geçici kabul için hazırlıklar devam ediyor. Yol, su, kanalizasyon, atık su, Telekom, altyapı işleri tamamlanmış olup, noksanlıkların tamamlanması ve sahaya elektrik, su verilmesine müteakip geçici kabul işlemlerine başlanacaktır. Parsel Bilgileri Parsel Tipi Parsel Alanı (m²) Parsel adedi Toplam Alan (m²) Oran % B Tipi Sanayi Parseli 5.000-7.000 46 274.686 28,45 C Tipi Sanayi Parseli 7.001-10.000 4 32.685 3,38 D Tipi Sanayi Parseli 10.001-20.000 10 120.620 12,49 E Tipi Sanayi Parseli 20.001-30.000 1 26.662 2,76 Toplam Sanayi Parseli 61 454.653 Teknik Altyapı Alanı 1 8.586 0,89 İdari ve Sosyal Tesis Alanı 3 57.475 5,95 Arıtma tesis Alanı 1 23.149 2,40 Hizmet ve Destek Alanı 1 49.083 5,08 Sağlık Koruma Bandı 1 217.195 22,49 Yeşil Alanlar 18.113 1,88 Yollar 137.386 14,23 TOPLAM 68 965.640 m² 100 % Kaynak: Samsun Havza İhtisas Organize Sanayi Bölgesi 6.ÇARŞAMBA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ Çarşamba İlçemizde Organize Sanayi Bölgesi ihtiyacı, uzun yıllardan beri dile getirilmiş olmakla birlikte, Çarşamba Ovası üzerinde kurulmuş olan ilçemizdeki arazilerin tamamına yakınının, mutlak tarım arazisi niteliğinde olması nedeniyle, bir talepten öteye taşınamamıştır. Bu konuda somut adım, 2013 yılının sonlarında atılmış, Çarşamba Ticaret ve Sanayi Odası, Çarşamba Ticaret Borsası ve Çarşamba Belediyesi, tarafından yapılan hazırlık çalışmalarına Valiliğimizin de destek vermesiyle, süreç hızlanmıştır. Mevcut İmar Planları ve Çevre düzeni Planlarında, İlçemizde Sanayi alanı olarak belirlenen tek arazi, mülkiyeti Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. ne ait, Çarşamba Şeker Fabrikasının arazileridir. 2015 yılı sonlarında, Çarşamba OSB Bilgilendirme Raporu hazırlanarak, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı na gönderilmek üzere, Samsun Valiliğine teslim edilmiştir. Valiliğimizin gerekli incelemeleri sonrasında, olumlu mütalaasıyla Bakanlığa gönderilen dosyamız, uygun bulunarak yer tahsis komisyonu görevlendirilmiştir. Yer tahsis Komisyonunun 2016 Kasım ve 2017 Ocak aylarında yapmış olduğu çalışma ve toplantılar neticesinde; Çarşamba Şeker Fabrikası ndan ayrılan 822 dekarlık alanda, Çarşamba Organize Sanayi Bölgesinin kurulması, ilgili tüm kurumların olumlu görüşleri neticesinde uygun bulunmuş, hazırlanan rapor, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımıza gönderilmiştir. Özelleştirme Yüksek Kurulunun(ÖYK) 28.12.2016 tarihli toplantısında, 2016/104 sayılı kararı ile Çarşamba OSB nin kurulması planlanan arazinin, taleplerimiz doğrultusunda, Maliye Hazinesine devredilmesine karar verilmiştir. Söz konusu devir işlemleri Çarşamba Tapu Sicili Müdürlüğünce 03.03.2017 tarihinde tamamlanarak, arazinin Çarşamba Organize Sanayi Bölgesi kurulmak üzere devredildiği şerhi düşülmüştür. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının 17.05.2017 tarih 10349 sayılı yazısıyla OSB arazisinin kesinleştirildiği tarafımıza bildirilmiştir. Bu gelişmeyle, uzun yıllardan beri süre gelen Çarşamba Organize Sanayi Bölgesinin arazi problemi, çözülmüştür. Şu an itibariyle, Samsun Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından %25 oranında payla, Çarşamba Belediye Başkanlığı %26 oranında payla ve Odamız % 25 oranında payla Çarşamba Organize Sanayi Bölgesine katılmak için yetkili organlarından gerekli kararları almış Müteşebbis heyetteki temsilcilerini belirlemiş kısacası; OSB Kuruluş Protokolünü imzalamak için gerekli işlemlerini tamamlamıştır. OSB Kuruluş Protokolünün hazırlanarak imzalanması ve Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızca onaylanmasından sonra Çarşamba Organize Sanayi Bölgesi tüzel kişilik kazanacaktır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 136

KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 137

KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ (KSS) Samsun ilinde Nisan 2017 itibariyle toplam 15 adet küçük sanayi sitesi mevcut olup bu sanayi sitelerinde toplam 7 Bin 817 adet işyerinde 22 bin 445 kişi çalışmaktadır. Tekkeköy ilçesinde 3 adet, Canik ilçesinde 2 adet, Çarşamba ilçesinde 1 adet, Bafra ilçesinde 2 adet, Terme ilçesinde 1 adet, Ondokuzmayıs ilçesinde 1 adet, Alaçam ilçesinde 1 adet, Vezirköprü ilçesinde 1 adet, Havza ilçesinde 2 adet ve Ladik ilçesinde 1 adet küçük sanayi sitesi mevcuttur. En fazla işyeri Bin 750 işyeri ile Canik ilçesinde yer alan Gülsan Sanayi Sitesinde bulunmakta ve bu KSS de yaklaşık 7 Bin kişi çalışmaktadır. Samsun da yer alan 15 adet sanayi sitesinde işyeri başına ortalama çalışan sayısı 2.9 kişidir. Sn Kooperatif Adı Adres Dolu İşyeri Dolu İşyeri Payı (%) Boş İşyeri Toplam Çalışan Sayısı Toplam Çalışan Sayısı Payı (%) Dolu İşyeri Başına Düşen Ortalama Çalışan Sayısı 1 Samsun Gülsan S.S. Canik 1,750 22.4% 0 7,000 31.2% 4.0 2 Samsun 19 Mayıs S.S. Atakent Bulv. Kutlukent Tekkeköy 1,416 18.1% 40 3,250 14.5% 2.3 3 Samsun İlkadım S.S. İstiklal Mah.Tekkeköy 934 11.9% 192 1,800 8.0% 1.9 4 Samsun Merkez S.S. Yeni Mah. Canik 820 10.5% 0 2,500 11.1% 3.0 5 Çarşamba S.S. Beylerce Mah. Çarşamba 600 7.7% 0 2,200 9.8% 3.7 6 Samsun Örnek S.S. Tekkeköy 530 6.8% 135 1,200 5.3% 2.3 7 Terme S.S. Çangallar Mah.Terme 400 5.1% 0 1,200 5.3% 3.0 8 Bafra 1.Bölüm S.S. Fevzi Çakmak Mah. Bafra 330 4.2% 30 800 3.6% 2.4 9 Vezirköprü S.S. Fazıl Ahmet Paşa Mah.Vezirköprü 236 3.0% 0 1,000 4.5% 4.2 10 Bafra 2.Bölüm S.S. Alparslan Mah. Bafra 230 2.9% 30 500 2.2% 2.2 11 Alaçam S.S. Alparslan Mah. Alaçam 178 2.3% 25 400 1.8% 2.2 12 Ladik S.S. Sanayi Mah.Ladik 120 1.5% 0 150 0.7% 1.3 13 Havza S.S. İnönü Mah. Havza 110 1.4% 0 220 1.0% 2.0 14 19 Mayıs İlçesi S.S. 19 Mayıs İlçesi 110 1.4% 50 150 0.7% 1.4 15 Yirmibeş Mayıs S.S. Havza 53 0.7% 0 75 0.3% 1.4 Toplam 7,817 100.0% 502 22,445 100.0% 2.9 Kaynak: Samsun Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, sıralama dolu işyeri sayısına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 138

İSO 500 FİRMALARI İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 139

TÜRKİYE'NİN 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU İstanbul Sanayi Odası nın yapmış olduğu Türkiye nin 500 büyük sanayi kuruluşu anketine göre 2016 yılında ankete katılan ilk 500 sanayici arasına 5 adet, ikinci 500 sanayici arasına da 5 adet Samsun firması girmiştir. Türkiye nin 500 büyük sanayi kuruluşu anketine göre ilk bin sanayici arasına 2005 yılında toplam 7 adet Samsun firması girmişken 2016 yılında 10 adet Samsun firması girmiştir. Türkiye nin 500 büyük sanayi kuruluşu anketinde ilk bin sanayici içinde üretimden net satış payı 2005 yılında %0.44 olan Samsun firmalarının 2016 yılında payı %0.54 olarak gerçekleşmiştir. Yıl İSO 500 FİRMA SAYISI FİRMA SAYI PAYI(%) İlk 500 İkinci 500 İlk 1000 İlk 500 İkinci 500 İlk 1000 2005 3 4 7 0.60% 0.80% 0.70% 2006 3 5 8 0.60% 1.00% 0.80% 2007 2 6 8 0.40% 1.20% 0.80% 2008 3 8 11 0.60% 1.60% 1.10% 2009 4 5 9 0.80% 1.00% 0.90% 2010 4 6 10 0.80% 1.20% 1.00% 2011 5 7 12 1.00% 1.40% 1.20% 2012 4 10 14 0.80% 2.00% 1.40% 2013 3 10 13 0.60% 2.00% 1.30% 2014 5 8 13 1.00% 1.60% 1.30% 2015 6 6 12 1.20% 1.20% 1.20% 2016 5 5 10 1.00% 1.00% 1.00% Kaynak: www.iso.org.tr Yıl ÜRETİMDEN NET SATIŞ TOPLAMI SAMSUN ÜRETİMDEN SAMSUN TÜRKİYE NET SATIŞ PAYI(%) İlk 500 İkinci 500 İlk 1000 İlk 500 İkinci 500 İlk 1000 İlk 500 İkinci 500 İlk 1000 2005 523,987,622 221,385,594 745,373,216 148,338,473,341 21,139,837,002 169,478,310,343 0.35% 1.05% 0.44% 2006 833,633,662 292,782,580 1,126,416,242 180,321,688,472 25,817,254,140 206,138,942,612 0.46% 1.13% 0.55% 2007 548,528,139 386,640,131 935,168,270 200,503,444,272 29,743,223,386 230,246,667,658 0.27% 1.30% 0.41% 2008 810,147,528 515,707,483 1,325,855,011 238,361,798,019 32,934,576,599 271,296,374,618 0.34% 1.57% 0.49% 2009 727,108,193 361,113,689 1,088,221,882 205,282,176,673 31,904,411,842 237,186,588,515 0.35% 1.13% 0.46% 2010 806,248,238 484,246,472 1,290,494,710 250,041,677,879 39,390,024,236 289,431,702,115 0.32% 1.23% 0.45% 2011 1,480,293,419 823,021,164 2,303,314,583 317,930,304,245 49,935,954,928 367,866,259,173 0.47% 1.65% 0.63% 2012 1,392,613,317 1,057,938,477 2,450,551,794 348,569,146,059 53,400,698,051 401,969,844,110 0.40% 1.98% 0.61% 2013 1,177,385,103 1,294,124,727 2,471,509,830 376,749,083,620 59,686,197,464 436,435,281,084 0.31% 2.17% 0.57% 2014 2,060,883,493 1,046,276,092 3,107,159,585 413,316,850,936 66,078,582,912 479,395,433,848 0.50% 1.58% 0.65% 2015 2,379,653,481 949,315,094 3,328,968,575 442,025,418,631 70,571,880,173 512,597,298,804 0.54% 1.35% 0.65% 2016 2,128,544,170 892,821,568 3,021,365,738 480,944,138,002 77,834,950,664 558,779,088,666 0.44% 1.15% 0.54% Kaynak: www.iso.org.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 140

YILLAR İTİBARİYLE SAMSUN İSO 500 FİRMALARI 2016 YILI; İSO İlk 500 firma arasına 5, ikinci 500 firma arasına da 5 Samsun firması girmiştir. Liste 2016 Sıra 2015 Sıra Kuruluşlar Kayıtlı Odası Firma Sıra Üretimden Net Satış(TL) 99 109 Yeşilyurt Demir Çelik End. ve Liman İşletm. Ltd. Şti. Samsun 92 969,165,558 372 381 Özyılmaz Fındık Tic. ve San. Ltd. Şti. Çarşamba 363 334,679,352 İlk 398 373 Ulusoy Un San. ve Tic. A.Ş. Samsun 389 307,588,321 500 462 345 Borsan Kablo Elektrik Aydın. İnşaat San. ve Tic. A.Ş. Samsun 451 261,698,269 469 497 Karaçuha Tarım Ürünleri İth. İhr. San. ve Tic. Ltd. Şti. Terme 458 255,412,670 İkinci 500 Kaynak: www.iso.org.tr 14 15 Vezirköprü Orman Ürünleri ve Kağıt Sanayi A.Ş. Vezirköprü 14 236,320,439 140 217 Sampa Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. Samsun 138 193,109,412 154 168 Erçal Fındık Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. Samsun 152 187,158,196 338 453 Adeka İlaç San. ve Tic. A.Ş. Samsun 335 139,551,365 350 243 Yeşilyurt Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Samsun 347 136,682,156 2015 YILI; İSO İlk 500 firma arasına 6, ikinci 500 firma arasına da 6 Samsun firması girmiştir. Liste 2015 Sıra 2014 Sıra Kuruluşlar Kayıtlı Odası Firma Sıra Üretimden Net Satış(TL) 109 86 Yeşilyurt Demir Çelik Endüstrisi ve Liman İşlet.Ltd. Şti. Samsun 103 855,654,220 332 345 Samsun Makina Sanayi A.Ş. Samsun 323 346,134,487 İlk 345 336 Borsan Kablo Elektrik Aydınlatma İnş. San.ve Tic.A.Ş. Samsun 336 330,879,713 500 373 472 Ulusoy Un San. ve Tic. A.Ş. Samsun 364 315,287,011 381 421 Özyılmaz Fındık Tic. ve San. Ltd. Şti. Çarşamba 372 304,902,919 497 Karaçuha Tarım Ürünleri İth.İhr. San. ve Tic. Ltd. Şti. Terme 488 226,795,131 İkinci 500 Kaynak: www.iso.org.tr 15 49 Vezirköprü Orman Ürünleri ve Kağıt Sanayi A.Ş. Vezirköprü 15 216,631,611 168 212 Erçal Fındık Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. Samsun 165 166,266,560 217 60 Sampa Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. Samsun 213 157,224,152 232 290 Elif Fındık San. ve Tic. Ltd. Şti. Terme 228 154,170,970 243 + Yeşilyurt Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Samsun 239 150,035,837 453 451 Adeka İlaç San. ve Tic. A.Ş. Samsun 447 104,985,964 2014 YILI; İSO İlk 500 firma arasına 5, ikinci 500 firma arasına da 8 Samsun firması girmiştir. Liste 2014 Sıra 2013 Sıra Kuruluşlar Kayıtlı Odası Firma Sıra Üretimden Net Satış(TL) 86 115 Yeşilyurt Demir Çelik Endüstrisi ve Liman İşlet.Ltd.Şti. Samsun 80 976,099,045 336 Borsan Kablo Elektrik Aydınlatma İnş.San.ve Tic.A.Ş. Samsun 327 305,264,048 İlk 345 387 Samsun Makina Sanayi A.Ş. Samsun 336 299,074,682 500 421 Özyılmaz Fındık Tic. ve San. Ltd. Şti. Çarşamba 410 252,414,298 472 410 Ulusoy Un San. ve Tic. A.Ş. Samsun 461 228,031,420 İkinci 500 Kaynak: www.iso.org.tr 49 117 Vezirköprü Orman Ürünleri ve Kağıt Sanayi A.Ş. Vezirköprü 47 192,860,666 60 226 Sampa Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. Samsun 58 188,974,086 191 136 Karaçuha Tarım Ürünleri İth.İhr. San. ve Tic. Ltd. Şti. Terme 189 153,978,242 194 - - Samsun 192-212 317 Erçal Fındık Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. Samsun 210 149,898,763 290 202 Elif Fındık San. ve Tic. Ltd. Şti. Terme 287 131,614,408 305 365 Samsun Yem San. ve Tic. A.Ş. Samsun 301 127,921,924 451 419 Adeka İlaç San. ve Tic. A.Ş. Samsun 446 101,028,003 2013 YILI; İSO İlk 500 firma arasına 3, ikinci 500 firma arasına da 10 Samsun firması girmiştir. Liste 2013 Sıra 2012 Sıra Kuruluşlar Kayıtlı Odası Firma Sıra Üretimden Net Satış(TL) 115 102 Yeşilyurt Demir Çelik Endüstrisi ve Liman İşlet.Ltd.Şti. Samsun 108 704,069,500 İlk 387 303 Samsun Makina Sanayi A.Ş. Samsun 376 243,987,499 500 410 365 Ulusoy Un San. ve Tic. A.Ş. Samsun 399 229,328,104 İkinci 500 Kaynak: www.iso.org.tr 45 - Borsan Kablo Elektrik Aydınlatma İnş.San. ve Tic.A.Ş. Samsun 44 173,015,865 117 28 Vezirköprü Orman Ürünleri ve Kağıt Sanayi A.Ş. Vezirköprü 115 151,662,541 136 358 Karaçuha Tarım Ürünleri İth. İhracat San.ve Tic.Ltd.Şti. Terme 133 146,802,108 176 359 Özyılmaz Fındık Tic. ve San. Ltd. Şti. Çarşamba 173 137,501,142 202 369 Elif Fındık San. ve Tic. Ltd. Şti. Terme 199 132,456,853 226 280 Sampa Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. Samsun 223 128,968,547 317 347 Erçal Fındık Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. Samsun 314 112,354,329 333 317 Yemsel Tavukçuluk Hay.Yem Hammad.San.ve Tic.A.Ş. Samsun 330 110,212,033 365 305 Samsun Yem San. ve Tic. A.Ş. Samsun 362 105,494,779 419 309 Adeka İlaç San. ve Tic. A.Ş. Samsun 416 95,656,530 İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 141

2012 YILI; İSO İlk 500 firma arasına 4, ikinci 500 firma arasına da 10 Samsun firması girmiştir. SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI Liste 2012 Sıra 2011 Sıra Kuruluşlar Kayıtlı Odası Firma Sıra Üretimden Net Satış(TL) 102 95 Yeşilyurt Demir Çelik End. ve Liman İşlet. Ltd. Şti. Samsun 95 726,423,844 İlk 303 441 Samsun Makina Sanayii A.Ş. Samsun 292 273,538,237 500 365 378 Ulusoy Un San. ve Tic. A.Ş. Samsun 354 224,853,530 495 - Borsan Kablo Elektrik Aydınlatma İnş.San. ve Tic. A.Ş. Samsun 482 167,797,706 İkinci 500 Kaynak: www.iso.org.tr 28 155 Vezirköprü Orman Ürünleri ve Kağıt Sanayi A.Ş. Vezirköprü 28 158,263,763 280 - Sampa Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. Samsun 277 107,654,820 303 213 Elektrosan Elektro Bakır Sanayii A.Ş. Samsun 300 103,947,386 305 304 Samsun Yem San. ve Tic. A.Ş. Samsun 302 103,804,267 309 148 Adeka İlaç San. ve Tic. A.Ş. Samsun 306 103,271,971 317 62 Yemsel Tavukçuluk Hayv.Yem Ham.San. ve Tic. A.Ş. Samsun 314 101,722,803 347 240 Erçal Fındık Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. Samsun 344 96,389,432 358 - Karaçuha Tarım Ürünleri İth.İhr. San. ve Tic. Ltd. Şti. Terme 355 95,034,493 359 - Özyılmaz Fındık Tic. ve San. Ltd. Şti. Çarşamba 356 94,756,474 369 173 Elif Fındık San. ve Tic. Ltd. Şti. Terme 366 93,093,068 2011 YILI; 2011 yılında İSO İlk 500 firma arasına 5, ikinci 500 firma arasına da 7 Samsun firması girmiştir. Liste 2011 Sıra 2010 Sıra Kuruluşlar Kayıtlı Odası Firma Sıra Üretimden Net Satış(TL) 95 146 Yeşilyurt Demir Çelik End. ve Liman İşlet. Ltd. Şti. Samsun 87 699,896,852 378 454 Ulusoy Un San. ve Tic. A.Ş. Samsun 368 204,174,005 İlk 379 443 Özyılmaz Fındık Tic. ve San. Ltd. Şti. Çarşamba 369 203,556,812 500 401 --- Karaçuha Tarım Ürünleri İth. İhr. San. ve Tic.Ltd.Şti. Terme 391 194,735,593 441 429 Samsun Makina Sanayii A.Ş. Samsun 431 177,930,157 İkinci 500 Kaynak: www.iso.org.tr 62 97 Yemsel Tavukçuluk Hayv.Yem Ham.San.ve Tic.A.Ş. Samsun 62 141,644,845 148 52 Adeka İlaç San. ve Tic. A.Ş. Samsun 147 121,574,073 155 226 Vezirköprü Orman Ürünleri ve Kağıt Sanayi A.Ş. Vezirköprü 154 121,035,132 173 - Elif Fındık San. ve Tic. Ltd. Şti. Terme 172 117,213,160 184 - Borsan Elektrik Malz. İmalat San.ve Tic.Ltd.Şti. Samsun 183 115,106,944 213 384 Elektrosan Elektro Bakır Sanayii A.Ş. Samsun 212 110,847,957 304 392 Samsun Yem San. ve Tic. A.Ş. Samsun 302 95,599,053 2010 YILI; 2010 yılında İSO İlk 500 firma arasına 4, ikinci 500 firma arasına da 6 Samsun firması girmiştir. Liste 2010 Sıra 2009 Sıra Kuruluşlar Kayıtlı Odası Firma Sıra Üretimden Net Satış (TL) 146 133 Yeşilyurt Demir Çelik End. ve Liman İşl. Ltd. Şti. Samsun 137 385,380,769 İlk 429 360 Samsun Makina San. A.Ş. Samsun 418 143,228,384 500 443 468 Özyılmaz Fındık Tic. San. Ltd. Şti. Çarşamba 432 140,707,498 454 431 Ulusoy Un San. ve Tic. A.Ş. Samsun 443 136,931,587 İkinci 500 Kaynak: www.iso.org.tr 52 22 Adeka İlaç San. ve Tic. A.Ş. Samsun 50 114,893,520 97 137 Yemsel Tavukçuluk Hayv. Yem Ham.San.ve Tic.A.Ş. Samsun 94 103,842,265 226 --- Vezirköprü Orman Ürünleri ve Kağıt San. A.Ş. Vezirköprü 222 82,084,395 384 --- Elektrosan Elektro Bakır San. A.Ş. Samsun 380 64,573,307 392 498 Samsun Yem San. ve Tic. A.Ş. Samsun 388 63,790,224 486 15 Bafra Eriş Un Yem Gıda San. ve Tic. A.Ş. Bafra 481 55,062,761 2009 YILI; İSO İlk 500 firma arasına 4, ikinci 500 firma arasına da 5 Samsun firması girmiştir. Liste 2009 Sıra 2008 Sıra Kuruluşlar Kayıtlı Odası Firma Sıra Üretimden Net Satış (TL) 133 88 Yeşilyurt Demir Çelik End. ve Lim.İşl. Ltd. Şti. Samsun 124 366,107,246 İlk 360 424 Samsun Makina Sanayii A.Ş. Samsun 347 138,315,667 500 431 --- Ulusoy Un Sanayi ve Ticaret A.Ş. Samsun 416 115,718,065 468 --- Özyılmaz Fındık Tic. San. Ltd. Şti. Çarşamba 453 106,967,215 İkinci 500 Kaynak: www.iso.org.tr 15 --- Bafra Eriş Un Yem Gıda San. ve Tic. A.Ş. Bafra 96,012,945 22 89 Adeka İlaç San. ve Tic. A.Ş. Samsun 94,997,591 137 343 Yemsel Tavukçuluk Hayv. Yem Ham.San.ve Tic.A.Ş. Samsun 79,060,159 457 473 UNSAN Un Sanayi ve Ticaret A.Ş. Samsun 47,314,642 498 --- Samsun Yem Sanayi ve Ticaret A.Ş. Samsun 43,728,352 İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 142

SAMSUN SERBEST BÖLGESİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 143

SAMSUN SERBEST BÖLGESİ Samsun Serbest Bölgesi, Samsun Liman sahası içinde 20 Mart 1998 tarihinde Resmi açılışı yapılarak hizmete girmiştir. Samsun Serbest Bölgesinin yer ve sınırları 27 Kasım 1995 tarih ve 95/7523 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenmiş ve 73.150 m² lik bir alanda TCDD den devralınmak suretiyle kurulmuştur. Samsun Serbest Bölgesinin toplam ticaret hacmi 2015 yılında 120 Milyon 919 Bin 752 dolar iken bu rakam 2016 yılında 80 Milyon 897 bin 235 dolar olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde Samsun Serbest bölgesinin toplam ticaret hacmi %579.4 oranında artmıştır. Samsun Serbest bölgesinin 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam ticaret hacmi %33.1 oranında azalmıştır. 2016 yılında Samsun Serbest Bölgesi nde, bölgeden yurtdışına 10 Milyon 80 Bin dolar, bölgeden Türkiye ye 35 Milyon 696 Bin dolar, Türkiye den bölgeye 3 Milyon 311 Bin dolar, yurtdışından bölgeye 31 Milyon 808 Bin dolar ticaret yapılmıştır. Yıllar Bölgeden Yurtdışına($) Bölgeden Türkiye ye($) Türkiye den Bölgeye($) Yurtdışından Bölgeye($) Toplam($) 1998 63,947 821,866 970,140 102,018 1,957,971 1999 664,048 1,034,599 543,975 2,141,608 4,384,230 2000 8,578,731 2,625,484 5,170,434 470,208 16,844,857 2001 5,889,968 1,193,567 3,800,027 1,445,229 12,328,791 2002 495,997 6,046,841 286,114 5,078,145 11,907,097 2003 975,491 8,343,329 992,079 6,933,327 17,244,226 2004 819,856 51,336,475 19,638,797 13,826,249 85,621,377 2005 735,235 29,857,300 23,769,184 4,283,361 58,645,080 2006 534,087 28,171,401 21,856,233 4,031,843 54,593,564 2007 380,505 51,268,246 34,404,954 9,720,976 95,774,683 2008 4,926,067 202,599,105 182,039,124 16,843,932 406,408,230 2009 11,172,656 12,291,347 1,948,072 11,877,926 37,290,002 2010 1,855,817 39,256,136 2,315,134 49,594,203 93,021,289 2011 5,867,923 59,993,123 47,144,441 5,371,538 118,377,000 2012 1,490,462 32,764,975 4,316,768 31,567,246 70,139,000 2013 8,019,474 41,475,752 10,877,652 31,147,664 91,520,541 2014 2,415,351 60,513,634 4,945,988 43,209,976 111,084,949 2015 6,196,753 54,059,682 12,522,553 48,140,765 120,919,752 2016 10,080,801 35,696,005 3,311,968 31,808,461 80,897,235 2016 Dağılım % 12.46% 44.13% 4.09% 39.32% 100.00% 2016/2015 Değişim % 62.7% -34.0% -73.6% -33.9% -33.1% 2016/2002 Değişim % 1932.4% 490.3% 1057.6% 526.4% 579.4% Kaynak: Samsun Serbest Bölge Müdürlüğü, ($) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 144

MARKA PATENT FAYDALI MODEL ENDÜSTRİYEL TASARIM İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 145

SINAİ MÜLKİYET HAKKI BAŞVURULARI 2016 yılında Samsun ilinde 611 adet Marka başvurusu, 22 adet Patent başvurusu, 31 adet Faydalı Model başvurusu, 61 adet (tasarım) Endüstriyel Tasarım başvurusu yapılmıştır. Samsun ilinin, marka başvurularına göre 2002 yılında 21 inci sırada iken 2016 yılında 20 nci sırada yeraldığı, patent başvurularına göre 2002 yılında 10 ncu sırada iken 2016 yılında 25 inci sırada yeraldığı, faydalı model başvurularına göre 2002 yılında 13 üncü sırada iken 2016 yılında 19 uncu sırada yeraldığı, endüstriyel tasarım (tasarım) başvurularına göre 2002 yılında 25 inci sırada iken 2016 yılında 29 uncu sırada yeraldığı görülmektedir. Samsun un 2002 yılında %0.46 olan Marka başvuru sayısı payı 2016 yılında %0.65 oranında, 2002 yılında %1.51 olan patent başvuru sayısı payı 2016 yılında %0.34 oranında, 2002 yılında %0.66 olan faydalı model başvuru sayısı payı 2016 yılında %0.90 oranında, 2002 yılında %0.11 olan endüstriyel tasarım başvuru sayısı (tasarım) payı 2016 yılında %0.16 oranında gerçekleşmiştir. Samsun ilinin sınai mülkiyet hakları başvuru paylarının düşük olduğu görülmektedir. 2002-2016 döneminde Marka başvuru sayısı Samsun da %370 oranında artarken Türkiye de %232 oranında artmış, Patent başvuru sayısı Samsun da %214 oranında artarken Türkiye de %1286 oranında artmış, Faydalı Model başvuru sayısı Samsun da %417 oranında artarken Türkiye de %279 oranında artmış, Endüstriyel Tasarım başvuru sayısı Samsun da %177 oranında artarken Türkiye %97 aranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre marka başvuru sayısı Samsun da %0.8 oranında artarken Türkiye de %1.4 oranında azalmış, patent başvuru sayısı Samsun da %12.0 oranında azalırken Türkiye de %16.9 oranında artmış, faydalı model başvuru sayısı Samsun da %34.8 oranında artarken Türkiye de %0.2 oranında artmış, endüstriyel tasarım sayısı Samsun da %60.1 oranında azalırken Türkiye de %1.6 oranında artmıştır. Samsun ilinin 5 adet tescilli coğrafi işareti bulunmaktadır. Bafra Pidesi (18.11.2009), Terme Pidesi (02.03.2010), Samsun Kaz Tiriti (27.12.2011), Samsun Simidi (09.09.2013), Bafra Zembili (23.03.2016) Samsun ilinin Tescilli Coğrafi İşaretleridir. Yıl Marka Patent Faydalı Model Endüstriyel Tasarım (*) Samsun Türkiye Pay Sıra Samsun Türkiye Pay Sıra Samsun Türkiye Pay Sıra Samsun Türkiye Pay Sıra 2002 130 28,478 0.46% 21 7 465 1.51% 10 6 913 0.66% 13 22 19,906 0.11% 25 2003 170 30,469 0.56% 18 4 569 0.70% 15 4 1,205 0.33% 20 39 21,730 0.18% 24 2004 188 38,491 0.49% 22 3 738 0.41% 21 7 1,477 0.47% 18 33 23,235 0.14% 25 2005 229 48,917 0.47% 24 5 960 0.52% 19 12 1,884 0.64% 17 53 26,694 0.20% 27 2006 464 54,712 0.85% 15 1 1,099 0.09% 38 8 2,423 0.33% 20 85 28,822 0.29% 21 2007 450 58,596 0.77% 17 6 1,844 0.33% 31 22 2,968 0.74% 18 135 29,085 0.46% 19 2008 376 60,597 0.62% 18 8 2,268 0.35% 28 12 2,942 0.41% 20 85 28,822 0.29% 21 2009 333 59,838 0.56% 20 9 2,588 0.35% 24 14 2,842 0.49% 18 70 26,277 0.27% 23 2010 470 73,142 0.64% 20 15 3,250 0.46% 19 24 2,994 0.80% 17 76 29,467 0.26% 24 2011 668 103,747 0.64% 19 19 4,087 0.46% 18 25 3,175 0.79% 16 173 35,453 0.49% 20 2012 702 97,311 0.72% 18 67 4,543 1.47% 11 29 3,725 0.78% 16 90 39,890 0.23% 27 2013 632 93,305 0.68% 18 17 4,528 0.38% 24 23 3,454 0.67% 17 89 43,654 0.20% 28 2014 559 97,142 0.58% 21 30 4,861 0.62% 15 20 3,474 0.58% 19 78 41,179 0.19% 27 2015 606 95,962 0.63% 20 25 5,512 0.45% 19 23 3,451 0.67% 18 153 38,665 0.40% 21 2016 611 94,575 0.65% 20 22 6,445 0.34% 25 31 3,457 0.90% 19 61 39,294 0.16% 29 2016/2015 (%) 0.8% -1.4% -12.0% 16.9% 34.8% 0.2% -60.1% 1.6% 2016/2002 (%) 370% 232% 214% 1286% 417% 279% 177% 97% Kaynak: http://www.turkpatent.gov.tr, (*) Endüstriyel tasarım sayısı İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 146

MARKA BAŞVURULARININ İLLERE GÖRE DAĞILIMI (2016) Türkiye de toplam 94 Bin 575 adet marka başvurusunun yapıldığı 2016 yılında Samsun ili 611 adet marka başvurusu ile 20 nci sırada yer almıştır. 2016 yılında en fazla marka başvurusu yapılan iller sırasıyla İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Gaziantep, Antalya, Konya, Kocaeli, Adana, Mersin illeridir. En az marka başvurusu yapılan iller ise sırasıyla Bayburt, Tunceli, Hakkari, Muş, Bitlis, Ardahan, Iğdır, Gümüşhane, Kars illeridir. Sn İller Marka Pay Sn İller Marka Pay Sn İller Marka Pay Sn İller Marka Pay 1 İstanbul 44,782 47.35% 22 Trabzon 475 0.50% 43 Bolu 152 0.16% 64 Kilis 63 0.07% 2 Ankara 7,440 7.87% 23 Kahramanmaraş 433 0.46% 44 Batman 151 0.16% 65 Bartın 49 0.05% 3 İzmir 6,546 6.92% 24 Şanlıurfa 412 0.44% 45 Adıyaman 140 0.15% 66 Kırşehir 45 0.05% 4 Bursa 4,348 4.60% 25 Diyarbakır 362 0.38% 46 Van 139 0.15% 67 Ağrı 36 0.04% 5 Gaziantep 3,439 3.64% 26 Çanakkale 356 0.38% 47 Yalova 138 0.15% 68 Şırnak 36 0.04% 6 Antalya 2,978 3.15% 27 Afyonkarahisar 311 0.33% 48 Uşak 125 0.13% 69 Çankırı 34 0.04% 7 Konya 2,548 2.69% 28 Mardin 287 0.30% 49 Niğde 106 0.11% 70 Siirt 33 0.03% 8 Kocaeli 1,940 2.05% 29 Malatya 280 0.30% 50 Osmaniye 105 0.11% 71 Artvin 32 0.03% 9 Adana 1,475 1.56% 30 Karaman 261 0.28% 51 Tokat 104 0.11% 72 Bingöl 31 0.03% 10 Mersin 1,368 1.45% 31 Isparta 245 0.26% 52 Karabük 103 0.11% 73 Kars 29 0.03% 11 Denizli 1,340 1.42% 32 Elazığ 223 0.24% 53 Kastamonu 100 0.11% 74 Gümüşhane 26 0.03% 12 Kayseri 1,320 1.40% 33 Edirne 219 0.23% 54 Zonguldak 99 0.10% 75 Iğdır 25 0.03% 13 Muğla 1,054 1.11% 34 Kütahya 213 0.23% 55 Aksaray 95 0.10% 76 Ardahan 24 0.03% 14 Sakarya 888 0.94% 35 Rize 210 0.22% 56 Giresun 84 0.09% 77 Bitlis 21 0.02% 15 Hatay 887 0.94% 36 Çorum 198 0.21% 57 Kırıkkale 81 0.09% 78 Muş 20 0.02% 16 Eskişehir 780 0.82% 37 Erzurum 197 0.21% 58 Bilecik 79 0.08% 79 Hakkari 18 0.02% 17 Tekirdağ 693 0.73% 38 Düzce 197 0.21% 59 Erzincan 71 0.08% 80 Tunceli 5 0.01% 18 Manisa 677 0.72% 39 Kırklareli 173 0.18% 60 Sinop 71 0.08% 81 Bayburt 5 0.01% 19 Balıkesir 662 0.70% 40 Nevşehir 167 0.18% 61 Amasya 70 0.07% 20 Samsun 611 0.65% 41 Sivas 164 0.17% 62 Yozgat 70 0.07% 21 Aydın 578 0.61% 42 Ordu 160 0.17% 63 Burdur 63 0.07% Toplam 94,575 100.0% Kaynak: http://www.turkpatent.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 147

PATENT BAŞVURULARININ İLLERE GÖRE DAĞILIMI (2016) Türkiye de toplam 6 Bin 445 adet patent başvurusunun yapıldığı 2016 yılında Samsun ili 22 adet patent başvurusu ile 25 inci sırada yer almıştır. 2016 yılında en fazla patent başvurusu yapılan iller sırasıyla İstanbul, Ankara, Bursa, İzmir, Kocaeli, Gaziantep, Sakarya, Konya, Tekirdağ, Manisa illeridir. Iğdır, Muş, Bingöl illerinin patent başvurusu olmayıp, birer adet patent başvurusu yapılan iller sırasıyla Ardahan, Bartın, Şırnak, Tunceli, Hakkari, Bitlis, Amasya, Ağrı illeridir. Sn İller Patent Pay Sn İller Patent Pay Sn İller Patent Pay Sn İller Patent Pay 1 İstanbul 3,096 48.04% 22 Rize 26 0.40% 43 Karaman 9 0.14% 64 Artvin 2 0.03% 2 Ankara 738 11.45% 23 Hatay 25 0.39% 44 Bolu 8 0.12% 65 Çankırı 2 0.03% 3 Bursa 494 7.66% 24 Düzce 23 0.36% 45 Diyarbakır 8 0.12% 66 Mardin 2 0.03% 4 İzmir 281 4.36% 25 Samsun 22 0.34% 46 Yozgat 8 0.12% 67 Siirt 2 0.03% 5 Kocaeli 233 3.62% 26 Trabzon 20 0.31% 47 Çanakkale 7 0.11% 68 Bayburt 2 0.03% 6 Gaziantep 184 2.85% 27 Erzurum 18 0.28% 48 Edirne 7 0.11% 69 Batman 2 0.03% 7 Sakarya 137 2.13% 28 Elazığ 16 0.25% 49 Adıyaman 6 0.09% 70 Osmaniye 2 0.03% 8 Konya 130 2.02% 29 Kastamonu 16 0.25% 50 Gümüşhane 6 0.09% 71 Ağrı 1 0.02% 9 Tekirdağ 109 1.69% 30 Balıkesir 14 0.22% 51 Nevşehir 6 0.09% 72 Amasya 1 0.02% 10 Manisa 96 1.49% 31 Malatya 14 0.22% 52 Giresun 5 0.08% 73 Bitlis 1 0.02% 11 Kayseri 88 1.37% 32 Afyon 13 0.20% 53 Sinop 5 0.08% 74 Hakkari 1 0.02% 12 Antalya 72 1.12% 33 Burdur 13 0.20% 54 Uşak 5 0.08% 75 Tunceli 1 0.02% 13 Eskişehir 62 0.96% 34 Zonguldak 13 0.20% 55 Van 5 0.08% 76 Şırnak 1 0.02% 14 Adana 57 0.88% 35 Ordu 11 0.17% 56 Bilecik 4 0.06% 77 Bartın 1 0.02% 15 Denizli 45 0.70% 36 Sivas 11 0.17% 57 Erzincan 4 0.06% 78 Ardahan 1 0.02% 16 Aydın 37 0.57% 37 Aksaray 11 0.17% 58 Kars 4 0.06% 79 Bingöl 0 0.00% 17 Muğla 29 0.45% 38 Kırklareli 10 0.16% 59 Niğde 4 0.06% 80 Muş 0 0.00% 18 Mersin 27 0.42% 39 Şanlıurfa 10 0.16% 60 Kırıkkale 4 0.06% 81 Iğdır 0 0.00% 19 Kahramanmaraş 27 0.42% 40 Yalova 10 0.16% 61 Karabük 4 0.06% 20 Çorum 26 0.40% 41 Isparta 9 0.14% 62 Kırşehir 3 0.05% 21 Kütahya 26 0.40% 42 Tokat 9 0.14% 63 Kilis 3 0.05% Toplam 6,445 100.0% Kaynak: http://www.turkpatent.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 148

FAYDALI MODEL BAŞVURULARININ İLLERE GÖRE DAĞILIMI (2016) Türkiye de toplam 3 Bin 457 adet faydalı model başvurusunun yapıldığı 2016 yılında Samsun ili 31 adet faydalı model başvurusu ile 19 uncu sırada yer almıştır. 2016 yılında en fazla faydalı model başvurusu yapılan iller sırasıyla İstanbul, Ankara, Bursa, İzmir, Konya, Kayseri, Kocaeli, Manisa, Denizli, Antalya illeridir. 14 ilin faydalı model başvurusu olmayıp, birer adet faydalı model başvurusu yapılan iller sırasıyla Yalova, Sinop, Siirt, Kırşehir, Kastamonu, Erzincan, Diyarbakır, Çankırı, Bingöl illeridir. Sn İller FM Pay Sn İller FM Pay Sn İller FM Pay Sn İller FM Pay 1 İstanbul 1,353 39.14% 22 Düzce 17 0.49% 43 Yozgat 4 0.12% 64 Kırşehir 1 0.03% 2 Ankara 305 8.82% 23 Muğla 16 0.46% 44 Osmaniye 4 0.12% 65 Siirt 1 0.03% 3 Bursa 277 8.01% 24 Trabzon 15 0.43% 45 Bilecik 3 0.09% 66 Sinop 1 0.03% 4 İzmir 273 7.90% 25 Malatya 14 0.40% 46 Bolu 3 0.09% 67 Yalova 1 0.03% 5 Konya 194 5.61% 26 Rize 14 0.40% 47 Çanakkale 3 0.09% 68 Ağrı 0 0.00% 6 Kayseri 119 3.44% 27 Burdur 12 0.35% 48 Erzurum 3 0.09% 69 Artvin 0 0.00% 7 Kocaeli 104 3.01% 28 Kahramanmaraş 12 0.35% 49 Giresun 3 0.09% 70 Bitlis 0 0.00% 8 Manisa 63 1.82% 29 Hatay 10 0.29% 50 Mardin 3 0.09% 71 Edirne 0 0.00% 9 Denizli 60 1.74% 30 Tokat 10 0.29% 51 Ordu 3 0.09% 72 Gümüşhane 0 0.00% 10 Antalya 51 1.48% 31 Şanlıurfa 10 0.29% 52 Uşak 3 0.09% 73 Hakkari 0 0.00% 11 Mersin 50 1.45% 32 Aksaray 9 0.26% 53 Zonguldak 3 0.09% 74 Kars 0 0.00% 12 Sakarya 50 1.45% 33 Çorum 8 0.23% 54 Karaman 3 0.09% 75 Muş 0 0.00% 13 Adana 45 1.30% 34 Van 8 0.23% 55 Bartın 3 0.09% 76 Tunceli 0 0.00% 14 Gaziantep 42 1.21% 35 Kütahya 7 0.20% 56 Kırıkkale 2 0.06% 77 Bayburt 0 0.00% 15 Aydın 37 1.07% 36 Amasya 6 0.17% 57 Şırnak 2 0.06% 78 Batman 0 0.00% 16 Balıkesir 37 1.07% 37 Niğde 5 0.14% 58 Karabük 2 0.06% 79 Ardahan 0 0.00% 17 Tekirdağ 36 1.04% 38 Adıyaman 4 0.12% 59 Bingöl 1 0.03% 80 Iğdır 0 0.00% 18 Eskişehir 34 0.98% 39 Elazığ 4 0.12% 60 Çankırı 1 0.03% 81 Kilis 0 0.00% 19 Samsun 31 0.90% 40 Kırklareli 4 0.12% 61 Diyarbakır 1 0.03% 0.00% 20 Isparta 26 0.75% 41 Nevşehir 4 0.12% 62 Erzincan 1 0.03% 0.00% 21 Afyonkarahisar 21 0.61% 42 Sivas 4 0.12% 63 Kastamonu 1 0.03% Toplam 3,457 100.0% Kaynak: http://www.turkpatent.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 149

ENDÜSTRİYEL TASARIM BAŞVURULARININ İLLERE GÖRE DAĞILIMI (2016) Türkiye de toplam 39 Bin 294 adet endüstriyel tasarım başvurusunun yapıldığı 2016 yılında Samsun ili 61 adet endüstriyel tasarım başvurusu ile 29 uncu sırada yer almıştır. 2016 yılında en fazla endüstriyel tasarım başvurusu yapılan iller sırasıyla İstanbul, Kayseri, Gaziantep, Bursa, Ankara, İzmir, Konya, Kütahya, Denizli, Kocaeli illeridir. 11 ilin endüstriyel tasarım başvurusu olmayıp, birer adet endüstriyel tasarım başvurusu yapılan iller sırasıyla Muş, Siirt, Gümüşhane illeridir. Sn İller Tasarım Pay Sn İller Tasarım Pay Sn İller Tasarım Pay Sn İller Tasarım Pay 1 İstanbul 15,849 40.33% 22 Kahramanmaraş 137 0.35% 43 Çankırı 19 0.05% 64 Karabük 3 0.01% 2 Kayseri 4,727 12.03% 23 Mersin 136 0.35% 44 Aksaray 18 0.05% 65 Tunceli 3 0.01% 3 Gaziantep 4,095 10.42% 24 Zonguldak 104 0.26% 45 Düzce 18 0.05% 66 Kastamonu 2 0.01% 4 Bursa 3,407 8.67% 25 Trabzon 97 0.25% 46 Erzurum 18 0.05% 67 Artvin 2 0.01% 5 Ankara 2,596 6.61% 26 Çanakkale 74 0.19% 47 Van 17 0.04% 68 Gümüşhane 1 0.00% 6 İzmir 1,931 4.91% 27 Amasya 71 0.18% 48 Sinop 17 0.04% 69 Siirt 1 0.00% 7 Konya 1,270 3.23% 28 Bilecik 69 0.18% 49 Adıyaman 16 0.04% 70 Muş 1 0.00% 8 Kütahya 632 1.61% 29 Samsun 61 0.16% 50 Şanlıurfa 14 0.04% 71 Tokat 0 0.00% 9 Denizli 488 1.24% 30 Afyon 61 0.16% 51 Diyarbakır 13 0.03% 72 Bayburt 0 0.00% 10 Kocaeli 457 1.16% 31 Burdur 57 0.15% 52 Elazığ 13 0.03% 73 Şırnak 0 0.00% 11 Antalya 346 0.88% 32 Isparta 49 0.12% 53 Uşak 12 0.03% 74 Iğdır 0 0.00% 12 Sakarya 313 0.80% 33 Edirne 45 0.11% 54 Bartın 12 0.03% 75 Kırıkkale 0 0.00% 13 Karaman 249 0.63% 34 Rize 45 0.11% 55 Kilis 12 0.03% 76 Hakkari 0 0.00% 14 Hatay 212 0.54% 35 Bolu 33 0.08% 56 Erzincan 12 0.03% 77 Ardahan 0 0.00% 15 Adana 196 0.50% 36 Muğla 31 0.08% 57 Giresun 10 0.03% 78 Yozgat 0 0.00% 16 Tekirdağ 196 0.50% 37 Sivas 29 0.07% 58 Ordu 10 0.03% 79 Bingöl 0 0.00% 17 Aydın 194 0.49% 38 Çorum 25 0.06% 59 Niğde 9 0.02% 80 Bitlis 0 0.00% 18 Manisa 179 0.46% 39 Batman 25 0.06% 60 Malatya 9 0.02% 81 Kars 0 0.00% 19 Kırklareli 173 0.44% 40 Nevşehir 23 0.06% 61 Yalova 7 0.02% 20 Balıkesir 150 0.38% 41 Osmaniye 20 0.05% 62 Mardin 6 0.02% 21 Eskişehir 144 0.37% 42 Kırşehir 19 0.05% 63 Ağrı 4 0.01% Toplam 39,294 Kaynak: http://www.turkpatent.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 150

SINAİ MÜLKİYET HAKKI TESCİLLERİ 2016 yılında Samsun ilinden 511 adet Marka tescili, 8 adet Patent tescili, 10 adet Faydalı Model tescili, 60 adet (tasarım) Endüstriyel Tasarım tescili yapılmıştır. 2016 yılında Türkiye de toplam 83 Bin 665 adet Marka tescili, Bin 794 adet Patent tescili, 2 Bin 347 adet Faydalı Model tescili, 41 Bin 391 adet (tasarım) Endüstriyel Tasarım tescili yapılmıştır. Samsun ilinin; marka tescillerine göre 2002 yılında 17 nci sıradayken 2016 yılında 21 inci sırada yeraldığı, patent tescillerine göre 2006 yılında 11 inci sıradayken 2016 yılında 15 inci sırada yeraldığı, faydalı model tescillerine göre 2002 yılında 15 inci sıradayken 2016 yılında 19 uncu sırada yeraldığı, endüstriyel tasarım (tasarım) tescilllerine göre 2002 yılında 25 inci sıradayken 2016 yılında 32 nci sırada yeraldığı görülmektedir. Samsun un 2002 yılında %0.62 olan Marka tescil sayısı payı 2016 yılında %0.61 olarak gerçekleşmiş, 2006 yılında %0.82 olan patent tescil sayısı payı 2016 yılında %0.45 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %0.54 olan faydalı model tescil sayısı payı 2016 yılında %0.43 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %0.12 olan endüstriyel tasarım tescil sayısı (tasarım) payı 2016 yılında %0.14 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde Marka tescil sayısı Samsun da %508 oranında artarken Türkiye de %521 oranında artmış, Patent tescil sayısı Samsun da %700 oranında artarken Türkiye de %2358 oranında artmış, Faydalı Model tescil sayısı Samsun da %400 oranında artarken Türkiye de %529 oranında artmış, Endüstriyel Tasarım tescil sayısı Samsun da %253 oranında artarken Türkiye %186 aranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre marka tescil sayısı Samsun ilinde %37.7 oranında artarken Türkiye de %19.3 oranında artmış, patent tescil sayısı Samsun ilinde %14.3 oranında artarken, Türkiye de %3.7 oranında artmış, faydalı model tescil sayısı Samsun ilinde %9.1 oranında azalırken Türkiye de %12.5 oranında azalmış, endüstriyel tasarım tescil sayısı Samsun ilinde %56.2 oranında azalmışken Türkiye de %1.3 oranında artmıştır. Samsun ilinin marka, patent, faydalı model ve endüstriyel tasarım tescil paylarının düşük olduğu görülmektedir. Yıllar MARKA PATENT FAYDALI MODEL ENDÜSTRİYEL TASARIM (*) Samsun Türkiye Pay Sıra Samsun Türkiye Pay Sıra Samsun Türkiye Pay Sıra Samsun Türkiye Pay Sıra 2002 84 13,479 0.62% 17 0 73 0.00% - 2 373 0.54% 15 17 14,452 0.12% 25 2003 73 14,514 0.50% 18 0 92 0.00% - 6 704 0.85% 11 26 16,098 0.16% 24 2004 104 18,865 0.55% 19 0 68 0.00% - 2 677 0.30% 22 36 21,533 0.17% 23 2005 146 26,933 0.54% 20 0 94 0.00% - 3 963 0.31% 18 26 21,942 0.12% 26 2006 154 34,509 0.45% 23 1 122 0.82% 11 9 1,659 0.54% 16 65 27,963 0.23% 22 2007 295 40,705 0.72% 16 0 317 0.00% - 8 2,146 0.37% 21 149 29,048 0.51% 17 2008 218 35,543 0.61% 18 1 337 0.30% 18 11 1,833 0.60% 17 65 27,963 0.23% 22 2009 247 41,414 0.60% 18 0 456 0.00% - 7 2,151 0.33% 22 38 23,765 0.16% 26 2010 164 32,397 0.51% 20 1 642 0.16% 28 18 2,022 0.89% 17 73 28,623 0.26% 22 2011 224 35,858 0.62% 19 4 847 0.47% 18 14 1,948 0.72% 16 168 31,782 0.53% 19 2012 317 52,386 0.61% 20 3 1,025 0.29% 21 19 2,245 0.85% 14 94 35,954 0.26% 24 2013 432 68,391 0.63% 19 6 1,244 0.48% 16 17 1,997 0.85% 16 71 40,707 0.17% 29 2014 432 72,326 0.60% 21 6 1,251 0.48% 14 10 2,471 0.40% 18 87 41,233 0.21% 27 2015 371 70,111 0.53% 21 7 1,730 0.40% 17 11 2,681 0.41% 19 137 40,859 0.34% 23 2016 511 83,665 0.61% 21 8 1,794 0.45% 15 10 2,347 0.43% 19 60 41,391 0.14% 32 2016/2015 (%) 37.7% 19.3% 14.3% 3.7% -9.1% -12.5% -56.2% 1.3% 2016/2002 (%) 508% 521% 700% 2358% 400% 529% 253% 186% Kaynak: http://www.turkpatent.gov.tr, (*) Endüstriyel tasarım sayısı İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 151

İLLER İTİBARİYLE SINAİ MÜLKİYET HAKKI TESCİLLERİ (2016) Samsun ili 2016 yılında; 511 adet marka tescili ile 21 inci sırada, 8 adet patent tescili ile 15 inci sırada, 19 adet faydalı model tescili ile 19 uncu sırada, 20 adet endüstriyel tasarım (dosya) tescili ile 27 nci sırada, 60 adet endüstriyel tasarım (tasarım) tescili ile 32 nci sırada yer almıştır. Sn İller Marka Patent Faydalı Tasarım Tasarım Sn İller Marka Patent Faydalı Tasarım Tasarım Model Dosya Model Dosya Toplam 83,665 1,794 2,347 8,801 41,391 1 İstanbul 40,212 956 985 3,616 16,678 41 Sivas 144 2 1 14 44 2 Ankara 6,411 214 271 773 2,812 42 Tokat 144 1 2 0 0 3 İzmir 5,928 96 173 530 2,257 43 Ordu 140 2 0 1 10 4 Bursa 3,722 94 208 923 3,654 44 Kırklareli 122 6 3 31 191 5 Gaziantep 2,512 20 30 396 3,960 45 Adıyaman 116 1 1 4 12 6 Antalya 2,501 13 52 116 495 46 Van 116 0 2 2 17 7 Konya 2,369 45 146 395 1,435 47 Uşak 109 2 5 9 12 8 Kocaeli 1,593 66 63 144 564 48 Giresun 104 3 3 7 10 9 Kayseri 1,260 24 70 681 4,645 49 Batman 101 2 0 11 28 10 Denizli 1,243 6 36 126 529 50 Karabük 97 1 1 2 3 11 Adana 1,230 18 21 85 246 51 Yalova 94 3 2 8 13 12 Mersin 1,200 6 6 55 207 52 Kastamonu 90 6 0 3 3 13 Muğla 928 5 5 21 40 53 Osmaniye 86 1 2 7 21 14 Eskişehir 829 24 20 66 183 54 Aksaray 85 2 7 7 18 15 Hatay 748 5 8 55 138 55 Zonguldak 83 2 2 17 95 16 Sakarya 721 27 29 74 294 56 Amasya 74 5 3 15 70 17 Balıkesir 692 4 6 20 156 57 Burdur 59 0 11 22 52 18 Manisa 669 19 44 56 215 58 Niğde 59 0 1 3 9 19 Tekirdağ 572 35 17 27 210 59 Bilecik 56 2 0 8 69 20 Aydın 538 8 19 49 205 60 Erzincan 56 0 0 1 12 21 Samsun 511 8 10 20 60 61 Yozgat 52 2 0 0 0 Samsun Pay (%) 0.61% 0.45% 0.43% 0.23% 0.14% 62 Kilis 51 1 0 2 3 22 Trabzon 460 1 6 29 99 63 Kırşehir 50 1 0 8 19 23 Karaman 427 5 2 82 253 64 Bartın 50 0 0 5 16 24 Kahramanmaraş 365 2 16 39 154 65 Kırıkkale 42 1 0 0 0 25 Çanakkale 364 2 2 20 132 66 Çankırı 36 0 1 6 20 26 Şanlıurfa 349 1 0 6 9 67 Ağrı 33 0 0 0 0 27 Afyonkarahisar 340 2 10 21 65 68 Sinop 32 0 0 5 10 28 Mardin 270 0 0 1 3 69 Siirt 28 0 1 0 0 29 Diyarbakır 252 1 2 7 13 70 Artvin 26 0 0 1 2 30 Malatya 224 4 4 6 9 71 Muş 24 0 1 1 1 31 Kütahya 219 4 3 78 568 72 Şırnak 24 0 0 0 0 32 Rize 181 4 4 11 45 73 Hakkari 21 0 1 0 0 33 Elazığ 179 4 5 5 10 74 Kars 21 2 0 0 0 34 Isparta 178 4 7 16 73 75 Bitlis 17 0 0 0 0 35 Düzce 170 6 7 7 12 76 Iğdır 17 0 0 0 0 36 Çorum 166 1 1 10 25 77 Gümüşhane 15 0 0 3 8 37 Edirne 162 4 0 3 9 78 Bingöl 14 0 1 0 0 38 Nevşehir 157 3 2 3 19 79 Tunceli 14 0 0 0 0 39 Erzurum 150 3 3 6 18 80 Ardahan 8 1 0 0 0 40 Bolu 148 1 3 17 111 81 Bayburt 5 0 0 3 13 Kaynak: http://www.turkpatent.gov.tr; Sıralama marka tescil sayısına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 152

FİRMA İSTATİSTİKLERİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 153

AÇILAN KAPANAN FİRMA İSTATİSTİKLERİ Türkiye Ticaret Siciline kayıtlı firmaların kuruluş ve kapanış verilerine göre, 2016 yılında Türkiye de, toplam 63 Bin 709 şirket, 771 kooperatif, 41 Bin 972 gerçek kişi ticari işletme kurulurken, 11 Bin 38 şirket, Bin 290 kooperatif, 19 Bin 610 gerçek kişi ticari işletme kapanmıştır. Samsun ilinde ise; 490 şirket, 9 kooperatif, 469 gerçek kişi ticari işletme kurulurken, 85 şirket, 23 kooperatif, 205 gerçek kişi ticari işletme kapanmıştır. 2009-2016 döneminde açılan şirket sayısı Türkiye de %47.3 oranında artarken Samsun ilinde %43.3 oranında artmış, kapanan şirket sayısı Türkiye de %6.1 oranında artarken, Samsun ilinde %3.4 azalmıştır. Açılan kooperatif sayısı Türkiye de %33.1 oranında azalırken Samsun ilinde %10.0 oranında azalmış, kapanan kooperatif sayısı Türkiye de %29.9 oranında azalırken, Samsun ilinde %9.5 oranında artmıştır. Açılan gerçek kişi ticari işletme sayısı Türkiye de %5.4 oranında azalırken Samsun ilinde %35.2 oranında artmış, kapanan gerçek kişi ticari işletme sayısı Türkiye de %39.3 oranında azalırken, Samsun ilinde %38.2 oranında azalmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre açılan şirket sayısı Türkiye de %4.5 oranında azalırken, Samsun ilinde değişmemiş, kapanan şirket sayısı Türkiye de %8.9 azalırken, Samsun ilinde %41.7 oranında artmıştır. Açılan kooperatif sayısı Türkiye de %16.3 oranında azalırken, Samsun ilinde %12.5 oranında artmış, kapanan kooperatif sayısı Türkiye de %18.7 azalırken, Samsun ilinde %21.1 artmıştır. Açılan gerçek kişi ticari işletme sayısı Türkiye de %10.8 oranında azalırken, Samsun ilinde %18.4 oranında artmış, kapanan gerçek kişi ticari işletme sayısı Türkiye de %2.9 oranında artarken, Samsun ilinde %3.0 oranında artmıştır. Yıllar Bölge AÇILAN TASFİYE KAPANAN Şirket Kooperatif Gerçek Kişi Şirket Kooperatif Şirket Kooperatif Gerçek Kişi 2009 43,239 1,152 44,375 13,460 2,444 10,402 1,841 32,292 2010 50,423 1,547 50,943 15,368 2,933 11,400 2,042 29,921 2011 53,409 1,033 60,430 21,851 2,815 13,095 1,896 41,130 2012 38,887 877 67,455 19,203 2,342 14,168 1,895 31,915 TÜRKİYE 2013 49,028 915 58,987 16,917 2,205 15,538 1,862 19,873 2014 57,710 1,005 67,920 13,561 1,917 14,002 1,820 23,229 2015 66,701 921 47,069 11,529 1,523 12,114 1,587 19,061 2016 63,709 771 41,972 12,502 1,463 11,038 1,290 19,610 2016/2015 Değişim (%) -4.5% -16.3% -10.8% 8.4% -3.9% -8.9% -18.7% 2.9% 2016/2009 Değişim (%) 47.3% -33.1% -5.4% -7.1% -40.1% 6.1% -29.9% -39.3% 2009 342 10 347 124 27 88 21 322 2010 443 14 335 130 23 100 21 432 2011 427 8 536 193 34 124 25 247 2012 281 11 601 171 27 126 26 546 SAMSUN 2013 361 7 584 115 26 117 16 175 2014 409 6 539 79 17 118 30 224 2015 490 8 396 62 19 60 19 199 2016 490 9 469 88 10 85 23 205 2016/2015 Değişim (%) 0.0% 12.5% 18.4% 41.9% -47.4% 41.7% 21.1% 3.0% 2016/2009 Değişim (%) 43.3% -10.0% 35.2% -29.0% -63.0% -3.4% 9.5% -36.3% 2009 0.79% 0.87% 0.78% 0.92% 1.10% 0.85% 1.14% 1.00% Samsun Pay % 2016 0.77% 1.17% 1.12% 0.70% 0.68% 0.77% 1.78% 1.05% 2009 22. 35. 24. 14. 25. 16. 22. 22. Samsun Kaçıncı 2016 22. 19. 19. 15. 40. 19. 17. 17. Kaynak: www.tobb.org.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 154

Samsun ilinin 2009 yılında %0.79 olan kurulan şirket sayısı payı 2016 yılında %0.77 olarak gerçekleşmiş, 2009 yılında %0.87 olan kurulan kooperatif sayısı payı 2016 yılında %1.17 olarak gerçekleşmiş, 2009 yılında %0.78 olan kurulan gerçek kişi ticari işletme sayısı payı 2016 yılında %1.12 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinin 2009 yılında %0.85 olan kapanan şirket sayısı payı 2016 yılında %0.77 olarak gerçekleşmiş, 2009 yılında %1.14 olan kapanan kooperatif sayısı payı 2016 yılında %1.78 olarak gerçekleşmiş, 2009 yılında %1.00 olan kapanan gerçek kişi ticari işletme sayısı payı 2016 yılında %1.05 olarak gerçekleşmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 155

İLLERE GÖRE AÇILAN KAPANAN FİRMA SAYILARI (2016) Samsun ili, 2016 yılında, Kurulan 490 adet şirket ile 22 nci sırada, Kurulan 9 adet kooperatif ile 19 uncu sırada, Kurulan 469 adet gerçek kişi ticari işletme ile 19 uncu sırada, Kapanan 85 adet şirket ile 19 uncu sırada, Kapanan 23 adet kooperatif ile 17 nci sırada, Kapanan 205 adet gerçek kişi ticari işletme ile 17 nci sırada yer almıştır. Sn İl Adı KURULAN TASFİYE KAPANAN Sn İl Adı KURULAN TASFİYE KAPANAN Şirket Koop. Ger.Kişi Şirket Koop. Şirket Koop. Ger.Kişi Şirket Koop. Ger.Kişi Şirket Koop. Şirket Koop. Ger.Kişi Toplam 63,709 771 41,972 12,502 1,463 11,038 1,290 19,610 1 İstanbul 24,269 47 16,655 6,593 123 5,510 123 6,129 41 Uşak 165 5 194 28 6 32 8 54 2 Ankara 7,266 146 1,924 1,277 188 1,098 144 2,490 42 Kırklareli 161 2 153 26 9 30 6 196 3 İzmir 3,962 41 2,224 784 75 644 68 734 43 Zonguldak 157 3 170 39 13 32 8 166 4 Bursa 2,612 30 773 290 47 281 57 435 44 Kütahya 155 7 229 21 21 33 27 173 5 Antalya 2,475 24 1,509 327 55 264 37 948 45 Edirne 154 8 102 14 11 19 15 168 6 Mersin 1,474 24 802 206 28 153 30 336 46 Nevşehir 153 10 111 23 53 19 49 70 7 Gaziantep 1,461 5 828 140 8 106 12 202 47 Düzce 147 0 111 29 3 25 4 58 8 Kocaeli 1,432 7 973 223 14 203 8 189 48 Adıyaman 141 5 131 49 1 39 5 34 9 Adana 1,389 14 511 224 30 175 15 324 49 Yozgat 140 5 118 14 13 16 9 78 10 Konya 1,243 28 811 160 66 147 61 372 50 Tokat 139 6 181 12 16 23 6 143 11 Kayseri 876 8 547 146 28 151 26 228 51 Bolu 130 3 145 19 7 28 11 60 12 Hatay 806 7 492 114 14 93 7 195 52 Şırnak 122 0 49 9 0 12 3 6 13 Ş.Urfa 753 5 409 56 4 52 2 91 53 Bingöl 115 3 73 19 6 12 26 49 14 Muğla 718 12 510 128 14 137 32 323 54 Burdur 115 4 76 4 9 17 6 37 15 Diyarbakır 679 7 413 75 19 106 10 50 55 Niğde 114 6 86 31 7 18 9 28 16 Tekirdağ 610 8 920 81 10 83 9 413 56 Giresun 107 5 125 23 7 23 5 67 17 Aydın 609 14 957 114 37 98 26 395 57 Kastamonu 103 5 96 22 18 25 21 69 18 Denizli 601 5 683 81 36 89 28 334 58 Karaman 91 2 134 15 6 10 4 54 19 Sakarya 550 6 375 64 18 68 8 135 59 Rize 90 4 77 23 8 22 9 63 20 Manisa 500 10 624 62 26 90 23 261 60 Amasya 90 6 59 21 3 11 3 39 21 Eskişehir 499 7 1,024 82 15 94 22 538 61 Erzincan 88 1 140 8 5 18 5 108 22 Samsun 490 9 469 88 10 85 23 205 62 Kırıkkale 82 4 50 17 3 13 5 32 Samsun Pay% 0.77% 1.17% 1.12% 0.70% 0.68% 0.77% 1.78% 1.05% 63 Ağrı 79 1 135 4 0 13 2 34 23 K.Maraş 462 6 465 47 17 40 14 184 64 Karabük 76 3 81 7 26 18 26 78 24 Balıkesir 425 13 427 75 48 73 40 349 65 Bilecik 76 3 91 15 3 11 5 53 25 Trabzon 385 7 149 23 16 43 13 111 66 Muş 76 7 51 13 15 10 8 18 26 Malatya 327 5 262 37 9 42 1 117 67 Kırşehir 68 5 94 9 4 15 3 52 27 Mardin 281 3 133 11 28 24 15 37 68 Siirt 68 1 50 5 0 13 2 8 28 Van 278 8 258 57 30 49 13 108 69 Bitlis 67 3 61 6 1 8 3 40 29 Çanakkale 260 36 191 47 11 33 7 127 70 Çankırı 60 4 35 6 17 4 14 17 30 Afyon 257 12 235 48 13 56 7 136 71 Artvin 48 10 62 1 3 12 4 38 31 Elazığ 257 4 155 55 16 47 9 83 72 Iğdır 46 1 102 8 3 7 4 35 32 Sivas 231 8 168 41 12 32 5 111 73 Kilis 42 0 50 6 2 4 1 12 33 Aksaray 229 2 115 18 6 46 5 46 74 Kars 41 0 101 3 0 2 0 19 34 Osmaniye 205 3 156 23 5 35 7 54 75 Sinop 40 7 62 10 6 10 7 26 35 Erzurum 202 5 125 23 21 37 23 68 76 Gümüşhane 39 9 46 9 9 7 4 31 36 Isparta 200 12 155 32 24 26 14 61 77 Hakkari 33 1 40 0 0 3 2 12 37 Batman 197 3 140 11 1 25 1 26 78 Bartın 29 1 97 7 0 6 0 47 38 Yalova 189 3 142 13 3 18 4 56 79 Bayburt 16 1 15 2 5 5 0 11 39 Çorum 183 17 218 17 8 21 5 134 80 Tunceli 12 4 25 8 0 0 1 32 40 Ordu 181 5 194 24 9 38 4 152 81 Ardahan 11 0 43 0 2 1 2 8 Kaynak: www.tobb.org.tr, Sıralama kurulan şirket sayısına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 156

ODALAR (TİCARET VE ESNAF SİCİL) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 157

TİCARET VE SANAYİ ODALARI (SAMSUN) Samsun ilinde 5 adedi ilçelerde (Bafra, Çarşamba, Havza, Terme, Vezirköprü) olmak üzere toplam 6 adet Ticaret ve Sanayi Odası mevcuttur. Bu 6 odaya kayıtlı toplam faal üye sayısı 20.06.2017 tarihi itibariyle 10 Bin 598 adettir. 20.06.2017 tarihi itibariyle firmaların 6 Bin 844 adedi (%64.6) Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Bin 411 adedi (%13.3) Bafra Ticaret ve Sanayi Odası, Bin 52 adedi (%9.9) Çarşamba Ticaret ve Sanayi Odası, 516 adedi (%4.9) Terme Ticaret ve Sanayi Odası, 406 adedi (%3.8) Vezirköprü Ticaret ve Sanayi Odası, 369 adedi (%3.5) de Havza Ticaret ve Sanayi Odası üyesidir. 08.02.2016 tarihi itibariyle firmaların Bin 604 adedi Anonim şirket, 4 Bin 995 adedi Limited Şirket, 3 Bin 666 adedi gerçek kişi ticari işletme, 229 adedi kooperatif, 56 adedi kollektif şirket, 47 adedi iktisadi işletme, 1 adedi de komandit şirket tipindedir. Firmaların %15.13 ü Anonim Şirket, %47.13 ü Limited Şirket, %34.59 u gerçek kişi ticari işletme, %2.16 sı Kooperatif, %0.53 ü Kollektif şirket, %0.44 ü iktisadi işletme tipindedir. SAMSUN İLİ TİCARET VE SANAYİ ODALARI FAAL ÜYE SAYILARI Oda Adı» Bafra Çarşamba Havza Terme Vezirköprü Samsun Toplam Firma Tipi (%) Firma Tipi Anonim Şirket 150 100 27 40 29 1258 1,604 15.13% Limited Şirket 550 352 136 208 91 3,658 4,995 47.13% Gerçek Kişi Tic.İşl. 655 572 180 247 251 1,761 3,666 34.59% Kooperatif 40 28 23 18 33 87 229 2.16% Kollektif Şirket 9 3 2 2 40 56 0.53% İktisadi İşletme 7 0 1 39 47 0.44% Komandit 0 0 0 1 1 0.01% Toplam 1,411 1,052 369 516 406 6,844 10,598 Oda Payı (%) 13.3% 9.9% 3.5% 4.9% 3.8% 64.6% 100.0% Kaynak: Ticaret ve Sanayi Odaları, *Askıdaki Firmalar hariçtir. (Üye sayıları 20.06.2017 tarihlidir.) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 158

SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI A: FAAL FİRMA İSTATİSTİKLERİ Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nın faal üye sayısı 2015 yılı sonunda 6 Bin 700 adet iken 2016 yıl sonunda %2.16 oranında artışla 6 Bin 845 adede ulaşmıştır. 2016 sonu itibariyle üyelerin Bin 259 adedi Anonim Şirket, 3 Bin 691 adedi Limited Şirket, Bin 723 adedi gerçek kişi ticari işletme, 90 adedi kooperatif, 43 adedi kollektif tipindedir. 2002-2016 döneminde toplam üye sayısı %15.6 oranında artarken, Anonim şirket sayısı %136.2 artmış, Limited şirket sayısı %23.0 artmış, kooperatif sayısı %67.2 azalmış, gerçek kişi ticari işletme sayısı %14.4 oranında azalmıştır. 2016 yılında önceki yıla göre Anonim şirket sayısı %7.24 oranında artmış, Limited şirket sayısı %1.32 oranında artmış, kooperatif sayısı %6.25 oranında azalmış, gerçek kişi ticari işletme sayısı %1.47 oranında artmıştır. 2002 yılında %9.0 olan Anonim Şirket sayısı payı 2016 yılında %18.4 olmuş, 2002 yılında %50.7 olan Limited şirket payı 2016 yılında %53.9 olmuş, 2002 yılında %34.0 olan gerçek kişi ticari işletme payı 2016 yılında %25.2 olmuş, 2002 yılında %4.6 olan kooperatif payı 2015 yılında %1.3 olmuştur. Yıllar A.Ş. Kollektif Komandit Kooperatif Limited Şahıs İktisadi İşletme Toplam Önce.Yıl Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Değişim 2002 533 9.0% 93 1.6% 4 0.1% 274 4.6% 3,002 50.7% 2,013 34.0% 3 0.1% 5,922 2003 528 8.8% 86 1.4% 3 0.0% 258 4.3% 3,094 51.5% 2,029 33.8% 4 0.1% 6,002 1.35% 2004 541 8.6% 83 1.3% 3 0.0% 217 3.5% 3,254 51.9% 2,168 34.6% 7 0.1% 6,273 4.52% 2005 503 8.7% 76 1.3% 2 0.0% 204 3.5% 3,076 53.3% 1,903 33.0% 8 0.1% 5,772-7.99% 2006 588 9.8% 70 1.2% 2 0.0% 206 3.4% 3,264 54.3% 1,871 31.1% 11 0.2% 6,012 4.16% 2007 612 10.3% 67 1.1% 2 0.0% 185 3.1% 3,352 56.2% 1,735 29.1% 14 0.2% 5,967-0.75% 2008 626 10.8% 66 1.1% 2 0.0% 166 2.9% 3,308 57.1% 1,613 27.8% 16 0.3% 5,797-2.85% 2009 678 11.7% 64 1.1% 2 0.0% 150 2.6% 3,354 57.9% 1,528 26.4% 17 0.3% 5,793-0.07% 2010 720 12.5% 57 1.0% 1 0.0% 140 2.4% 3,357 58.3% 1,461 25.4% 20 0.3% 5,756-0.64% 2011 737 11.8% 57 0.9% 1 0.0% 131 2.1% 3,581 57.1% 1,739 27.7% 23 0.4% 6,269 8.91% 2012 845 13.2% 51 0.8% 1 0.0% 115 1.8% 3,498 54.7% 1,856 29.0% 25 0.4% 6,391 1.95% 2013 985 15.0% 50 0.8% 1 0.0% 107 1.6% 3,556 54.0% 1,859 28.2% 26 0.4% 6,584 3.02% 2014 1,060 16.4% 48 0.7% 1 0.0% 103 1.6% 3,501 54.0% 1,736 26.8% 32 0.5% 6,481-1.56% 2015 1,174 17.5% 49 0.7% 1 0.0% 96 1.4% 3,643 54.4% 1,698 25.3% 39 0.6% 6,700 3.38% 2016 1,259 18.4% 43 0.6% 1 0.0% 90 1.3% 3,691 53.9% 1,723 25.2% 38 0.6% 6,845 2.16% 2016/2015 (%) 7.24% -12.24% 0.00% -6.25% 1.32% 1.47% -2.56% 2.16% 2016/2002 (%) 136.2% -53.8% -75.0% -67.2% 23.0% -14.4% 1166.7% 15.6% Kaynak: Samsun TSO Sicil Kayıtları, Her yılın 31 Aralık tarihi itibariyle İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 159

2002 yılı sonunda 533 adet olan faal Anonim Şirket sayısı 2016 sonunda Bin 259 adede ulaşmıştır. 2002 yılında %9.0 olan faal Anonim Şirket sayısı payı 2016 sonunda %18.4 e yükselmiştir. Anonim şirket sayısı payı artış eğilimi göstermektedir. 2002 sonunda 3 Bin 2 adet olan faal Limited Şirket sayısı 2016 sonunda 3 Bin 691 adede ulaşmıştır. 2002 yılında %50.7 olan faal Limited Şirket sayısı payı 2016 yılında %53.9 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2010 döneminde artış eğiliminde olan limited şirket sayısı payı 2010 yılından sonra düşüş eğilimindedir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 160

2002 sonunda 2 Bin 13 adet olan faal gerçek kişi ticari işletme sayısı 2016 sonunda Bin 713 adede düşmüştür. 2002 yılında %34.0 olan faal gerçek kişi ticari işletme sayısı payı 2016 sonunda %25.2 olarak gerçekleşmiştir. Gerçek kişi ticari işletme sayısı payı gerileme eğilimi göstermektedir. 2002 yılı sonunda 274 adet olan faal kooperatif sayısı 2016 sonunda 90 adede düşmüştür. 2002 yılında %4.6 olan faal kooperatif sayısı payı 2016 sonunda %1.3 e gerilemiştir. Kooperatif sayısı ve payı sürekli düşüş eğilimi göstermektedir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 161

B: KURULAN FİRMA İSTATİSTİKLERİ Samsun Ticaret ve Sanayi Odası na 2015 yılında toplam 862 yeni firma kaydı yapılmışken 2016 yılında %1.97 oranında artışla toplam 879 yeni firma kaydı yapılmıştır. 2016 yılında kaydolan firmaların 152 adedi Anonim şirket, 445 adedi limited şirket, 270 adedi gerçek kişi ticari işletme, 6 adedi kooperatif, 6 adedi iktisadi işletme tipindedir. 2016 yılında bir önceki yıla göre kurulan toplam firma sayısı %1.97 artmış, kurulan Anonim şirket sayısı %9.52 azalmış, kurulan Limited şirket sayısı %2.20 azalmış, kurulan gerçek kişi ticari işletme %21.08 artmış, kurulan kooperatif sayısı %14.3 azalmış, kurulan iktisadi işletme sayısı %33.33 azalmıştır. 2016 yılında Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nda kaydı yapılan firmaların %17.3 ü Anonim şirket, %50.6 sı Limited Şirket, %30.7 si ise gerçek kişi ticari işletmedir. Yıllar A.Ş. Kollektif Kooperatif Limited Şahıs İktisadi İşletme Toplam Önceki Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Yıl 2002 37 6.7% 3 0.5% 11 2.0% 209 37.9% 289 52.5% 2 0.4% 551 Değişim 2003 25 7.2% - 0.0% 9 2.6% 180 51.9% 132 38.0% 1 0.3% 347-37.02% 2004 46 7.7% - 0.0% 6 1.0% 267 44.6% 276 46.2% 3 0.5% 598 72.33% 2005 52 7.9% 1 0.2% 18 2.7% 346 52.7% 238 36.3% 1 0.2% 656 9.70% 2006 117 16.3% - 0.0% 19 2.6% 415 57.6% 167 23.2% 2 0.3% 720 9.76% 2007 78 11.1% 2 0.3% 18 2.6% 419 59.4% 185 26.2% 3 0.4% 705-2.08% 2008 76 12.3% 2 0.3% 16 2.6% 375 60.5% 148 23.9% 3 0.5% 620-12.06% 2009 89 14.7% - 0.0% 8 1.3% 359 59.3% 145 24.0% 4 0.7% 605-2.42% 2010 92 12.3% - 0.0% 10 1.3% 447 59.8% 194 25.9% 5 0.7% 748 23.64% 2011 85 9.1% 1 0.1% 4 0.4% 451 48.2% 393 42.0% 1 0.1% 935 25.00% 2012 155 18.5% - 0.0% 7 0.8% 361 43.2% 312 37.3% 1 0.1% 836-10.59% 2013 194 21.4% 1 0.1% 4 0.4% 452 49.8% 251 27.6% 6 0.7% 908 8.61% 2014 153 18.6% 2 0.2% 2 0.2% 436 53.0% 223 27.1% 6 0.7% 822-9.47% 2015 168 19.5% 0 0.0% 7 0.8% 455 52.8% 223 25.9% 9 1.0% 862 4.87% 2016 152 17.3% 0 0.0% 6 0.7% 445 50.6% 270 30.7% 6 0.7% 879 1.97% 2016/2015 Değişim -9.52% - -14.29% -2.20% 21.08% -33.33% 1.97% 2016/2002 Değişim 310.8% - -45.5% 112.9% -6.6% 200.0% 59.5% Kaynak: Samsun TSO Sicil Kayıtları İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 162

C: KAPANAN FİRMA İSTATİSTİKLERİ Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nda 2015 yılında toplam 570 firma kapanırken 2016 yılında %24.74 oranında azalışla toplam 429 firma kapanmıştır. 2016 yılında kapanan firmaların 53 adedi Anonim şirket, 171 adedi limited şirket, 191 adedi gerçek kişi ticari işletme, 5 adedi kooperatif, 8 adedi iktisadi işletme, 1 adedi de kollektif şirkettir. 2016 yılında bir önceki yıla göre kapanan toplam firma sayısı %24.74 azalmış, kapanan Anonim şirket sayısı değişmemiş, kapanan Limited şirket sayısı %40.83 azalmış, kapanan gerçek kişi ticari işletme %8.61 zalmış, kapanan kooperatif sayısı %61.54 azalmış, kapanan iktisadi işletme sayısı %60.00 azalmıştır. 2016 yılında Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nda kapanan firmaların %12.4 ü Anonim şirket, %39.9 u Limited Şirket, %45.5 i gerçek kişi ticari işletmedir. Yıllar A.Ş. Kollektif Komandit Kooperatif Limited Şahıs İktisadi İşl. Toplam Önceki Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Sayı Pay Yıl 2002 122 13.0% 17 1.8% 2 0.2% 202 21.5% 258 27.5% 337 35.9% - 0.0% 938 Değişim 2003 29 10.9% 7 2.6% 1 0.4% 22 8.3% 86 32.5% 120 45.3% - 0.0% 265-71.75% 2004 35 10.2% 3 0.9% - 0.0% 51 14.9% 114 33.3% 139 40.6% - 0.0% 342 29.06% 2005 38 14.3% 0.0% - 0.0% 25 9.4% 108 40.6% 94 35.3% 1 0.4% 266-22.22% 2006 25 8.0% 4 1.3% - 0.0% 28 8.9% 116 36.9% 141 44.9% - 0.0% 314 18.05% 2007 31 10.8% 2 0.7% - 0.0% 23 8.0% 112 39.0% 119 41.5% - 0.0% 287-8.60% 2008 92 7.1% 11 0.8% 2 0.2% 162 12.5% 553 42.6% 478 36.8% 1 0.1% 1,299 352.61% 2009 68 10.7% 4 0.6% - 0.0% 27 4.2% 366 57.4% 173 27.1% - 0.0% 638-50.89% 2010 40 6.0% 5 0.8% - 0.0% 41 6.2% 328 49.2% 251 37.7% 1 0.2% 666 4.39% 2011 51 7.6% 3 0.4% 1 0.1% 25 3.7% 352 52.1% 242 35.9% 1 0.1% 675 1.35% 2012 57 11.0% 3 0.6% - 0.0% 14 2.7% 257 49.5% 187 36.0% 1 0.2% 519-23.11% 2013 72 11.0% 1 0.2% - 0.0% 17 2.6% 332 50.9% 229 35.1% 1 0.2% 652 25.63% 2014 92 10.2% 3 0.3% - 0.0% 14 1.5% 571 63.0% 226 24.9% - 0.0% 906 38.96% 2015 53 9.3% 1 0.2% - 0.0% 13 2.3% 289 50.7% 209 36.7% 5 0.9% 570-37.09% 2016 53 12.4% 1 0.2% 0 0.0% 5 1.2% 171 39.9% 191 44.5% 8 1.9% 429-24.74% 2016/2015 Değişim 0.0% 0.0% - -61.54% -40.83% -8.61% -60.00% -24.74% 2016/2002 Değişim -56.6% -94.1% - -97.5% -33.7% -43.3% - -54.3% Kaynak: Samsun TSO Sicil Kayıtları İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 163

ESNAF VE SANATKAR ODALARI Türkiye de toplam 1 Milyon 589 Bin 208 faal esnafın olduğu 2015 yıl sonunda 33 Bin 500 esnaf ile %2.11 paya sahip olan Samsun, Türkiye de 1 Milyon 674 Bin 390 faal esnafın olduğu 2016 yıl sonunda 35 Bin 402 esnaf ile %2.11 paya sahiptir. 2013-2016 döneminde esnaf sayısı Türkiye de %11.07 oranında artarken Samsun da %8.86 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre esnaf sayısı Türkiye de %5.36 oranında artarken Samsun da %5.68 oranında artmıştır. Tarih Türkiye Samsun Samsun Pay % Esnaf İşletme Esnaf İşletme Esnaf İşletme 31.12.2013 1,507,563 1,625,105 32,520 34,245 2.16% 2.11% 31.12.2014 1,572,473 1,693,934 33,664 35,590 2.14% 2.10% 31.12.2015 1,589,208 1,712,255 33,500 35,681 2.11% 2.08% 31.12.2016 1,674,390 1,801,815 35,402 37,802 2.11% 2.10% 2016/2015 Değişim 5.36% 5.23% 5.68% 5.94% 2016/2013 Değişim 11.07% 10.87% 8.86% 10.39% Kaynak: www.tesk.org.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 164

İLLER İTİBARİYLE ESNAF VE SANATKAR ODALARI 31.12.2016 tarihi itibariyle Samsun ilinde 72 adet esnaf odasına kayıtlı 35 Bin 402 adet faal esnaf bulunmaktadır. Samsun ili, 35 Bin 402 adet faal esnaf sayısı ile 13 üncü sırada, %2.73 olan esnaf/nüfus oranı ile 27 nci sırada, 72 adet esnaf odası sayısı ile 12 nci sırada, 469 olan oda başına düşen esnaf sayısı ile de 29 uncu sırada yer almaktadır. Türkiye de 31.12.2016 tarihi itibariyle 3 Bin 33 adet esnaf odasına kayıtlı toplam 1 Milyon 674 Bin 390 adet esnaf bulunmaktadır. Samsun un esnaf sayısı payı %2.11 olup nüfus payı olan %1.62 oranının üzerindedir. İLLERDE ESNAF ODALARI VE FAAL ÜYE SAYILARI TABLOSU (31.12.2016) Sn İl Esnaf Sayısı İşyeri Sayısı Esnaf/ Nüfus Oda Sayısı Esnaf/ Oda Sn İl Esnaf Sayısı İşyeri Sayısı Esnaf/ Nüfus Oda Sayısı Esnaf/ Oda Türkiye 1,674,390 1,801,815 2.10% 3,033 552 40 Tunceli 2060 2265 2.51% 5 412 41 Afyonkarahisar 17767 18522 2.49% 37 480 1 Muğla 35974 43633 3.89% 35 1028 42 Hatay 38001 39454 2.44% 70 543 2 Burdur 9855 11152 3.77% 26 379 43 Osmaniye 12648 13383 2.42% 30 422 3 Edirne 14742 15755 3.67% 34 434 44 Bilecik 5138 5638 2.35% 12 428 4 Çanakkale 18835 21470 3.62% 32 589 45 Elazığ 13517 14072 2.34% 25 541 5 Artvin 5936 6405 3.53% 18 330 46 Zonguldak 13929 15051 2.33% 28 497 6 Balıkesir 40144 43541 3.36% 86 467 47 Erzincan 5235 5624 2.32% 19 276 7 Kırklareli 11504 12619 3.27% 28 411 48 Tokat 13815 15152 2.29% 34 406 8 Rize 10797 11588 3.26% 26 415 49 Malatya 17908 18990 2.29% 39 459 9 Uşak 11688 12447 3.26% 28 417 50 Konya 49468 51342 2.29% 84 589 10 Aydın 34161 37556 3.20% 84 407 51 Kırıkkale 6272 6686 2.26% 15 418 11 Nevşehir 9138 9997 3.14% 24 381 52 Ardahan 2201 2385 2.24% 3 734 12 Manisa 43660 47781 3.13% 93 469 53 Bursa 63735 69351 2.20% 104 613 13 Kastamonu 11733 13614 3.11% 38 309 54 Çankırı 3845 4189 2.09% 14 275 14 Sinop 6376 7146 3.10% 16 399 55 Sivas 12918 14081 2.08% 32 404 15 Trabzon 23832 25571 3.06% 49 486 56 Adıyaman 12406 12665 2.03% 23 539 16 Antalya 70121 79980 3.01% 75 935 57 Kahramanmaraş 21999 22756 1.98% 40 550 17 Kilis 3932 3996 3.01% 13 302 58 Gümüşhane 3355 3719 1.95% 13 258 18 Giresun 13340 14118 3.00% 33 404 59 Erzurum 14857 15752 1.95% 41 362 19 Denizli 30170 32434 3.00% 68 444 60 Bayburt 1732 1812 1.92% 6 289 20 Yalova 7119 7632 2.95% 17 419 61 Adana 41152 43542 1.87% 81 508 21 Yozgat 11828 12462 2.81% 30 394 62 Kocaeli 34094 36707 1.86% 52 656 22 Bartın 5402 5950 2.81% 10 540 63 Eskişehir 15633 16825 1.85% 36 434 23 Karabük 6793 7908 2.80% 15 453 64 Kars 5218 5462 1.80% 16 326 24 Çorum 14656 15415 2.78% 40 366 65 Şanlıurfa 34369 35490 1.77% 58 593 25 Isparta 11859 12882 2.78% 28 424 66 Kayseri 23276 24921 1.71% 41 568 26 Amasya 8997 9941 2.76% 28 321 67 Bitlis 5789 6250 1.70% 12 482 27 Samsun 35402 37802 2.73% 72 492 68 Gaziantep 32360 33518 1.64% 75 431 Samsun Pay % 2.11% 2.10% - 2.37% - 69 Bingöl 4355 4747 1.62% 7 622 28 Ordu 20136 21677 2.68% 44 458 70 Ankara 85266 90274 1.59% 114 748 29 Sakarya 25953 27512 2.66% 62 419 71 Iğdır 2820 2942 1.46% 7 403 30 Niğde 9312 9697 2.65% 26 358 72 Muş 5903 6353 1.45% 6 984 31 Mersin 46855 51403 2.64% 70 669 73 Mardin 11169 11450 1.40% 21 532 32 Karaman 6463 6922 2.63% 16 404 74 Van 14852 15738 1.35% 19 782 33 Düzce 9678 10630 2.61% 27 358 75 Siirt 4231 4497 1.31% 13 325 34 Tekirdağ 25123 27266 2.58% 34 739 76 İstanbul 188949 197954 1.28% 160 1181 35 Kırşehir 5930 6169 2.58% 19 312 77 Hakkari 3115 3268 1.16% 5 623 36 Bolu 7702 8571 2.57% 25 308 78 Ağrı 5880 6395 1.08% 14 420 37 Kütahya 14607 16163 2.55% 48 304 79 Diyarbakır 18136 19103 1.08% 42 432 38 İzmir 106415 116326 2.52% 129 825 80 Batman 5041 5315 0.87% 6 840 39 Aksaray 9971 10802 2.51% 19 525 81 Şırnak 3837 4242 0.79% 9 426 Kaynak: www.tesk.org.tr, sıralama Esnaf/Nüfus Oranına göre yapılmıştır. (31.12.2016 itibariyle) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 165

SAMSUN İLİ ESNAF VE SANATKAR ODALARI VE ÜYE SAYILARI Samsun Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliğine bağlı 72 adet esnaf ve sanatkarlar odası bulunmaktadır. Sn Oda Adı Üye Sayısı Pay(%) 1 Samsun Şoförler Ve Otomobilciler Esnaf Odası 2,302 6.40% 2 Samsun Bakkallar Ve Her Çeşit Bayiler Esnaf Odası 1,554 4.32% 3 Samsun Kahveciler Gazinocular Büfeciler Ve Müzisyenler Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 1,483 4.12% 4 Samsun Madeni Sanatkarlar Odası 1,453 4.04% 5 Terme Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 1,390 3.87% 6 Bafra Şoförler Ve Otomobilciler Esnaf Odası 1,343 3.73% 7 Çarşamba Motorlu Kara Nakil Vasıtaları Sahipleri Sürücüleri Esnaf Odası 1,105 3.07% 8 Samsun Emlak Komis.ve Mua.Arz.Matbaa Tab.ve Rekl. Çiçek. Hed. Eşya. Kağıt ve Alçı Dek.Esnaf Odası 1,066 2.96% 9 Samsun Lokantacılar Tatlıcılar Ve Pastacılar Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 930 2.59% 10 Bafra Madeni Sanatkarlar Esnaf Odası 878 2.44% 11 Samsun Elektrik Ve Elektronik Ve Benzerleri Teknisyenleri Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 857 2.38% 12 Vezirköprü Şoförler Ve Otomobilciler Esnaf Odası 838 2.33% 13 Tekkeköy Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 837 2.33% 14 Samsun Marangozlar Ve Döşemeciler Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 753 2.09% 15 Vezirköprü Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 737 2.05% 16 Çarşamba Bakkallar Esnaf Odası 705 1.96% 17 Terme Motorlu Kara Nakil Vasıtaları Sahipleri Ve Sürücüleri Ve İşçileri Esnaf Odası 675 1.88% 18 Samsun Hazır Elbiseciler Tuhafiyeciler Manifaturacılar Halıcılar Ve Trikocular Esnaf Odası 668 1.86% 19 Samsun Servis Aracı İşletmecileri Esnaf Odası 664 1.85% 20 Alaçam Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 627 1.74% 21 Bafra Bakkallar Esnaf Odası 622 1.73% 22 Samsun Umum Kuaförler Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 603 1.68% 23 Ondokuzmayıs Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 563 1.57% 24 Samsun Terziler Konfeksiyoncular Ve Benzeri Giyim Sanatkarları Esnaf Odası 539 1.50% 25 Asarcık Esnaf Ve Sanatkarlar Şoförler Odası 535 1.49% 26 Samsun Berberler Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 519 1.44% 27 Samsun Sıhhi Tesisat Ve Kaloriferciler Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 508 1.41% 28 Çarşamba Madeni Sanatkarlar Esnaf Odası 494 1.37% 29 Havza Şoförler Ve Otomobilciler Esnaf Odası 433 1.20% 30 Tekkeköy Şoförler Ve Otomobilciler Esnaf Odası 427 1.19% 31 Salıpazarı Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 395 1.10% 32 Kavak Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 394 1.10% 33 Samsun Züccaciye Bujiteri Kırtasiye Ve Oyuncakçılar Esnaf Odası 392 1.09% 34 Bafra Terziler Tuhafiyeciler Ve Hazır Giyim Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 380 1.06% 35 Vezirköprü Madeni İşler Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 356 0.99% 36 Vezirköprü Bakkallar Esnaf Odası 334 0.93% 37 Çarşamba Terziler Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 320 0.89% 38 Havza Bakkallar, Bayiler Ve Manavlar Esnaf Odası 308 0.86% 39 Bafra Kahveciler Esnaf Odası 307 0.85% 40 Salıpazarı Şoförler Ve Otomobilciler Esnaf Odası 307 0.85% 41 Samsun Sabit Seyyar Pazarcılar Ve Manavlar Esnaf Odası 304 0.85% 42 Alaçam Şoförler Ve Otomobilciler Esnaf Ve Sanatkarlar Odası Odası 298 0.83% 43 Ladik Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 286 0.80% 44 Samsun Fırıncılar Esnaf Ve Sanatkar Odası 285 0.79% 45 Yakakent Esnaf Ve Sanatkarlar Ve Şoförler Odası 278 0.77% 46 Ondokuzmayıs Şoförler Ve Otomobilciler Esnaf Odası 266 0.74% 47 Havza Madeni İşler Kalaycılar Ve Marangozlar Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 252 0.70% 48 Çarşamba Demirciler Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 250 0.70% 49 Bafra Elektrikçiler Ve Elektronikçiler Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 248 0.69% 50 Bafra Berberler Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 247 0.69% 51 Çarşamba Kahveciler Esnaf Odası 236 0.66% 52 Samsun Ayakkabıcılar Esnaf Odası 233 0.65% 53 Bafra Lokantacılar Esnaf Odası 221 0.61% 54 Çarşamba Marangozlar Ve İşçileri Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 217 0.60% 55 Bafra Marangoz Mobilya Ve Ağaç İşleri Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 215 0.60% 56 Havza Kahveciler Esnaf Odası 211 0.59% 57 Kavak Şoförler Ve Otomobilciler Esnaf Odası 209 0.58% 58 Ladik Şoförler Ve Otomobilciler Ve Nakliyeciler Esnaf Odası 191 0.53% 59 Bafra Pazar Yerleri Esnaf Odası 190 0.53% 60 Çarşamba Berberler Ve İşçileri Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 184 0.51% 61 Samsun Anahtarcı Ve Hırdavatçılar Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 177 0.49% 62 Samsun Hurda Oto Levazımatı Alıcı Ve Satıcıları Esnaf Odası 156 0.43% 63 Çarşamba Lokantacılar Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 147 0.41% 64 Samsun Kuyumcular Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 146 0.41% 65 Evci Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 135 0.38% 66 Vezirköprü Manifaturacılar Esnaf Odası 125 0.35% 67 Samsun Kasaplar Esnaf Odası 120 0.33% 68 Bafra Fırıncılar Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 109 0.30% 69 Çarşamba Fırıncılar Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 109 0.30% 70 Çarşamba Kunduracılar Ve İşçileri Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 107 0.30% 71 Bafra Kunduracılar Esnaf Odası 104 0.29% 72 Çarşamba Kalaycılar Bakırcılar Ve İşçileri Esnaf Ve Sanatkarlar Odası 102 0.28% Toplam 35,959 100.00% Kaynak: Samsun Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği, Veriler 20.6.2017 tarihi itibariyledir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 166

GİRİŞİM İSTATİSTİKLERİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 167

İŞ KAYITLARINA GÖRE GİRİŞİM İş kayıtları toplam girişim sayısına göre 2015 yılında Türkiye de 3 Milyon 584 Bin 832 adet girişimci bulunmakta iken 2016 yılında bu rakam 3 Milyon 652 Bin 521 adet olarak gerçekleşmiştir. İş kayıtları toplam girişim sayısına göre 2015 yılında Samsun ilinde 53 Bin 395 adet girişimci bulunmakta iken 2016 yılında bu rakam 54 Bin 69 adet olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında bir önceki yıla göre girişim sayısı Türkiye de %1.89 oranında artarken Samsun ilinde %2.27 oranında artmıştır. Samsun ilinin iş kayıtlarına göre girişim sayısı payı 2015 yılında %1.49 oranında iken 2016 yılında bu rakam %1.50 oranında gerçekleşmiştir. Samsun ilinin iş kayıtlarına göre toplam girişim sayısı sırası 2015 yılında 17 ncilik iken 2016 yılında 18 incilik olmuştur. Yıllar Bölge İş Kayıtlarına Göre Girişim Sayısı 2015 3,584,832 2016 Türkiye 3,652,521 2016/2015 Değişim % 1.89% 2015 53,395 2016 Samsun 54,609 2016/2015 Değişim % 2.27% 2015 1.49% Samsun Pay % 2016 1.50% 2015 17 Samsun Sıra 2016 18 Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 168

SEKTÖRLERE GÖRE GİRİŞİM İş kayıtlarına göre 2016 yılında Samsun ilinde payı en fazla olan girişim, %1.89 oranı ile ulaştırma ve depolama sektöründe, payı en düşük olan sektör ise %0.50 pay ile Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektöründedir. İş kayıtlarına göre 2016 yılında Samsun ulaştırma ve depolama sektöründe 13 üncü sırada, Madencilik ve taşocakçılığı sektöründe ise 40 ıncı sıradadır. Samsun ilinde 2016 yılında en fazla sayıda girişimci 19 Bin 525 adet ile Toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı sektöründe, en az sayıda girişimci sayısı ise 50 adet ile Madencilik ve taşocakçılığı sektöründedir. Sektör Adı Türkiye Samsun Pay (%) Sırası 2015 2016 Değişim 2015 2016 Değişim 2015 2016 2015 2016 Elekrtik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağ. 8,971 10,932 21.86% 32 55 71.88% 0.36% 0.50% 30 27 Bilgi ve iletişim 43,942 44,008 0.15% 302 290-3.97% 0.69% 0.66% 27 26 Madencilik ve taşocakçılığı 7,115 7,345 3.23% 53 50-5.66% 0.74% 0.68% 37 40 Gayrimenkul faaliyetleri 59,655 65,882 10.44% 504 597 18.45% 0.84% 0.91% 23 20 İdari ve destek hizmet faaliyetleri 59,333 61,051 2.90% 561 613 9.27% 0.95% 1.00% 19 19 Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler 211,171 221,469 4.88% 2,318 2,436 5.09% 1.10% 1.10% 17 17 Su temini; kanalizasyon, atık yönet. ve iyileştirme faal. 4,907 5,362 9.27% 67 67 0.00% 1.37% 1.25% 21 21 İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri 44,229 47,386 7.14% 562 604 7.47% 1.27% 1.27% 14 14 Finans ve sigorta faaliyetleri 23,792 23,779-0.05% 292 305 4.45% 1.23% 1.28% 16 14 Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor 35,661 35,776 0.32% 451 464 2.88% 1.26% 1.30% 16 14 İmalat 434,285 438,351 0.94% 5,722 5,977 4.46% 1.32% 1.36% 16 16 İnşaat 263,081 280,484 6.62% 3,524 3,845 9.11% 1.34% 1.37% 17 16 Eğitim 33,208 32,578-1.90% 478 461-3.56% 1.44% 1.42% 15 16 Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri 313,542 323,030 3.03% 4,755 4,833 1.64% 1.52% 1.50% 17 18 Toptan ve perakende tic.; mot.kara taşıt.ve motos.onar. 1,241,766 1,256,580 1.19% 19,364 19,525 0.83% 1.56% 1.55% 18 18 Tarım, ormancılık ve balıkçılık 31,877 32,676 2.51% 523 530 1.34% 1.64% 1.62% 19 21 Diğer hizmet faaliyetleri 228,881 233,314 1.94% 3,817 3,895 2.04% 1.67% 1.67% 15 15 Ulaştırma ve depolama 539,416 532,518-1.28% 10,070 10,062-0.08% 1.87% 1.89% 14 13 Toplam 3,584,832 3,652,521 1.89% 53,395 54,609 2.27% 1.49% 1.50% 17 18 Kaynak:TÜİK, sıralama Türkiye payına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 169

İLLERE GÖRE GİRİŞİM İş kayıtlarına göre 2016 yılında girişim sayısı artış oranı bir önceki yıla göre en yüksek iller sırasıyla Hakkari, Bingöl, Kırşehir, Ağrı, Niğde, Kayseri, Tekirdağ, Kahramanmaraş, Çankırı, Eskişehir, Van, Çanakkale, Bursa illeri olmuş, en düşük iller ise sırasıyla Şırnak, Diyarbakır, Iğdır, Ardahan, Bilecik, Kilis, Sakarya, Muş, Karaman, Zonguldak, Mardin, Kars, Erzurum illeri olmuştur. 2016 yılında bir önceki yıla göre iş kayıtları girişim sayısı artış oranı Samsun ilinde %2.27 oranında olmuş olup (29 uncu sıra) bu artış Türkiye ortalaması olan %1.89 oranının üzerindedir. Sn İller 2015 2016 Değişim (%) Sn İller 2015 2016 Değişim (%) 1 Hakkari 5,436 5,707 4.99% 42 Erzincan 8,373 8,534 1.92% 2 Bingöl 7,187 7,535 4.84% 43 Karabük 10,149 10,338 1.86% 3 Kırşehir 8,488 8,853 4.30% 44 Batman 13,204 13,443 1.81% 4 Ağrı 10,619 11,037 3.94% 45 Isparta 18,681 19,019 1.81% 5 Niğde 13,084 13,586 3.84% 46 Kırklareli 17,897 18,216 1.78% 6 Kayseri 52,722 54,702 3.76% 47 Edirne 21,622 22,007 1.78% 7 Tekirdağ 46,381 48,119 3.75% 48 Manisa 63,185 64,266 1.71% 8 Kahramanmaraş 36,427 37,747 3.62% 49 Sinop 8,649 8,794 1.68% 9 Çankırı 5,631 5,818 3.32% 50 Gaziantep 75,534 76,770 1.64% 10 Eskişehir 34,254 35,378 3.28% 51 Giresun 18,435 18,711 1.50% 11 Van 28,596 29,501 3.16% 52 Kocaeli 73,378 74,427 1.43% 12 Çanakkale 27,483 28,334 3.10% 53 Afyonkarahisar 28,784 29,160 1.31% 13 Bursa 133,401 137,497 3.07% 54 Mersin 78,399 79,414 1.29% 14 Burdur 14,143 14,559 2.94% 55 Tokat 20,977 21,234 1.23% 15 Siirt 6,230 6,407 2.84% 56 Antalya 144,056 145,749 1.18% 16 Düzce 15,390 15,823 2.81% 57 Bolu 12,457 12,599 1.14% 17 Uşak 17,127 17,599 2.76% 58 Amasya 13,716 13,871 1.13% 18 Gümüşhane 4,355 4,474 2.73% 59 Kırıkkale 10,084 10,196 1.11% 19 Trabzon 34,981 35,913 2.66% 60 Aksaray 15,731 15,905 1.11% 20 Denizli 52,902 54,303 2.65% 61 Kastamonu 16,461 16,638 1.08% 21 Bitlis 8,554 8,780 2.64% 62 Yozgat 16,447 16,608 0.98% 22 Yalova 13,053 13,396 2.63% 63 Tunceli 2,982 3,010 0.94% 23 Elazığ 21,337 21,897 2.62% 64 Hatay 63,308 63,890 0.92% 24 Malatya 27,829 28,550 2.59% 65 Adana 85,029 85,785 0.89% 25 Adıyaman 19,114 19,582 2.45% 66 Muğla 63,530 64,062 0.84% 26 Ordu 28,769 29,470 2.44% 67 Bartın 7,597 7,659 0.82% 27 Nevşehir 15,251 15,614 2.38% 68 Şanlıurfa 57,529 57,858 0.57% 28 Osmaniye 18,383 18,815 2.35% 69 Erzurum 22,883 22,987 0.45% 29 Samsun 53,395 54,609 2.27% 70 Kars 7,791 7,812 0.27% 30 Kütahya 22,534 23,040 2.25% 71 Mardin 21,615 21,667 0.24% 31 Ankara 257,967 263,746 2.24% 72 Zonguldak 22,978 23,015 0.16% 32 Aydın 57,615 58,891 2.21% 73 Karaman 10,326 10,334 0.08% 33 Bayburt 2,575 2,630 2.14% 74 Muş 8,958 8,951-0.08% 34 İstanbul 865,601 883,372 2.05% 75 Sakarya 43,920 43,835-0.19% 35 Konya 94,898 96,829 2.03% 76 Kilis 5,669 5,651-0.32% 36 İzmir 218,099 222,523 2.03% 77 Bilecik 7,856 7,788-0.87% 37 Sivas 21,454 21,885 2.01% 78 Ardahan 3,146 3,112-1.08% 38 Çorum 21,615 22,048 2.00% 79 Iğdır 6,594 6,485-1.65% 39 Balıkesir 59,310 60,468 1.95% 80 Diyarbakır 40,681 39,564-2.75% 40 Rize 15,378 15,676 1.94% 81 Şırnak 10,475 10,108-3.50% 41 Artvin 8,178 8,336 1.93% Türkiye 3,584,832 3,652,521 1.89% Kaynak:TÜİK, sıralama değişim yüzdesine göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 170

DIŞ TİCARET İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 171

İHRACAT 2016 yılında Türkiye de 66 Bin 953 firma toplam 142 milyar 544 milyon 457 bin dolar ($) ihracat gerçekleştirmiştir. Türkiye de 2016 yılında bir önceki yıla göre ihracat tutarı %0.90 oranında azalmış, İhracatçı firma sayısı %2.84 oranında artmış, firma başına ihracat tutarı %3.64 oranında azalmıştır. Türkiye de 2002-2016 döneminde ihracat tutarı %295.31 oranında artmış, ihracatçı firma sayısı %111.00 oranında artmış, firma başına ihracat turarı ise %87.35 oranında artmıştır. 2016 yılında Samsun da yerleşik 247 firma toplam 358 Milyon 688 Bin dolar ($) ihracat gerçekleştirmiştir. Samsun 2016 yılı ihracat tutarı rakamına göre 26 ncı sıradadır. 2016 yılında bir önceki yıla göre Samsun da ihracat tutarı %9.98 oranında azalmış, ihracatçı firma sayısı %1.98 oranında azalmış, firma başına ihracat tutarı %8.15 oranında azalmıştır. 2002-2016 döneminde Samsun da ihracat tutarı %851.05 oranında artmış, ihracatçı firma sayısı %107.56 oranında artmış, firma başına ihracat turarı ise %358.20 oranında artmıştır. Samsun un 2002 yılında %0.10 olan ihracat payı 2016 yılında %0.25 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un 2002 yılında 119 olan ihracatçı firma sayısı 2016 yılında 247 olmuştur. Samsun un 2002 yılında 316 Bin 932 ABD doları olan firma başına ihracat tutarı 2016 yılında 1 milyon 452 bin 178 dolar ($) olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinin ihracat tutar payı nispeten artış eğilimli olsa da payı çok düşük kalmaktadır. Yıllar TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN PAY % Firma Sayısı İhracat(Bin $) Firma Başına($) Firma Sayısı İhracat(Bin $) Firma Başına($) Firma Sayısı İhracat 2002 31,731 36,059,089 1,136,399 119 37,715 316,932 0.38% 0.10% 2003 35,587 47,252,836 1,327,812 117 55,696 476,034 0.33% 0.12% 2004 39,432 63,167,153 1,601,926 136 108,817 800,122 0.34% 0.17% 2005 42,138 73,476,408 1,743,709 161 118,872 738,333 0.38% 0.16% 2006 44,159 85,534,676 1,936,970 150 158,329 1,055,528 0.34% 0.19% 2007 48,265 107,271,750 2,222,558 174 218,370 1,254,998 0.36% 0.20% 2008 48,143 132,027,196 2,742,397 210 459,818 2,189,611 0.44% 0.35% 2009 48,588 102,142,613 2,102,219 209 304,163 1,455,327 0.43% 0.30% 2010 50,380 113,980,611 2,262,418 192 275,050 1,432,550 0.38% 0.24% 2011 54,562 134,917,635 2,472,740 206 441,031 2,140,928 0.38% 0.33% 2012 56,440 152,461,737 2,701,306 230 422,749 1,838,040 0.41% 0.28% 2013 60,117 151,802,637 2,525,120 248 423,885 1,709,213 0.41% 0.28% 2014 63,583 157,627,674 2,479,085 258 466,133 1,806,716 0.41% 0.30% 2015 65,104 143,838,871 2,209,371 252 398,436 1,581,095 0.39% 0.28% 2016 66,953 142,544,457 2,129,023 247 358,688 1,452,178 0.37% 0.25% 2016/2015 Değ. 2.84% -0.90% -3.64% -1.98% -9.98% -8.15% 2016/2002 Değ. 111.00% 295.31% 87.35% 107.56% 851.05% 358.20% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 172

Türkiye nin 15 yıllık ihracat tutarı incelendiğinde 2002-2008 yılları arasında sürekli ve hızlı bir artış gözlenmektedir. 2009 yılında ciddi bir düşüş yaşayan ihracat 2010-2012 döneminde yine hızlı bir artış sergilemiştir. 2012 yılından sonra Türkiye nin ihracatında bir durgunluk dönemi yaşanmaktadır. Samsun ilinin ihracat tutarı 2002-2008 döneminde hızla artarak 459.8 Milyon dolara kadar çıkmıştır. 2009 ve 2010 yıllarında hızla gerileyen ihracat tutarı 2011 yılında tekrar artarak 441 Milyon dolara çıkmıştır. 2011 yılı ile birlikte Samsun ihracatı bir durgunluk dönemine girmiştir. Samsun ilinin firma başına ihracat tutarı Türkiye ortalamasının altında seyretmektedir. 2002 yılında Samsun da firma başına ihracat 316 Bin dolar iken Türkiye ortalaması 1 Milyon 136 Bin dolar idi. 2016 yılında Samsun da firma başına ihracat 1 Milyon 452 Bin dolar iken Türkiye ortalaması 2 Milyon 129 Bin dolar olarak gerçekleşmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 173

ÜLKELER İTİBARİYLE İHRACAT RAKAMLARI (2016) Samsun firmalarının 2016 yılı ülkeler itibariyle ihracat tutarları incelendiğinde ihracatın %20.01 inin Hollanda ya, %9.02 sinin Almanya ya, %5.19 unun Amerika Birleşik Devletleri ne, %4.53 ünün Gürcistan a, %4.17 sinin Irak a, %2.55 inin Endonezya ya, %2.42 sinin İtalya ya, %2.27 sinin Birleşik Arap Emirlikleri ne, %2.21 inin Benin e, %2.11 inin Belçika ya yapıldığı görülmektedir. İlk 10 ülkeye yapılan ihracat toplam ihracatın %54.47 si kadardır. Sn Ulke adı İhracat ($) İthalat ($) Pay (%) Kümülatif Pay(%) İhracat İthalat İhracat Samsun Toplamı 358,687,865 580,733,370 100.00% 100.00% 1 Hollanda 71,769,009 174,655 20.01% 0.03% 20.01% 2 Almanya 32,335,819 39,856,275 9.02% 6.86% 29.02% 3 ABD 18,626,729 18,167,916 5.19% 3.13% 34.22% 4 Gürcistan 16,245,497 16,349,298 4.53% 2.82% 38.75% 5 Irak 14,950,740 66,359 4.17% 0.01% 42.91% 6 Endonezya 9,143,643 1,297,784 2.55% 0.22% 45.46% 7 İtalya 8,678,091 5,475,245 2.42% 0.94% 47.88% 8 BAE 8,137,941 447,621 2.27% 0.08% 50.15% 9 Benin 7,925,136 2.21% 0.00% 52.36% 10 Belçika 7,582,591 30,670,178 2.11% 5.28% 54.47% 11 Polonya 7,414,541 1,151,143 2.07% 0.20% 56.54% 12 Fransa 6,879,000 1,679,047 1.92% 0.29% 58.46% 13 Mısır 6,668,064 486,361 1.86% 0.08% 60.32% 14 Azerbaycan 6,383,781 5,202,907 1.78% 0.90% 62.10% 15 Türkmenistan 5,886,779 1.64% 0.00% 63.74% 16 Filipinler 5,866,062 274,293 1.64% 0.05% 65.38% 17 İran 5,740,469 2,401,415 1.60% 0.41% 66.98% 18 İsrail 5,428,768 646,271 1.51% 0.11% 68.49% 19 Suriye 4,675,863 1.30% 0.00% 69.79% 20 İngiltere 4,222,353 1,966,965 1.18% 0.34% 70.97% 21 Angola 4,087,382 1.14% 0.00% 72.11% 22 Sırbistan 3,910,560 535,104 1.09% 0.09% 73.20% 23 Fas 3,450,886 360 0.96% 0.00% 74.16% 24 Rusya Federasyonu 3,341,174 254,679,532 0.93% 43.85% 75.09% 25 Nijerya 3,281,681 5,649,115 0.91% 0.97% 76.01% 26 Çin 3,249,604 46,292,718 0.91% 7.97% 76.91% 27 İspanya 3,240,415 4,245,708 0.90% 0.73% 77.82% 28 Suudi Arabistan 3,131,448 92,300 0.87% 0.02% 78.69% 29 Ukrayna 2,645,045 11,423,937 0.74% 1.97% 79.43% 30 Lübnan 2,628,907 0.73% 0.00% 80.16% 31 Küba 2,501,175 1,552,550 0.70% 0.27% 80.86% 32 Letonya 2,408,797 78,457 0.67% 0.01% 81.53% 33 Malezya 2,285,859 874,501 0.64% 0.15% 82.17% 34 Yemen 2,279,874 0.64% 0.00% 82.80% 35 Samsun Serbest Bölgesi 2,257,760 6,221,912 0.63% 1.07% 83.43% 36 Sierra Leone 2,197,505 0.61% 0.00% 84.04% 37 Cezayir 2,127,390 0.59% 0.00% 84.64% 38 Tunus 2,126,824 390 0.59% 0.00% 85.23% 39 Gana 1,946,522 0.54% 0.00% 85.77% 40 Litvanya 1,912,216 2,146,236 0.53% 0.37% 86.31% Kaynak: TÜİK, İlk 40 ülke listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 174

FASILLAR İTİBARİYLE SAMSUN DA İHRACAT RAKAMLARI (2016) Samsun firmalarının 2016 yılı fasıllar itibariyle ihracatı incelendiğinde %16.37 sinin Değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, inülin, buğday gluteni faslından, %16.01 inin Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer omurgasız hayvanlar faslından, %9.72 sinin Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları faslından, %9.14 ünün Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların aksam, parça, aksesuarı faslından, %7.13 ünün Kauçuk ve kauçuktan eşya faslından yapıldığı görülmektedir. İlk 10 fasıl ihracatın %80.70 i kadardır. Sn Fasıl Fasıl adı İhracat ($) İthalat($) Pay(%) Küm(%) İhracat İthalat İhracat Toplam 358,687,865 580,733,370 1 11 Değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, inülin, buğday gluteni 58,708,739 1,799,780 16.37% 0.31% 16.37% 2 3 Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer omurgasız hayvanlar 57,437,942 162,865 16.01% 0.03% 32.38% 3 84 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve 34,849,056 24,667,354 9.72% 4.25% 42.10% parçaları 4 87 Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların 32,791,563 7,727,524 9.14% 1.33% 51.24% aksam, parça, aksesuarı 5 40 Kauçuk ve kauçuktan eşya 25,585,422 1,801,652 7.13% 0.31% 58.37% 6 85 Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetmeverme 24,355,751 19,893,053 6.79% 3.43% 65.16% cihazları,aksam-parça-aksesuarı 7 73 Demir veya çelikten eşya 18,583,206 4,767,257 5.18% 0.82% 70.34% 8 8 Yenilen meyveler ve sert kabuklu meyveler 14,998,396 4,727,201 4.18% 0.81% 74.52% 9 93 Silahlar ve mühimmat, bunların aksam, parça ve aksesuarı 13,410,829 2,761,497 3.74% 0.48% 78.26% 10 72 Demir ve çelik 8,745,013 194,816,618 2.44% 33.55% 80.70% 11 39 Plastikler ve mamulleri 8,734,427 3,796,793 2.44% 0.65% 83.14% 12 16 Et, balık, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar veya diğer su omurgasızlarının müstahzarları 6,245,151 0 1.74% 0.00% 84.88% 13 44 Ağaç ve ahşap eşya, odun kömürü 5,787,581 6,240,610 1.61% 1.07% 86.49% 14 2 Etler ve yenilen sakatat 5,272,430 0 1.47% 0.00% 87.96% 15 76 Alüminyum ve alüminyumdan eşya 5,160,689 17,657,252 1.44% 3.04% 89.40% 16 94 Mobilyalar, yatak takımları, aydınlatma cihazları, reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb, 3,882,036 3,033,231 1.08% 0.52% 90.48% prefabrik yapılar 17 48 Kağıt ve karton, kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşya 3,446,479 5,391,467 0.96% 0.93% 91.44% 18 61 Örme giyim eşyası ve aksesuarı 3,030,316 250,756 0.84% 0.04% 92.29% 19 90 Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar, bunların aksam, 2,901,031 9,437,411 0.81% 1.63% 93.10% parça ve aksesuarı 20 22 Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke 2,818,737 0 0.79% 0.00% 93.88% 21 92 Müzik aletleri, bunların aksam, parça ve aksesuarı 2,287,173 1,362 0.64% 0.00% 94.52% 22 17 Şeker ve şeker mamulleri 2,245,221 334,845 0.63% 0.06% 95.15% 23 70 Cam ve cam eşya 1,754,883 1,881,774 0.49% 0.32% 95.64% 24 83 Adi metallerden çeşitli eşya (kilit, kasa, mobilya tertibatı, vb,) 1,580,278 294,426 0.44% 0.05% 96.08% 25 96 Çeşitli mamul eşya (hijyenik havlu, bebek bezi, kalem, çakmak, fermuar, fırça vb,) 1,470,237 724,295 0.41% 0.12% 96.49% 26 20 Sebzeler, meyvalar, sert kabuklu meyvalar ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen 1,367,939 0 0.38% 0.00% 96.87% müstahzarlar 27 30 Eczacılık ürünleri 1,365,064 19,881,700 0.38% 3.42% 97.25% 28 74 Bakır ve bakırdan eşya 1,101,201 15,325,947 0.31% 2.64% 97.55% 29 71 Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, inciler, taklit mücevherci eşyası, metal 1,013,615 149,644 0.28% 0.03% 97.84% paralar 30 4 Süt ürünleri, yumurtalar, tabii bal, diğer yenilebilir hayvansal menşeli ürünler 925,678 324,744 0.26% 0.06% 98.10% Kaynak: TÜİK, İlk 30 fasıl listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 175

ISIC FAALİYET SINIFINA GÖRE SAMSUN DAN İHRACAT RAKAMLARI (2016) Samsun firmalarının 2016 yılı ISIC faaliyet sınıfları itibariyle ihracatı incelendiğinde %31.99 unun Gıda ürünleri ve içecek sınıfından, %14.36 sının Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat sınıfından, %9.81 inin Motorlu kara taşıtı ve römorklar sınıfından, %9.47 sinin Plastik ve kauçuk ürünleri sınıfından, %5.90 ının Balıkçılık sınıfından, %5.51 inin Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli mekina ve cihazlar sınıfından, %5.08 inin Ana metal sanayi sınıfından, %4.75 inin Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) sınıfından, %4.36 sının Tarım ve hayvancılık sınıfından yapıldığı görülmektedir. İlk 10 faaliyet ihracatın %92.99 u kadardır. Sn ISIC ISIC adı İhracat ($) İthalat($) Pay(%) Küm(%) İhracat İthalat İhracat Samsun Toplam 358,687,865 580,733,370 100.00% 100.00% 1 15 Gıda ürünleri ve içecek 114,731,341 23,813,764 31.99% 4.10% 31.99% 2 29 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat 51,496,872 27,337,746 14.36% 4.71% 46.34% 3 34 Motorlu kara taşıtı ve römorklar 35,201,506 8,009,434 9.81% 1.38% 56.16% 4 25 Plastik ve kauçuk ürünleri 33,959,687 3,552,864 9.47% 0.61% 65.63% 5 5 Balıkçılık 21,158,614 162,865 5.90% 0.03% 71.52% 6 31 Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli mekina ve cihazlar 19,749,672 5,490,493 5.51% 0.95% 77.03% 7 27 Ana metal sanayi 18,223,677 46,416,017 5.08% 7.99% 82.11% 8 28 Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) 17,041,945 4,944,002 4.75% 0.85% 86.86% 9 1 Tarım ve hayvancılık 15,652,902 108,409,262 4.36% 18.67% 91.23% 10 36 Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler 6,315,558 3,729,560 1.76% 0.64% 92.99% 11 20 Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan 5,749,337 3,423,474 1.60% 0.59% 94.59% maddeler 12 21 Kağıt ve kağıt ürünleri 4,845,549 6,320,697 1.35% 1.09% 95.94% 13 17 Tekstil ürünleri 3,325,718 1,175,119 0.93% 0.20% 96.87% 14 26 Metalik olmayan diğer mineral ürünler 3,117,998 6,827,256 0.87% 1.18% 97.74% 15 33 Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat 2,907,672 9,672,110 0.81% 1.67% 98.55% 16 24 Kimyasal madde ve ürünler 2,622,491 39,018,599 0.73% 6.72% 99.28% 17 18 Giyim eşyası 968,681 262,020 0.27% 0.05% 99.55% 18 14 Taşocakçılığı ve diğer madencilik 390,582 381,231 0.11% 0.07% 99.66% 19 19 Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye ve ayakkabı 344,467 22,202 0.10% 0.00% 99.75% 20 51 Atık ve hurdalar 341,636 184,748,012 0.10% 31.81% 99.85% 21 35 Diğer ulaşım araçları 328,042 251,755 0.09% 0.04% 99.94% 22 10 Maden kömürü, linyit ve turb 95,500 80,329,244 0.03% 13.83% 99.97% 23 32 Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları 53,215 14,014,717 0.01% 2.41% 99.98% 24 22 Basım ve yayım; plak, kaset vb. 45,606 79,490 0.01% 0.01% 99.99% 25 23 Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıtlar 12,802 2,032,355 0.00% 0.35% 100.00% 26 30 Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları 6,795 27,828 0.00% 0.00% 100.00% 27 2 Ormancılık ve tomrukçuluk 26,755 0.00% 0.00% 100.00% 28 40 Elektrik, gaz ve su 254,499 0.00% 0.04% 100.00% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 176

İLLER İTİBARİYLE İHRACAT (2016) 2016 yılında Türkiye de gerçekleşen toplam 142 Milyar 544 milyon dolar ihracatın 358 Milyon 688 Bin dolarlık kısmı 247 Samsun firmasınca yapılmıştır. İhracatın yarısından fazlası (%53.43) İstanbul ilinden yapılmıştır. Samsun ili %0.25 ihracat tutar payı ile 26 ncı sırada yeralmıştır. Sn İller Firma İhracat İhracat Firma Başına (Bin $) Pay(%) İhracat ($) Türkiye 66,953 142,544,457 100% 2,129,023 Sn İller Firma İhracat (Bin $) İhracat Pay(%) Firma Başına İhracat ($) 1 İstanbul 33,494 76,167,773 53.43% 2,274,072 42 Diyarbakır 148 165,980 0.12% 1,121,489 2 Bursa 4,272 9,770,974 6.85% 2,287,213 43 Ordu 77 163,226 0.11% 2,119,823 3 İzmir 4,600 8,366,465 5.87% 1,818,797 44 Rize 86 162,706 0.11% 1,891,925 4 Kocaeli 1,551 6,465,875 4.54% 4,168,843 45 Isparta 123 159,233 0.11% 1,294,578 5 Ankara 4,226 6,463,727 4.53% 1,529,514 46 Bolu 71 148,384 0.10% 2,089,914 6 Gaziantep 2,131 6,432,549 4.51% 3,018,559 47 Osmaniye 62 142,070 0.10% 2,291,452 7 Sakarya 386 2,553,935 1.79% 6,616,413 48 Çanakkale 73 108,561 0.08% 1,487,137 8 Denizli 1,071 2,401,980 1.69% 2,242,745 49 Kilis 90 103,747 0.07% 1,152,749 9 Manisa 524 1,845,316 1.29% 3,521,595 50 Siirt 20 103,359 0.07% 5,167,957 10 Hatay 1,125 1,743,949 1.22% 1,550,177 51 Düzce 129 97,258 0.07% 753,939 11 Adana 1,197 1,602,624 1.12% 1,338,867 52 Iğdır 143 94,452 0.07% 660,504 12 Kayseri 1,114 1,529,350 1.07% 1,372,846 53 Sivas 66 80,169 0.06% 1,214,682 13 Mersin 1,205 1,479,944 1.04% 1,228,169 54 Aksaray 79 79,857 0.06% 1,010,852 14 Trabzon 244 1,369,153 0.96% 5,611,283 55 Çankırı 25 77,385 0.05% 3,095,385 15 Konya 1,734 1,313,333 0.92% 757,401 56 Bilecik 57 77,231 0.05% 1,354,930 16 Antalya 1,200 976,925 0.69% 814,104 57 Amasya 42 76,165 0.05% 1,813,456 17 Tekirdağ 470 931,955 0.65% 1,982,883 58 Niğde 58 58,836 0.04% 1,014,418 18 Mardin 275 885,786 0.62% 3,221,040 59 Artvin 90 55,293 0.04% 614,372 19 Kahramanmaraş 296 870,646 0.61% 2,941,370 60 Ağrı 62 54,437 0.04% 878,008 20 Eskişehir 340 857,468 0.60% 2,521,966 61 Nevşehir 77 50,061 0.04% 650,143 21 Aydın 304 617,824 0.43% 2,032,316 62 Kastamonu 47 43,396 0.03% 923,316 22 Balıkesir 283 515,386 0.36% 1,821,153 63 Edirne 73 39,575 0.03% 542,126 23 Muğla 257 415,995 0.29% 1,618,659 64 Van 60 39,060 0.03% 650,993 24 Şırnak 214 409,092 0.29% 1,911,646 65 Batman 62 34,475 0.02% 556,052 25 Yalova 94 359,478 0.25% 3,824,234 66 Hakkari 18 23,588 0.02% 1,310,454 26 Samsun 247 358,688 0.25% 1,452,178 67 Sinop 19 21,494 0.02% 1,131,248 27 Adıyaman 70 338,654 0.24% 4,837,914 68 Yozgat 22 21,447 0.02% 974,845 28 Karaman 98 306,451 0.21% 3,127,055 69 Kırıkkale 15 19,913 0.01% 1,327,518 29 Afyon 300 297,030 0.21% 990,099 70 Tokat 31 19,500 0.01% 629,019 30 Elazığ 67 251,698 0.18% 3,756,683 71 Erzurum 48 17,521 0.01% 365,022 31 Uşak 175 250,674 0.18% 1,432,426 72 Bartın 18 13,806 0.01% 766,995 32 Malatya 171 250,631 0.18% 1,465,676 73 Erzincan 12 9,219 0.01% 768,237 33 Karabük 31 245,163 0.17% 7,908,468 74 Bayburt 1 6,912 0.00% 6,911,599 34 Zonguldak 64 240,915 0.17% 3,764,298 Bilinmeyen 362 2,325 0.00% 6,424 35 Çorum 131 200,940 0.14% 1,533,891 75 Ardahan 8 1,835 0.00% 229,373 36 Ş.Urfa 213 192,529 0.14% 903,891 76 Bitlis 9 1,766 0.00% 196,220 37 Kırklareli 58 189,694 0.13% 3,270,592 77 Bingöl 9 1,202 0.00% 133,590 38 Kütahya 96 181,059 0.13% 1,886,032 78 Muş 4 496 0.00% 123,981 39 Burdur 154 180,169 0.13% 1,169,930 79 Kars 2 156 0.00% 77,932 40 Giresun 45 168,291 0.12% 3,739,802 80 Tunceli 3 131 0.00% 43,630 41 Kırşehir 23 168,104 0.12% 7,308,868 81 Gümüşhane 2 37 0.00% 18,302 Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 177

İTHALAT 2016 yılında Türkiye de 68 Bin 635 firma toplam 198 milyar 617 milyon 392 bin dolar ($) ithalat gerçekleştirmiştir. Türkiye de 2016 yılında bir önceki yıla göre ithalat tutarı %4.2 oranında azalmış, ithalatçı firma sayısı %1.1 oranında azalmış, firma başına ithalat tutarı %3.1 oranında azalmıştır. Türkiye de 2002-2016 döneminde ithalat tutarı %285.3 oranında artmış, ithalatçı firma sayısı %75.5 oranında artmış, firma başına ithalat turarı ise %119.5 oranında artmıştır. 2016 yılında Samsun da yerleşik 271 firma toplam 580 Milyon 733 Bin dolar ($) ithalat gerçekleştirmiştir. Samsun 2016 yılı ithalat tutarı rakamına göre 21 inci sıradadır. 2002-2016 döneminde Samsun da ithalat tutarı %549.3 oranında artmış, ithalatçı firma sayısı %96.4 oranında artmış, firma başına ithalat turarı ise %230.6 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre Samsun da ithalat tutarı %13.4 oranında azalmış, ithalatçı firma sayısı %10.6 oranında azalmış, firma başına ithalat tutarı %3.2 oranında azalmıştır. Samsun un 2002 yılında %0.17 olan ithalat tutar payı 2016 yılında %0.29 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un 2002 yılında 138 olan ithalatçı firma sayısı 2016 yılında 271 olmuştur. Samsun un 2002 yılında 648 Bin 119 dolar ($) olan firma başına ithalat tutarı 2016 yılında 2 milyon 142 bin 928 Dolar ($) olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinin ithalat tutar payı da ihracat tutar payı gibi düşük kalmaktadır. Yıllar TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN PAY % Firma Sayısı İthalat (Bin$) Firma Başına ($) Firma Sayısı İthalat (Bin$) Firma Başına ($) Firma Sayısı İthalat 2002 39,110 51,553,797 1,318,174 138 89,440 648,119 0.35% 0.17% 2003 43,330 69,339,692 1,600,270 150 161,388 1,075,917 0.35% 0.23% 2004 48,059 97,539,766 2,029,584 213 265,569 1,246,802 0.44% 0.27% 2005 51,287 116,774,151 2,276,876 219 263,925 1,205,137 0.43% 0.23% 2006 53,765 139,576,174 2,596,042 202 346,857 1,717,115 0.38% 0.25% 2007 58,902 170,062,715 2,887,215 207 521,955 2,521,524 0.35% 0.31% 2008 57,785 201,963,574 3,495,087 218 784,032 3,596,477 0.38% 0.39% 2009 55,101 140,928,421 2,557,638 194 479,458 2,471,431 0.35% 0.34% 2010 59,163 185,541,758 3,136,111 216 612,205 2,834,283 0.37% 0.33% 2011 66,872 240,841,603 3,601,531 256 946,068 3,695,580 0.38% 0.39% 2012 65,076 236,545,141 3,634,906 250 1,006,611 4,026,445 0.38% 0.43% 2013 67,089 251,661,250 3,751,155 270 767,694 2,843,311 0.40% 0.31% 2014 67,558 242,182,568 3,584,810 257 786,697 3,061,078 0.38% 0.32% 2015 69,387 207,234,359 2,986,645 303 670,485 2,212,823 0.44% 0.32% 2016 68,635 198,617,392 2,893,821 271 580,733 2,142,928 0.39% 0.29% 2016/2015-1.1% -4.2% -3.1% -10.6% -13.4% -3.2% 2016/2002 75.5% 285.3% 119.5% 96.4% 549.3% 230.6% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 178

Türkiye nin 15 yıllık ithalat tutarı incelendiğinde 2002-2008 yılları arasında sürekli ve hızlı bir artış gözlenmektedir. 2009 yılında ciddi bir düşüş yaşayan ithalat tutarı 2010-2011 yıllarında yine hızlı bir artış sergilemiştir. 2013 yılından sonra Türkiye nin ithalatında bir azalma eğilimi gözlenmektedir. Samsun ilinin ithalat tutarı 2002-2008 döneminde hızla artarak 784.0 Milyon dolara kadar çıkmıştır. 2009 yılında hızla gerileyen ithalat tutarı 2012 yılına kadar tekrar artarak 1 Milyar doların üzerine çıkmıştır. 2013 yılı ile birlikte Samsun ithalatı düşüş eğilimine girmiştir. Samsun ilinin firma başına ithalat tutarı Türkiye ortalamasının altında olmakla birlikte yakın seyretmektedir. 2002 yılında Samsun da firma başına ithalat 648 Bin dolar iken Türkiye ortalaması 1 Milyon 318 Bin dolar idi. 2016 yılında Samsun da firma başına ithalat 2 Milyon 142 Bin dolar iken Türkiye ortalaması 2 Milyon 893 Bin dolar olarak gerçekleşmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 179

ÜLKELER İTİBARİYLE İTHALAT RAKAMLARI (2016) 2016 yılında Samsun dan yapılan ithalat ülkeler itibariyle incelendiğinde; ithalatın %43.85 inin Rusya Federasyonu ndan, %9.20 sinin Danimarka dan, %7.97 sinin Çin den, %6.86 sının Almanya dan, %5.28 inin Belçika dan, %4.26 sının Kanada dan, %3.13 ünün ABD den, %2.82 sinin Gürcistan dan, %1.97 sinin Ukrayna dan, %1.19 unun Hindistan dan yapıldığı görülmektedir. İlk 10 ülkeden yapılan ithalat, Samsun ili toplam ithalatının %86.53 ü kadardır. Sn Ulke adı İhracat($) İthalat ($) Pay(%) Kümülatif(%) İhracat İthalat İthalat Samsun Toplam 358,687,865 580,733,370 100.00% 100.00% 1 Rusya Federasyonu 3,341,174 254,679,532 0.93% 43.85% 43.85% 2 Danimarka 206,921 53,441,694 0.06% 9.20% 53.06% 3 Çin 3,249,604 46,292,718 0.91% 7.97% 61.03% 4 Almanya 32,335,819 39,856,275 9.02% 6.86% 67.89% 5 Belçika 7,582,591 30,670,178 2.11% 5.28% 73.17% 6 Kanada 403,109 24,758,333 0.11% 4.26% 77.44% 7 ABD 18,626,729 18,167,916 5.19% 3.13% 80.56% 8 Gürcistan 16,245,497 16,349,298 4.53% 2.82% 83.38% 9 Ukrayna 2,645,045 11,423,937 0.74% 1.97% 85.35% 10 Hindistan 383,944 6,893,025 0.11% 1.19% 86.53% 11 Samsun Serbest Bölgesi 2,257,760 6,221,912 0.63% 1.07% 87.61% 12 Nijerya 3,281,681 5,649,115 0.91% 0.97% 88.58% 13 İtalya 8,678,091 5,475,245 2.42% 0.94% 89.52% 14 Estonya 114,367 5,356,021 0.03% 0.92% 90.44% 15 Azerbaycan 6,383,781 5,202,907 1.78% 0.90% 91.34% 16 Kazakistan 1,061,590 4,689,164 0.30% 0.81% 92.15% 17 İspanya 3,240,415 4,245,708 0.90% 0.73% 92.88% 18 İsviçre 1,149,407 2,708,597 0.32% 0.47% 93.34% 19 Ekvator 179,984 2,453,741 0.05% 0.42% 93.77% 20 İran 5,740,469 2,401,415 1.60% 0.41% 94.18% 21 Özbekistan 310,969 2,148,076 0.09% 0.37% 94.55% 22 Litvanya 1,912,216 2,146,236 0.53% 0.37% 94.92% 23 İngiltere 4,222,353 1,966,965 1.18% 0.34% 95.26% 24 Japonya 147,265 1,908,477 0.04% 0.33% 95.59% 25 Güney Kore 951,951 1,763,341 0.27% 0.30% 95.89% 26 Tayvan 64,970 1,708,052 0.02% 0.29% 96.18% 27 Fransa 6,879,000 1,679,047 1.92% 0.29% 96.47% 28 Macaristan 1,125,685 1,595,534 0.31% 0.27% 96.75% 29 Küba 2,501,175 1,552,550 0.70% 0.27% 97.02% 30 Finlandiya 852,642 1,356,819 0.24% 0.23% 97.25% 31 Endonezya 9,143,643 1,297,784 2.55% 0.22% 97.47% 32 Avusturya 492,996 1,238,092 0.14% 0.21% 97.69% 33 Polonya 7,414,541 1,151,143 2.07% 0.20% 97.88% 34 Romanya 1,054,957 1,066,330 0.29% 0.18% 98.07% 35 Bulgaristan 1,264,299 958,553 0.35% 0.17% 98.23% 36 Malezya 2,285,859 874,501 0.64% 0.15% 98.38% 37 Pakistan 590,816 707,601 0.16% 0.12% 98.51% 38 Hırvatistan 635,766 687,379 0.18% 0.12% 98.62% 39 İsrail 5,428,768 646,271 1.51% 0.11% 98.74% 40 Kayseri Serbest Bölgesi 637,073 0.00% 0.11% 98.85% Kaynak: TÜİK, İlk 40 ülke listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 180

FASILLAR İTİBARİYLE SAMSUN DA İTHALAT RAKAMLARI (2016) 2016 yılında Samsun firmalarının fasıllar itibariyle ithalatı incelendiğinde %33.55 inin Demir ve Çelik faslından, %16.3 ünün Hububat faslından, %14.22 sinin Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar faslından, %4.25 inin Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları faslından, %3.43 ünün Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları,aksam-parça-aksesuarı faslından,%3.42 sinin Eczacılık ürünleri faslından yapıldığı görülmektedir. İlk 10 fasıl ithalat tutarı toplam Samsun ithalatının %85.35 i kadardır. Sn Fasıl Fasıl adı İhracat($) İthalat ($) Pay(%) Küm(%) İhracat İthalat İthalat Toplam 358,687,865 580,733,370 100% 100% 1 72 Demir ve çelik 8,745,013 194,816,618 2.44% 33.55% 33.55% 2 10 Hububat 49,044 94,835,127 0.01% 16.33% 49.88% 3 27 Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar 109,070 82,602,651 0.03% 14.22% 64.10% 4 84 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları 34,849,056 24,667,354 9.72% 4.25% 68.35% 5 85 Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetmeverme cihazları,aksam-parça-aksesuarı 24,355,751 19,893,053 6.79% 3.43% 71.77% 6 30 Eczacılık ürünleri 1,365,064 19,881,700 0.38% 3.42% 75.20% 7 76 Alüminyum ve alüminyumdan eşya 5,160,689 17,657,252 1.44% 3.04% 78.24% 8 23 Gıda sanayiinin kalıntı ve döküntüleri, hayvanlar için hazırlanmış kaba yemler 313,375 16,543,224 0.09% 2.85% 81.09% 9 74 Bakır ve bakırdan eşya 1,101,201 15,325,947 0.31% 2.64% 83.73% 10 90 Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar, bunların aksam, parça ve aksesuarı 2,901,031 9,437,411 0.81% 1.63% 85.35% 11 29 Organik kimyasal ürünler 9,500 8,463,575 0.00% 1.46% 86.81% 12 87 Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların aksam, parça, aksesuarı 32,791,563 7,727,524 9.14% 1.33% 88.14% 13 12 Yağlı tohum ve meyvalar, muhtelif tane, tohum ve meyvalar,sanayiide ve tıpta kullanılan bitkiler, saman ve kaba yem 24,336 6,245,157 0.01% 1.08% 89.21% 14 44 Ağaç ve ahşap eşya, odun kömürü 5,787,581 6,240,610 1.61% 1.07% 90.29% 15 15 Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar, yemeklik katı yağlar, hayvansal ve bitkisel mumlar 2,944 6,068,618 0.00% 1.04% 91.33% 16 48 Kağıt ve karton, kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşya 3,446,479 5,391,467 0.96% 0.93% 92.26% 17 73 Demir veya çelikten eşya 18,583,206 4,767,257 5.18% 0.82% 93.08% 18 8 Yenilen meyveler ve sert kabuklu meyveler 14,998,396 4,727,201 4.18% 0.81% 93.90% 19 39 Plastikler ve mamulleri 8,734,427 3,796,793 2.44% 0.65% 94.55% 20 69 Seramik mamulleri 199,793 3,242,260 0.06% 0.56% 95.11% 21 94 Mobilyalar, yatak takımları, aydınlatma cihazları, reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb, prefabrik yapılar 3,882,036 3,033,231 1.08% 0.52% 95.63% 22 93 Silahlar ve mühimmat, bunların aksam, parça ve aksesuarı 13,410,829 2,761,497 3.74% 0.48% 96.11% 23 70 Cam ve cam eşya 1,754,883 1,881,774 0.49% 0.32% 96.43% 24 40 Kauçuk ve kauçuktan eşya 25,585,422 1,801,652 7.13% 0.31% 96.74% 25 11 Değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, inülin, buğday gluteni 58,708,739 1,799,780 16.37% 0.31% 97.05% 26 38 Muhtelif kimyasal maddeler (biodizel, yangın söndürme maddeleri, dezenfektanlar, haşarat öldürücüler, vb,) 214,997 1,780,504 0.06% 0.31% 97.36% 27 31 Gübreler 0 1,777,896 0.00% 0.31% 97.66% 28 1 Canlı hayvanlar 122,558 1,503,077 0.03% 0.26% 97.92% 29 55 Sentetik ve suni devamsız lifler 0 1,481,760 0.00% 0.26% 98.18% 30 32 Debagatte ve boyacılıkta kullanılan hülasalar, tanenler, boyalar, pigmentler,vb, vernikler, vb, macunlar, mürekkepler 412,614 1,000,966 0.12% 0.17% 98.35% Kaynak: TÜİK, İlk 30 fasıl listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 181

ISIC FAALİYET SINIFINA GÖRE SAMSUN DAN İTHALAT RAKAMLARI (2016) Samsun firmalarının 2016 yılı ISIC faaliyet sınıfları itibariyle ithalatı incelendiğinde %31.81 inin Atık ve hurdalar sınıfından, %18.67 sinin Tarım ve hayvancılık sınıfından, %13.83 ünün Maden kömürü, linyit ve turb sınıfından, %7.99 unun Ana metal sanayi sınıfından, %6.72 sinin Kimyasal madde ve ürünler sınıfından, %4.71 inin Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat sınıfından, %4.10 unun Gıda ürünleri ve içecek sınıfından, %2.41 inin Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sınıfından yapıldığı görülmektedir. İlk 10 faaliyet toplam ithalatın %93.29 u kadardır. Sn ISIC ISIC adı İhracat($) İthalat($) Pay(%) Küm(%) İhracat İthalat İthalat Samsun Toplam 358,687,865 580,733,370 100.00% 100.00% 1 51 Atık ve hurdalar 341,636 184,748,012 0.10% 31.81% 31.81% 2 1 Tarım ve hayvancılık 15,652,902 108,409,262 4.36% 18.67% 50.48% 3 10 Maden kömürü, linyit ve turb 95,500 80,329,244 0.03% 13.83% 64.31% 4 27 Ana metal sanayi 18,223,677 46,416,017 5.08% 7.99% 72.31% 5 24 Kimyasal madde ve ürünler 2,622,491 39,018,599 0.73% 6.72% 79.02% 6 29 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat 51,496,872 27,337,746 14.36% 4.71% 83.73% 7 15 Gıda ürünleri ve içecek 114,731,341 23,813,764 31.99% 4.10% 87.83% 8 32 Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları 53,215 14,014,717 0.01% 2.41% 90.25% 9 33 Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat 2,907,672 9,672,110 0.81% 1.67% 91.91% 10 34 Motorlu kara taşıtı ve römorklar 35,201,506 8,009,434 9.81% 1.38% 93.29% 11 26 Metalik olmayan diğer mineral ürünler 3,117,998 6,827,256 0.87% 1.18% 94.47% 12 21 Kağıt ve kağıt ürünleri 4,845,549 6,320,697 1.35% 1.09% 95.55% 13 31 Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli mekina ve cihazlar 19,749,672 5,490,493 5.51% 0.95% 96.50% 14 28 Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) 17,041,945 4,944,002 4.75% 0.85% 97.35% 15 36 Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler 6,315,558 3,729,560 1.76% 0.64% 97.99% 16 25 Plastik ve kauçuk ürünleri 33,959,687 3,552,864 9.47% 0.61% 98.61% 17 20 Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler 5,749,337 3,423,474 1.60% 0.59% 99.19% 18 23 Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıtlar 12,802 2,032,355 0.00% 0.35% 99.54% 19 17 Tekstil ürünleri 3,325,718 1,175,119 0.93% 0.20% 99.75% 20 14 Taşocakçılığı ve diğer madencilik 390,582 381,231 0.11% 0.07% 99.81% 21 18 Giyim eşyası 968,681 262,020 0.27% 0.05% 99.86% 22 40 Elektrik, gaz ve su 254,499 0.00% 0.04% 99.90% 23 35 Diğer ulaşım araçları 328,042 251,755 0.09% 0.04% 99.95% 24 5 Balıkçılık 21,158,614 162,865 5.90% 0.03% 99.97% 25 22 Basım ve yayım; plak, kaset vb. 45,606 79,490 0.01% 0.01% 99.99% 26 30 Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları 6,795 27,828 0.00% 0.00% 99.99% 27 2 Ormancılık ve tomrukçuluk 26,755 0.00% 0.00% 100.00% 28 19 Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye ve ayakkabı 344,467 22,202 0.10% 0.00% 100.00% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 182

İLLER İTİBARİYLE İTHALAT (2016) 2016 yılında Türkiye de gerçekleşen toplam 198 Milyar 617 milyon dolar ithalatın 580 Milyon 733 Bin dolarlık kısmı 271 Samsun firmasınca yapılmıştır. İthalatın yarısından fazlası (%58.41) İstanbul ilinden yapılmıştır. Samsun ili %0.29 ithalat tutar payı ile 21 inci sırada yeralmıştır. Sn İller Firma İthalat (Bin $) İthalat Pay(%) Firma Başına İthalat ($) Türkiye 68,635 198,617,392 2,893,821 Sn İller Firma İthalat (Bin $) İthalat Pay(%) Firma Başına İthalat ($) 1 İstanbul 37,123 116,008,746 58.41% 3,124,983 Gizli Veri - 15,367,038 7.74% 42 Mardin 122 93,541 0.05% 766,731 2 Ankara 6,591 10,875,954 5.48% 1,650,122 43 Siirt 18 92,638 0.05% 5,146,537 3 İzmir 4,856 8,815,318 4.44% 1,815,345 44 Malatya 143 85,924 0.04% 600,868 4 Bursa 3,170 8,708,578 4.38% 2,747,186 45 Diyarbakır 156 81,626 0.04% 523,243 5 Kocaeli 1,636 8,089,773 4.07% 4,944,849 46 Düzce 147 78,212 0.04% 532,055 6 Gaziantep 1,448 4,805,841 2.42% 3,318,951 47 Çanakkale 71 74,869 0.04% 1,054,495 7 Manisa 447 2,687,956 1.35% 6,013,325 48 Edirne 115 72,809 0.04% 633,120 8 Hatay 388 2,571,250 1.29% 6,626,932 49 Sivas 78 69,673 0.04% 893,248 9 Sakarya 386 2,013,375 1.01% 5,215,998 50 Van 134 57,627 0.03% 430,052 10 Adana 1,121 1,888,418 0.95% 1,684,584 51 Adıyaman 61 52,358 0.03% 858,321 11 Denizli 657 1,667,666 0.84% 2,538,305 52 Elazığ 86 51,847 0.03% 602,873 12 Kayseri 738 1,441,317 0.73% 1,953,005 53 Aksaray 81 50,654 0.03% 625,355 13 Kahramanmaraş 293 1,299,843 0.65% 4,436,324 54 Burdur 58 46,508 0.02% 801,861 14 Mersin 889 1,174,627 0.59% 1,321,290 55 Amasya 82 43,734 0.02% 533,336 15 Antalya 1,234 1,112,966 0.56% 901,918 56 Batman 60 40,857 0.02% 680,949 16 Konya 1,345 1,061,746 0.53% 789,402 57 Ordu 69 40,196 0.02% 582,548 17 Tekirdağ 490 898,679 0.45% 1,834,039 58 Niğde 65 37,008 0.02% 569,361 18 Zonguldak 74 757,746 0.38% 10,239,810 59 Nevşehir 83 34,481 0.02% 415,433 19 Eskişehir 351 756,055 0.38% 2,154,004 60 Şırnak 24 33,404 0.02% 1,391,854 20 Osmaniye 62 614,325 0.31% 9,908,472 61 Yozgat 38 32,483 0.02% 854,825 21 Samsun 271 580,733 0.29% 2,142,928 62 Erzurum 55 32,270 0.02% 586,725 22 Karabük 35 456,295 0.23% 13,037,012 63 Kilis 35 31,921 0.02% 912,029 23 Balıkesir 359 410,406 0.21% 1,143,191 64 Artvin 20 24,746 0.01% 1,237,314 24 Kırklareli 98 368,686 0.19% 3,762,097 65 Rize 56 19,911 0.01% 355,546 25 Aydın 249 271,753 0.14% 1,091,376 66 Bitlis 11 19,245 0.01% 1,749,562 26 Kırşehir 97 219,066 0.11% 2,258,416 67 Tokat 46 17,605 0.01% 382,720 27 Çorum 132 203,683 0.10% 1,543,053 68 Kırıkkale 34 17,475 0.01% 513,965 28 Uşak 216 198,535 0.10% 919,142 69 Iğdır 55 16,833 0.01% 306,061 29 Muğla 279 195,695 0.10% 701,417 70 Giresun 28 14,695 0.01% 524,813 30 Yalova 109 178,110 0.09% 1,634,040 71 Bayburt 6 13,148 0.01% 2,191,357 31 Ş.Urfa 259 164,815 0.08% 636,352 72 Bartın 16 12,137 0.01% 758,582 32 Bolu 93 154,091 0.08% 1,656,890 73 Sinop 24 11,119 0.01% 463,288 33 Kastamonu 48 151,934 0.08% 3,165,298 74 Erzincan 17 6,949 0.00% 408,785 34 Trabzon 159 147,888 0.07% 930,113 75 Muş 13 5,069 0.00% 389,942 35 Bilecik 43 146,024 0.07% 3,395,907 76 Kars 12 2,509 0.00% 209,048 36 Ağrı 237 144,864 0.07% 611,240 77 Hakkari 23 2,383 0.00% 103,614 37 Karaman 67 143,042 0.07% 2,134,962 Bilinmeyen 37 1,513 0.00% 40,882 38 Kütahya 79 131,022 0.07% 1,658,513 78 Bingöl 11 1,368 0.00% 124,322 39 Afyon 166 122,801 0.06% 739,766 79 Ardahan 4 337 0.00% 84,182 40 Isparta 112 94,970 0.05% 847,948 80 Tunceli 3 279 0.00% 92,924 41 Çankırı 30 93,641 0.05% 3,121,375 81 Gümüşhane 1 157 0.00% 156,724 Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 183

TOPLAM DIŞ TİCARET HACMİ 2002 yılında toplam dış ticaret hacmi 127 milyon 155 bin dolar ile %0.15 paya sahip olan Samsun, 2016 yılında gerçekleşen 939 milyon 421 bin dolar toplam dış ticaret hacmi ile %0.28 paya sahip olmuştur. 2002 yılında Türkiye nin toplam dış ticaret hacmi 87 Milyar 612 Milyon $ iken 2016 yılında bu rakam 341 Milyar 161 Milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde toplam dış ticaret Samsun ilinde %638.8 oranında artarken Türkiye de %289.4 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam dış ticaret Samsun da %12.12 oranında azalırken Türkiye de %2.82 oranında azalmıştır. Samsun da ihracatın ithalatı karşılama oranı 2002 yılında %42.2 iken 2016 yılında %61.8 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de ihracatın ithalatı karşılama oranı 2002 yılında %69.9 iken 2016 yılında %71.8 olarak gerçekleşmiştir. Yıllar SAMSUN TÜRKİYE İhracat İthalat İhr/İth Toplam Dış Ticaret Pay(%) İhracat İthalat İhr/İth Toplam Dış Ticaret 2002 37,715 89,440 42.2% 127,155 0.15% 36,059,089 51,553,797 69.9% 87,612,886 2003 55,696 161,388 34.5% 217,083 0.19% 47,252,836 69,339,692 68.1% 116,592,528 2004 108,817 265,569 41.0% 374,386 0.23% 63,167,153 97,539,766 64.8% 160,706,919 2005 118,872 263,925 45.0% 382,797 0.20% 73,476,408 116,774,151 62.9% 190,250,559 2006 158,329 346,857 45.6% 505,186 0.22% 85,534,676 139,576,174 61.3% 225,110,850 2007 218,370 521,955 41.8% 740,325 0.27% 107,271,750 170,062,715 63.1% 277,334,464 2008 459,818 784,032 58.6% 1,243,850 0.37% 132,027,196 201,963,574 65.4% 333,990,770 2009 304,163 479,458 63.4% 783,621 0.32% 102,142,613 140,928,421 72.5% 243,071,034 2010 275,050 612,205 44.9% 887,255 0.30% 113,980,611 185,541,758 61.4% 299,522,370 2011 441,031 946,068 46.6% 1,387,100 0.37% 134,917,635 240,841,603 56.0% 375,759,237 2012 422,749 1,006,611 42.0% 1,429,360 0.37% 152,461,737 236,545,141 64.5% 389,006,877 2013 423,885 767,694 55.2% 1,191,579 0.30% 151,802,637 251,661,250 60.3% 403,463,887 2014 466,133 786,697 59.3% 1,252,830 0.31% 157,627,674 242,182,568 65.1% 399,810,242 2015 398,436 670,485 59.4% 1,068,921 0.30% 143,838,871 207,234,359 69.4% 351,073,230 2016 358,688 580,733 61.8% 939,421 0.28% 142,544,457 198,617,392 71.8% 341,161,849 2016/2015 Değişim -9.98% -13.39% 3.94% -12.12% -9.56% -0.90% -4.16% 3.40% -2.82% 2016/2002 Değişim 851.1% 549.3% 638.8% 295.3% 285.3% 289.4% Kaynak: TÜİK, x Bin$ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 184

KİŞİ BAŞINA İHRACAT VE İTHALAT RAKAMLARI 2007 yılında kişi başına ihracat Samsun da 178 dolar, Türkiye ortalaması ise 1,520 dolar, 2016 yılında kişi başına ihracat Samsun da 277 dolar, Türkiye ortalaması ise 1,786 dolar olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılında kişi başına ithalat Samsun da 425 dolar, Türkiye ortalaması ise 2,409 dolar, 2016 yılında kişi başına ithalat Samsun da 448 dolar, Türkiye ortalaması ise 2,488 dolar olarak gerçekleşmiştir. 2007-2016 döneminde kişi başına ihracat Türkiye de %17.5 oranında artarken Samsun da %55.8 oranında artmış, kişi başına ithalat ise Türkiye de %3.3 oranında artarken Samsun da %5.5 oranında artmıştır. 2016 yılında Samsun, kişi başına ihracatta 49 uncu sırada, kişi başına ithalatta ise 30 uncu sırada yeralmıştır. Samsun da kişi başına ihracat ve ithalat rakamları Türkiye ortalamasının çok altında seyretmektedir Yıllar TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN (%) SAMSUN SIRA İhracat($) İthalat($) İhracat($) İthalat($) İhracat İthalat İhracat İthalat 2007 1,520 2,409 178 425 11.7% 17.6% 44. 19. 2008 1,846 2,824 373 636 20.2% 22.5% 32. 17. 2009 1,408 1,942 243 384 17.3% 19.7% 37. 20. 2010 1,546 2,517 220 489 14.2% 19.4% 43. 23. 2011 1,806 3,223 352 756 19.5% 23.4% 38. 21. 2012 2,016 3,128 338 804 16.8% 25.7% 43. 19. 2013 1,980 3,282 336 608 17.0% 18.5% 45. 23. 2014 2,029 3,117 367 619 18.1% 19.9% 46. 26. 2015 1,827 2,632 311 524 17.0% 19.9% 46. 28. 2016 1,786 2,488 277 448 15.5% 18.0% 49. 30. 2016/2015 Değişim % -2.2% -5.4% -11.1% -14.5% 2016/2007 Değişim % 17.5% 3.3% 55.8% 5.5% Kaynak: TÜİK, ($) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 185

TÜRKİYE İHRACATÇILAR MECLİSİ (TİM) İLK 1000 DE YER ALAN SAMSUN FİRMALARI SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI Türkiye İhracatçılar Meclisinin açıkladığı İlk 1000 ihracatçı listelerinde 2010 yılında beş adet, 2011 yılında yedi adet, 2012 yılında da sekiz adet, 2013 yılında yedi adet, 2014 yılında dört adet, 2015 yılında altı adet, 2016 yılında üç adet Samsunlu firma yer almıştır. Yıllar İlk 500 İkinci 500 İlk 1000 2010 2 3 5 2011 3 4 7 2012 4 4 8 2013 3 4 7 2014 3 1 4 2015 4 2 6 2016 2 1 3 Kaynak: www.tim.org.tr 2016 Yılı 2016 Sıra 2015 Sıra Firma Adı İhracat ($) İlk 500 241 264 SAMPA OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 61,875,899.09 407 301 ULUSOY UN SANAYİ VE TİC.A Ş. 40,519,152.96 İkinci 500 822 458 BORSAN KABLO ELEKTRİK AYDINLATMA İNŞ. SAN. VE TİC. A.Ş. 21,435,885.68 2015 Yılı 2015 Sıra 2014 Sıra Firma Adı İhracat ($) 264 265 SAMPA OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 58,744,922.80 İlk 500 282 375 SÜRSAN SU ÜRÜNLERİ SAN.VE TİC.A.Ş. 55,816,946.94 301 513 ULUSOY UN SANAYİ VE TİC.A Ş. 52,824,214.72 458 266 BORSAN KABLO ELEKTRİK AYDINLATMA İNŞ. SAN. VE TİC. A.Ş. 37,957,338.68 İkinci 500 663 - YILMAZ TARIM ÜRÜNLERİ SAN.TİC.A.Ş. 27,437,383.24 937 - AS ÇELİK DÖKÜM İŞLEME SAN. TİC.A.Ş. 20,153,210.70 2014 Yılı 2014 Sıra 2013 Sıra Firma Adı İhracat ($) 265 302 SAMPA OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 68,766,991.54 İlk 500 266 571 BORSAN KABLO ELEKTRİK AYDINLATMA İNŞ. SAN. VE TİC. A.Ş. 68,300,239.48 375 608 SÜRSAN SU ÜRÜNLERİ SAN. VE TİC. A.Ş. 52,264,914.37 İkinci 500 513 524 ULUSOY UN SANAYİ VE TİC. A.Ş. 39,460,650.80 2013 Yılı 2013 Sıra 2012 Sıra Firma Adı İhracat ($) 51 66 BRITISH AMERICAN TOBACCO TÜTÜN MAM. SAN. VE TİC. A.Ş. 221,541,603.37 İlk 500 302 327 SAMPA OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 58,011,156.92 446 628 SAMSUN MAKİNA SANAYİ A.Ş. 42,840,069.81 524 340 ULUSOY UN SANAYİ VE TİC. A.Ş. 38,194,414.00 İkinci 500 571 684 BORSAN KABLO ELEKTRİK AYDINLATMA İNŞ. SAN. VE TİC. A.Ş. 35,795,838.58 608 SÜRSAN SU ÜRÜNLERİ SAN. VE TİC. A.Ş. 34,183,288.84 936 955 AS ÇELİK DÖKÜM İŞLEME SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 22,283,751.55 2012 Yılı 2012 Sıra 2011 Sıra Firma Adı İhracat ($) 66 113 BRİTİSH AMERİCAN TOBACCO TÜTÜN MAM. SAN. VE TİC. A.Ş. 182,983,277.39 İlk 500 327 399 SAMPA OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 51,102,450.67 338 126 YEŞİLYURT DEMİR ÇELİK ENDÜSTRİSİ VE LİMAN İŞL. LTD.ŞTİ. 49,949,793.80 340 260 ULUSOY UN SANAYİ VE TİC.A.Ş. 49,822,168.05 628 867 SAMSUN MAKINA SANAYI A.Ş. 29,446,389.57 İkinci 500 684 893 BORSAN KABLO ELEKTRİK AYDINLATMA İNŞ.SAN. VE TİC. A.Ş. 27,478,305.54 902 540 YILMAZ TAR. ÜRÜN. SAN. VE TİC. A.Ş. 21,149,649.54 955 751 AS ÇELİK DÖKÜM İŞLEME SAN. VE TİC. A.Ş 20,070,052.24 2011 Yılı 2011 Sıra 2010 Sıra Firma Adı İhracat ($) 126 809 YEŞİLYURT DEMİR ÇELİK END. VE LİMAN İŞL. LTD. ŞTİ. 107,932,808.40 İlk 500 260 315 ULUSOY UN SAN. VE TİC. A.Ş. 60,533,018.85 399 - SAMPA OTOMOTİV SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 42,590,534.95 540 793 YILMAZ TARIM ÜRÜN. TİC. VE SAN. A.Ş. 32,866,656.43 İkinci 500 751 899 AS ÇELİK DÖKÜM İŞLEME SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 24,132,430.89 867 479 SAMSUN MAKİNA SANAYİ A.Ş. 21,098,305.95 893 - BORSAN KABLO ELEKTRİK AYD.İNŞ. SAN. VE TİC. A.Ş. 20,563,305.00 2010 Yılı 2010 Sıra 2009 Sıra Firma Adı İhracat ($) İlk 500 315 304 ULUSOY UN SAN. VE TİC. A.Ş. 43,398,289.04 479 908 SAMSUN MAKİNA SANAYİ A.Ş. 30,044,886.52 793 679 YILMAZ TARIM ÜRÜN. TİC. VE SAN. A.Ş. 19,992,628.98 İkinci 500 809 140 YEŞİLYURT DEMİR ÇELİK END. VE LİMAN İŞL. LTD. ŞTİ. 19,606,356.59 899 - ADININ AÇIKLANMASINI İSTEMİYOR 17,666,838.70 Kaynak: www.tim.org.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 186

SAMSUN GÜMRÜK MÜDÜRLÜĞÜ İŞLEMLERİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 187

SAMSUN GÜMRÜK MÜDÜRLÜĞÜ İŞLEMLERİ İHRACAT İŞLEM HACMİ Samsun Gümrük Müdürlüğünce yapılan toplam ihracat işlemi 2002 yılında 330 milyon 398 bin dolar iken 2016 yılında 837 milyon 479 bin dolar olarak gerçekleşmiştir. Samsun Gümrük Müdürlüğü nün ihracat işlem payı 2002 yılında %0.92 iken 2016 yılında %0.59 olarak gerçekleşmiştir. Samsun Gümrük Müdürlüğü nün ihracat işlem payında 2013 yılından sonra gerileme eğilimi görülmektedir. 2002-2016 döneminde Samsun Gümrük Müdürlüğünün İhracat İşlem hacmi %153.5 oranında artarken Türkiye nin ihracatı %295.3 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre Samsun Gümrük Müdürlüğünün İhracat İşlem hacmi %17.7 oranında azalırken Türkiye nin ihracatı %0.9 oranında azalmıştır. Yıllar Samsun Gümrük İhracat İşlemi ($) Türkiye İhracat ($) Samsun Gümrük Pay (%) Samsun Güm.Müd Değişim (%) 2002 330,398,732 36,059,089,029 0.92% 2003 90,629,134 47,252,836,302 0.19% -72.6% 2004 133,088,400 63,167,152,820 0.21% 46.8% 2005 189,838,263 73,476,408,143 0.26% 42.6% 2006 285,347,161 85,534,675,518 0.33% 50.3% 2007 436,550,462 107,271,749,904 0.41% 53.0% 2008 858,120,044 132,027,195,626 0.65% 96.6% 2009 665,245,939 102,142,612,603 0.65% -22.5% 2010 922,521,752 113,883,224,068 0.81% 38.7% 2011 1,042,642,433 134,917,634,685 0.77% 13.0% 2012 1,123,303,884 152,461,736,556 0.74% 7.7% 2013 1,244,599,472 151,802,637,087 0.82% 10.8% 2014 1,228,906,106 157,627,673,709 0.78% -1.3% 2015 1,017,012,197 143,838,871,428 0.71% -17.2% 2016 837,479,980 142,544,456,759 0.59% -17.7% 2016/2015 Değişim (%) -17.7% -0.9% 2016/2002 Değişim (%) 153.5% 295.3% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 188

FASILLAR İTİBARİYLE İHRACAT İŞLEMİ (2016) Samsun Gümrük Müdürlüğü tarafından 2016 yılında en fazla ihraç işlemi yapılan ve toplam ihracat işleminin %70.19 unu oluşturan ilk 5 kalem eşya fasılları; %28.68 pay ile Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar, %12.54 pay ile Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler, %12.20 pay ile Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular Yağlı tohum ve meyvalar, muhtelif tane, tohum ve meyvalar,sanayiide ve tıpta kullanılan bitkiler, saman ve kaba yem, %10.92 pay ile Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları,aksam-parça-aksesuarı, %5.85 pay ile Tuz, kükürt, topraklar ve taşlar, alçılar, kireçler ve çimento fasıllarıdır. Sn Fasıl Fasıl adı İhracat ($) İthalat ($) Pay(%) Küm.Pay(%) İhracat İthalat İhracat Samsun Toplam 837,479,980 1,760,661,890 1 8 Yenilen meyveler ve sert kabuklu meyveler 240,201,408 6,550,976 28.68% 0.37% 28.68% 2 24 Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler 105,001,247 157,309,587 12.54% 8.93% 41.22% 3 12 Yağlı tohum ve meyvalar, muhtelif tane, tohum ve meyvalar,sanayiide ve 102,158,045 83,848,681 12.20% 4.76% 53.42% tıpta kullanılan bitkiler, saman ve kaba yem 4 85 Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses 91,473,353 13,731,026 10.92% 0.78% 64.34% kaydetme-verme cihazları,aksam-parça-aksesuarı 5 25 Tuz, kükürt, topraklar ve taşlar, alçılar, kireçler ve çimento 49,009,484 82,109,375 5.85% 4.66% 70.19% 6 11 Değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, inülin, buğday gluteni 44,292,544 1,326,156 5.29% 0.08% 75.48% 7 7 Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular 29,531,954 1,211,862 3.53% 0.07% 79.01% 8 84 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, 28,436,282 40,268,470 3.40% 2.29% 82.40% bunların aksam ve parçaları 9 87 Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara 18,761,218 3,407,609 2.24% 0.19% 84.64% taşıtları, bunların aksam, parça, aksesuarı 10 56 Vatka, keçe ve dokunmamış mensucat, özel iplikler, sicim, kordon, ip, halat 13,610,453 1,216,399 1.63% 0.07% 86.27% ve bunlardan mamul eşya 11 73 Demir veya çelikten eşya 13,348,999 7,531,270 1.59% 0.43% 87.86% 12 72 Demir ve çelik 11,977,120 250,508,616 1.43% 14.23% 89.29% 13 19 Hububat, un, nişasta veya süt müstahzarları, pastacılık ürünleri 8,927,743 1.07% 0.00% 90.36% 14 15 Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar, yemeklik katı yağlar, hayvansal ve 8,097,422 8,680,544 0.97% 0.49% 91.32% bitkisel mumlar 15 39 Plastikler ve mamulleri 7,951,494 11,570,669 0.95% 0.66% 92.27% 16 40 Kauçuk ve kauçuktan eşya 7,182,936 1,713,301 0.86% 0.10% 93.13% 17 16 Et, balık, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar veya diğer su omurgasızlarının 6,302,741 0.75% 0.00% 93.88% müstahzarları 18 2 Etler ve yenilen sakatat 5,384,782 0.64% 0.00% 94.53% 19 20 Sebzeler, meyvalar, sert kabuklu meyvalar ve bitkilerin diğer kısımlarından 5,205,940 736,318 0.62% 0.04% 95.15% elde edilen müstahzarlar 20 71 Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, inciler, taklit mücevherci 5,140,347 0.61% 0.00% 95.76% eşyası, metal paralar 21 28 İnorganik kimyasallar, kıymetli metal, radyoaktif element, metal ve 3,303,120 26,281,293 0.39% 1.49% 96.16% izotopların organik-anorganik bileşikleri 22 23 Gıda sanayiinin kalıntı ve döküntüleri, hayvanlar için hazırlanmış kaba 3,216,652 90,917,823 0.38% 5.16% 96.54% yemler 23 44 Ağaç ve ahşap eşya, odun kömürü 2,968,187 45,120,209 0.35% 2.56% 96.90% 24 21 Yenilen çeşitli gıda müstahzarları (kahve hülasaları, çay hülasaları, 2,807,630 0.34% 0.00% 97.23% mayalar, soslar, diyet mamaları, vb.) 25 94 Mobilyalar, yatak takımları, aydınlatma cihazları, reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb, prefabrik yapılar 2,441,387 1,518,175 0.29% 0.09% 97.52% Kaynak: TÜİK, İlk 25 fasıl listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 189

ÜLKELER İTİBARİYLE İHRACAT İŞLEMİ (2016) 2016 yılında Samsun Gümrük Müdürlüğünce 139 ülkeye ihracat işlemi yapılmıştır. 2016 yılında en fazla ihracat işlemi yapılan ilk on ülke sırasıyla; %26.38 pay ile Rusya Federasyonu, %13.18 pay ile İran, %12.18 pay ile ABD, %9.32 pay ile Gana, %5.41 pay ile Gürcistan, %3.37 pay ile Çin, %2.66 pay ile Almanya, %2.10 pay ile Irak, %1.48 pay ile Mısır, %1.38 pay ile Hollanda olmuştur. Bu on ülkeye yapılan toplam ihracat işleminin payı %77.45 oranındadır. Sn Ülke Ülke adı İhracat ($) İthalat ($) Pay(%) Küm. Pay(%) İhracat İthalat İhracat Samsun Toplam 837,479,980 1,760,661,890 1 75 Rusya Federasyonu 220,911,184 748,525,851 26.38% 42.51% 26.38% 2 616 İran 110,381,081 2,531,121 13.18% 0.14% 39.56% 3 400 ABD 102,034,536 49,687,808 12.18% 2.82% 51.74% 4 276 Gana 78,063,382 2,327,401 9.32% 0.13% 61.06% 5 76 Gürcistan 45,312,933 26,577,215 5.41% 1.51% 66.47% 6 720 Çin 28,212,913 30,051,157 3.37% 1.71% 69.84% 7 4 Almanya 22,241,941 8,758,193 2.66% 0.50% 72.50% 8 612 Irak 17,628,819 61,297 2.10% 0.00% 74.60% 9 220 Mısır 12,359,738 5,146,155 1.48% 0.29% 76.08% 10 3 Hollanda 11,520,316 306,952 1.38% 0.02% 77.45% 11 78 Azerbaycan 10,382,406 4,409,516 1.24% 0.25% 78.69% 12 647 BAE 10,108,798 3,624,529 1.21% 0.21% 79.90% 13 5 İtalya 9,483,393 14,834,056 1.13% 0.84% 81.03% 14 1 Fransa 8,739,647 18,598,726 1.04% 1.06% 82.08% 15 208 Cezayir 8,374,475 3,634,390 1.00% 0.21% 83.08% 16 342 Somali 7,936,232 0.95% 0.00% 84.02% 17 72 Ukrayna 7,683,861 161,772,570 0.92% 9.19% 84.94% 18 79 Kazakistan 7,413,048 52,399,469 0.89% 2.98% 85.83% 19 330 Angola 7,297,127 0.87% 0.00% 86.70% 20 284 Benin 6,998,277 0.84% 0.00% 87.53% 21 80 Türkmenistan 5,819,814 1,837,682 0.69% 0.10% 88.23% 22 624 İsrail 4,319,341 4,434,904 0.52% 0.25% 88.75% 23 700 Endonezya 4,162,634 3,486,557 0.50% 0.20% 89.24% 24 664 Hindistan 4,126,374 39,901,467 0.49% 2.27% 89.73% 25 338 Cibuti 3,731,156 0.45% 0.00% 90.18% 26 370 Madagaskar 3,483,650 0.42% 0.00% 90.60% 27 98 Sırbistan 3,258,134 0.39% 0.00% 90.99% 28 288 Nijerya 3,221,059 5,398,172 0.38% 0.31% 91.37% 29 504 Peru 3,217,194 208,923 0.38% 0.01% 91.75% 30 17 Belçika 3,180,138 38,015,732 0.38% 2.16% 92.13% 31 244 Çad 3,177,611 0.38% 0.00% 92.51% 32 6 İngiltere 2,971,250 21,349,110 0.35% 1.21% 92.87% 33 974 Samsun Serbest Bölgesi 2,883,663 7,978,015 0.34% 0.45% 93.21% 34 404 Kanada 2,767,056 24,988,131 0.33% 1.42% 93.54% 35 632 Suudi Arabistan 2,444,360 92,300 0.29% 0.01% 93.83% 36 228 Moritanya 2,404,496 0.29% 0.00% 94.12% 37 11 İspanya 2,322,093 4,118,671 0.28% 0.23% 94.40% 38 302 Kamerun 2,236,462 0.27% 0.00% 94.67% 39 204 Fas 2,210,238 64,036,436 0.26% 3.64% 94.93% 40 264 Sierra Leone 2,076,512 0.25% 0.00% 95.18% Kaynak: TÜİK, İlk 40 ülke listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 190

İTHALAT İŞLEM HACMİ Samsun Gümrük Müdürlüğünce 2002 yılında 413 milyon 809 bin dolar ithalat işlemi yapılmışken 2016 yılında 1 milyar 760 milyon 661 bin dolar ithalat işlemi yapılmıştır. Samsun Gümrük Müdürlüğü nün ithalat işlem payı 2002 yılında %0.80 iken bu rakam 2016 yılında %0.89 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde Samsun Gümrük Müdürlüğünün ithalat işlem hacmi %325.5 oranında artarken Türkiye nin ithalatı %285.3 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre Samsun Gümrük Müdürlüğünün ithalat işlem hacmi %18.3 oranında azalırken Türkiye nin ithalatı %4.2 oranında azalmıştır. Yıllar Samsun Gümrük İthalat İşlemi ($) Türkiye İthalat ($) Samsun Gümrük Pay (%) Samsun Güm.Md. Değişim (%) 2002 413,809,724 51,553,797,328 0.80% 2003 318,438,190 69,339,692,058 0.46% -23.0% 2004 508,441,426 97,539,765,968 0.52% 59.7% 2005 652,073,837 116,774,150,907 0.56% 28.2% 2006 859,569,210 139,576,174,148 0.62% 31.8% 2007 1,291,886,989 170,062,714,501 0.76% 50.3% 2008 6,739,862,118 201,963,574,109 3.34% 421.7% 2009 4,353,791,859 140,928,421,211 3.09% -35.4% 2010 4,594,922,622 185,544,098,900 2.48% 5.5% 2011 2,032,871,633 240,841,602,534 0.84% -55.8% 2012 1,879,231,347 236,545,140,909 0.79% -7.6% 2013 2,136,468,874 251,661,250,110 0.85% 13.7% 2014 2,478,662,125 242,182,567,968 1.02% 16.0% 2015 2,156,165,463 207,234,358,616 1.04% -13.0% 2016 1,760,661,890 198,617,392,345 0.89% -18.3% 2016/2015 Değişim (%) -18.3% -4.2% 2016/2002 Değişim (%) 325.5% 285.3% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 191

FASILLAR İTİBARİYLE İTHALAT İŞLEMİ (2016) Samsun Gümrük Müdürlüğü tarafından 2016 yılında en fazla ithal işlemi yapılan ve toplam ithalatın %71.58 ini oluşturan ilk 5 kalem eşya fasılları sırasıyla; %29.48 pay ile Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenli maddeler; mineral mumlar, %14.23 pay ile Demir ve çelik %13.49 pay ile Hububat,, %8.93 pay ile Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler, %5.44 pay ile Gübreler fasıllarında gerçekleşmiştir. Sn Fasıl Fasıl adı İhracat ($) İthalat ($) Pay(%) Küm.Pay İhracat İthalat İthalat Samsun Toplam 837,479,980 1,760,661,890 1 27 Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde 1,136,438 519,107,866 0.14% 29.48% 29.48% edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar 2 72 Demir ve çelik 11,977,120 250,508,616 1.43% 14.23% 43.71% 3 10 Hububat 14,339 237,446,277 0.00% 13.49% 57.20% 4 24 Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler 105,001,247 157,309,587 12.54% 8.93% 66.13% 5 31 Gübreler 70,993 95,856,083 0.01% 5.44% 71.58% 6 23 Gıda sanayiinin kalıntı ve döküntüleri, hayvanlar için hazırlanmış kaba 3,216,652 90,917,823 0.38% 5.16% 76.74% yemler 7 12 Yağlı tohum ve meyvalar, muhtelif tane, tohum ve meyvalar,sanayiide 102,158,045 83,848,681 12.20% 4.76% 81.50% ve tıpta kullanılan bitkiler, saman ve kaba yem 8 25 Tuz, kükürt, topraklar ve taşlar, alçılar, kireçler ve çimento 49,009,484 82,109,375 5.85% 4.66% 86.17% 9 44 Ağaç ve ahşap eşya, odun kömürü 2,968,187 45,120,209 0.35% 2.56% 88.73% 10 84 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, 28,436,282 40,268,470 3.40% 2.29% 91.02% bunların aksam ve parçaları 11 76 Alüminyum ve alüminyumdan eşya 1,065,949 28,205,517 0.13% 1.60% 92.62% 12 28 İnorganik kimyasallar, kıymetli metal, radyoaktif element, metal ve 3,303,120 26,281,293 0.39% 1.49% 94.11% izotopların organik-anorganik bileşikleri 13 85 Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntüses 91,473,353 13,731,026 10.92% 0.78% 94.89% kaydetme-verme cihazları,aksam-parça-aksesuarı 14 39 Plastikler ve mamulleri 7,951,494 11,570,669 0.95% 0.66% 95.55% 15 15 Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar, yemeklik katı yağlar, 8,097,422 8,680,544 0.97% 0.49% 96.04% hayvansal ve bitkisel mumlar 16 73 Demir veya çelikten eşya 13,348,999 7,531,270 1.59% 0.43% 96.47% 17 68 Taş, alçı, çimento, amyant, mika veya benzeri maddelerden eşya 1,226,089 6,878,497 0.15% 0.39% 96.86% 18 8 Yenilen meyveler ve sert kabuklu meyveler 240,201,408 6,550,976 28.68% 0.37% 97.23% 19 48 Kağıt ve karton, kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşya 1,552,918 6,279,199 0.19% 0.36% 97.59% 20 17 Şeker ve şeker mamulleri 1,066,062 4,885,367 0.13% 0.28% 97.87% 21 29 Organik kimyasal ürünler 191,018 3,745,212 0.02% 0.21% 98.08% 22 1 Canlı hayvanlar 381,660 3,642,844 0.05% 0.21% 98.29% 23 87 Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara 18,761,218 3,407,609 2.24% 0.19% 98.48% taşıtları, bunların aksam, parça, aksesuarı 24 74 Bakır ve bakırdan eşya 1,038,203 3,229,646 0.12% 0.18% 98.66% 25 30 Eczacılık ürünleri 251,169 2,998,630 0.03% 0.17% 98.83% 26 40 Kauçuk ve kauçuktan eşya 7,182,936 1,713,301 0.86% 0.10% 98.93% 27 94 Mobilyalar, yatak takımları, aydınlatma cihazları, reklam lambaları, 2,441,387 1,518,175 0.29% 0.09% 99.02% ışıklı tabelalar vb, prefabrik yapılar 28 26 Metal cevherleri, cüruf ve kül 1,515,723 0.00% 0.09% 99.10% 29 70 Cam ve cam eşya 269,012 1,474,576 0.03% 0.08% 99.19% 30 11 Değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, inülin, buğday gluteni 44,292,544 1,326,156 5.29% 0.08% 99.26% Kaynak: TÜİK, ilk 30 fasıl listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 192

ÜLKELER İTİBARİYLE İTHALAT İŞLEMİ (2016) 2016 yılında Samsun Gümrük Müdürlüğünce 81 ülkeden 1 milyar 760 milyon 661 bin dolar ithalat işlemi gerçekleştirilmiştir. 2016 yılında Samsun Gümrük Müdürlüğünce en fazla ithalat işlemi yapılan ilk 10 ülke; %42.51 pay ile Rusya Federasyonu, %9.19 pay ile Ukrayna, %4.95 pay ile Bulgaristan, %4.12 pay ile Brezilya, %3.64 pay ile Fas, %3.02 pay ile Danimarka, %2.98 pay ile Kazakistan, %2.82 pay ile ABD, %2.67 pay ile Romanya, %2.27 pay ile Hindistan olmuştur. Bu 10 ülkeden yapılan toplam ithalat işleminin payı %78.17 oranındadır. SN Ülke Ülke adı İhracat ($) İthalat ($) Pay (%) Kümülatif Pay İhracat İthalat İthalat Toplam 837,479,980 1,760,661,890 1 75 Rusya Federasyonu 220,911,184 748,525,851 26.38% 42.51% 42.51% 2 72 Ukrayna 7,683,861 161,772,570 0.92% 9.19% 51.70% 3 68 Bulgaristan 152,646 87,182,894 0.02% 4.95% 56.65% 4 508 Brezilya 253,402 72,503,598 0.03% 4.12% 60.77% 5 204 Fas 2,210,238 64,036,436 0.26% 3.64% 64.41% 6 8 Danimarka 869,993 53,232,169 0.10% 3.02% 67.43% 7 79 Kazakistan 7,413,048 52,399,469 0.89% 2.98% 70.41% 8 400 ABD 102,034,536 49,687,808 12.18% 2.82% 73.23% 9 66 Romanya 618,879 47,065,954 0.07% 2.67% 75.90% 10 664 Hindistan 4,126,374 39,901,467 0.49% 2.27% 78.17% 11 17 Belçika 3,180,138 38,015,732 0.38% 2.16% 80.33% 12 720 Çin 28,212,913 30,051,157 3.37% 1.71% 82.04% 13 76 Gürcistan 45,312,933 26,577,215 5.41% 1.51% 83.55% 14 404 Kanada 2,767,056 24,988,131 0.33% 1.42% 84.96% 15 366 Mozambik 15,893 24,013,299 0.00% 1.36% 86.33% 16 9 Yunanistan 667,655 21,442,060 0.08% 1.22% 87.55% 17 6 İngiltere 2,971,250 21,349,110 0.35% 1.21% 88.76% 18 1 Fransa 8,739,647 18,598,726 1.04% 1.06% 89.82% 19 5 İtalya 9,483,393 14,834,056 1.13% 0.84% 90.66% 20 60 Polonya 1,263,930 10,234,544 0.15% 0.58% 91.24% 21 4 Almanya 22,241,941 8,758,193 2.66% 0.50% 91.74% 22 728 Güney Kore 249,737 8,249,577 0.03% 0.47% 92.21% 23 974 Samsun Serbest Bölgesi 2,883,663 7,978,015 0.34% 0.45% 92.66% 24 212 Tunus 1,407,460 6,625,353 0.17% 0.38% 93.03% 25 644 Katar 6,122 6,295,795 0.00% 0.36% 93.39% 26 350 Uganda 126,206 5,974,000 0.02% 0.34% 93.73% 27 480 Kolombiya 20,648 5,594,109 0.00% 0.32% 94.05% 28 628 Ürdün 762,355 5,505,482 0.09% 0.31% 94.36% 29 288 Nijerya 3,221,059 5,398,172 0.38% 0.31% 94.67% 30 53 Estonya 5,356,021 0.00% 0.30% 94.97% 31 220 Mısır 12,359,738 5,146,155 1.48% 0.29% 95.26% 32 484 Venezuela 31,238 4,990,229 0.00% 0.28% 95.55% 33 81 Özbekistan 420,248 4,706,926 0.05% 0.27% 95.82% 34 74 Moldova 74,051 4,635,827 0.01% 0.26% 96.08% 35 624 İsrail 4,319,341 4,434,904 0.52% 0.25% 96.33% 36 78 Azerbaycan 10,382,406 4,409,516 1.24% 0.25% 96.58% 37 11 İspanya 2,322,093 4,118,671 0.28% 0.23% 96.82% 38 386 Malavi 3,892,753 0.00% 0.22% 97.04% 39 208 Cezayir 8,374,475 3,634,390 1.00% 0.21% 97.24% 40 647 BAE 10,108,798 3,624,529 1.21% 0.21% 97.45% Kaynak: TÜİK, ilk 40 ülke listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 193

TOPLAM DIŞ TİCARET İŞLEM HACMİ Samsun Gümrük Müdürlüğün ce 2002 yılında 744 milyon 208 bin dolar toplam dış ticaret işlemi yapılmışken 2016 yılında 2 milyar 598 milyon 141 bin dolar toplam dış ticaret işlemi yapılmıştır. Samsun Gümrük Müdürlüğü nün toplam dış ticaret işlem payı 2002 yılında %0.85 iken bu rakam 2016 yılında bu pay %0.76 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde Samsun Gümrük Müdürlüğü nün toplam dış ticaret işlem hacmi %249.1 oranında artarken Türkiye nin toplam dış ticareti %289.4 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre Samsun Gümrük Müdürlüğü nün toplam dış ticaret işlem hacmi %18.1 oranında azalırken Türkiye nin toplam dış ticareti %2.8 oranında azalmıştır. Yıllar Samsun Gümrük Toplam İşlem ($) Türkiye Dış Ticaret Toplamı ($) Samsun Gümrük Pay (%) Samsun Gümrük Md Değişim (%) 2002 744,208,456 87,612,886,357 0.85% 2003 409,067,324 116,592,528,360 0.35% -45.0% 2004 641,529,826 160,706,918,788 0.40% 56.8% 2005 841,912,100 190,250,559,050 0.44% 31.2% 2006 1,144,916,371 225,110,849,666 0.51% 36.0% 2007 1,728,437,451 277,334,464,405 0.62% 51.0% 2008 7,597,982,162 333,990,769,735 2.27% 339.6% 2009 5,019,037,798 243,071,033,814 2.06% -33.9% 2010 5,517,444,374 299,427,322,968 1.84% 9.9% 2011 3,075,514,066 375,759,237,219 0.82% -44.3% 2012 3,002,535,231 389,006,877,465 0.77% -2.4% 2013 3,381,068,346 403,463,887,197 0.84% 12.6% 2014 3,707,568,231 399,810,241,677 0.93% 9.7% 2015 3,173,177,660 351,073,230,044 0.90% -14.4% 2016 2,598,141,870 341,161,849,104 0.76% -18.1% 2016/2015 Değişim (%) -18.1% -2.8% 2016/2002 Değişim (%) 249.1% 289.4% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 194

BANKACILIK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 195

BANKACILIK Samsun da 31.12.2016 tarihi itibariyle 19 bankanın toplam 142 adet şubesi bulunmaktadır. 2016 yılsonu itibariyle Türkiye de toplam 10 Bin 701 adet banka şubesi mevcuttur. SAMSUN DA BANKALARIN İLÇELERE DAĞILIMI (31.12.2016) Akbank T.A.Ş. Alternatifbank A.Ş. Anadolubank A.Ş. Burgan Bank A.Ş. Denizbank A.Ş. Finans Bank A.Ş. ICBC Turkey Bank A.Ş. ING Bank A.Ş. İller Bankası A.Ş. Odea Bank A.Ş. Şekerbank T.A.Ş. Turkland Bank A.Ş. Türk Ekonomi Cumhuriyeti Bankası A.Ş. Ziraat Bankası A.Ş. Türkiye Garanti Bankası A.Ş. Türkiye Halk Bankası A.Ş. Türkiye İş Bankası A.Ş. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. Asarcık - - - - - - - - - - - - - 1 - - - - - 1 Ayvacık - - - - - - - - - - - - - 1 - - - - - 1 Ladik - - - - - - - - - - - - - 1 - - - - - 1 Ondokuzmayıs - - - - - - - - - - - - - 1 - - - - - 1 Salıpazarı - - - - - - - - - - - - - 1 - - - - - 1 Yakakent - - - - - - - - - - - - - 1 - - - - - 1 Alaçam - - - - - - - - - - - - - 1-1 - - - 2 Kavak - - - - - - - - - - - - - 1-1 - - - 2 Havza - - - - 1 - - - - - - - - 1-1 1-1 5 Terme 1 - - - 1 - - - - - - - - 1-1 1 1 1 7 Vezirköprü - - - - 1 - - - - - 1-1 1-1 1 1 1 8 Tekkeköy 1 - - - 1 - - - - - - - - 2 1 1 1 1 1 9 Canik - - - - 1 1-1 - - - - 1 1 1 1 1 1 1 10 Çarşamba 1 - - - 1 1 - - - - 1-1 1 1 1 1 1 1 11 Bafra 1 - - - 1 1 - - - - 1-1 2 1 1 1 1 1 12 Atakum 2 - - - 1 - - 1 1 - - - - 2 2 1 2 2 1 15 İlkadım 5 1 1 1 1 4 1 2-1 2 1 3 7 4 5 7 4 5 55 TOPLAM Samsun Toplam 11 1 1 1 9 7 1 4 1 1 5 1 7 26 10 15 16 12 13 142 Samsun Pay % 1.3% 1.9% 0.9% 2.0% 1.3% 1.1% 2.3% 1.5% 5.3% 2.0% 1.8% 3.0% 1.4% 1.5% 1.0% 1.6% 1.2% 1.3% 1.4% 1.3% Türkiye Toplam 840 53 106 49 693 629 44 268 19 50 273 33 511 1,786 959 959 1,351 921 935 10,701 Kaynak: www.tbb.org.tr SAMSUN KATILIM BANKALARI ŞUBELERİ Katılım Bankaları Birliğinin 6.6.2017 tarihli raporuna göre Türkiye de toplam Bin 5 adet katılım bankası şubesi bulunmaktadır. Samsun da 4 katılım bankasının toplam 10 adet şubesi bulunmaktadır. Samsun un katılım bankası şube sayısı payı %1.00 kadardır. Sn Banka Adı Şube Adı İlçe 1 AlbarakaTürk Katılım Bankası A.Ş. Samsun Şube Müdürlüğü İlkadım 2 AlbarakaTürk Katılım Bankası A.Ş. Samsun Sanayi Şube Müdürlüğü Tekkeköy 3 KuveytTürk Katılım Bankası A.Ş. Atakum Atakum 4 KuveytTürk Katılım Bankası A.Ş. Samsun Sanayi Canik 5 KuveytTürk Katılım Bankası A.Ş. Samsun İlkadım 6 KuveytTürk Katılım Bankası A.Ş. Samsun Çiftlik İlkadım 7 Türkiye Finans Katılım Bankası A.Ş. Bafra Bafra 8 Türkiye Finans Katılım Bankası A.Ş. Samsun İlkadım 9 Türkiye Finans Katılım Bankası A.Ş. Samsun Sanayi Tekkeköy 10 Ziraat Katılım Bankası A.Ş. Samsun İlkadım Kaynak: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, http://www.tkbb.org.tr, 6.6.2017, Alfabetik Sıralama İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 196

BANKALARIN ŞUBE DAĞILIMLARI 31.12.2016 tarihi itibariyle Samsun toplam 142 adet banka şubesi ile %1.3 paya, 53 adet kamusal sermayeli banka şubesi ile %1.45 paya, 53 adet özel sermayeli banka şubesi ile %1.29 paya, 35 adet Türkiye de kurulmuş yabancı banka şubesi ile %1.21 paya sahiptir. Bankalar Samsun Toplam Yurtiçi Kıbrıs Y. Ülkeler Yurtiçi+Yurtdışı Toplam Samsun Pay % Sektör 142 10,701 45 35 10,781 1.33% Mevduat Bankaları 141 10,660 45 35 10,740 1.32% Kamusal Sermayeli Bankalar 53 3,666 14 22 3,702 1.45% Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş. 26 1,786 10 18 1,814 1.46% Türkiye Halk Bankası A.Ş. 15 959 4 1 964 1.56% Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. 12 921 0 3 924 1.30% Özel Sermayeli Bankalar 53 4,103 20 9 4,132 1.29% Adabank A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% Akbank T.A.Ş. 11 840 0 1 841 1.31% Anadolubank A.Ş. 1 106 0 0 106 0.94% Fibabanka A.Ş. 0 73 0 0 73 0.00% Şekerbank T.A.Ş. 5 273 0 0 273 1.83% Turkish Bank A.Ş. 0 13 0 0 13 0.00% Türk Ekonomi Bankası A.Ş. 7 511 4 0 515 1.37% Türkiye İş Bankası A.Ş. 16 1,351 16 7 1,374 1.18% Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. 13 935 0 1 936 1.39% Tas. Mevd. Sig. Fonuna Devr. Bankalar 0 1 0 0 1 0.00% Birleşik Fon Bankası A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% Yabancı Bankalar 35 2,890 11 4 2,905 1.21% Türkiye de Kurulmuş Yabancı Bankalar 35 2,882 11 4 2,897 1.21% Alternatifbank A.Ş. 1 53 0 0 53 1.89% Arap Türk Bankası A.Ş. 0 7 0 0 7 0.00% Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ Turkey A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% Burgan Bank A.Ş. 1 49 0 0 49 2.04% Citibank A.Ş. 0 8 0 0 8 0.00% Denizbank A.Ş. 9 693 0 1 694 1.30% Deutsche Bank A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% Finans Bank A.Ş. 7 629 0 1 630 1.11% HSBC Bank A.Ş. 0 86 4 0 90 0.00% ICBC Turkey Bank A.Ş. 1 44 0 0 44 2.27% ING Bank A.Ş. 4 268 0 0 268 1.49% Odea Bank A.Ş. 1 50 0 0 50 2.00% Rabobank A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% Turkland Bank A.Ş. 1 33 0 0 33 3.03% Türkiye Garanti Bankası A.Ş. 10 959 7 2 968 1.04% Türkiye de Şube Açan Yabancı Bankalar 0 8 0 0 8 0.00% Bank Mellat 0 3 0 0 3 0.00% Habib Bank Limited 0 1 0 0 1 0.00% Intesa Sanpaolo S.p.A. 0 1 0 0 1 0.00% JPMorgan Chase Bank N.A. 0 1 0 0 1 0.00% Société Générale (SA) 0 1 0 0 1 0.00% The Royal Bank of Scotland Plc. 0 1 0 0 1 0.00% Kalkınma ve Yatırım Bankaları 1 41 0 0 41 2.44% Kamusal Sermayeli Bankalar 1 23 0 0 23 4.35% İller Bankası A.Ş. 1 19 0 0 19 5.26% Türk Eximbank 0 3 0 0 3 0.00% Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% Özel Sermayeli Bankalar 0 14 0 0 14 0.00% Aktif Yatırım Bankası A.Ş. 0 7 0 0 7 0.00% Diler Yatırım Bankası A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% GSD Yatırım Bankası A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% Nurol Yatırım Bankası A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. 0 3 0 0 3 0.00% Yabancı Sermayeli Bankalar 0 4 0 0 4 0.00% BankPozitif Kredi ve Kalkınma Bankası A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% Pasha Yatırım Bankası A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% Standard Chartered Yatırım Bankası Türk A.Ş. 0 1 0 0 1 0.00% İllerde bulunan banka sayısı 19 47 6 9 47 40.43% Kaynak: www.tbb.org.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 197

SAMSUN DA ŞUBESİ BULUNAN BANKALAR 31.12.2016 tarihi itibariyle Samsun da 19 bankanın toplam 142 adet şubesi bulunmaktadır. Şubelerin dağılımı incelendiğinde; 26 şube ile Ziraat Bankası %18.31 paya, 16 şube ile İş Bankası %11.27 paya, 15 şube ile Halk Bankası %10.56 paya, 13 şube ile Yapı ve Kredi Bankası %9.15 paya, 12 şube ile Vakıflar Bankası %8.45 paya, 11 şube ile Akbank %7.75 paya, 10 şube ile Garanti Bankası %7.04 paya, 9 şube ile Denizbank %6.34 paya, 7 şube ile Finans Bank %4.93 paya, 7 şube ile Türk Ekonomi Bankası %4.93 paya, 5 şube ile Şekerbank %3.52 paya, 4 şube ile ING Bank %2.82 paya, 1 er şube ile Alternatif Bank, Anadolubank, Burgan Bank, ICBC Turkey Bank, İller Bankası, Odea Bank ve Turkland Bank %0.70 paya sahiptir. Samsun da şubesi bulunan bankaların Türkiye içindeki payları incelendiğinde; Ziraat Bankası Şubelerinin %1.46 sı, İş bankası şubelerinin %1.18 i, Halk Bankası şubelerinin %1.56 sı, Yapı ve Kredi Bankası Şubelerinin %1.39 u, Vakıfbank Şubelerinin %1.30 u, Akbank Şubelerinin %1.31 i, Garanti Bankası Şubelerinin %1.04 ü, Denizbank şubelerinin %1.30 u, Türk Ekonomi Bankası şubelerinin %1.37 si, Finansbank şubelerinin %1.11 i, Şekerbank şubelerinin %1.83 ü, ING Bank şubelerinin %1.49 u, Turkland Bank şubelerinin %3.03 ü, Odea Bank şubelerinin %2.00 ı, ICBC Turkey Bank şubelerinin %2.27 si, Burgan Bank şubelerinin %2.04 ü, Anadolubank şubelerinin %0.94 ü, Alternatifbank şubelerinin %1.89 u Samsun da bulunmaktadır. Banka Adı Samsun Şube Sayısı Samsun Şube Sayısı Dağ. Samsun Şube Sayısı Pay Türkiye Şube Sayısı Türkiye Şube Sayısı Dağ. Alternatifbank A.Ş. 1 0.70% 1.89% 53 0.50% Anadolubank A.Ş. 1 0.70% 0.94% 106 0.99% Burgan Bank A.Ş. 1 0.70% 2.04% 49 0.46% ICBC Turkey Bank A.Ş. 1 0.70% 2.27% 44 0.41% İller Bankası A.Ş. 1 0.70% 5.26% 19 0.18% Odea Bank A.Ş. 1 0.70% 2.00% 50 0.47% Turkland Bank A.Ş. 1 0.70% 3.03% 33 0.31% ING Bank A.Ş. 4 2.82% 1.49% 268 2.50% Şekerbank T.A.Ş. 5 3.52% 1.83% 273 2.55% Finans Bank A.Ş. 7 4.93% 1.11% 629 5.88% Türk Ekonomi Bankası A.Ş. 7 4.93% 1.37% 511 4.78% Denizbank A.Ş. 9 6.34% 1.30% 693 6.48% Türkiye Garanti Bankası A.Ş. 10 7.04% 1.04% 959 8.96% Akbank T.A.Ş. 11 7.75% 1.31% 840 7.85% Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. 12 8.45% 1.30% 921 8.61% Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. 13 9.15% 1.39% 935 8.74% Türkiye Halk Bankası A.Ş. 15 10.56% 1.56% 959 8.96% Türkiye İş Bankası A.Ş. 16 11.27% 1.18% 1,351 12.62% Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş. 26 18.31% 1.46% 1,786 16.69% TOPLAM 142 100.00% 1.33% 10,701 100.00% Kaynak: www.tbb.org.tr, sıralama Samsun Şube sayısına göredir. 31.12.2016 İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 198

SAMSUN VE TÜRKİYE BANKA ŞUBESİ SAYILARI 2002 yılında 72 adet banka şubesi sayısı ile %1.19 paya sahip olan Samsun ili, 2016 yıl sonunda 142 adet banka şubesi sayısı ile %1.33 paya ulaşmıştır. Samsun 142 adet banka şubesi sayısı ile 17 nci sırada yer almaktadır. 2002-2016 döneminde banka şubesi sayısı Türkiye de %76.4 oranında artarken Samsun da %97.2 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre banka şubesi sayısı Türkiye de %3.7 oranında azalırken Samsun da değişmemiştir. Yıllar Yurtiçi Toplam Samsun Samsun Pay (%) 2002 6,065 72 1.19% 2003 5,921 68 1.15% 2004 6,057 69 1.14% 2005 6,200 70 1.13% 2006 6,802 77 1.13% 2007 7,568 88 1.16% 2008 8,737 110 1.26% 2009 8,972 113 1.26% 2010 9,400 119 1.27% 2011 9,760 123 1.26% 2012 10,158 126 1.24% 2013 10,942 137 1.25% 2014 11,142 140 1.26% 2015 11,113 142 1.28% 2016 10,701 142 1.33% 2016/2015 Değişim (%) -3.7% 0.0% 2016/2002 Değişim (%) 76.4% 97.2% Kaynak: www.tbb.org.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 199

KREDİLER Krediler başlığı altında; Tüketici kredileri, Nakdi krediler, toplam nakdi krediler, gayri nakdi krediler, takipteki alacaklar ve iller itibariyle krediler incelenmiştir. A: TÜKETİCİ KREDİLERİ Samsun ili, 2007 yılında 799 milyon TL tüketici kredisi 15 inci sırada iken 2016 yılında 4 milyar 469 milyon TL tüketici kredisi ile 17 nci sırada yeralmıştır. İlin tüketici kredisi payı 2007 yılında %1.18 iken 2016 yılında bu pay %1.32 oranında gerçekleşmiştir. 2007-2016 döneminde tüketici kredileri Türkiye de %400.2 oranında artarken Samsun da %458.7 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre tüketici kredileri Türkiye de %10.4 oranında artarken Samsun da %10.1 oranında artmıştır. 2007 yılında 651 TL kişi başına tüketici kredisi ile 34 üncü sırada olan Samsun, 2016 yılında 3 Bin 449 TL kişi başına tüketici kredisi ile yine 34 üncü sırada yer almıştır. 2007-2016 döneminde kişi başına tüketici kredileri Türkiye de %342.4 oranında artarken Samsun da %429.9 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre kişi başına tüketici kredileri Türkiye de %8.9 oranında artarken Samsun da %8.7 oranında artmıştır. Yıllar TÜKETİCİ KREDİLERİ (BİN TL) KİŞİ BAŞINA TÜKETİCİ KREDİSİ (TL) Türkiye Samsun Sıra Pay (%) Türkiye Samsun Sıra Oran 2007 67,594,179 799,968 15 1.18% 958 651 34 67.97% 2008 83,046,638 999,134 15 1.20% 1,161 810 69.74% 2009 93,244,359 1,195,910 15 1.28% 1,285 957 74.45% 2010 129,033,346 1,715,814 14 1.33% 1,750 1,370 78.26% 2011 168,401,758 2,300,859 14 1.37% 2,254 1,838 81.56% 2012 194,317,659 2,705,107 15 1.39% 2,569 2,161 84.11% 2013 248,138,442 3,458,392 15 1.39% 3,237 2,741 84.68% 2014 281,933,567 3,920,758 15 1.39% 3,629 3,087 30 85.08% 2015 306,160,488 4,060,486 17 1.33% 3,888 3,173 31 81.59% 2016 338,097,260 4,469,696 17 1.32% 4,236 3,449 34 81.42% 2016/2015 Değişim (%) 10.4% 10.1% 8.9% 8.7% 2016/2007 Değişim (%) 400.2% 458.7% 342.4% 429.9% Kaynak: Fintürk İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 200

B: NAKDİ KREDİLER Samsun ili, 2007 yılında 2 milyar 151 milyon TL nakdi kredi ile 16 ncı sırada iken, 2016 yılında 13 milyar 639 milyon TL nakdi kredi ile 18 inci sırada yeralmıştır. İlin nakdi kredi payı 2007 yılında %0.89 iken 2016 yılında bu pay %0.79 oranında gerçekleşmiştir. 2007-2016 döneminde nakdi krediler Türkiye de %618.7 oranında artarken Samsun da %534.1 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre nakdi krediler Türkiye de %18.4 artarken Samsun da %10.9 oranında artmıştır. 2007 yılında Bin 750 TL kişi başına nakdi kredi ile 35 inci sırada olan Samsun 2016 yılında 10 Bin 525 TL kişi başına nakdi kredi ile 40 ıncı sırada yer almıştır. 2007-2016 döneminde kişi başına nakdi krediler Türkiye de %535.6 oranında artarken Samsun da %501.3 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre kişi başına nakdi krediler Türkiye de %16.8 oranında artarken Samsun da %9.6 oranında artmıştır. Yıllar NAKDİ KREDİLER (BİN TL) KİŞİ BAŞINA NAKDİ KREDİ (TL) Türkiye Samsun Sıra Pay Türkiye Samsun Sıra Oran 2007 241,203,828 2,151,172 16 0.89% 3,417 1,750 35 51.22% 2008 297,867,708 2,891,969 17 0.97% 4,165 2,344 32 56.28% 2009 335,170,279 3,173,836 18 0.95% 4,619 2,539 34 54.97% 2010 518,274,716 5,175,569 15 1.00% 7,030 4,132 29 58.77% 2011 672,734,027 6,789,282 16 1.01% 9,003 5,424 29 60.25% 2012 785,078,299 8,207,453 15 1.05% 10,381 6,557 32 63.16% 2013 1,036,461,115 10,022,614 16 0.97% 13,519 7,943 32 58.76% 2014 1,225,014,206 11,178,517 17 0.91% 15,767 8,802 33 55.83% 2015 1,463,650,143 12,294,261 18 0.84% 18,588 9,606 38 51.68% 2016 1,733,578,418 13,639,708 18 0.79% 21,720 10,525 40 48.46% 2016/2015 Değişim (%) 18.4% 10.9% 16.8% 9.6% 2016/2007 Değişim (%) 618.7% 534.1% 535.6% 501.3% Kaynak: Fintürk İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 201

C: TOPLAM NAKDİ KREDİLER Samsun ili, 2007 yılında 2 milyar 186 milyon TL toplam nakdi kredi ile 16 ncı sırada iken 2016 yılında 14 milyar 470 milyon TL toplam nakdi kredi ile 18 inci sırada yeralmıştır. İlin toplam nakdi kredi payı 2007 yılında %0.87 iken 2016 yılında bu pay %0.81 oranında gerçekleşmiştir. 2007-2016 döneminde toplam nakdi krediler Türkiye de %612.7 oranında artarken Samsun da %561.8 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam nakdi krediler Türkiye de %18.6 oranında artarken Samsun da %12.7 oranında artmıştır. 2007 yılında Bin 779 TL kişi başına toplam nakdi kredi ile 35 inci sırada olan Samsun 2016 yılında 11 Bin 166 TL kişi başına toplam nakdi kredi ile 38 inci sırada yer almıştır. 2007-2016 döneminde kişi başına toplam nakdi krediler Türkiye de %530.3 oranında artarken Samsun da %527.6 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre kişi başına toplam nakdi krediler Türkiye de %17.0 oranında artarken Samsun da %11.3 oranında artmıştır. Yıllar TOPLAM NAKDİ KREDİLER (BİN TL) KİŞİ BAŞINA TOPLAM NAKDİ KREDİ (TL) Türkiye Samsun Sıra Pay Türkiye Samsun Sıra Oran 2007 251,374,412 2,186,541 16 0.87% 3,561 1,779 35 49.96% 2008 311,774,444 3,010,635 17 0.97% 4,359 2,440 55.98% 2009 356,845,499 3,428,469 18 0.96% 4,918 2,743 55.77% 2010 537,997,447 5,407,975 15 1.01% 7,298 4,317 59.16% 2011 691,457,514 6,992,763 16 1.01% 9,253 5,586 60.37% 2012 808,234,770 8,465,388 15 1.05% 10,687 6,763 63.28% 2013 1,065,773,939 10,376,987 16 0.97% 13,901 8,224 59.16% 2014 1,261,042,061 11,563,166 17 0.92% 16,230 9,105 33 56.10% 2015 1,510,672,340 12,844,001 18 0.85% 19,185 10,035 38 52.31% 2016 1,791,589,256 14,470,888 18 0.81% 22,447 11,166 38 49.75% 2016/2015 Değişim (%) 18.6% 12.7% 17.0% 11.3% 2016/2007 Değişim (%) 612.7% 561.8% 530.3% 527.6% Kaynak: Fintürk İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 202

D: GAYRİ NAKDİ KREDİLER Samsun ili, 2007 yılında 380 milyon TL gayri nakdi kredi ile 16 ncı sırada iken 2016 yılında 2 milyar 466 milyon TL gayri nakdi kredi ile 17 nci sırada yer almıştır. İlin gayri nakdi kredi payı 2007 yılında %0.40 iken 2016 yılında bu pay %0.45 oranında gerçekleşmiştir. 2007-2016 döneminde gayri nakdi krediler Türkiye de %484.5 oranında artarken Samsun da %547.6 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre gayri nakdi krediler Türkiye de %33.5 oranında artarken Samsun da %19.9 oranında artmıştır. 2007 yılında 310 TL kişi başına gayri nakdi kredi ile 22 nci sırada olan Samsun 2016 yılında Bin 904 TL kişi başına gayri nakdi kredi ile 26 ncı sırada yer almıştır. 2007-2016 döneminde kişi başına gayri nakdi krediler Türkiye de %416.9 oranında artarken Samsun da %514.1 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre kişi başına toplam nakdi krediler Türkiye de %31.7 oranında artarken Samsun da %18.5 oranında artmıştır. Yıllar GAYRİ NAKDİ KREDİLER (BİN TL) KİŞİ BAŞINA GAYRİ NAKDİ KREDİ (TL) Türkiye Samsun Sıra Pay Türkiye Samsun Sıra Oran 2007 94,469,968 380,911 16 0.40% 1,338 310 22 23.16% 2008 122,781,228 481,914 16 0.39% 1,717 391 22.75% 2009 131,921,490 475,387 15 0.36% 1,818 380 20.92% 2010 151,795,327 728,461 18 0.48% 2,059 582 28.24% 2011 202,504,768 946,377 17 0.47% 2,710 756 27.90% 2012 220,530,917 989,721 18 0.45% 2,916 791 27.12% 2013 304,505,641 1,250,504 18 0.41% 3,972 991 24.95% 2014 351,021,691 1,899,663 18 0.54% 4,518 1,496 28 33.11% 2015 413,646,216 2,056,599 17 0.50% 5,253 1,607 26 30.59% 2016 552,208,986 2,466,809 17 0.45% 6,919 1,904 26 27.51% 2016/2015 Değişim (%) 33.5% 19.9% 31.7% 18.5% 2016/2007 Değişim (%) 484.5% 547.6% 416.9% 514.1% Kaynak: Fintürk İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 203

E: TAKİPTEKİ ALACAKLAR Samsun ili, 2007 yılında 35 milyon TL takipteki alacak ile 26 ncı sırada iken 2016 yılında 831 milyon TL takipteki alacak ile 12 nci sıraya yerleşmiştir. İlin takipteki alacak payı 2007 yılında %0.35 iken 2016 yılında bu pay %1.43 oranında gerçekleşmiştir. 2007-2016 döneminde takipteki alacaklar Türkiye de %470.4 oranında artarken Samsun da %2,250.0 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre takipteki alacaklar Türkiye de %23.4 oranında artarken Samsun da %51.2 oranında artmıştır. Samsun ilinin takipteki alacak rakamları hızlı bir artış göstermektedir. 2007 yılında 29 TL kişi başına takipteki alacak ile 51 inci sırada olan Samsun, 2016 yılında 641 TL kişi başına takipteki alacak ile 11 inci sırada yer almıştır. 2007-2016 döneminde kişi başına takipteki alacak Türkiye de %404.4 oranında artarken Samsun da %2,128.6 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre kişi başına takipteki alacak Türkiye de %21.7 oranında artarken Samsun da %49.3 oranında artmıştır. Samsun ilinin kişi başına takipteki alacak rakamları da hızlı bir artış göstermektedir. Yıllar TAKİPTEKİ ALACAKLAR (BİN TL) KİŞİ BAŞINA TAKİPTEKİ ALACAKLAR (TL) Türkiye Samsun Sıra Pay Türkiye Samsun Sıra Oran 2007 10,170,584 35,369 26 0.35% 144 29 51 19.97% 2008 13,906,736 118,666 16 0.85% 194 96 27 49.47% 2009 21,675,220 254,633 16 1.17% 299 204 24 68.19% 2010 19,722,731 232,406 16 1.18% 268 186 29 69.35% 2011 18,723,487 203,481 17 1.09% 251 163 30 64.88% 2012 23,156,471 257,935 16 1.11% 306 206 24 67.30% 2013 29,312,824 354,373 14 1.21% 382 281 20 73.46% 2014 36,027,855 384,649 15 1.07% 464 303 25 65.32% 2015 47,022,197 549,740 12 1.17% 597 430 14 71.93% 2016 58,010,838 831,180 12 1.43% 727 641 11 88.24% 2016/2016 Değişim (%) 23.4% 51.2% 21.7% 49.3% 2016/2007 Değişim (%) 470.4% 2250.0% 404.4% 2128.6% Kaynak: Fintürk İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 204

İLLER İTİBARİYLE KREDİLER (2016/12) 2016 yılı aralık ayı itibariyle Samsun ilinde 831 Milyon 180 Bin TL si takipteki alacaklar, 13 Milyar 639 Milyon 708 Bin TL si nakdi kredi olmak üzere toplam 14 Milyar 470 Milyon 888 Bin TL toplam nakdi kredi stoğu bulunmaktadır. 2016 yılı Aralık ayı itibariyle Takipteki alacakların toplam nakdi krediye oranı Türkiye de %3.24 oranında iken Samsun ilinde bu rakam %5.74 oranındadır. Sn Şehir Toplam Nakdi Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayrinakdi Tak.Al./ Krediler T.Nakdi Kredi Türkiye 1,791,589,256 1,733,578,418 58,010,838 552,208,986 3.24% Sn Şehir Toplam Nakdi Krediler Nakdi Krediler Takipteki Alacaklar Gayri Tak.Al./ Nakdi T.Nakdi Krediler Kredi 1 İstanbul 754,335,936 735,800,235 18,535,701 235,294,918 2.46% 42 Mardin 4,638,809 4,438,486 200,323 604,268 4.32% 2 Ankara 223,855,633 215,914,133 7,941,500 131,060,139 3.55% 43 Kastamonu 4,331,626 4,175,015 156,611 501,162 3.62% 3 İzmir 85,824,875 82,549,996 3,274,879 16,408,221 3.82% 44 Isparta 4,288,874 4,135,042 153,832 350,409 3.59% 4 Antalya 59,178,324 56,955,194 2,223,130 5,999,023 3.76% 45 Uşak 4,160,109 3,946,735 213,374 479,386 5.13% 5 Bursa 54,040,370 52,570,063 1,470,307 10,689,090 2.72% 46 Düzce 4,036,276 3,816,277 219,999 335,044 5.45% 6 Gaziantep 38,519,514 36,822,367 1,697,147 9,219,017 4.41% 47 Karabük 3,970,046 3,866,325 103,721 1,761,296 2.61% 7 Kocaeli 35,592,795 34,224,253 1,368,542 13,690,875 3.84% 48 Adıyaman 3,888,492 3,761,721 126,771 445,858 3.26% 8 Konya 34,634,289 33,571,613 1,062,676 6,681,473 3.07% 49 Giresun 3,874,904 3,731,096 143,808 330,660 3.71% 9 Adana 33,220,136 31,281,364 1,938,772 5,294,825 5.84% 50 Amasya 3,696,539 3,527,475 169,064 222,051 4.57% 10 Denizli 24,968,818 24,233,783 735,035 6,897,705 2.94% 51 Bolu 3,690,448 3,564,233 126,215 397,412 3.42% 11 Mersin 22,951,261 21,782,425 1,168,836 3,399,169 5.09% 52 Yozgat 3,623,758 3,465,536 158,222 207,559 4.37% 12 Hatay 21,235,006 20,315,613 919,393 4,989,519 4.33% 53 Nevşehir 3,336,119 3,209,793 126,326 273,602 3.79% 13 Kayseri 19,795,013 19,077,773 717,240 3,156,468 3.62% 54 Karaman 3,323,850 3,235,823 88,027 686,288 2.65% 14 Manisa 18,065,279 17,469,710 595,569 3,265,727 3.30% 55 Yalova 3,203,445 3,090,974 112,471 596,993 3.51% 15 Muğla 15,739,221 15,154,905 584,316 872,444 3.71% 56 Aksaray 3,162,358 3,069,803 92,555 429,607 2.93% 16 Aydın 15,279,369 14,680,273 599,096 1,038,457 3.92% 57 Kırşehir 3,096,318 3,013,304 83,014 351,076 2.68% 17 Balıkesir 14,728,959 14,233,961 494,998 1,510,846 3.36% 58 Niğde 3,089,050 3,000,153 88,897 334,377 2.88% 18 Samsun 14,470,888 13,639,708 831,180 2,466,809 5.74% 59 Burdur 3,065,944 2,970,865 95,079 205,765 3.10% 19 Tekirdağ 13,847,301 13,381,163 466,138 1,552,648 3.37% 60 Batman 2,920,258 2,746,051 174,207 808,464 5.97% 20 Sakarya 12,838,353 12,426,039 412,314 2,313,009 3.21% 61 Kırıkkale 2,674,391 2,519,513 154,878 240,328 5.79% 21 K.maraş 12,814,084 12,485,699 328,385 2,954,254 2.56% 62 Bilecik 2,410,827 2,298,118 112,709 131,675 4.68% 22 Eskişehir 12,300,673 11,826,571 474,102 1,994,456 3.85% 63 Siirt 2,104,570 2,048,173 56,397 890,321 2.68% 23 Diyarbakır 10,563,288 9,878,912 684,376 2,675,014 6.48% 64 Kars 2,035,057 1,954,224 80,833 117,819 3.97% 24 Trabzon 10,202,063 9,836,405 365,658 1,856,605 3.58% 65 Ağrı 1,982,198 1,918,289 63,909 291,133 3.22% 25 Şanlıurfa 9,587,298 8,961,940 625,358 1,689,214 6.52% 66 Çankırı 1,949,395 1,905,977 43,418 122,548 2.23% 26 Erzurum 8,299,575 8,054,170 245,405 1,014,128 2.96% 67 Bartın 1,844,776 1,758,605 86,171 169,307 4.67% 27 Afyonk. 7,104,601 6,708,646 395,955 422,676 5.57% 68 Sinop 1,778,491 1,710,553 67,938 82,727 3.82% 28 Malatya 6,415,734 6,158,664 257,070 854,851 4.01% 69 Erzincan 1,773,512 1,703,541 69,971 179,997 3.95% 29 Ordu 6,367,157 6,155,614 211,543 439,796 3.32% 70 Artvin 1,714,114 1,651,970 62,144 119,502 3.63% 30 Sivas 6,342,186 6,097,174 245,012 695,935 3.86% 71 Bitlis 1,696,476 1,632,310 64,166 771,317 3.78% 31 Çorum 6,302,603 6,052,858 249,745 634,775 3.96% 72 Şırnak 1,635,376 1,585,693 49,683 436,633 3.04% 32 Çanakkale 6,197,965 5,978,026 219,939 430,506 3.55% 73 Muş 1,339,297 1,301,215 38,082 297,212 2.84% 33 Zonguldak 5,712,051 5,353,338 358,713 2,105,035 6.28% 74 Iğdır 1,306,709 1,248,189 58,520 102,025 4.48% 34 Edirne 5,423,611 5,243,654 179,957 323,059 3.32% 75 Bingöl 1,066,599 1,029,417 37,182 213,465 3.49% 35 Elazığ 5,376,456 5,091,388 285,068 1,401,767 5.30% 76 Gümüşhane 990,634 971,327 19,307 59,074 1.95% 36 Kütahya 5,255,740 4,942,580 313,160 589,798 5.96% 77 Ardahan 884,871 866,805 18,066 45,281 2.04% 37 Van 5,149,413 4,979,341 170,072 1,269,009 3.30% 78 Kilis 860,879 831,528 29,351 99,366 3.41% 38 Kırklareli 4,769,841 4,521,900 247,941 423,390 5.20% 79 Hakkari 765,994 735,225 30,769 123,064 4.02% 39 Rize 4,708,408 4,590,096 118,312 383,320 2.51% 80 Tunceli 714,913 692,530 22,383 44,178 3.13% 40 Osmaniye 4,700,351 4,452,591 247,760 342,715 5.27% 81 Bayburt 489,266 477,575 11,691 41,155 2.39% 41 Tokat 4,689,401 4,422,982 266,419 317,003 5.68% Yurt Dışı 28,769,849 28,095,814 674,035 49,691,894 2.34% Kaynak: Fintürk, (xbin TL) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 205

MEVDUAT Bu başlık altında; Toplam mevduat, tasarruf mevduatı ve iller itibariyle mevduat incelenmiştir. A: TOPLAM MEVDUAT Samsun ili, 2007 yılında 2 milyar 612 milyon TL toplam mevduat ile 17 nci sırada iken 2016 yılında 8 milyar 989 milyon TL toplam mevduat ile 19 uncu sırada yer almıştır. İlin toplam mevduat payı 2007 yılında %0.78 iken 2016 yılında bu pay %0.62 oranında gerçekleşmiştir. 2007-2016 döneminde toplam mevduat Türkiye de %333.7 oranında artarken Samsun da %244.1 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam mevduat Türkiye de %16.7 oranında artarken Samsun da %19.0 oranında artmıştır. 2007 yılında 2 Bin 126 TL kişi başına toplam mevduat ile 35 inci sırada olan Samsun, 2016 yılında 6 Bin 937 TL kişi başına toplam mevduat ile 43 üncü sırada yer almıştır. 2007-2016 döneminde kişi başına toplam mevduat Türkiye de %283.5 oranında artarken Samsun da %226.3 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre kişi başına toplam mevduat Türkiye de %15.2 oranında artarken Samsun da %17.6 oranında artmıştır. Yıllar TOPLAM MEVDUAT (BİN TL) KİŞİ BAŞINA TOPLAM MEVDUAT (TL) Türkiye Samsun Sıra Pay (%) Türkiye Samsun Sıra Oran 2007 335,079,794 2,612,854 17 0.78% 4,747 2,126 35 44.79% 2008 426,271,311 3,160,384 18 0.74% 5,960 2,562 37 42.98% 2009 480,895,647 3,575,908 18 0.74% 6,627 2,861 39 43.16% 2010 600,283,914 4,250,190 19 0.71% 8,142 3,393 37 41.67% 2011 667,682,351 4,625,000 19 0.69% 8,935 3,695 42 41.35% 2012 737,633,019 4,947,233 19 0.67% 9,754 3,952 40 40.52% 2013 890,968,361 5,905,927 19 0.66% 11,621 4,681 41 40.28% 2014 990,356,074 6,665,236 19 0.67% 12,747 5,248 40 41.17% 2015 1,244,864,983 7,551,383 20 0.61% 15,810 5,900 45 37.32% 2016 1,453,219,946 8,989,571 19 0.62% 18,207 6,937 43 38.10% 2016/2015 Değişim (%) 16.7% 19.0% 15.2% 17.6% 2016/2007 Değişim (%) 333.7% 244.1% 283.5% 226.3% Kaynak: Fintürk İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 206

B: TASARRUF MEVDUATI Samsun ili, 2007 yılında 2 milyar 178 milyon TL tasarruf mevduatı ile 16 ncı iken 2016 yılında 7 milyar 3 milyon TL tasarruf mevduatı ile 18 inci sırada yeralmıştır. İlin tasarruf mevduatı payı 2007 yılında %0.97 iken 2016 yılında bu pay %0.81 oranında gerçekleşmiştir. 2007-2016 döneminde tasarruf mevduatı Türkiye de %285.0 oranında artarken Samsun da %221.5 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre tasarruf mevduatı Türkiye de %16.1 oranında artarken Samsun da %17.2 oranında artmıştır. 2007 yılında Bin 773 TL kişi başına tasarruf mevduatı ile 36 ncı sırada olan Samsun, 2016 yılında 5 Bin 404 TL kişi başına tasarruf mevduatı ile 39 uncu sırada yer almıştır. 2007-2016 döneminde kişi başına tasarruf mevduatı Türkiye de %240.5 oranında artarken Samsun da %204.9 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre kişi başına tasarruf mevduatı Türkiye de %14.5 oranında artarken Samsun da da %15.7 oranında artmıştır. Yıllar TASARRUF MEVDUATI (BİN TL) KİŞİ BAŞINA TASARRUF MEVDUATI (TL) Türkiye Samsun Sıra Pay (%) Türkiye Samsun Sıra Oran(%) 2007 224,259,382 2,178,700 16 0.97% 3,177 1,773 36 55.80% 2008 282,859,115 2,676,539 16 0.95% 3,955 2,170 37 54.85% 2009 313,711,243 2,930,223 16 0.93% 4,323 2,344 38 54.22% 2010 352,284,553 3,176,207 18 0.90% 4,778 2,536 40 53.06% 2011 405,487,474 3,584,834 18 0.88% 5,426 2,864 40 52.78% 2012 445,254,744 3,878,713 18 0.87% 5,887 3,099 40 52.63% 2013 523,934,920 4,527,983 17 0.86% 6,834 3,588 40 52.51% 2014 595,141,904 5,203,589 17 0.87% 7,660 4,097 38 53.49% 2015 743,629,532 5,976,518 18 0.80% 9,444 4,670 39 49.44% 2016 863,376,248 7,003,757 18 0.81% 10,817 5,404 39 49.96% 2016/2015 Değişim (%) 16.1% 17.2% 14.5% 15.7% 2016/2007 Değişim (%) 285.0% 221.5% 240.5% 204.9% Kaynak: Fintürk, (Bin TL) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 207

İLLER İTİBARİYLE MEVDUAT (2016/12) 2016 yılı aralık ayı itibariyle Samsun ilinde 7 Milyar 3 Milyon 757 Bin TL si tasarruf mevduatı olmak üzere toplam 8 Milyar 989 Milyon 571 Bin TL mevduat bulunmaktadır. 2016 yılı Aralık ayı itibariyle tasarruf mevduatının toplam mevduata oranı Türkiye de %59.4 oranında iken Samsun ilinde bu rakam %77.9 oranındadır. Sn Şehir Tasarruf Mevduatı Diğer Mevduat Toplam Mevduat Tas. Mev. % Türkiye 863,376,248 589,843,698 1,453,219,946 59.4% T.Mev. Pay Sn Şehir Tasarruf Mevduatı Diğer Mevduat Toplam Mevduat Tas. Mev. % T.Mev. Pay 1 İstanbul 353,773,603 282,608,626 636,382,229 55.6% 43.79% 42 Erzurum 1,839,130 1,041,226 2,880,356 63.9% 0.20% 2 Ankara 80,546,752 132,841,197 213,387,949 37.7% 14.68% 43 Nevşehir 2,313,358 412,695 2,726,053 84.9% 0.19% 3 İzmir 58,812,835 18,133,042 76,945,877 76.4% 5.29% 44 Kastamonu 1,782,627 909,186 2,691,813 66.2% 0.19% 4 Bursa 25,222,385 10,447,042 35,669,427 70.7% 2.45% 45 Yozgat 2,219,920 410,271 2,630,191 84.4% 0.18% 5 Antalya 24,147,339 6,734,281 30,881,620 78.2% 2.13% 46 Van 1,730,464 756,020 2,486,484 69.6% 0.17% 6 Kocaeli 12,441,991 15,290,785 27,732,776 44.9% 1.91% 47 Rize 1,797,636 649,744 2,447,380 73.5% 0.17% 7 Adana 15,591,312 3,915,229 19,506,541 79.9% 1.34% 48 Tokat 1,904,160 509,615 2,413,775 78.9% 0.17% 8 Mersin 12,595,264 3,546,910 16,142,174 78.0% 1.11% 49 Burdur 1,804,627 467,926 2,272,553 79.4% 0.16% 9 Konya 11,247,329 4,326,331 15,573,660 72.2% 1.07% 50 Bolu 1,758,824 448,742 2,207,566 79.7% 0.15% 10 Muğla 13,524,745 2,021,417 15,546,162 87.0% 1.07% 51 Karaman 1,592,746 578,072 2,170,818 73.4% 0.15% 11 Gaziantep 6,815,780 5,817,692 12,633,472 54.0% 0.87% 52 Kırşehir 1,752,280 412,248 2,164,528 81.0% 0.15% 12 Kayseri 9,060,770 3,555,812 12,616,582 71.8% 0.87% 53 Mardin 1,349,317 703,404 2,052,721 65.7% 0.14% 13 Balıkesir 10,615,529 1,849,298 12,464,827 85.2% 0.86% 54 Karabük 1,356,475 662,941 2,019,416 67.2% 0.14% 14 Denizli 9,166,230 3,125,861 12,292,091 74.6% 0.85% 55 Düzce 1,458,323 486,485 1,944,808 75.0% 0.13% 15 Hatay 10,139,901 2,109,417 12,249,318 82.8% 0.84% 56 Batman 1,254,574 653,103 1,907,677 65.8% 0.13% 16 Aydın 9,469,620 1,810,630 11,280,250 83.9% 0.78% 57 Adıyaman 1,354,639 516,032 1,870,671 72.4% 0.13% 17 Manisa 7,458,968 2,819,190 10,278,158 72.6% 0.71% 58 Osmaniye 1,419,875 422,981 1,842,856 77.0% 0.13% 18 Eskişehir 7,388,958 2,737,997 10,126,955 73.0% 0.70% 59 Niğde 1,382,786 429,799 1,812,585 76.3% 0.12% 19 Samsun 7,003,757 1,985,814 8,989,571 77.9% 0.62% 60 Amasya 1,417,570 390,763 1,808,333 78.4% 0.12% 20 Tekirdağ 6,897,089 2,015,115 8,912,204 77.4% 0.61% 61 Erzincan 1,411,125 353,260 1,764,385 80.0% 0.12% 21 Trabzon 6,540,389 1,565,437 8,105,826 80.7% 0.56% 62 Bartın 1,413,365 257,915 1,671,280 84.6% 0.12% 22 Zonguldak 5,326,834 1,584,044 6,910,878 77.1% 0.48% 63 Sinop 1,229,605 286,554 1,516,159 81.1% 0.10% 23 Sakarya 5,009,463 1,656,284 6,665,747 75.2% 0.46% 64 Kırıkkale 1,132,372 320,025 1,452,397 78.0% 0.10% 24 Diyarbakır 3,753,006 1,597,875 5,350,881 70.1% 0.37% 65 Bilecik 897,228 368,875 1,266,103 70.9% 0.09% 25 Çanakkale 3,989,745 1,141,519 5,131,264 77.8% 0.35% 66 Şırnak 592,415 655,609 1,248,024 47.5% 0.09% 26 Afyonkarahisar 3,852,278 1,047,236 4,899,514 78.6% 0.34% 67 Artvin 906,706 307,308 1,214,014 74.7% 0.08% 27 Sivas 3,745,448 951,724 4,697,172 79.7% 0.32% 68 Kars 786,917 382,655 1,169,572 67.3% 0.08% 28 Kahramanmaraş 3,451,123 1,219,097 4,670,220 73.9% 0.32% 69 Ağrı 665,265 501,885 1,167,150 57.0% 0.08% 29 Malatya 3,618,952 868,534 4,487,486 80.6% 0.31% 70 Çankırı 787,908 307,844 1,095,752 71.9% 0.08% 30 Edirne 3,517,680 907,467 4,425,147 79.5% 0.30% 71 Tunceli 863,659 151,216 1,014,875 85.1% 0.07% 31 Isparta 3,407,086 758,737 4,165,823 81.8% 0.29% 72 Siirt 550,007 461,757 1,011,764 54.4% 0.07% 32 Uşak 3,529,865 555,914 4,085,779 86.4% 0.28% 73 Bingöl 622,029 290,602 912,631 68.2% 0.06% 33 Ordu 3,405,445 650,147 4,055,592 84.0% 0.28% 74 Iğdır 643,422 172,999 816,421 78.8% 0.06% 34 Kırklareli 3,151,891 569,449 3,721,340 84.7% 0.26% 75 Hakkari 297,773 509,337 807,110 36.9% 0.06% 35 Şanlıurfa 2,431,745 1,189,133 3,620,878 67.2% 0.25% 76 Muş 454,645 330,532 785,177 57.9% 0.05% 36 Elazığ 2,773,155 710,695 3,483,850 79.6% 0.24% 77 Bitlis 405,594 378,834 784,428 51.7% 0.05% 37 Aksaray 2,887,250 585,758 3,473,008 83.1% 0.24% 78 Gümüşhane 586,237 145,277 731,514 80.1% 0.05% 38 Kütahya 2,587,659 855,532 3,443,191 75.2% 0.24% 79 Kilis 305,065 292,412 597,477 51.1% 0.04% 39 Çorum 2,683,929 688,577 3,372,506 79.6% 0.23% 80 Ardahan 280,743 125,275 406,018 69.1% 0.03% 40 Giresun 2,771,351 533,615 3,304,966 83.9% 0.23% 81 Bayburt 243,489 143,214 386,703 63.0% 0.03% 41 Yalova 2,299,534 592,568 2,892,102 79.5% 0.20% Yurt Dışı 50,157,363 44,318,032 94,475,395 53.1% Kaynak: Fintürk, (xbin TL) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 208

ORANLAR Bu başlık altında; takipteki alacakların toplam nakdi krediye oranı, toplam nakdi kredilerin tasarruf mevduatına oranı ve toplam nakdi kredilerin toplam mevduatına oranı incelenecektir. A: TAKİPTEKİ ALACAKLARIN, TOPLAM NAKDİ KREDİYE ORANI Samsun ilinde takipteki alacakların, toplam nakdi krediye oranı 2007 yılında %1.62 iken 2016 yılında bu oran %5.74 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ili Takipteki alacakların, toplam nakdi krediye oranına göre 2007 yılında 67 inci sırada iken 2016 yılında 8 inci sırada yer almıştır. Samsun ilinde takipteki alacakların, toplam nakdi krediye oranı hızla artmaktadır. 2007-2016 döneminde takipteki alacakların, toplam nakdi krediye oranı Türkiye de %20.0 oranında azalırken Samsun da bu oran %255.1 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre takipteki alacakların, toplam nakdi krediye oranı Türkiye de %4.0 oranında artarken Samsun da bu oran %34.2 oranında artmıştır. Yıllar Türkiye Samsun Sıra 2007 4.05% 1.62% 67 2008 4.46% 3.94% 34 2009 6.07% 7.43% 17 2010 3.67% 4.30% 33 2011 2.71% 2.91% 33 2012 2.87% 3.05% 26 2013 2.75% 3.41% 25 2014 2.86% 3.33% 25 2015 3.11% 4.28% 12 2016 3.24% 5.74% 8 2016/2015 Değişim (%) 4.0% 34.2% 2016/2007 Değişim (%) -20.0% 255.1% Kaynak: Fintürk İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 209

B: TOPLAM NAKDİ KREDİLERİN, TASARRUF MEVDUATINA ORANI Samsun ilinde, toplam nakdi kredilerin, tasarruf mevduatına oranı 2007 yılında %100.36 iken 2016 yılında bu oran %206.62 olarak gerçekleşmiştir. Samsun toplam nakdi kredilerin, tasarruf mevduatına oranına göre 2007 yılında 51 inci sırada iken 2016 yılında 45 inci sırada yer almıştır. 2007-2016 döneminde toplam nakdi kredilerin, tasarruf mevduatına oranı Türkiye de %85.1 oranında artarken Samsun da %105.9 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam nakdi kredilerin, tasarruf mevduatına oranı Türkiye de %2.1 oranında artarken Samsun da %3.9 oranında azalmıştır. Yıllar Türkiye Samsun Sıra 2007 112.09% 100.36% 51 2008 110.22% 112.48% 48 2009 113.75% 117.00% 44 2010 152.72% 170.27% 30 2011 170.52% 195.07% 36 2012 181.52% 218.25% 36 2013 203.42% 229.17% 36 2014 211.89% 222.22% 45 2015 203.15% 214.91% 46 2016 207.51% 206.62% 45 2016/2014 Değişim (%) 2.1% -3.9% 2016/2007 Değişim (%) 85.1% 105.9% Kaynak: Fintürk İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 210

C: TOPLAM NAKDİ KREDİLERİN, TOPLAM MEVDUATA ORANI Samsun ilinde toplam nakdi kredilerin, toplam mevduata oranı 2007 yılında %83.68 iken 2016 yılında bu oran %160.97 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ili toplam nakdi kredilerin, toplam mevduata oranına göre 2007 yılında 45 inci sırada iken 2016 yılında 34 üncü sırada yer almıştır. 2007-2016 döneminde toplam nakdi kredilerin, toplam mevduata oranı Türkiye de %64.3 oranında artarken Samsun da %92.4 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam nakdi kredilerin, toplam mevduata oranı Türkiye de %1.6 oranında artarken Samsun da %5.4 oranında azalmıştır. Yıllar Türkiye Samsun Sıra 2007 75.02% 83.68% 45 2008 73.14% 95.26% 42 2009 74.20% 95.88% 37 2010 89.62% 127.24% 26 2011 103.56% 151.19% 25 2012 109.57% 171.11% 28 2013 119.62% 175.70% 28 2014 127.33% 173.48% 34 2015 121.35% 170.09% 36 2016 123.28% 160.97% 34 2016/2015 Değişim (%) 1.6% -5.4% 2016/2007 Değişim (%) 64.3% 92.4% Kaynak: Fintürk İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 211

SAMSUN KREDİ PERFORMANSI Samsun un 2016 yılı sektörler itibariyle kredi performansı (takipteki alacakların toplam nakdi krediler içerisindeki payı) incelendiğinde en yüksek oranların sırasıyla %19.19 ile Metal ve İşlenmiş Maden sektöründe, %11.07 ile Gıda Meşrubat ve Tütün sektöründe, %10.01 ile Tekstil ve Tekstil Ürünleri sektöründe, %8.65 ile Toptan Ticaret ve Komisyonculuk sektöründe, %6.02 ile Diğer Tüketici sektöründe, %5.04 ile İnşaat sektöründe, %4.46 ile Ziraat ve Balıkçılık sektöründe, %3.62 ile Turizm sektöründe, %3.30 ile Taşıt sektöründe, %2.29 ile Enerji sektöründe, %0.81 ile Finansal kuruluşlar sektöründe, %0.65 ile Konut sektöründe gerçekleştiği görülmektedir. Sektör Kredi Performans Oranı 2014 2015 2016 Metal ve İşlenmiş Maden 3.80 3.69 19.19 Gıda Meşrubat ve Tütün 1.89 2.91 11.07 Tekstil ve Tekstil Ürünleri 7.66 7.04 10.01 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 3.52 6.88 8.65 Diğer Tüketici 3.56 5.50 6.02 İnşaat 2.79 3.44 5.04 Ziraat ve Balıkçılık 2.10 1.98 4.46 Turizm 2.28 2.41 3.62 Taşıt 3.85 3.61 3.30 Enerji 0.65 1.75 2.29 Finansal Kuruluşlar 4.42 4.95 0.81 Konut 0.55 0.53 0.65 Denizcilik 3.27 0.00 0.00 Takipteki Alacaklar Toplam Nakdi Kredi Oranı 3.33 4.28 5.74 Kaynak: Fintürk, Performans Oranı: Takipteki Alacakların Toplam Nakdi Krediler içerisindeki payı. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 212

MEVDUAT VE KREDİ 2007-2016 döneminde; toplam mevduat Türkiye de %333.7 oranında artarken, Samsun da ise %244.1 oranında artmış, tasarruf mevduatı Türkiye de %285.0 oranında artarken, Samsun da %221.5 oranında artmış, tüketici kredileri Türkiye de %400.2 oranında artarken Samsun da %458.7 oranında artmış, toplam nakdi krediler Türkiye de %612.7 oranında artarken, Samsun da %561.8 oranında artmış, nakdi krediler Türkiye de %618.7 oranında artarken, Samsun da %534.1 oranında artmış, takipteki alacaklar Türkiye de %470.4 oranında artarken, Samsun da %2250.0 oranında artmış, gayri nakdi krediler Türkiye de %484.5 oranında artarken, Samsun da %547.6 oranında artmış, Kredi kartları Türkiye de %204.0 oranında artarken, Samsun da %201.4 oranında artmıştır. Yıllar Bölge MEVDUAT KREDİ Kredi Toplam Diğer Tasarruf Tüketici Toplam Nakdi Nakdi Takipteki Gayri Nakdi Kartı 2007 335,079,794 110,820,412 224,259,382 67,594,179 251,374,412 241,203,828 10,170,584 94,469,968 27,102,986 2008 426,271,311 143,412,196 282,859,115 83,046,638 311,774,444 297,867,708 13,906,736 122,781,228 33,990,057 2009 480,895,647 167,184,404 313,711,243 93,244,359 356,845,499 335,170,279 21,675,220 131,921,490 36,576,016 2010 600,283,914 247,999,361 352,284,553 129,033,346 537,997,447 518,274,716 19,722,731 151,795,327 43,581,905 2011 667,682,351 262,194,877 405,487,474 168,401,758 691,457,514 672,734,027 18,723,487 202,504,768 55,488,857 2012 737,633,019 292,378,275 445,254,744 194,317,659 808,234,770 785,078,299 23,156,471 220,530,917 71,592,813 Türkiye 2013 890,968,361 367,033,441 523,934,920 248,138,442 1,065,773,939 1,036,461,115 29,312,824 304,505,641 83,806,484 2014 990,356,074 395,214,170 595,141,904 281,933,567 1,261,042,061 1,225,014,206 36,027,855 351,021,691 74,126,263 2015 1,244,864,983 501,235,451 743,629,532 306,160,488 1,510,672,340 1,463,650,143 47,022,197 413,646,216 78,701,572 2016 1,453,219,946 589,843,698 863,376,248 338,097,260 1,791,589,256 1,733,578,418 58,010,838 552,208,986 82,384,253 2016/2015 % 16.7% 17.7% 16.1% 10.4% 18.6% 18.4% 23.4% 33.5% 4.7% 2016/2007 % 333.7% 432.3% 285.0% 400.2% 612.7% 618.7% 470.4% 484.5% 204.0% 2007 2,612,854 434,154 2,178,700 799,968 2,186,541 2,151,172 35,369 380,911 6,044 2008 3,160,384 483,845 2,676,539 999,134 3,010,635 2,891,969 118,666 481,914 412,849 2009 3,575,908 645,685 2,930,223 1,195,910 3,428,469 3,173,836 254,633 475,387 458,912 2010 4,250,190 1,073,983 3,176,207 1,715,814 5,407,975 5,175,569 232,406 728,461 571,552 2011 4,625,000 1,040,166 3,584,834 2,300,859 6,992,763 6,789,282 203,481 946,377 721,465 2012 4,947,233 1,068,520 3,878,713 2,705,107 8,465,388 8,207,453 257,935 989,721 930,583 Samsun 2013 5,905,927 1,377,944 4,527,983 3,458,392 10,376,987 10,022,614 354,373 1,250,504 1,087,564 2014 6,665,236 1,461,647 5,203,589 3,920,758 11,563,166 11,178,517 384,649 1,899,663 954,648 2015 7,551,383 1,574,865 5,976,518 4,060,486 12,844,001 12,294,261 549,740 2,056,599 1,084,869 2016 8,989,571 1,985,814 7,003,757 4,469,696 14,470,888 13,639,708 831,180 2,466,809 1,244,309 2016/2015 % 19.0% 26.1% 17.2% 10.1% 12.7% 10.9% 51.2% 19.9% 14.7% 2016/2007 % 244.1% 357.4% 221.5% 458.7% 561.8% 534.1% 2250.0% 547.6% 201.4% 2007 Samsun 0.78% 0.39% 0.97% 1.18% 0.87% 0.89% 0.35% 0.40% 0.02% 2016 Pay % 0.62% 0.34% 0.81% 1.32% 0.81% 0.79% 1.43% 0.45% 1.51% Kaynak: Fintürk, (Bin TL) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 213

KİŞİ BAŞINA MEVDUAT VE KREDİ 2007-2016 döneminde Türkiye de kişi başına toplam mevduat %283.5 oranında artmış, kişi başına tasarruf mevduatı %240.5 oranında artmış, kişi başına tüketici kredileri %342.4 oranında artmış, kişi başına toplam nakdi krediler %530.3 oranında artmış, kişi başına nakdi krediler %535.6 oranında artmış, kişi başına takipteki alacaklar %404.4 oranında artmış, kişi başına gayri nakdi krediler %416.9 oranında artmış, kişi başına Kredi kartları ise %168.8 oranında artmıştır. 2007-2016 döneminde Samsun da kişi başına toplam mevduat %226.3 oranında artmış, kişi başına tasarruf mevduatı %204.9 oranında artmış, kişi başına tüketici kredileri %429.9 oranında artmış, kişi başına toplam nakdi krediler %527.6 oranında artmış, kişi başına nakdi krediler %501.3 oranında artmış, kişi başına takipteki alacaklar %2128.6 oranında artmış, kişi başına gayri nakdi krediler %514.1 oranında artmış, kişi başına Kredi Kartları %186.9 oranında artmıştır. Yıllar Bölge Mevduat (Kişi Başına) Kredi (Kişi Başına) Kredi Kartı Nüfus Toplam Diğer Tasarruf Tüketici Toplam Nakdi Nakdi Takipteki Gayri Nakdi 2007 4,747 1,570 3,177 958 3,561 3,417 144 1,338 384 70,586,256 2008 5,960 2,005 3,955 1,161 4,359 4,165 194 1,717 475 71,517,100 2009 6,627 2,304 4,323 1,285 4,918 4,619 299 1,818 504 72,561,312 2010 8,142 3,364 4,778 1,750 7,298 7,030 268 2,059 591 73,722,988 2011 8,935 3,509 5,426 2,254 9,253 9,003 251 2,710 743 74,724,269 2012 9,754 3,866 5,887 2,569 10,687 10,381 306 2,916 947 75,627,384 Türkiye 2013 11,621 4,787 6,834 3,237 13,901 13,519 382 3,972 1,093 76,667,864 2014 12,747 5,087 7,660 3,629 16,230 15,767 464 4,518 954 77,695,904 2015 15,810 6,366 9,444 3,888 19,185 18,588 597 5,253 999 78,741,053 2016 18,207 7,390 10,817 4,236 22,447 21,720 727 6,919 1,032 79,814,871 2016/2015 Değişim 15.2% 16.1% 14.5% 8.9% 17.0% 16.8% 21.7% 31.7% 3.3% 1.4% 2016/2007 Değişim 283.5% 370.7% 240.5% 342.4% 530.3% 535.6% 404.4% 416.9% 168.8% 13.1% 2007 2,126 353 1,773 651 1,779 1,750 29 310 5 1,228,959 2008 2,562 392 2,170 810 2,440 2,344 96 391 335 1,233,677 2009 2,861 517 2,344 957 2,743 2,539 204 380 367 1,250,076 2010 3,393 857 2,536 1,370 4,317 4,132 186 582 456 1,252,693 2011 3,695 831 2,864 1,838 5,586 5,424 163 756 576 1,251,729 2012 3,952 854 3,099 2,161 6,763 6,557 206 791 743 1,251,722 Samsun 2013 4,681 1,092 3,588 2,741 8,224 7,943 281 991 862 1,261,810 2014 5,248 1,151 4,097 3,087 9,105 8,802 303 1,496 752 1,269,989 2015 5,900 1,230 4,670 3,173 10,035 9,606 430 1,607 848 1,279,884 2016 6,937 1,532 5,404 3,449 11,166 10,525 641 1,904 960 1,295,927 2016/2015 Değişim 17.6% 24.5% 15.7% 8.7% 11.3% 9.6% 49.3% 18.5% 13.3% 1.3% 2016/2007 Değişim 226.3% 333.8% 204.9% 429.9% 527.6% 501.3% 2128.6% 514.1% 186.9% 5.0% Kaynak: Fintürk, (Bin TL) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 214

PROTESTOLU SENETLER İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 215

PROTESTO EDİLEN SENETLER Türkiye de toplam 12 Milyar 23 Milyon 548 Bin 869 TL tutarında 780 Bin 569 adet senedin protesto edildiği 2016 yılında Samsun ilinde toplam 169 Milyon 447 Bin 254 TL tutarında 14 Bin 657 adet senet protesto edilmiştir. Samsun un 2002 yılında %0.72 olan protestolu senet tutarı payı 2016 yılında %1.41 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %1.19 olan protestolu senet sayısı payı ise 2016 yılında %1.88 olarak gerçekleşmiştir. Samsun, Protestolu senet adedine göre 2002 yılında 16 ncı sırada iken 2016 yılında 11 inci sıraya, protestolu senet tutarına göre ise 2002 yılında 17 nci sırada iken 2016 yılında 12 nci sıraya yükselmiştir. Samsun un protestolu senet başına tutarı 2002 yılında 2 Bin 902 Türk Lirası iken 2016 yılında 11 Bin 561 Türk Lirasına yükselmiştir. Samsun un senet başına tutarının Türkiye ortalamasına oranı 2002 yılında %61.0 iken 2016 yılında %75.1 olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında bir önceki yıla göre protestolu senet adedi Türkiye de %8.6 oranında artarken Samsun da %0.5 oranında artmış, protestolu senet tutarı ise Türkiye de %22.9 oranında artarken Samsun da %2.2 oranında azalmıştır. 2002-2016 döneminde protestolu senet adedi Türkiye de %433 oranında artarken Samsun da %745 oranında artmış, protestolu senet tutarı ise Türkiye de %1626 oranında artarken Samsun da %3267 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre protestolu senet başına tutar Türkiye de %13.2 oranında artarken Samsun da %2.6 oranında azalmış, 2002-2016 döneminde protestolu senet başına tutar Türkiye de %224 oranında artarken Samsun da %298 oranında artmıştır. Yıllar TUTAR BAZINDA (TL) ADET BAZINDA SENET BAŞINA TUTAR (TL) Samsun Türkiye Pay(%) Sırası Samsun Türkiye Pay(%) Sıra Samsun Türkiye (%) 2000 2,550,499 496,143,861 0.51% 22 1,526 161,896 0.94% 19 1,671 3,065 54.5% 2001 6,014,345 950,775,832 0.63% 18 2,279 196,880 1.16% 17 2,639 4,829 54.6% 2002 5,032,233 696,703,591 0.72% 17 1,734 146,329 1.19% 16 2,902 4,761 61.0% 2003 6,870,170 797,209,565 0.86% 17 2,432 197,393 1.23% 16 2,825 4,039 69.9% 2004 13,415,593 1,542,150,313 0.87% 18 4,343 335,294 1.30% 16 3,089 4,599 67.2% 2005 27,593,944 2,644,834,798 1.04% 17 8,140 590,111 1.38% 15 3,390 4,482 75.6% 2006 44,573,164 3,857,801,153 1.16% 18 11,666 791,402 1.47% 14 3,821 4,875 78.4% 2007 67,610,965 5,489,346,211 1.23% 15 16,742 1,029,765 1.63% 13 4,038 5,331 75.8% 2008 96,640,311 6,519,974,805 1.48% 11 19,508 1,130,731 1.73% 12 4,954 5,766 85.9% 2009 105,312,823 7,530,881,141 1.40% 12 20,291 1,175,326 1.73% 12 5,190 6,407 81.0% 2010 74,400,855 5,584,255,888 1.33% 13 15,908 900,600 1.77% 11 4,677 6,201 75.4% 2011 56,611,399 4,540,100,072 1.25% 13 9,162 524,947 1.75% 10 6,179 8,649 71.4% 2012 98,351,001 6,530,643,832 1.51% 11 11,813 640,091 1.85% 11 8,326 10,203 81.6% 2013 104,220,007 7,107,473,308 1.47% 13 12,383 698,956 1.77% 13 8,416 10,169 82.8% 2014 99,689,568 7,902,453,046 1.26% 14 13,248 686,658 1.93% 11 7,525 11,509 65.4% 2015 173,199,583 9,780,166,156 1.77% 12 14,585 718,627 2.03% 10 11,875 13,610 87.3% 2016 169,447,254 12,023,548,869 1.41% 12 14,657 780,569 1.88% 11 11,561 15,404 75.1% 2016/2015 Değ. -2.2% 22.9% 0.5% 8.6% -2.6% 13.2% 2016/2002 Değ. 3267% 1626% 745% 433% 298% 224% Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 216

Samsun un protestolu senet sayısı payı yıllar itibariyle sürekli artış eğilimi göstermektedir. 2002 yılında protestolu senet payı %1.19 olan ilin payı 2016 yılında %1.88 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinde protesto edilen senet sayısı 2002 yılında Bin 734 adet iken 2016 yılında 14 Bin 657 adet olarak gerçekleşmiştir. Samsun un protestolu senet tutar payı da artış eğilimi göstermektedir. 2002 yılında protestolu senet tutar payı %0.72 olan ilin payı 2016 yılında %1.41 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinde 2002 yılında toplam 5 Milyon 32 Bin TL lik senet protesto edilirken 2016 yılında bu rakam 169 Milyon 447 Bin TL olarak gerçekleşmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 217

2002-2016 döneminde protestolu senet adedi Türkiye de %433 oranında artarken Samsun da %745 oranında artmış, protestolu senet tutarı ise Türkiye de %1626 oranında artarken Samsun da %3267 oranında artmıştır. Samsun, Protestolu senet adedine göre 2002 yılında 16 ncı sırada iken 2016 yılında 11 nci sıraya, protestolu senet tutarına göre ise 2002 yılında 17 nci sırada iken 2016 yılında 12 nci sıraya yükselmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 218

PROTESTO EDİLEN SENETLERİN İL BAZINDA ADET VE ORANLARI (2016) 2016 yılında Samsun ili, 14 Bin 657 adet protesto edilen senet ile 11 inci sırada yer almıştır. Adet bazında en fazla protestolu senet sırasıyla İstanbul, Ankara, İzmir, Konya, Antalya, Bursa, Gaziantep, Adana, Kayseri, Kocaeli ve Samsun illerinde, en az protestolu senet ise Tunceli, Siirt, Bayburt, Hakkari, Kilis, Şırnak, Bingöl, Gümüşhane, Iğdır, Bitlis illerinde gerçekleşmiştir. 2016 yılında protesto edilen senet başına düşen nüfus Samsun da 88 kişi iken Türkiye ortalaması 102 kişidir. Samsun ili, Protesto edilen senet başına düşen nüfus bakımından 15 inci sıradadır. SN İller Adet Pay (%) Nüfus/2016 Nüfus/Ad SN İller Adet Pay (%) Nüfus/2016 Nüfus/Adet 1 İstanbul 155,167 19.88% 14,804,116 95 43 Kütahya 3,981 0.51% 573,642 144 2 Ankara 79,419 10.17% 5,346,518 67 44 Aksaray 3,793 0.49% 396,673 105 3 İzmir 47,497 6.08% 4,223,545 89 45 Bolu 3,476 0.45% 299,896 86 4 Konya 44,113 5.65% 2,161,303 49 46 Elazığ 3,369 0.43% 578,789 172 5 Antalya 38,074 4.88% 2,328,555 61 47 Rize 3,332 0.43% 331,048 99 6 Bursa 32,554 4.17% 2,901,396 89 48 Nevşehir 3,133 0.40% 290,895 93 7 Gaziantep 17,738 2.27% 1,974,244 111 49 Kırklareli 3,089 0.40% 351,684 114 8 Adana 17,528 2.25% 2,201,670 126 50 Karaman 3,074 0.39% 245,610 80 9 Kayseri 16,637 2.13% 1,358,980 82 51 Yozgat 2,971 0.38% 421,041 142 10 Kocaeli 15,111 1.94% 1,830,772 121 52 Niğde 2,951 0.38% 351,468 119 11 Samsun 14,657 1.88% 1,295,927 88 53 Burdur 2,716 0.35% 261,401 96 12 Mersin 14,513 1.86% 1,773,852 122 54 Kastamonu 2,692 0.34% 376,945 140 13 Muğla 14,411 1.85% 923,773 64 55 Adıyaman 2,483 0.32% 610,484 246 14 Manisa 13,929 1.78% 1,396,945 100 56 Kırıkkale 2,436 0.31% 277,984 114 15 Balıkesir 13,660 1.75% 1,196,176 88 57 Kırşehir 2,363 0.30% 229,975 97 16 Aydın 10,914 1.40% 1,068,260 98 58 Mardin 2,358 0.30% 796,237 338 17 Denizli 10,432 1.34% 1,005,687 96 59 Artvin 2,333 0.30% 168,068 72 18 Hatay 9,837 1.26% 1,555,165 158 60 Yalova 2,084 0.27% 241,665 116 19 Sakarya 9,560 1.22% 976,948 102 61 Karabük 1,841 0.24% 242,347 132 20 Şanlıurfa 8,463 1.08% 1,940,627 229 62 Sinop 1,808 0.23% 205,478 114 21 Trabzon 8,225 1.05% 779,379 95 63 Batman 1,798 0.23% 576,899 321 22 Ordu 7,869 1.01% 750,588 95 64 Bilecik 1,740 0.22% 218,297 125 23 Kahramanmaraş 7,547 0.97% 1,112,634 147 65 Bartın 1,666 0.21% 192,389 115 24 Tekirdağ 7,231 0.93% 972,875 135 66 Muş 1,625 0.21% 406,501 250 25 Afyonkarahisar 6,792 0.87% 714,523 105 67 Ağrı 1,623 0.21% 542,255 334 26 Eskişehir 6,757 0.87% 844,842 125 68 Kars 1,449 0.19% 289,786 200 27 Diyarbakır 5,858 0.75% 1,673,119 286 69 Erzincan 1,445 0.19% 226,032 156 28 Çorum 5,356 0.69% 527,863 99 70 Çankırı 1,195 0.15% 183,880 154 29 Çanakkale 5,317 0.68% 519,793 98 71 Ardahan 1,135 0.15% 98,335 87 30 Erzurum 5,196 0.67% 762,021 147 72 Bitlis 1,091 0.14% 341,225 313 31 Malatya 5,050 0.65% 781,305 155 73 Iğdır 944 0.12% 192,785 204 32 Zonguldak 5,000 0.64% 597,524 120 74 Gümüşhane 925 0.12% 172,034 186 33 Isparta 4,977 0.64% 427,324 86 75 Bingöl 921 0.12% 269,560 293 34 Düzce 4,481 0.57% 370,371 83 76 Şırnak 703 0.09% 483,788 688 35 Van 4,443 0.57% 1,100,190 248 77 Kilis 697 0.09% 130,825 188 36 Uşak 4,256 0.55% 358,736 84 78 Hakkari 630 0.08% 267,813 425 37 Giresun 4,255 0.55% 444,467 104 79 Bayburt 523 0.07% 90,154 172 38 Tokat 4,237 0.54% 602,662 142 80 Siirt 390 0.05% 322,664 827 39 Sivas 4,190 0.54% 621,224 148 81 Tunceli 197 0.03% 82,193 417 40 Osmaniye 4,174 0.53% 522,175 125 Toplam 780,569 100.00% 79,814,871 102 41 Amasya 4,144 0.53% 326,351 79 Global Toplam (*) 236,409 42 Edirne 4,020 0.52% 401,701 100 Genel Toplam 1,016,978 Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi. (*) Senet bazı asgari bildirim limiti 2.000 TL olup, bunun altındaki tutarlar toplu olarak bildirilmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 219

PROTESTO EDİLEN SENETLERİN İL BAZINDA TUTAR VE ORANLARI (2016) 2016 yılında Samsun ili, 169 Milyon 447 Bin TL lik protesto edilen senet ile 12 nci sırada yer almıştır. Tutar bazında en fazla protestolu senet sırasıyla İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Gaziantep, Konya, Bursa, Adana, Kocaeli, Şanlıurfa, Kayseri ve Samsun illerinde, en az protestolu senet ise Tunceli, Siirt, Bayburt, Kilis, Hakkari, Gümüşhane, Bingöl, Erzincan, Sinop illerinde gerçekleşmiştir. 2016 yılında kişi başına düşen protesto edilen senet tutarı Samsun da 131 TL iken Türkiye ortalaması 151 TL dir. Samsun kişi başına düşen protesto edilen senet tutarına göre 19 uncu sıradadır. SN İller Tutar Pay(%) Nüfus/2016 Tutar/Nüfus SN İller Tutar Pay(%) Nüfus/2016 Tutar/Nüfus (Bin TL) (TL) (Bin TL) (TL) 1 İstanbul 3,296,488 27.42% 14,804,116 223 43 Edirne 35,594 0.30% 401,701 89 2 Ankara 1,649,481 13.72% 5,346,518 309 44 Amasya 34,439 0.29% 326,351 106 3 İzmir 774,580 6.44% 4,223,545 183 45 Bolu 33,034 0.27% 299,896 110 4 Antalya 562,657 4.68% 2,328,555 242 46 Sivas 32,949 0.27% 621,224 53 5 Gaziantep 489,329 4.07% 1,974,244 248 47 Niğde 32,756 0.27% 351,468 93 6 Konya 451,934 3.76% 2,161,303 209 48 Aksaray 32,365 0.27% 396,673 82 7 Bursa 413,847 3.44% 2,901,396 143 49 Adıyaman 32,011 0.27% 610,484 52 8 Adana 295,457 2.46% 2,201,670 134 50 Burdur 31,585 0.26% 261,401 121 9 Kocaeli 241,810 2.01% 1,830,772 132 51 Karaman 31,095 0.26% 245,610 127 10 Şanlıurfa 224,791 1.87% 1,940,627 116 52 Mardin 30,974 0.26% 796,237 39 11 Kayseri 204,707 1.70% 1,358,980 151 53 Elazığ 30,285 0.25% 578,789 52 12 Samsun 169,447 1.41% 1,295,927 131 54 Giresun 30,086 0.25% 444,467 68 13 Mersin 168,778 1.40% 1,773,852 95 55 Kastamonu 27,718 0.23% 376,945 74 14 Denizli 151,402 1.26% 1,005,687 151 56 Nevşehir 27,602 0.23% 290,895 95 15 Muğla 142,697 1.19% 923,773 154 57 Kırıkkale 26,602 0.22% 277,984 96 16 Manisa 135,025 1.12% 1,396,945 97 58 Kırşehir 26,105 0.22% 229,975 114 17 Aydın 120,216 1.00% 1,068,260 113 59 Yozgat 26,011 0.22% 421,041 62 18 Balıkesir 115,551 0.96% 1,196,176 97 60 Yalova 23,769 0.20% 241,665 98 19 Sakarya 110,857 0.92% 976,948 113 61 Rize 23,162 0.19% 331,048 70 20 Afyonkarahisar 104,363 0.87% 714,523 146 62 Muş 21,361 0.18% 406,501 53 21 Trabzon 102,585 0.85% 779,379 132 63 Ağrı 20,184 0.17% 542,255 37 22 Hatay 96,684 0.80% 1,555,165 62 64 Bilecik 18,742 0.16% 218,297 86 23 Kahramanmaraş 94,242 0.78% 1,112,634 85 65 Kars 16,837 0.14% 289,786 58 24 Diyarbakır 86,794 0.72% 1,673,119 52 66 Iğdır 15,880 0.13% 192,785 82 25 Tekirdağ 77,252 0.64% 972,875 79 67 Karabük 14,580 0.12% 242,347 60 26 Eskişehir 75,079 0.62% 844,842 89 68 Çankırı 14,456 0.12% 183,880 79 27 Ordu 72,864 0.61% 750,588 97 69 Şırnak 13,613 0.11% 483,788 28 28 Çorum 71,109 0.59% 527,863 135 70 Bitlis 12,438 0.10% 341,225 36 29 Erzurum 67,062 0.56% 762,021 88 71 Bartın 12,359 0.10% 192,389 64 30 Van 64,856 0.54% 1,100,190 59 72 Ardahan 12,168 0.10% 98,335 124 31 Çanakkale 64,699 0.54% 519,793 124 73 Sinop 10,878 0.09% 205,478 53 32 Osmaniye 64,692 0.54% 522,175 124 74 Erzincan 10,805 0.09% 226,032 48 33 Batman 56,279 0.47% 576,899 98 75 Bingöl 10,631 0.09% 269,560 39 34 Uşak 52,295 0.43% 358,736 146 76 Gümüşhane 10,186 0.08% 172,034 59 35 Zonguldak 51,447 0.43% 597,524 86 77 Hakkari 7,637 0.06% 267,813 29 36 Düzce 48,485 0.40% 370,371 131 78 Kilis 6,421 0.05% 130,825 49 37 Malatya 43,662 0.36% 781,305 56 79 Bayburt 5,263 0.04% 90,154 58 38 Artvin 43,039 0.36% 168,068 256 80 Siirt 4,987 0.04% 322,664 15 39 Isparta 42,527 0.35% 427,324 100 81 Tunceli 1,507 0.01% 82,193 18 40 Kırklareli 39,357 0.33% 351,684 112 Toplam 12,023,549 100.00% 79,814,871 151 41 Tokat 38,318 0.32% 602,662 64 Global Toplam (*) 264,584 42 Kütahya 37,728 0.31% 573,642 66 Genel Toplam 12,288,133 Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi. (*) Senet bazı asgari bildirim limiti 2.000 TL olup, bunun altındaki tutarlar toplu olarak bildirilmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 220

ÇEK İSTATİSTİKLERİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 221

KARŞILIKSIZ ÇEKLER Türkiye de, 2015 yılında toplam 27 Milyar 318 Milyon 415 Bin Türk Lirası tutarında 772 Bin 930 adet çeke karşılıksız işlemi yapılmışken, 2016 yılında toplam 27 Milyar 412 Milyon 231 Bin Türk Lirası tutarında 777 Bin 946 adet çeke karşılıksız işlemi yapılmıştır. Samsun ilinde, 2015 yılında toplam 267 Milyon 31 Bin Türk Lirası tutarında 11 Bin 999 adet çeke karşılıksız işlemi yapılmışken, 2016 yılında toplam 307 Milyon 251 Bin Türk Lirası tutarında 11 Bin 797 adet çeke karşılıksız işlemi yapılmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre karşılık işlemi yapılan çek adedi Samsun ilinde %1.68 oranında azalırken, Türkiye ortalaması %0.65 oranında artmış, karşılıksız işlemi yapılan çek tutarı ise Samsun ilinde %15.06 oranında artarken Türkiye ortalaması %0.34 oranında artmıştır. 2016 yılında karşılıksız işlemi yapılan çeklerin bankalara ibraz edilen toplam çeklere oranı, Adet bazında Samsun ilinde %4.18 iken Türkiye ortalaması %3.67 oranında, tutar bazında ise Samsun ilinde %4.74 iken Türkiye ortalaması %3.88 oranında gerçekleşmiştir. Samsun ilinin karşılıksız işlemi yapılan çek adet payı 2015 yılında %1.55 oranında iken 2016 yılında %1.52 oranında, tutar payı ise 2015 yılında %0.98 oranında iken 2016 yılında %1.12 oranında gerçekleşmiştir. Yıllar KARŞILIKSIZ İŞLEMİ YAPILAN ÇEK KARŞILIKSIZ İŞLEMİ YAPILAN ÇEKLERİN BANKALARA İBRAZ EDİLEN TOPLAM ÇEKLERE ORANI TÜRKİYE SAMSUN Samsun Pay (%) TÜRKİYE SAMSUN Adet Tutar (bin TL) Adet Tutar (bin TL) Adet Tutar (bin TL) Adet Tutar Adet Tutar 2015 772,930 27,318,415 11,999 267,031 1.55% 0.98% 3.52 4.26 4.04 4.43 2016 777,946 27,412,231 11,797 307,251 1.52% 1.12% 3.67 3.88 4.18 4.74 Değişim % 0.65% 0.34% -1.68% 15.06% Kaynak: Riskmerkezi Grafikler: Samsun TSO Grafikler: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 222

İLLER İTİBARİYLE KARŞILIKSIZ ÇEKLER (2016) 2016 yılında Türkiye de toplam 27 Milyar 412 Milyon 231 Bin Türk Lirası tutarında 777 Bin 946 adet Çek e karşılıksız işlemi yapılmıştır. Karşılıksız çek adedi en fazla İstanbul da en az Tunceli de gerçekleşmiştir. 2016 yılında 307 Milyon 251 Bin TL tutarında 11 Bin 797 adet çeke karşılıksız işlemi yapılan Samsun ili, karşılıksız işlemi yapılan çek adedine göre 12 nci sırada, karşılıksız işlemi yapılan çek tutarına göre de 16 ncı sırada yer almıştır. SN İller KARŞILIKSIZ İŞLEMİ YAPILAN ÇEK Çek Başına Karşılıksız/ Toplam Çek SN İller KARŞILIKSIZ İŞLEMİ YAPILAN ÇEK Çek Başına Karşılıksız/ Toplam Çek Adet Tutar Bin TL Adet Pay Tutar Pay Tutar TL Adet (%) Tutar (%) Adet Tutar Bin TL Adet Pay Tutar Pay Tutar TL Adet (%) Tutar (%) Toplam 777,946 27,412,231 100.00% 100.00% 35,237 3.67 3.88 1 İstanbul 212,747 9,673,582 27.35% 35.29% 45,470 3.37 3.19 42 Ağrı 3,372 75,438 0.43% 0.28% 22,372 4.26 5.50 2 Ankara 55,825 2,397,077 7.18% 8.74% 42,939 3.56 3.64 43 Tokat 3,270 72,768 0.42% 0.27% 22,253 3.47 4.98 3 Antalya 45,012 1,487,839 5.79% 5.43% 33,054 5.10 6.24 44 Uşak 3,165 83,281 0.41% 0.30% 26,313 4.57 4.69 4 İzmir 39,661 1,279,646 5.10% 4.67% 32,265 3.28 3.44 45 Bolu 2,995 61,629 0.38% 0.22% 20,577 3.51 4.09 5 Bursa 38,083 1,212,602 4.90% 4.42% 31,841 4.32 4.93 46 Çanakkale 2,965 71,052 0.38% 0.26% 23,964 2.43 3.47 6 Adana 24,875 811,683 3.20% 2.96% 32,630 4.92 5.48 47 Adıyaman 2,887 89,459 0.37% 0.33% 30,987 3.75 5.65 7 Kocaeli 20,315 814,049 2.61% 2.97% 40,071 3.70 4.70 48 Rize 2,754 55,706 0.35% 0.20% 20,227 2.74 3.45 8 Gaziantep 19,097 753,227 2.45% 2.75% 39,442 4.74 4.58 49 Edirne 2,719 63,538 0.35% 0.23% 23,368 3.01 1.82 9 Konya 15,609 477,708 2.01% 1.74% 30,605 2.87 3.17 50 Yozgat 2,713 44,175 0.35% 0.16% 16,283 3.80 4.26 10 Mersin 15,469 520,883 1.99% 1.90% 33,673 3.37 4.05 51 Bitlis 2,675 52,454 0.34% 0.19% 19,609 5.00 5.77 11 Diyarbakır 12,284 438,384 1.58% 1.60% 35,687 5.40 5.40 52 Kırklareli 2,627 82,472 0.34% 0.30% 31,394 3.31 6.45 12 Samsun 11,797 307,251 1.52% 1.12% 26,045 4.18 4.74 53 Niğde 2,573 69,204 0.33% 0.25% 26,896 4.04 5.61 13 Kayseri 11,263 357,010 1.45% 1.30% 31,698 3.49 3.95 54 Yalova 2,555 58,900 0.33% 0.21% 23,053 3.72 4.07 14 Şanlıurfa 10,926 435,148 1.40% 1.59% 39,827 4.67 7.04 55 Giresun 2,365 38,038 0.30% 0.14% 16,084 2.65 2.69 15 Denizli 9,505 326,428 1.22% 1.19% 34,343 3.26 4.00 56 Bilecik 2,229 68,808 0.29% 0.25% 30,870 5.34 8.97 16 Hatay 9,463 267,250 1.22% 0.97% 28,242 3.38 3.86 57 Kırıkkale 2,226 56,111 0.29% 0.20% 25,207 6.09 7.69 17 Sakarya 9,428 258,265 1.21% 0.94% 27,393 3.62 4.64 58 Nevşehir 2,117 62,889 0.27% 0.23% 29,706 3.21 4.63 18 Eskişehir 9,408 348,586 1.21% 1.27% 37,052 4.55 6.88 59 Hakkari 2,038 34,055 0.26% 0.12% 16,710 8.91 7.81 19 Manisa 8,846 216,571 1.14% 0.79% 24,482 3.59 4.22 60 Muş 2,033 59,479 0.26% 0.22% 29,257 3.43 5.17 20 Balıkesir 8,722 248,843 1.12% 0.91% 28,530 3.43 4.78 61 Isparta 1,977 57,542 0.25% 0.21% 29,106 2.52 3.79 21 Muğla 8,454 230,020 1.09% 0.84% 27,208 3.00 4.40 62 Burdur 1,935 54,946 0.25% 0.20% 28,396 3.60 4.76 22 Aydın 8,271 231,583 1.06% 0.84% 27,999 3.47 4.63 63 Iğdır 1,902 47,163 0.24% 0.17% 24,796 5.41 7.71 23 Tekirdağ 7,854 237,614 1.01% 0.87% 30,254 3.12 4.22 64 Karabük 1,821 48,256 0.23% 0.18% 26,500 3.27 2.54 24 Trabzon 7,102 175,522 0.91% 0.64% 24,714 2.55 3.00 65 Bingöl 1,819 54,115 0.23% 0.20% 29,750 4.72 6.78 25 Elazığ 6,760 187,032 0.87% 0.68% 27,668 5.25 6.61 66 Aksaray 1,776 51,005 0.23% 0.19% 28,719 2.25 3.21 26 Kahramanmaraş 6,462 166,709 0.83% 0.61% 25,798 3.91 4.43 67 Karaman 1,717 39,123 0.22% 0.14% 22,786 3.74 3.56 27 Van 6,078 174,389 0.78% 0.64% 28,692 4.15 5.72 68 Kırşehir 1,601 38,483 0.21% 0.14% 24,037 4.67 6.06 28 Mardin 6,044 196,952 0.78% 0.72% 32,586 6.39 7.62 69 Erzincan 1,503 37,946 0.19% 0.14% 25,247 3.67 5.41 29 Zonguldak 5,302 99,857 0.68% 0.36% 18,834 3.91 4.10 70 Siirt 1,473 29,297 0.19% 0.11% 19,889 3.69 4.03 30 Malatya 4,902 139,077 0.63% 0.51% 28,371 3.41 4.12 71 Kars 1,419 38,074 0.18% 0.14% 26,831 3.36 5.91 31 Sivas 4,899 139,784 0.63% 0.51% 28,533 3.61 4.94 72 Bartın 1,385 27,213 0.18% 0.10% 19,648 3.24 4.70 32 Afyonkarahisar 4,502 118,915 0.58% 0.43% 26,414 3.28 3.89 73 Kastamonu 1,288 31,428 0.17% 0.11% 24,401 1.63 2.60 33 Düzce 4,433 112,631 0.57% 0.41% 25,407 4.45 6.24 74 Artvin 950 15,413 0.12% 0.06% 16,224 2.43 3.39 34 Osmaniye 4,422 105,244 0.57% 0.38% 23,800 5.07 6.07 75 Kilis 808 15,773 0.10% 0.06% 19,521 4.86 6.38 35 Çorum 4,275 78,187 0.55% 0.29% 18,289 3.88 1.33 76 Çankırı 721 17,246 0.09% 0.06% 23,919 2.13 2.68 36 Erzurum 4,183 96,341 0.54% 0.35% 23,032 2.82 2.92 77 Sinop 686 12,937 0.09% 0.05% 18,859 1.70 2.60 37 Batman 4,170 136,787 0.54% 0.50% 32,803 4.30 5.40 78 Gümüşhane 670 13,940 0.09% 0.05% 20,806 2.43 3.67 38 Amasya 3,864 78,734 0.50% 0.29% 20,376 5.36 6.60 79 Ardahan 646 16,736 0.08% 0.06% 25,908 4.22 8.25 39 Kütahya 3,525 73,136 0.45% 0.27% 20,748 3.97 4.89 80 Bayburt 514 7,652 0.07% 0.03% 14,888 3.86 4.12 40 Şırnak 3,458 66,901 0.44% 0.24% 19,347 8.06 7.10 81 Tunceli 306 6,459 0.04% 0.02% 21,109 2.58 3.04 41 Ordu 3,431 74,544 0.44% 0.27% 21,727 2.54 3.44 Diğer(2) 25 36 0.00% 0.00% 1,440 67.57 25.33 Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi. Sıralama karşılıksız işlemi yapılan çek adedine göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 223

KİŞİ BAŞINA KARŞILIKSIZ ÇEKLER (2016) 2016 yılında kişi başına düşen karşılıksız çek tutarı Türkiye de 343 Türk Lirası iken Samsun ilinde bu rakam 237 Türk Lirası olarak gerçekleşmiştir. Samsun ili kişi başına düşen karşılıksız çek tutarına göre 25 inci sıradadır. 2016 yılında karşılıksız çek adedi başına düşen nüfus Türkiye de 103 kişi iken Samsun ilinde bu rakam 110 kişi olarak gerçekleşmiştir. Samsun ili karşılıksız çek adedi başına düşen nüfus sayısına göre 21 inci sıradadır. SN İller Adet Tutar (Bin TL) Nüfus2016 Kişi Başına Tutar(TL) Adet Başına Nüfus Türkiye 777,946 27,412,231 79,814,871 343 103 SN İller Adet Tutar (Bin TL) Nüfus2016 Kişi Başına Tutar(TL) Adet Başına Nüfus 1 İstanbul 212,747 9,673,582 14,804,116 653 70 42 Malatya 4,902 139,077 781,305 178 159 2 Antalya 45,012 1,487,839 2,328,555 639 52 43 Hatay 9,463 267,250 1,555,165 172 164 3 Ankara 55,825 2,397,077 5,346,518 448 96 44 Ardahan 646 16,736 98,335 170 152 4 Kocaeli 20,315 814,049 1,830,772 445 90 45 Rize 2,754 55,706 331,048 168 120 5 Bursa 38,083 1,212,602 2,901,396 418 76 46 Erzincan 1,503 37,946 226,032 168 150 6 Eskişehir 9,408 348,586 844,842 413 90 47 Kırşehir 1,601 38,483 229,975 167 144 7 Gaziantep 19,097 753,227 1,974,244 382 103 48 Zonguldak 5,302 99,857 597,524 167 113 8 Adana 24,875 811,683 2,201,670 369 89 49 Afyonkarahisar 4,502 118,915 714,523 166 159 9 Denizli 9,505 326,428 1,005,687 325 106 50 Karaman 1,717 39,123 245,610 159 143 10 Elazığ 6,760 187,032 578,789 323 86 51 Van 6,078 174,389 1,100,190 159 181 11 Bilecik 2,229 68,808 218,297 315 98 52 Edirne 2,719 63,538 401,701 158 148 12 Düzce 4,433 112,631 370,371 304 84 53 Manisa 8,846 216,571 1,396,945 155 158 13 İzmir 39,661 1,279,646 4,223,545 303 106 54 Bitlis 2,675 52,454 341,225 154 128 14 Mersin 15,469 520,883 1,773,852 294 115 55 Kahramanmaraş 6,462 166,709 1,112,634 150 172 15 Sakarya 9,428 258,265 976,948 264 104 56 Çorum 4,275 78,187 527,863 148 123 16 Kayseri 11,263 357,010 1,358,980 263 121 57 Adıyaman 2,887 89,459 610,484 147 211 17 Diyarbakır 12,284 438,384 1,673,119 262 136 58 Muş 2,033 59,479 406,501 146 200 18 Muğla 8,454 230,020 923,773 249 109 59 Bartın 1,385 27,213 192,389 141 139 19 Mardin 6,044 196,952 796,237 247 132 60 Ağrı 3,372 75,438 542,255 139 161 20 Iğdır 1,902 47,163 192,785 245 101 61 Şırnak 3,458 66,901 483,788 138 140 21 Tekirdağ 7,854 237,614 972,875 244 124 62 Çanakkale 2,965 71,052 519,793 137 175 22 Yalova 2,555 58,900 241,665 244 95 63 Isparta 1,977 57,542 427,324 135 216 23 Amasya 3,864 78,734 326,351 241 84 64 Kars 1,419 38,074 289,786 131 204 24 Batman 4,170 136,787 576,899 237 138 65 Aksaray 1,776 51,005 396,673 129 223 25 Samsun 11,797 307,251 1,295,927 237 110 66 Kütahya 3,525 73,136 573,642 127 163 26 Kırklareli 2,627 82,472 351,684 235 134 67 Hakkari 2,038 34,055 267,813 127 131 27 Uşak 3,165 83,281 358,736 232 113 68 Erzurum 4,183 96,341 762,021 126 182 28 Trabzon 7,102 175,522 779,379 225 110 69 Tokat 3,270 72,768 602,662 121 184 29 Sivas 4,899 139,784 621,224 225 127 70 Kilis 808 15,773 130,825 121 162 30 Şanlıurfa 10,926 435,148 1,940,627 224 178 71 Yozgat 2,713 44,175 421,041 105 155 31 Konya 15,609 477,708 2,161,303 221 138 72 Ordu 3,431 74,544 750,588 99 219 32 Aydın 8,271 231,583 1,068,260 217 129 73 Çankırı 721 17,246 183,880 94 255 33 Nevşehir 2,117 62,889 290,895 216 137 74 Artvin 950 15,413 168,068 92 177 34 Burdur 1,935 54,946 261,401 210 135 75 Siirt 1,473 29,297 322,664 91 219 35 Balıkesir 8,722 248,843 1,196,176 208 137 76 Giresun 2,365 38,038 444,467 86 188 36 Bolu 2,995 61,629 299,896 206 100 77 Bayburt 514 7,652 90,154 85 175 37 Kırıkkale 2,226 56,111 277,984 202 125 78 Kastamonu 1,288 31,428 376,945 83 293 38 Osmaniye 4,422 105,244 522,175 202 118 79 Gümüşhane 670 13,940 172,034 81 257 39 Bingöl 1,819 54,115 269,560 201 148 80 Tunceli 306 6,459 82,193 79 269 40 Karabük 1,821 48,256 242,347 199 133 81 Sinop 686 12,937 205,478 63 300 41 Niğde 2,573 69,204 351,468 197 137 Diğer (2) 25 36 Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi. Sıralama kişi başına düşen karşılıksız çek tutarına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 224

İBRAZINDA ÖDENEN ÇEKLER Türkiye de, 2015 yılında toplam 640 Milyar 605 Milyon 220 Bin Türk Lirası tutarında 21 Milyon 943 Bin 468 adet çek ibrazında ödenmişken, 2016 yılında toplam 678 Milyar 829 Milyon 859 Bin Türk Lirası tutarında 20 Milyon 398 Bin 93 adet çek ibrazında ödenmiştir. Samsun ilinde, 2015 yılında toplam 6 Milyar 29 Milyon 867 Bin Türk Lirası tutarında 297 Bin 199 adet çek ibrazında ödenmişken, 2016 yılında toplam 6 Milyar 170 Milyon 487 Bin Türk Lirası tutarında 270 Bin 373 adet çek ibrazında ödenmiştir. 2016 yılında bir önceki yıla göre ibrazında ödenen çek adedi Samsun ilinde %9.03 oranında azalırken, Türkiye ortalaması %7.04 oranında azalmış, ibrazında ödenen çek tutarı ise Samsun ilinde %2.33 oranında artarken Türkiye ortalaması %5.97 oranında artmıştır. Samsun ilinde 2015 yılında ibrazında ödenen çek adet payı %1.35 iken 2016 yılında %1.33 olarak gerçekleşmiş, ibrazında ödenen çek tutar payı ise 2015 yılında %0.94 iken 2016 yılında %0.91 olarak gerçekleşmiştir. Yıllar TÜRKİYE SAMSUN Samsun Pay %) Toplam Ödenen Çek Adedi Toplam Ödenen Çek Tutarı (Bin TL) Çek Başına Tutar (TL) Toplam Ödenen Çek Adedi Toplam Ödenen Çek Tutarı (Bin TL) Çek Başına Tutar (TL) Toplam Ödenen Çek Adedi Toplam Ödenen Çek Tutarı (Bin TL) Çek Başına Tutar (TL) 2015 21,943,468 640,605,220 29,193 297,199 6,029,867 20,289 1.35% 0.94% 69.50% 2016 20,398,093 678,829,859 33,279 270,373 6,170,487 22,822 1.33% 0.91% 68.58% Değişim -7.04% 5.97% 14.00% -9.03% 2.33% 12.49% Kaynak: Riskmerkezi Grafikler: Samsun TSO Grafikler: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 225

İLLER İTİBARİYLE İBRAZINDA ÖDENEN ÇEKLER (2016) 2016 yılında Türkiye de toplam 678 Milyar 829 Milyon 859 Bin Türk Lirası tutarında 20 Milyon 398 Bin 93 adet Çek ibrazında ödenmiştir. İbrazında ödenen çek tutarı en fazla İstanbul ilinde en az da Bayburt ilinde gerçekleşmiştir. 2016 yılında 6 Milyar 170 Milyon 487 Bin TL tutarında 270 Bin 373 adet çekin ibrazında ödendiği Samsun ili, ibrazında ödenen çek adedine göre 16 ncı sırada, ibrazında ödenen çek tutarına göre de 15 inci sırada yer almıştır. Sn İller Adet Tutar(Bin TL) Çek Başına Tutar(TL) Sn İller Adet Tutar(Bin TL) Çek Başına Tutar(TL) Türkiye 20,398,093 678,829,859 33,279 1 İstanbul 6,100,549 293,530,770 48,115 42 Osmaniye 82,858 1,627,786 19,645 2 Ankara 1,514,291 63,376,811 41,852 43 Rize 97,669 1,557,457 15,946 3 İzmir 1,169,521 35,924,399 30,717 44 Aksaray 77,215 1,537,808 19,916 4 Bursa 843,420 23,362,012 27,699 45 Adıyaman 74,056 1,494,668 20,183 5 Antalya 837,901 22,355,702 26,681 46 Isparta 76,615 1,460,808 19,067 6 Kocaeli (İzmit) 528,784 16,501,792 31,207 47 Bolu 82,380 1,446,298 17,556 7 Gaziantep 383,990 15,681,596 40,839 48 Kütahya 85,273 1,421,207 16,667 8 Konya 528,535 14,577,183 27,580 49 Tokat 90,932 1,388,230 15,267 9 Adana 480,293 13,994,865 29,138 50 Yalova 66,048 1,388,230 21,018 10 İçel (Mersin) 443,385 12,342,966 27,838 51 Giresun 86,975 1,376,363 15,825 11 Kayseri 311,638 8,672,279 27,828 52 Ağrı 75,704 1,296,819 17,130 12 Denizli 281,784 7,829,976 27,787 53 Nevşehir 63,768 1,295,822 20,321 13 Diyarbakır 215,373 7,682,449 35,670 54 Kırklareli 76,812 1,197,112 15,585 14 Hatay (Antakya) 270,861 6,647,514 24,542 55 Kastamonu 77,609 1,176,807 15,163 15 Samsun 270,373 6,170,487 22,822 56 Niğde 61,066 1,164,258 19,066 Samsun Pay % 1.33% 0.91% 57 Amasya 68,286 1,113,969 16,313 16 Çorum 105,914 5,821,115 54,961 58 Burdur 51,774 1,098,755 21,222 17 Şanlıurfa 223,222 5,745,785 25,740 59 Muş 57,257 1,092,007 19,072 18 Trabzon 271,747 5,676,938 20,891 60 Karaman 44,178 1,058,616 23,963 19 Tekirdağ 244,028 5,396,268 22,113 61 Yozgat 68,660 991,985 14,448 20 Sakarya (Adapazarı) 250,864 5,306,008 21,151 62 Şırnak 39,440 875,422 22,196 21 Muğla 273,037 5,003,610 18,326 63 Bitlis 50,815 857,295 16,871 22 Balıkesir 245,422 4,957,018 20,198 64 Bingöl 36,682 744,238 20,289 23 Manisa 237,570 4,913,140 20,681 65 Bilecik 39,506 698,692 17,686 24 Aydın 229,871 4,772,277 20,761 66 Siirt 38,403 697,744 18,169 25 Eskişehir 197,539 4,715,497 23,871 67 Kırıkkale 34,319 673,845 19,635 26 Kahramanmaraş 158,864 3,595,245 22,631 68 Erzincan 39,427 663,836 16,837 27 Edirne 87,520 3,426,926 39,156 69 Çankırı 33,171 625,954 18,871 28 Malatya 138,829 3,239,184 23,332 70 Kars 40,842 605,748 14,831 29 Erzurum 143,893 3,208,000 22,294 71 Kırşehir 32,711 596,295 18,229 30 Afyonkarahisar 132,640 2,941,442 22,176 72 Iğdır 33,278 564,390 16,960 31 Van 140,512 2,875,189 20,462 73 Bartın 41,315 551,827 13,357 32 Sivas 130,829 2,688,734 20,552 74 Sinop 39,693 483,954 12,192 33 Elazığ 121,983 2,643,616 21,672 75 Artvin 38,138 439,902 11,534 34 Batman 92,821 2,397,225 25,826 76 Hakkari 20,845 402,238 19,297 35 Mardin 88,564 2,387,712 26,960 77 Gümüşhane 26,889 366,126 13,616 36 Zonguldak 130,402 2,336,483 17,918 78 Kilis 15,830 231,360 14,615 37 Ordu 131,623 2,093,919 15,908 79 Tunceli 11,565 205,887 17,803 38 Çanakkale 119,034 1,974,014 16,584 80 Ardahan 14,675 186,014 12,676 39 Karabük 53,824 1,848,082 34,336 81 Bayburt 12,807 177,954 13,895 40 Düzce 95,288 1,691,213 17,748 Diğer (2) 12 106 8,843 41 Uşak 66,057 1,690,590 25,593 Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi. Sıralama ibrazında ödenen çek tutarına göre yapılmıştır. Grafikler: Samsun TSO İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 226

VERGİ İSTATİSTİKLERİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 227

VERGİ TAHAKKUK VE TAHSİLATI 2016 yılında Samsun ilinde, 3 Milyar 774 Milyon TL Brüt Tahakkuk, 2 Milyar 921 Milyon TL Brüt Tahsilat gerçekleşmiştir. 2006-2016 döneminde Samsun un vergi tahsilat nispetinin Türkiye ortalamasının altında kaldığı görülmektedir. 2016 yılında tahsilat nispeti Türkiye ortalaması %81.20 iken Samsun da bu oran %77.42 olarak gerçekleşmiştir. 2006-2016 döneminde brüt tahakkuk Türkiye de %297.2 oranında artarken Samsun da %324.5 oranında artmış, brüt tahsilat Türkiye de %249.9 oranında artarken Samsun da %285.6 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre brüt tahakkuk Türkiye de %18.7 oranında artarken Samsun da %15.4 oranında artmış, brüt tahsilat Türkiye de %13.8 artarken Samsun da %9.3 oranında artmıştır. Samsun; tahsilat nispeti sıralamasına göre 2006 yılında 37 nci iken 2016 yılında 15 inci, tahsilat artışı sıralamasında 2006 yılında 30 uncu iken 2016 yılında 68 inci, toplam tahsilat içindeki pay sıralamasında 2006 yılında 18 inci iken 2016 yılında 15 inci, tahakkuk artışı sıralamasında 2006 yılında 32 nci iken 2016 yılında 73 üncü, toplam tahakkuk içindeki pay sıralamasında 2006 yılında 19 uncu iken 2016 yılında 16 ncı sıradadır. YILLAR İTİBARİYLE TÜRKİYE VE SAMSUN BRÜT TAHAKKUK VE TAHSİLAT MİKTARLARI Yıl Bölge Brüt Tahakkuk Brüt Tahsilat Tahsilat Nispeti (2) (%) Sıra Tahsilat Artışı (2) (%) Sıra Samsun'un Toplam Tahsilat İçindeki (2) Payı (%) Sıra Tahakkuk Artışı (2)(%) Sıra Samsun'un Toplam Tahakkuk İçindeki (2) Payı (%) 2006 164,101,909,365 151,271,701,112 92.18 14.64 15.35 2007 187,768,857,637 171,098,465,664 91.12 13.11 14.42 2008 211,887,600,784 189,980,827,159 89.66 11.04 12.84 2009 224,504,297,009 196,313,307,490 87.44 3.33 5.95 2010 273,451,331,653 235,686,589,944 86.19 20.06 21.80 2011 Türkiye 332,423,277,875 284,446,206,334 85.57 20.67 21.56 2012 366,934,082,792 317,188,767,789 86.44 11.49 10.36 2013 423,397,273,798 367,473,549,763 86.79 15.84 100.00 15.38 100.00 2014 471,334,225,545 401,605,955,286 85.21 9.28 100.00 11.31 100.00 2015 548,919,515,343 464,886,789,637 84.69 15.73 100.00 16.44 100.00 2016 651,822,042,298 529,263,765,141 81.20 13.76 100.00 18.67 100.00 2016/2015 Değişim 18.7% 13.8% 2016/2006 Değişim 297.2% 249.9% 2006 889,012,345 757,731,843 85.23 (37) 18.43 (30) 0.50 (18) 20.33 (32) 0.54 (19) 2007 1,078,743,720 915,809,622 84.90 (36) 20.86 (13) 0.54 (16) 21.34 (15) 0.57 (18) 2008 1,312,137,616 1,099,171,465 83.77 (29) 20.02 (11) 0.58 (14) 21.64 (12) 0.62 (16) 2009 1,301,655,828 1,042,238,625 80.07 (38) -5.18 (75) 0.53 (18) -0.80 (75) 0.58 (16) 2010 1,558,688,357 1,256,106,721 80.59 (30) 20.52 (31) 0.53 (15) 19.75 (40) 0.57 (17) 2011 Samsun 1,988,044,939 1,638,973,510 82.44 (20) 30.48 (15) 0.58 (15) 27.61 (21) 0.60 (15) 2012 2,204,009,921 1,839,319,666 83.45 (19) 12.22 (24) 0.58 (15) 10.87 (32) 0.60 (15) 2013 2,463,260,039 2,052,230,872 83.31 (21) 11.58 (54) 0.56 (14) 11.76 (59) 0.58 (15) 2014 2,811,617,845 2,313,979,004 82.30 (20) 12.75 (41) 0.58 (14) 14.20 (45) 0.60 (15) 2015 3,269,450,043 2,673,477,858 81.77 (17) 15.54 (29) 0.58 (15) 16.28 (36) 0.60 (16) 2016 3,774,124,486 2,921,764,845 77.42 (15) 9.29 (68) 0.55 (15) 15.44 (73) 0.58 (16) 2016/2015 Değişim 15.4% 9.3% 2016/2006 Değişim 324.5% 285.6% Kaynak: www.gelirler.gov.tr Sıra İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 228

İLLER İTİBARİYLE GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİ (2016 ARALIK SONU) (1)(3)(TL) SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI 2016 yılında Samsun, 3 Milyar 774 Milyon TL Brüt Tahakkuk miktarı ile 16 ncı sırada, 2 Milyar 921 Milyon TL Brüt Tahsilat miktarı ile 15 inci sırada, %77.42 tahsilat oranı ile 15 inci sırada yer almaktadır. Tahakkuk Tahsilat Tahsilat 2 Tahsilat 2 Tahakkuk 2 Tahakkuk Tahsilat Tahsilat 2 Tahsilat 2 Tahakkuk 2 No İller Milyar TL Milyar TL Nisbeti SN Pay(%) SN Pay(%) SN No İller Milyar TL Milyar TL Nisbeti SN Pay(%) SN Pay(%) SN Türkiye 651.82 529.26 81.20 100.00 100.00 1 İstanbul 280.80 234.75 83.60 6 44.35 1 43.08 1 41 Batman 1.07 0.66 61.53 74 0.12 44 0.16 42 2 Ankara 77.16 61.42 79.60 13 11.60 2 11.84 2 42 Kırklareli 1.02 0.64 62.35 72 0.12 46 0.16 43 3 İzmir 65.30 55.70 85.30 4 10.52 4 10.02 3 43 Çorum 1.00 0.73 72.71 36 0.14 41 0.15 44 4 Kocaeli 65.28 60.21 92.23 2 11.38 3 10.01 4 44 Isparta 0.97 0.75 77.41 16 0.14 39 0.15 45 5 Bursa 18.84 14.47 76.81 21 2.73 5 2.89 5 45 Osmaniye 0.97 0.64 65.88 62 0.12 45 0.15 46 6 Mersin 10.35 8.59 83.00 7 1.62 6 1.59 6 46 Bolu 0.95 0.68 71.82 38 0.13 42 0.15 47 7 Antalya 10.03 6.70 66.75 59 1.27 7 1.54 7 47 Yalova 0.94 0.62 65.80 63 0.12 48 0.14 48 8 Adana 7.86 5.08 64.67 67 0.96 9 1.21 8 48 Uşak 0.94 0.62 65.90 60 0.12 47 0.14 49 9 Gaziantep 6.65 4.38 65.89 61 0.83 12 1.02 9 49 Tokat 0.87 0.60 68.72 54 0.11 50 0.13 50 10 Konya 6.57 4.57 69.58 49 0.86 11 1.01 10 50 Karabük 0.78 0.55 70.83 44 0.10 51 0.12 51 11 Hatay 6.47 5.25 81.11 11 0.99 8 0.99 11 51 Kastamonu 0.77 0.55 71.17 42 0.10 52 0.12 52 12 Tekirdağ 6.17 5.06 82.01 9 0.96 10 0.95 12 52 Adıyaman 0.76 0.52 69.03 51 0.10 54 0.12 53 13 Kayseri 4.91 3.58 73.00 34 0.68 13 0.75 13 53 Giresun 0.71 0.52 73.40 33 0.10 53 0.11 54 14 Manisa 4.14 2.97 71.82 39 0.56 14 0.63 14 54 Amasya 0.71 0.44 62.23 73 0.08 56 0.11 55 15 Denizli 4.00 2.91 72.76 35 0.55 16 0.61 15 55 Burdur 0.66 0.46 70.62 45 0.09 55 0.10 56 16 Samsun 3.77 2.92 77.42 15 0.55 15 0.58 16 56 Yozgat 0.64 0.41 64.94 66 0.08 58 0.10 57 17 Balıkesir 3.40 2.59 76.17 23 0.49 17 0.52 17 57 Niğde 0.60 0.39 65.30 65 0.07 60 0.09 58 18 Sakarya 3.39 2.16 63.62 70 0.41 20 0.52 18 58 Nevşehir 0.58 0.40 68.87 52 0.08 59 0.09 59 19 Muğla 3.37 2.27 67.44 57 0.43 19 0.52 19 59 Ağrı 0.54 0.42 77.28 18 0.08 57 0.08 60 20 Eskişehir 3.29 2.43 73.87 29 0.46 18 0.50 20 60 Bilecik 0.54 0.33 62.46 71 0.06 62 0.08 61 21 Diyarbakır 3.17 1.85 58.34 75 0.35 24 0.49 21 61 Kırıkkale 0.52 0.29 56.87 76 0.06 65 0.08 62 22 Aydın 2.86 1.88 65.56 64 0.35 23 0.44 22 62 Şırnak 0.50 0.29 56.85 77 0.05 67 0.08 63 23 Zonguldak 2.67 2.03 76.24 22 0.38 22 0.41 23 63 Karaman 0.49 0.35 71.24 41 0.07 61 0.07 64 24 Trabzon 2.64 2.04 77.40 17 0.39 21 0.40 24 64 Kırşehir 0.46 0.33 71.35 40 0.06 63 0.07 65 25 Şanlıurfa 2.56 1.63 63.84 68 0.31 27 0.39 25 65 Artvin 0.41 0.30 73.96 28 0.06 64 0.06 66 26 K.Maraş 2.06 1.67 81.09 12 0.32 26 0.32 26 66 Erzincan 0.39 0.29 73.86 30 0.05 66 0.06 67 27 Van 2.03 0.74 36.18 82 0.14 40 0.31 27 67 Bartın 0.39 0.27 69.13 50 0.05 68 0.06 68 Merkez(*) 1.80 1.80 100.00 1 0.34 25 0.28 28 68 Bitlis 0.39 0.27 68.72 53 0.05 69 0.06 69 28 Sivas 1.63 0.93 56.65 78 0.17 33 0.25 29 69 Siirt 0.38 0.26 68.41 56 0.05 70 0.06 70 29 Çanakkale 1.56 1.17 75.07 25 0.22 28 0.24 30 70 Hakkari 0.37 0.17 44.40 81 0.03 77 0.06 71 30 Malatya 1.55 1.12 72.22 37 0.21 29 0.24 31 71 Muş 0.34 0.26 74.45 27 0.05 72 0.05 72 31 Erzurum 1.45 1.06 73.42 32 0.20 30 0.22 32 72 Kars 0.34 0.26 75.70 24 0.05 71 0.05 73 32 Afyonk. 1.42 1.00 70.10 46 0.19 32 0.22 33 73 Sinop 0.33 0.23 71.15 43 0.04 73 0.05 74 33 Mardin 1.34 0.61 45.21 80 0.11 49 0.21 34 74 Bingöl 0.31 0.23 73.49 31 0.04 74 0.05 75 34 Ordu 1.27 0.89 70.01 47 0.17 36 0.19 35 75 Çankırı 0.30 0.23 77.26 19 0.04 75 0.05 76 35 Edirne 1.25 1.02 82.03 8 0.19 31 0.19 36 76 Iğdır 0.25 0.17 67.04 58 0.03 76 0.04 77 36 Kütahya 1.24 0.86 69.68 48 0.16 37 0.19 37 77 Kilis 0.19 0.12 63.82 69 0.02 79 0.03 78 37 Düzce 1.23 0.67 54.26 79 0.13 43 0.19 38 78 Gümüşhane 0.17 0.13 77.06 20 0.02 78 0.03 79 38 Elazığ 1.21 0.90 74.70 26 0.17 35 0.18 39 79 Tunceli 0.12 0.11 89.33 3 0.02 80 0.02 80 39 Aksaray 1.19 0.82 68.51 55 0.15 38 0.18 40 80 Ardahan 0.11 0.09 81.25 10 0.02 81 0.02 81 40 Rize 1.09 0.93 85.04 5 0.17 34 0.17 41 81 Bayburt 0.10 0.08 77.99 14 0.01 82 0.02 82 Kaynak:Muhasebat Genel Müdürlüğü, Sıralama brüt tahakkuk miktarına göre yapılmıştır. Not: 1) Rakamlar Brüt Olup, Mahalli İdare ve Fon Payları Ayrılmamış Tutarlardır. (Red ve iadeler dahil) 2) Parantez İçindeki Rakamlar O İl'in Merkez ve 81 İl İçerisindeki İlgili Sütundaki Başarı Sırasını Göstermektedir. 3) 2016 Yılı Vergi Gelirleri içerisindeki Gelir Vergisi Tevkifat rakamına Asgari Geçim İndirimi tutarı dahildir. (*) Başbakanlık ve Bakanlıkların Merkez Saymanlıkları ile Hazine, Gelir, MİT, TBMM., Cumhurbaşkanlığı, Sayıştay ve Kıbrıs Türk Askeri Birliği Saymanlıklarını kapsamaktadır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 229

KİŞİ BAŞINA VERGİ TAHAKKUK VE TAHSİLATI 2016 yılında kişi başına düşen brüt tahakkuk, Türkiye de 8 Bin 167 TL iken bu rakam Samsun ilinde 2 Bin 912 TL olarak gerçekleşmiş, kişi başına düşen brüt tahsilat, Türkiye de 6 Bin 631 TL ike bu rakam Samsun iline 2 Bin 255 TL olarak gerçekleşmiştir. 2007-2016 göndeminde kişi başına düşen brüt tahakkuk, Türkiye de %207.0 oranında artarken, Samsun ilinde %231.8 oranında artmış, kişi başına düşen brüt tahsilat, Türkiye de %173.6 oranında artarlen, Samsun ilinde %202.5 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre kişi başına düşen brüt tahakkuk, Türkiye de %17.1 oranında artarken, Samsun ilinde %14.0 oranında artmış, kişi başına düşen brüt tahsilat, Türkiye de %12.3 oranında artarlen, Samsun ilinde %7.9 oranında artmıştır. Yıllar Bölge Brüt Tahakkuk Brüt Tahsilat Nüfus 2016 Kişi Başına (TL) (TL) Brüt Tahakkuk (TL) Brüt Tahsilat (TL) 2007 187,768,857,637 171,098,465,664 70,586,256 2,660 2,424 2008 211,887,600,784 189,980,827,159 71,517,100 2,963 2,656 2009 224,504,297,009 196,313,307,490 72,561,312 3,094 2,705 2010 273,451,331,653 235,686,589,944 73,722,988 3,709 3,197 2011 332,423,277,875 284,446,206,334 74,724,269 4,449 3,807 2012 366,934,082,792 317,188,767,789 75,627,384 4,852 4,194 TÜRKİYE 2013 423,397,273,798 367,473,549,763 76,667,864 5,522 4,793 2014 471,334,225,545 401,605,955,286 77,695,904 6,066 5,169 2015 548,919,515,343 464,886,789,637 78,741,053 6,971 5,904 2016 651,822,042,298 529,263,765,141 79,814,871 8,167 6,631 2016/2015 Değişim 18.7% 13.8% 1.4% 17.1% 12.3% 2016/2007 Değişim 247.1% 209.3% 13.1% 207.0% 173.6% 2007 1,078,743,720 915,809,622 1,228,959 878 745 2008 1,312,137,616 1,099,171,465 1,233,677 1,064 891 2009 1,301,655,828 1,042,238,625 1,250,076 1,041 834 2010 1,558,688,357 1,256,106,721 1,252,693 1,244 1,003 2011 1,988,044,939 1,638,973,510 1,251,729 1,588 1,309 2012 2,204,009,921 1,839,319,666 1,251,722 1,761 1,469 SAMSUN 2013 2,463,260,039 2,052,230,872 1,261,810 1,952 1,626 2014 2,811,617,845 2,313,979,004 1,269,989 2,214 1,822 2015 3,269,450,043 2,673,477,858 1,279,884 2,554 2,089 2016 3,774,124,486 2,921,764,845 1,295,927 2,912 2,255 2016/2015 Değişim 15.4% 9.3% 1.3% 14.0% 7.9% 2016/2007 Değişim 249.9% 219.0% 5.4% 231.8% 202.5% Kaynak: www.gelirler.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 230

İLLER İTİBARİYLE KİŞİ BAŞINA VERGİ TAHAKKUK VE TAHSİLATI Samsun ili 2016 yılında 2 Bin 912 TL kişi başına düşen brüt tahakkuk rakamı ile 29 uncu sırada, 2 Bin 255 TL kişi başına düşen brüt tahsilat rakamı ile de 23 üncü sırada yer almıştır. Kişi başına düşen brüt tahakkuk ve tahsilat rakamına göre ilk sırada Kocaeli ili yer almıştır. Kişi başına düşen en düşük brüt tahakkuk Muş ilinde, kişi başına düşen en düşük brüt tahsilat Şırnak ilinde gerçekleşmiştir. Sn İller Brüt Tahakkuk Brüt Tahsilat Kişi Başı (Brüt)(TL) Sn İller Brüt Tahakkuk Brüt Tahsilat Kişi Başı (Brüt)(TL) (TL) (TL) Tahakkuk Tahsilat (TL) (TL) Tahakkuk Tahsilat Türkiye 651,822,042,298 529,263,765,141 8,167 6,631 1 Kocaeli 65,276,230,109 60,206,671,571 35,655 32,886 42 Kastamonu 769,696,336 547,780,109 2,042 1,453 2 İstanbul 280,798,482,901 234,751,540,154 18,968 15,857 43 Malatya 1,549,391,837 1,119,043,887 1,983 1,432 3 İzmir 65,302,067,832 55,700,950,409 15,461 13,188 44 Kırşehir 458,846,242 327,407,841 1,995 1,424 4 Ankara 77,156,549,202 61,417,947,917 14,431 11,487 45 Bartın 393,256,463 271,851,288 2,044 1,413 5 Tekirdağ 6,169,199,207 5,059,326,506 6,341 5,200 46 Karaman 486,132,908 346,309,782 1,979 1,410 6 Bursa 18,844,643,234 14,474,608,968 6,495 4,989 47 Afyonkarahisar 1,423,389,470 997,746,537 1,992 1,396 7 Mersin 10,345,348,920 8,586,381,882 5,832 4,841 48 Erzurum 1,447,058,172 1,062,474,009 1,899 1,394 8 Zonguldak 2,668,452,001 2,034,462,951 4,466 3,405 49 Çorum 999,438,347 726,683,331 1,893 1,377 9 Hatay 6,469,980,746 5,247,923,095 4,160 3,375 50 Nevşehir 579,773,421 399,313,615 1,993 1,373 10 Denizli 4,001,589,022 2,911,445,887 3,979 2,895 51 Amasya 711,432,197 442,701,127 2,180 1,357 11 Antalya 10,033,385,315 6,697,428,729 4,309 2,876 52 Tunceli 122,629,886 109,545,597 1,492 1,333 12 Eskişehir 3,286,000,517 2,427,247,441 3,889 2,873 53 Erzincan 393,304,989 290,481,857 1,740 1,285 13 Rize 1,087,774,012 925,020,031 3,286 2,794 54 Çankırı 295,367,624 228,198,036 1,606 1,241 14 Kayseri 4,907,432,737 3,582,585,291 3,611 2,636 55 Osmaniye 965,465,804 636,067,489 1,849 1,218 15 Trabzon 2,637,365,179 2,041,371,160 3,384 2,619 56 Ordu 1,265,586,718 886,086,251 1,686 1,181 16 Yalova 944,041,792 621,174,784 3,906 2,570 57 Giresun 713,155,455 523,454,513 1,605 1,178 17 Edirne 1,248,337,995 1,024,041,626 3,108 2,549 58 Batman 1,071,985,205 659,596,836 1,858 1,143 18 Muğla 3,371,498,979 2,273,613,892 3,650 2,461 59 Sinop 328,809,327 233,952,617 1,600 1,139 19 Adana 7,857,609,372 5,081,483,842 3,569 2,308 60 Niğde 597,885,107 390,429,277 1,701 1,111 20 Karabük 778,293,027 551,283,323 3,211 2,275 61 Diyarbakır 3,170,512,772 1,849,832,570 1,895 1,106 21 Bolu 946,355,907 679,705,539 3,156 2,266 62 Kırıkkale 517,946,389 294,547,220 1,863 1,060 22 Çanakkale 1,561,952,753 1,172,525,525 3,005 2,256 63 Tokat 866,387,891 595,386,016 1,438 988 23 Samsun 3,774,124,486 2,921,764,845 2,912 2,255 64 Yozgat 638,837,802 414,877,596 1,517 985 24 Gaziantep 6,649,329,432 4,381,446,318 3,368 2,219 65 Kilis 185,198,133 118,185,315 1,416 903 25 Sakarya 3,393,378,437 2,159,021,721 3,473 2,210 66 Kars 339,103,058 256,696,556 1,170 886 26 Balıkesir 3,399,381,242 2,589,152,802 2,842 2,165 67 Bayburt 101,699,345 79,317,446 1,128 880 27 Manisa 4,137,274,548 2,971,455,239 2,962 2,127 68 Ardahan 105,329,635 85,576,241 1,071 870 28 Konya 6,569,553,174 4,571,080,475 3,040 2,115 69 Iğdır 249,420,689 167,207,549 1,294 867 29 Aksaray 1,190,802,967 815,762,476 3,002 2,057 70 Adıyaman 756,155,404 522,008,340 1,239 855 30 Kırklareli 1,019,842,951 635,827,721 2,900 1,808 71 Bingöl 311,083,081 228,617,894 1,154 848 31 Artvin 410,389,243 303,538,408 2,442 1,806 72 Şanlıurfa 2,561,012,855 1,634,990,503 1,320 843 32 Düzce 1,226,536,872 665,503,950 3,312 1,797 73 Siirt 378,511,955 258,955,021 1,173 803 33 Burdur 656,783,947 463,796,888 2,513 1,774 74 Bitlis 389,196,147 267,459,495 1,141 784 34 Isparta 974,110,006 754,060,020 2,280 1,765 75 Ağrı 544,130,920 420,529,069 1,003 776 35 Aydın 2,863,420,185 1,877,175,500 2,680 1,757 76 Mardin 1,339,612,664 605,628,800 1,682 761 36 Uşak 943,977,617 622,123,080 2,631 1,734 77 Gümüşhane 165,161,399 127,266,825 960 740 37 Elazığ 1,205,381,383 900,430,281 2,083 1,556 78 Van 2,034,805,843 736,290,759 1,850 669 38 Bilecik 535,611,495 334,535,325 2,454 1,532 79 Muş 344,402,779 256,409,972 847 631 39 Kahramanmaraş 2,062,413,504 1,672,346,251 1,854 1,503 80 Hakkari 374,134,550 166,098,505 1,397 620 40 Kütahya 1,235,310,948 860,724,151 2,153 1,500 81 Şırnak 504,438,197 286,784,801 1,043 593 41 Sivas 1,634,758,477 926,105,066 2,632 1,491 Merkez(*) 1,797,383,606 1,797,383,606 Kaynak: www.gelirler.gov.tr, sıralama kişi başına düşen tahsilat rakamına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 231

MÜKELLEF SAYILARI 2003 sonunda 4 Bin 945 adet Kurumlar Vergisi mükellef sayısı ile 16 ncı sırada olan Samsun, 2016 sonunda 6 Bin 60 adet Kurumlar Vergisi mükellef sayısı ile 20 nci sırada yer almıştır. 2003-2016 döneminde Kurumlar Vergisi mükellef sayısı Samsun ilinde %22.55 oranında artarken Türkiye de %19.26 oranında artmıştır 2003 sonunda 23 Bin 941 adet Gelir Vergisi mükellef sayısı ile 16 ncı sırada olan Samsun, 2016 sonunda 25 Bin 796 adet Gelir Vergisi mükellef sayısı ile 16 ncı sırada yer almıştır. 2003-2016 döneminde Gelir Vergisi mükellef sayısı Samsun ilinde %7.75 oranında artarken Türkiye de %4.83 oranında artmıştır. 2003 sonunda 9 Bin 550 adet GMSİ Vergisi mükellef sayısı ile 10 uncu sırada olan Samsun, 2016 sonunda 18 Bin 769 adet GMSİ Vergisi mükellef sayısı ile 15 inci sırada yer almıştır. 2003-2016 döneminde GMSİ Vergisi mükellef sayısı Samsun ilinde %96.53 oranında artarken Türkiye de %265.18 oranında artmıştır. 2003 sonunda 26 Bin 176 adet Katma Değer Vergisi mükellef sayısı ile 16 ncı sırada olan Samsun, 2016 sonunda 31 Bin 23 adet Katma Değer Vergisi mükellef sayısı ile 17 nci sırada yer almıştır. 2003-2016 döneminde Katma Değer Vergisi mükellef sayısı Samsun ilinde %18.52 oranında artarken Türkiye de %16.05 oranında artmıştır. 2003 sonunda 17 Bin 698 adet Basit Usulde Vergilendirilen Gelir Vergisi mükellef sayısı ile 16 ncı sırada olan Samsun, 2016 sonunda 16 Bin 803 adet Basit Usulde Vergilendirilen Gelir Vergisi mükellef sayısı ile 15 inci sırada yer almıştır. 2003-2016 döneminde Basit Usulde Vergilendirilen Gelir Vergisi mükellef sayısı Samsun ilinde %5.06 oranında azalırken Türkiye de %7.85 oranında azalmıştır. 2003 sonunda 26 Bin 783 adet Gelir Stopaj Vergisi mükellef sayısı ile 17 nci sırada olan Samsun, 2016 sonunda 32 Bin 967 adet Gelir Stopaj Vergisi mükellef sayısı ile 17 nci sırada yer almıştır. 2003-2016 döneminde Gelir Stopaj Vergisi mükellef sayısı Samsun ilinde %23.09 oranında artarken Türkiye de %27.76 oranında artmıştır. Yıllar KURUMLAR GELİR GMSİ KDV BASİT GELİR STOPAJ Samsun Türkiye Pay Samsun Türkiye Pay Samsun Türkiye Pay Samsun Türkiye Pay Samsun Türkiye Pay Samsun Türkiye Pay (%) (%) (%) (%) (%) (%) 2003 4,945 605,020 0.82 23,941 1,735,722 1.38 9,550 491,907 1.94 26,176 2,142,949 1.22 17,698 820,621 2.16 26,783 2,032,950 1.32 2004 5,032 632,093 0.80 25,318 1,774,568 1.43 9,999 573,308 1.74 27,476 2,230,815 1.23 16,801 814,532 2.06 28,411 2,141,913 1.33 2005 4,762 593,166 0.80 24,663 1,691,499 1.46 7,686 576,199 1.33 27,502 2,165,516 1.27 16,664 792,706 2.10 28,713 2,127,603 1.35 2006 4,830 608,981 0.79 24,574 1,712,719 1.43 7,861 625,982 1.26 27,837 2,220,477 1.25 16,162 775,141 2.09 29,190 2,212,690 1.32 2007 5,140 634,569 0.81 24,650 1,724,366 1.43 8,272 696,905 1.19 28,266 2,268,925 1.25 16,022 762,111 2.10 29,673 2,284,723 1.30 2008 5,190 640,679 0.81 24,054 1,701,865 1.41 8,328 744,103 1.12 28,056 2,266,053 1.24 15,511 744,188 2.08 29,801 2,326,494 1.28 2009 5,203 640,786 0.81 23,777 1,683,308 1.41 9,006 840,077 1.07 27,880 2,249,950 1.24 15,592 739,092 2.11 29,701 2,322,883 1.28 2010 5,335 652,009 0.82 23,979 1,693,316 1.42 9,825 972,864 1.01 28,278 2,271,049 1.25 15,641 728,850 2.15 30,117 2,353,382 1.28 2011 5,482 663,967 0.83 24,160 1,703,754 1.42 10,381 1,041,427 1.00 28,622 2,293,765 1.25 15,499 714,693 2.17 30,524 2,386,309 1.28 2012 5,447 662,190 0.82 24,660 1,760,785 1.40 13,774 1,336,632 1.03 29,122 2,343,221 1.24 15,493 705,093 2.20 30,985 2,433,590 1.27 2013 5,456 662,225 0.82 25,316 1,798,056 1.41 16,248 1,550,164 1.05 29,800 2,378,432 1.25 15,448 693,694 2.23 31,594 2,471,782 1.28 2014 5,519 673,920 0.82 25,062 1,798,738 1.39 17,021 1,595,320 1.07 29,561 2,390,387 1.24 16,162 730,956 2.21 31,393 2,489,121 1.26 2015 5,820 699,904 0.83 25,422 1,827,180 1.39 17,706 1,668,967 1.06 30,243 2,442,668 1.24 16,468 743,665 2.21 32,150 2,548,204 1.26 2016 6,060 721,524 0.84 25,796 1,819,492 1.42 18,769 1,796,340 1.04 31,023 2,486,821 1.25 16,803 756,186 2.22 32,967 2,597,340 1.27 2016/2015% 4.12% 3.09% 1.47% -0.42% 6.00% 7.63% 2.58% 1.81% 2.03% 1.68% 2.54% 1.93% 2016/2003% 22.55% 19.26% 7.75% 4.83% 96.53% 265.18% 18.52% 16.05% -5.06% -7.85% 23.09% 27.76% 2003 Sıra (16) (16) (10) (16) (16) (17) 2015 Sıra (22) (16) (16) (17) (15) (17) 2016 Sıra (20) (16) (15) (17) (15) (17) Kaynak: www.gelirler.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 232

Samsun da basit usul vergi mükellefleri dışındaki vergi mükellefi sayı payları nüfus payına göre düşüktür. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 233

İLLER İTİBARİYLE VERGİ MÜKELLEF SAYILARI (2016) 2016 yılsonu itibariyle Samsun ilinde 16 Bin 803 adet (Pay %2.22) Basit Usul vergi mükellefi, 6 Bin 60 adet (Pay %0.84) Kurumlar vergisi mükellefi, 31 Bin 23 adet (Pay %1.25) Katma Değer Vergisi mükellefi, 18 Bin 769 adet (Pay %1.04) gayrımenkul sermaye iradı vergi mükellefi, 32 Bin 967 adet (Pay %1.27) Gelir Stopaj vergisi mükellefi, 25 Bin 796 adet (Pay %1.42) Gelir vergisi mükellefi bulunmaktadır. Sn İller Basit Kurumlar KDV GMSİ Gelir Stopaj Gelir Sn İller Basit Kurumlar KDV GMSİ Gelir Stopaj Gelir Toplam 756,186 721,524 2,486,821 1,796,340 2,597,340 1,819,492 1 İstanbul 45,545 269,229 734,599 649,193 760,986 485,150 41 Kütahya 8,574 2,300 12,062 9,752 12,971 9,823 2 Ankara 23,127 80,973 208,150 213,791 216,139 130,557 42 Edirne 8,960 2,270 11,051 8,243 11,763 8,930 3 İzmir 29,195 45,467 167,194 141,598 173,181 125,212 43 Aksaray 4,717 2,167 9,689 3,453 10,385 7,608 4 Bursa 17,400 26,942 103,921 63,308 108,046 79,719 44 Düzce 5,473 2,161 8,990 5,194 9,423 6,932 5 Antalya 25,363 26,862 102,181 58,071 107,543 78,864 45 Adıyaman 9,191 2,091 8,334 2,793 8,937 6,317 6 Kocaeli 6,643 15,621 59,100 33,134 61,379 44,622 46 Tokat 8,473 2,041 10,341 7,243 11,316 8,671 7 Konya 19,871 15,303 66,672 34,376 69,745 52,514 47 Yalova 3,485 1,958 8,429 5,754 8,923 6,662 8 Adana 17,447 13,904 56,912 18,436 60,259 44,116 48 Osmaniye 6,843 1,912 9,883 3,065 10,585 8,070 9 İçel 19,341 13,050 50,690 19,585 53,966 38,764 49 Bolu 2,711 1,876 8,555 7,661 9,089 6,728 10 Gaziantep 16,146 12,257 52,351 11,484 53,762 40,741 50 Uşak 6,816 1,864 9,400 5,699 9,461 7,481 11 Kayseri 7,649 9,987 39,447 18,473 41,483 30,705 51 Kırklareli 6,361 1,852 10,023 8,208 10,717 8,436 12 Muğla 15,228 9,919 42,117 30,373 44,060 33,830 52 Giresun 8,331 1,823 8,768 6,184 8,886 7,125 13 Hatay 25,242 8,708 32,114 11,687 34,143 24,193 53 Rize 5,356 1,822 8,541 6,375 8,740 6,940 14 Şanlıurfa 19,172 7,308 33,804 4,399 33,939 26,141 54 Burdur 4,759 1,720 8,594 5,327 9,267 6,831 15 Diyarbakır 14,584 7,106 20,819 5,536 21,525 13,708 55 Yozgat 6,114 1,685 9,180 5,238 9,196 7,531 16 Denizli 18,855 7,064 29,908 21,297 31,043 23,265 56 Amasya 4,633 1,511 7,673 6,342 8,377 6,383 17 Aydın 21,959 6,968 30,052 23,166 32,489 24,301 57 Kastamonu 5,702 1,463 9,568 9,499 10,038 7,883 18 Tekirdağ 12,943 6,956 29,732 18,131 31,838 23,694 58 Bingöl 2,811 1,364 3,948 1,530 4,290 2,478 19 Eskişehir 3,652 6,328 27,375 29,576 28,645 21,693 59 Ağrı 4,636 1,356 5,571 1,081 5,675 4,169 20 Samsun 16,803 6,060 31,023 18,769 32,967 25,796 60 Niğde 5,009 1,352 7,229 3,215 7,822 5,921 Samsun Pay 2.22% 0.84% 1.25% 1.04% 1.27% 1.42% 61 Karaman 3,643 1,314 5,698 3,035 6,133 4,431 21 Manisa 23,235 5,974 33,839 26,910 35,876 29,053 62 Kırıkkale 3,366 1,248 5,784 4,687 6,124 4,628 22 Sakarya 14,012 5,905 25,249 17,743 26,461 20,074 63 Muş 3,665 1,186 4,675 717 4,938 3,308 23 Balıkesir 21,467 5,578 32,342 30,044 34,324 27,913 64 Karabük 2,917 1,166 6,052 6,587 6,656 5,068 24 Trabzon 12,974 4,672 18,564 14,987 19,800 14,670 65 Bitlis 3,783 1,092 4,398 989 4,585 3,244 25 Van 11,934 4,472 15,134 1,981 15,836 10,276 66 Bilecik 1,812 996 5,269 4,765 5,489 4,328 26 K.maraş 14,458 4,400 19,262 8,330 20,156 15,397 67 Erzincan 2,781 992 4,632 4,744 5,168 3,943 27 Mardin 8,540 3,909 11,222 1,465 11,407 7,364 68 Kırşehir 3,367 970 4,614 3,736 4,384 3,763 28 Afyon 10,189 3,884 16,121 9,083 17,109 12,523 69 Artvin 2,734 928 4,867 3,374 5,098 3,979 29 Malatya 10,695 3,540 14,713 7,298 15,697 11,434 70 Hakkari 2,653 803 2,711 661 2,777 1,795 30 Elazığ 7,883 3,163 11,407 5,896 12,339 8,441 71 Iğdır 2,647 802 3,299 1,067 3,465 2,449 31 Çanakkale 9,611 3,133 16,067 15,869 17,269 13,209 72 Siirt 2,816 796 2,980 1,147 3,097 2,175 32 Sivas 6,908 2,909 12,352 8,377 13,089 9,833 73 Sinop 3,378 790 4,673 4,772 5,043 3,864 33 Erzurum 8,148 2,785 12,275 7,550 13,187 9,597 74 Kars 3,159 738 4,042 1,783 4,368 3,253 34 Batman 4,128 2,734 8,193 1,614 8,300 5,409 75 Çankırı 1,795 725 3,353 4,306 3,700 2,626 35 Isparta 5,647 2,686 11,245 9,743 12,108 8,798 76 Bartın 2,877 627 3,968 3,718 4,333 3,448 36 Ordu 13,377 2,636 13,262 9,868 14,219 11,021 77 Kilis 2,571 512 2,525 667 2,710 2,011 37 Şırnak 2,305 2,430 7,482 673 6,454 4,930 78 Gümüşhane 1,718 510 2,462 2,042 2,496 1,877 38 Zonguldak 8,387 2,409 11,920 12,207 12,903 9,870 79 Bayburt 1,160 272 1,211 1,344 1,333 952 39 Nevşehir 4,598 2,395 9,470 6,018 10,078 7,050 80 Tunceli 1,429 262 1,269 1,653 1,421 1,025 40 Çorum 6,805 2,346 12,793 8,001 12,835 10,785 81 Ardahan 1,494 235 1,437 650 1,576 1,174 Kaynak: www.gelirler.gov.tr, sıralama kurumlar vergisi mükellef sayılarına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 234

İŞGÜCÜ İSTİHDAM İŞSİZLİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 235

İŞSİZLİK, İŞGÜCÜNE KATILIM VE İSTİHDAM Samsun da işsizlik oranı 2008 yılında %7.8 iken 2013 yılında %6.6 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de işsizlik oranı 2008 yılında %11.0 iken 2013 yılında %9.7 olarak gerçekleşmiştir. Samsun da işgücüne katılım oranı 2008 yılında %56.6 iken 2013 yılında %50.5 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de işgücüne katılım oranı 2008 yılında %46.9 iken 2013 yılında %50.8 olarak gerçekleşmiştir. Samsun da istihdam oranı 2008 yılında %52.2 iken 2013 yılında %47.2 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de istihdam oranı 2008 yılında %41.7 iken 2012 yılında %45.9 olarak gerçekleşmiştir. Yıllar İşsizlik Oranı (%) İşgücüne Katılım Oranı (%) İstihdam Oranı (%) Samsun Türkiye Samsun Türkiye Samsun Türkiye 2008 7.8% 11.0% 56.6 46.9 52.2 41.7 2009 7.3% 14.0% 55.6 47.9 51.6 41.2 2010 7.8% 11.9% 50.8 48.8 46.8 43.0 2011 5.5% 9.8% 51.9 49.9 49.0 45.0 2012 5.9% 9.2% 48.8 50.0 45.9 45.4 2013 6.6% 9.7% 50.5 50.8 47.2 45.9 Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 236

YILLAR İTİBARİYLE İLLERİN İŞSİZLİK ORANLARI Samsun ilinin işsizlik oranı 2008 yılında %7.8, 2009 yılında %7.3, 2010 yılında %7.8, 2011 yılında %5.5, 2012 yılında %5.9, 2013 yılında da %6.6 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un işsizlik oranı Türkiye ortalamasının altında seyretmektedir. 2013 yılında Samsun işsizlik oranı en düşük 26 nci ildir. 2013 yılında en düşük işsizlik oranı Karaman ilinde en yüksek işsizlik oranı da Batman ilinde gerçekleşmiştir. Sn Bölge 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Sn Bölge 2008 2009 2010 2011 2012 2013 TÜRKİYE 11.0 14.0 11.9 9.8 9.2 9.7 41 Muğla 10.1 12.1 10.5 9.0 8.0 7.3 1 Karaman 7.7 7.5 8.5 5.7 4.9 4.2 42 Trabzon 6.1 6.6 6.3 7.0 6.9 7.4 2 Konya 10.7 10.8 8.2 6.9 6.2 4.7 43 Zonguldak 6.9 7.3 10.7 8.1 7.5 7.6 3 Manisa 9.8 11.7 8.1 4.7 4.4 5.1 44 Kilis 10.9 14.9 10.1 12.6 10.4 7.7 4 Uşak 9.2 12.0 7.8 4.7 4.2 5.4 45 Edirne 14.3 13.4 9.2 9.0 7.5 7.8 5 Afyonkarahisar 7.7 10.8 7.6 4.8 4.6 5.6 46 Elazığ 15.5 18.1 12.6 10.3 9.0 7.8 6 Aksaray 10.0 13.1 9.2 6.5 5.8 5.8 47 Malatya 11.5 14.6 9.5 9.2 6.8 7.8 7 Ardahan 3.7 4.2 7.5 7.4 4.4 5.8 48 Antalya 9.7 12.7 11.1 9.3 8.5 7.9 8 Çorum 7.5 6.3 6.5 4.7 5.1 5.9 49 Karabük 7.5 8.4 11.5 8.0 7.8 8.0 9 Balıkesir 7.9 9.1 8.0 5.5 5.5 6.0 50 Kırıkkale 11.1 19.3 12.0 10.2 8.9 8.0 10 Kütahya 6.5 9.1 6.5 4.6 4.2 6.0 51 Kırklareli 11.5 13.6 10.8 8.9 7.9 8.0 11 Nevşehir 9.0 9.9 8.4 7.5 6.1 6.0 52 Tunceli 17.9 18.6 11.5 9.3 7.6 8.1 12 Çanakkale 7.0 7.3 7.0 4.8 5.0 6.1 53 Eskişehir 9.9 15.2 10.5 8.9 8.4 8.5 13 Niğde 9.3 13.8 9.4 7.7 6.1 6.1 54 Yozgat 12.2 11.0 12.7 8.5 6.1 8.6 14 Ordu 4.9 5.9 5.9 5.9 5.6 6.1 55 Düzce 10.2 14.6 13.4 9.6 8.5 8.7 15 Bartın 5.2 6.4 10.2 6.0 5.7 6.2 56 Isparta 8.1 10.5 12.0 9.7 8.9 8.7 16 Bayburt 4.7 4.5 4.7 4.9 4.8 6.2 57 Adıyaman 16.5 17.9 10.2 16.1 15.8 9.1 17 Kastamonu 5.3 7.3 6.4 5.3 5.3 6.2 58 Sakarya 8.5 11.0 11.4 10.9 9.6 9.4 18 Sinop 6.9 10.4 8.7 5.5 5.3 6.2 59 Bolu 11.5 11.5 10.6 10.6 9.5 9.6 19 Bilecik 8.2 8.5 7.7 6.2 6.4 6.5 60 Kayseri 11.1 14.1 14.1 12.3 9.3 9.9 20 Denizli 9.4 13.2 11.2 7.2 6.9 6.5 61 Sivas 10.7 13.2 13.6 9.9 7.8 10.0 21 Giresun 6.3 6.5 6.0 6.1 6.1 6.5 62 Kocaeli 11.6 17.0 13.8 13.1 11.1 10.1 22 Amasya 8.2 6.9 6.7 5.2 5.6 6.6 63 Ankara 11.8 13.6 12.1 9.4 9.5 10.2 23 Bursa 10.8 14.7 10.5 7.5 7.1 6.6 64 Van 13.0 15.6 17.2 12.6 7.8 10.3 24 Erzurum 6.2 7.9 6.5 6.5 6.5 6.6 65 Muş 13.2 16.2 16.4 11.5 8.9 10.4 25 Kars 4.1 7.4 7.4 9.0 6.4 6.6 66 Bitlis 14.2 14.3 16.3 11.1 9.1 10.6 26 Samsun 7.8 7.3 7.8 5.5 5.9 6.6 67 Yalova 12.1 17.8 14.4 13.7 12.1 11.0 27 Tokat 5.9 5.9 6.7 5.4 5.7 6.6 68 İstanbul 11.2 16.8 14.3 11.8 11.3 11.2 28 Erzincan 6.1 7.6 6.1 5.6 5.7 6.7 69 Kahramanmaraş 12.8 16.0 12.8 11.1 9.7 11.6 29 Rize 5.2 4.6 6.0 5.9 5.8 6.7 70 Hakkari 18.3 19.7 17.4 12.9 9.9 11.7 30 Ağrı 6.5 10.1 11.7 10.9 8.0 6.8 71 Hatay 17.7 19.0 13.9 12.7 11.4 12.2 31 Çankırı 7.7 9.5 9.1 6.3 6.0 6.8 72 Mersin 13.1 17.6 14.1 9.2 9.5 12.4 32 Aydın 12.4 16.4 13.5 9.2 7.9 6.9 73 Adana 20.5 26.5 19.1 11.9 11.4 13.2 33 Burdur 6.4 5.1 6.3 6.5 5.8 6.9 74 Osmaniye 16.3 19.4 14.4 12.4 10.0 14.0 34 Gaziantep 16.8 17.4 13.4 14.4 11.2 6.9 75 İzmir 11.8 16.2 15.1 14.7 14.8 15.4 35 Iğdır 6.7 12.6 11.1 10.4 7.8 6.9 76 Şanlıurfa 12.8 17.0 12.4 8.0 6.2 16.3 36 Bingöl 14.8 17.8 12.5 9.6 8.3 7.0 77 Diyarbakır 15.7 20.6 13.5 8.6 7.3 18.7 37 Artvin 5.7 5.6 5.7 6.3 6.3 7.1 78 Şırnak 22.1 17.0 11.2 12.0 19.4 20.1 38 Gümüşhane 5.0 4.4 5.8 6.1 5.8 7.2 79 Siirt 17.9 14.8 12.7 11.8 20.0 20.5 39 Tekirdağ 9.1 11.9 9.6 8.8 7.1 7.2 80 Mardin 17.0 12.8 9.1 12.3 20.9 20.6 40 Kırşehir 11.1 15.6 10.8 8.5 7.4 7.3 81 Batman 14.3 13.5 11.7 14.1 25.0 23.4 Kaynak: TÜİK, Sıralama 2013 Yılı İşsizlik rakamına göre işsizlik oranı en azdan en fazla olan ile göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 237

İL BAZINDA TEMEL İŞGÜCÜ GÖSTERGELERİ (2013) 2013 yılında Samsun da işsizlik oranı %6.6, işgücüne katılma oranı %50.5, istihdam oranı %47.2 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ili 2013 yılında işsizlik oranına göre 26 ncı sırada, işgücüne katılma oranına göre 46 ncı sırada, istihdam oranına göre 41 inci sırada yeralmaktadır. Sn İller İşgücüne Katılma Oranı(%) İşsizlik Oranı (%) İstihdam Oranı (%) Sn İller İşgücüne Katılma Oranı(%) İşsizlik Oranı (%) İstihdam Oranı (%) 1 Karaman 50.3 4.2 48.1 42 Trabzon 50.3 7.4 46.6 2 Konya 48.4 4.7 46.2 43 Zonguldak 55.3 7.6 51.2 3 Manisa 55.5 5.1 52.7 44 Kilis 44.5 7.7 41.1 4 Uşak 54.4 5.4 51.4 45 Edirne 54.3 7.8 50.1 5 Afyonkarahisar 54.1 5.6 51.1 46 Elazığ 53.1 7.8 48.9 6 Aksaray 50.1 5.8 47.2 47 Malatya 54.1 7.8 49.9 7 Ardahan 62.8 5.8 59.1 48 Antalya 57.5 7.9 52.9 8 Çorum 52.0 5.9 48.9 49 Kırklareli 53.8 8.0 49.5 9 Balıkesir 47.2 6.0 44.4 50 Kırıkkale 44.7 8.0 41.1 10 Kütahya 52.5 6.0 49.3 51 Karabük 55.1 8.0 50.7 11 Nevşehir 50.5 6.0 47.5 52 Tunceli 54.0 8.1 49.7 12 Çanakkale 47.9 6.1 45.0 53 Eskişehir 46.9 8.5 42.9 13 Niğde 49.3 6.1 46.3 54 Yozgat 51.5 8.6 47.1 14 Ordu 52.2 6.1 49.0 55 Isparta 54.2 8.7 49.5 15 Kastamonu 47.2 6.2 44.2 56 Düzce 56.6 8.7 51.7 16 Sinop 46.4 6.2 43.5 57 Adıyaman 43.1 9.1 39.2 17 Bayburt 51.3 6.2 48.1 58 Sakarya 54.8 9.4 49.7 18 Bartın 58.5 6.2 54.9 59 Bolu 55.3 9.6 50.0 19 Bilecik 51.6 6.5 48.2 60 Kayseri 51.0 9.9 46.0 20 Denizli 57.7 6.5 54.0 61 Sivas 49.7 10.0 44.7 21 Giresun 51.3 6.5 47.9 62 Kocaeli 54.8 10.1 49.2 22 Amasya 50.7 6.6 47.4 63 Ankara 49.5 10.2 44.5 23 Bursa 51.4 6.6 48.0 64 Van 46.2 10.3 41.4 24 Erzurum 50.0 6.6 46.7 65 Muş 46.0 10.4 41.2 25 Kars 59.5 6.6 55.5 66 Bitlis 46.5 10.6 41.5 26 Samsun 50.5 6.6 47.2 67 Yalova 52.7 11.0 46.9 27 Tokat 49.9 6.6 46.7 68 İstanbul 52.2 11.2 46.4 28 Erzincan 51.1 6.7 47.7 69 Kahramanmaraş 47.0 11.6 41.5 29 Rize 51.5 6.7 48.1 70 Hakkari 45.2 11.7 39.9 30 Ağrı 57.1 6.8 53.2 71 Hatay 45.9 12.2 40.3 31 Çankırı 45.5 6.8 42.4 72 Mersin 50.7 12.4 44.4 32 Aydın 55.2 6.9 51.4 73 Adana 49.9 13.2 43.3 33 Burdur 58.9 6.9 54.9 74 Osmaniye 43.9 14.0 37.8 34 Gaziantep 46.8 6.9 43.6 75 İzmir 55.9 15.4 47.3 35 Iğdır 58.6 6.9 54.5 76 Şanlıurfa 38.7 16.3 32.4 36 Bingöl 54.6 7.0 50.8 77 Diyarbakır 37.2 18.7 30.2 37 Artvin 50.7 7.1 47.1 78 Şırnak 37.6 20.1 30.0 38 Gümüşhane 49.9 7.2 46.3 79 Siirt 37.5 20.5 29.8 39 Tekirdağ 56.7 7.2 52.6 80 Mardin 37.4 20.6 29.7 40 Kırşehir 46.6 7.3 43.1 81 Batman 36.2 23.4 27.8 41 Muğla 55.5 7.3 51.5 Türkiye 50.8 9.7 45.9 Kaynak: TÜİK, Sıralama en düşük işsizlik oranına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 238

TR83 (SAMSUN.TOKAT.ÇORUM.AMASYA) BÖLGESİ İŞGÜCÜ DURUMU TR83 (Samsun.Tokat.Çorum.Amasya) Bölgesinde; İşgücü, 2004 yılında 1 milyon 110 bin kişi iken 2016 yılında 1 milyon 67 bin kişiye gerilemiştir. İstihdam, 2004 yılında 1 milyon 41 bin kişi iken 2016 yılında 983 bin kişiye gerilemiştir. İşsiz, 2004 yılında 69 bin kişi iken 2016 yılında 84 bin kişiye yükselmiştir. İşgücüne katılma oranı, 2004 yılında %55.1 iken 2016 yılında %52.2 ye gerilemiştir. İşsizlik oranı, 2004 yılında %6.2 iken 2016 yılında %7.9 a yükselmiştir. İstihdam oranı, 2004 yılında %51.7 iken 2016 yılında %48.1 e gerilemiştir. İşgücü payı, 2004 yılında %5.0 iken 2016 yılında %3.5 e gerilemiştir. İstihdam payı, 2004 yılında %5.3 iken 2016 yılında %3.6 ya gerilemiştir. İşsiz payı, 2004 yılında %2.9 iken 2016 yılında %2.5 e gerilemiştir. 2004-2016 döneminde işgücü, %3.9 azalmış, istihdam, %5.6 azalmış, işsiz sayısı %21.7 artmıştır. Yıllar Bölge 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus (1000) İşgücü (1000) İstihdam edilenler (1000) İşsiz (1000) İşgücüne katılma oranı (%) İşsizlik Oranı (%) İstihdam oranı (%) İşgücüne dahil olmayan nüfus (1000) 2004 47,544 22,016 19,632 2,385 46.3 10.8 41.3 25,527 2005 48,359 22,455 20,067 2,388 46.4 10.6 41.5 25,905 2006 49,174 22,751 20,423 2,328 46.3 10.2 41.5 26,423 2007 49,994 23,114 20,738 2,376 46.2 10.3 41.5 26,879 2008 50,772 23,805 21,194 2,611 46.9 11.0 41.7 26,967 2009 51,686 24,748 21,277 3,471 47.9 14.0 41.2 26,938 2010 Türkiye 52,541 25,641 22,594 3,046 48.8 11.9 43.0 26,901 2011 53,593 26,725 24,110 2,615 49.9 9.8 45.0 26,867 2012 54,724 27,339 24,821 2,518 50.0 9.2 45.4 27,385 2013 55,608 28,271 25,524 2,747 50.8 9.7 45.9 27,337 2014 56,986 28,786 25,933 2,853 50.5 9.9 45.5 28,200 2015 57,854 29,678 26,621 3,057 51.3 10.3 46.0 28,176 2016 58,720 30,535 27,205 3,330 52.0 10.9 46.3 28,185 2016/2015 Değişim % 1.50% 2.89% 2.19% 8.93% 1.36% 5.83% 0.65% 0.03% 2016/2004 Değişim % 23.5% 38.7% 38.6% 39.6% 12.3% 0.9% 12.1% 10.4% 2004 2,014 1,110 1,041 69 55.1 6.2 51.7 905 2005 1,975 1,049 984 65 53.1 6.2 49.8 926 2006 1,986 1,025 951 74 51.6 7.2 47.9 961 2007 1,996 1,095 1,000 96 54.9 8.7 50.1 900 2008 1,966 1,089 1,008 81 55.4 7.4 51.3 877 2009 TR83 1,958 1,080 1,005 74 55.1 6.9 51.3 878 2010 (Samsun, Tokat, 1,988 1,006 934 72 50.6 7.2 47.0 982 2011 Çorum, Amasya) 2,004 1,052 996 56 52.5 5.3 49.7 953 2012 2,014 982 925 56 48.7 5.7 45.9 1,032 2013 1,983 1,006 941 65 50.7 6.5 47.4 978 2014 2,054 1,023 960 64 49.8 6.2 46.7 1,031 2015 2,047 1,046 978 68 51.1 6.5 47.8 1,001 2016 2,044 1,067 983 84 52.2 7.9 48.1 977 2016/2015 Değişim % -0.15% 2.01% 0.51% 23.53% 2.15% 21.54% 0.63% -2.40% 2016/2004 Değişim % 1.5% -3.9% -5.6% 21.7% -5.3% 27.4% -7.0% 8.0% 2004 4.2% 5.0% 5.3% 2.9% 119.0% 57.4% 125.2% 3.5% 2015 TR83 Pay % 3.5% 3.5% 3.7% 2.2% 99.6% 63.1% 103.9% 3.6% 2016 3.5% 3.5% 3.6% 2.5% 100.4% 72.5% 103.9% 3.5% Kaynak:TÜİK, İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 239

TR83 BÖLGESİ İSTİHDAM EDİLENLERİN FAALİYET KOLLARINA GÖRE DAĞILIMI 2004 yılında %55.2 si tarım, %11.4 ü sanayi, %33.3 ü hizmetler sektöründe olmak üzere toplam 1 milyon 41 Bin adet istihdam sayısına sahip olan TR83 Bölgesi, 2016 yılında %40.0 ı tarım, %17.7 si Sanayi, %42.3 ü de hizmetler sektöründe olmak üzere toplam 983 bin adet istihdam sayısına sahiptir. 2004-2016 döneminde tarım sektöründe istihdam Türkiye de %7.1 azalırken, TR83 bölgesinde %31.7 oranında azalmış, sanayi sektöründe istihdam Türkiye de %49.1 artarken, TR83 bölgesinde %46.2 oranında artmış, hizmetler sektöründe istihdam Türkiye de %61.8 artarken, TR83 bölgesinde %19.9 oranında artmıştır. Yıllar Bölge Toplam Tarım Sanayi* Hizmet Tarım (%) Sanayi*(%) Hizmet(%) 2004 19,632 5,713 4,885 9,033 29.1 24.9 46.0 2005 20,067 5,154 5,284 9,628 25.7 26.3 48.0 2006 20,423 4,907 5,465 10,050 24.0 26.8 49.2 2007 20,738 4,867 5,544 10,327 23.5 26.7 49.8 2008 21,194 5,016 5,682 10,495 23.7 26.8 49.5 2009 21,277 5,240 5,385 10,652 24.6 25.3 50.1 2010 TÜRKİYE 22,594 5,683 5,927 10,985 25.2 26.2 48.6 2011 24,110 6,143 6,380 11,587 25.5 26.5 48.1 2012 24,821 6,097 6,460 12,264 24.6 26.0 49.4 2013 25,524 6,015 6,737 12,771 23.6 26.4 50.0 2014 25,933 5,470 7,227 13,235 21.1 27.9 51.0 2015 26,621 5,483 7,246 13,891 20.6 27.2 52.2 2016 27,205 5,305 7,283 14,617 19.5 26.8 53.7 2016/2015 Değişim % 2.2% -3.2% 0.5% 5.2% -5.3% -1.5% 2.9% 2016/2004 Değişim % 38.6% -7.1% 49.1% 61.8% -33.0% 7.6% 16.7% 2004 1,041 575 119 347 55.2 11.4 33.3 2005 984 522 126 337 53.0 12.8 34.2 2006 951 446 152 353 46.9 16.0 37.1 2007 1,000 458 164 378 45.8 16.4 37.8 2008 1,008 501 155 352 49.7 15.4 34.9 2009 1,005 519 130 357 51.6 12.9 35.5 TR83 2010 934 426 141 366 45.6 15.1 39.2 (Samsun, Tokat, Çorum, Amasya) 2011 996 453 175 368 45.5 17.5 37.0 2012 925 393 152 381 42.4 16.4 41.2 2013 941 397 177 367 42.2 18.8 39.0 2014 960 385 198 377 40.1 20.6 39.3 2015 978 385 186 407 39.3 19.1 41.6 2016 983 393 174 416 40.0 17.7 42.3 2016/2015 Değişim % 0.5% 2.1% -6.5% 2.2% 1.8% -7.3% 1.7% 2016/2004 Değişim % -5.6% -31.7% 46.2% 19.9% -27.5% 55.3% 26.9% 2004 5.3% 10.1% 2.4% 3.8% 189.7% 45.8% 72.4% 2015 TR83 Pay % 3.7% 7.0% 2.6% 2.9% 190.8% 70.2% 79.7% 2016 3.6% 7.4% 2.4% 2.8% 205.1% 66.0% 78.8% Kaynak: TÜİK, (*) İnşaat sektörü, sanayi sektörü içinde değerlendirilmiştir. (x BİN) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 240

SOSYAL GÜVENLİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 241

ÖNCELİKLİ YAŞAM KALİTESİ GÖSTERGELERİ Samsun un Aralık 2016 itibariyle öncelikli yaşam göstergeleri incelendiğinde; Sosyal Güvenlik Kapsamında Aktif Çalışan Kişi Sayısının 294 Bin 744 kişi, Sosyal Güvenlik Kapsamında aylık Alan Kişi sayısının 234 Bin 424 kişi, Sosyal Güvenlik kapsamı dışında kalan nüfusun 46 Bin 62 kişi olduğu görülecektir. Samsun ili Aralık 2016 itibariyle, Toplam Sosyal Güvenlik kapsamı kişi sayısı bakımından %1.60 pay ile 16 ncı sırada, Toplam Sosyal Güvenlik kapsamı dışında kalan nüfus bakımından %2.53 pay ile 7 nci sırada, Sosyal Güvenlik Kapsamında Aktif Çalışan Kişi Sayısına göre %1.39 pay ile toplam nüfus payının çok altında ve 17 nci sırada Sosyal Güvenlik Kapsamsında aylık Alan Kişi Sayısına göre %1.99 pay ile toplam nüfus payının çok üzerinde ve 11 inci sırada olduğu görülecektir. Yıl Bölge Toplam Sosyal Güvenlik Kapsamı Toplam Sosyal Güvenlik Kapsamı (*) Sosyal Güvenlik Kap.Dışında Kalan Nüfus SOSYAL GÜVENLİK KAPSAMINDA AKTİF ÇALIŞAN KİŞİ SAYISI Emekli Bağ-Kur SSK Toplam Sandığı(4/c) (4/b) (4/a) SOSYAL GÜVENLİK KAPSAMINDA AYLIK ALAN KİŞİ SAYISI Emekli Bağ-Kur SSK Toplam Sandığı(4/c) (4/b) (4/a) 2008 66,541,374 57,203,524 4,047,214 9,533,683 3,260,719 2,464,206 15,258,608 5,024,696 1,965,247 1,756,760 8,746,703 2009 67,683,464 58,036,333 4,879,220 9,623,630 3,236,872 2,241,418 15,101,920 5,266,464 2,088,146 1,795,334 9,149,944 2010 70,722,107 61,245,014 3,002,482 10,575,935 3,355,429 2,287,487 16,218,851 5,515,114 2,160,451 1,827,649 9,503,214 2011 72,601,496 63,737,929 2,122,773 11,547,134 3,273,297 2,554,200 17,374,631 5,777,300 2,381,409 1,856,273 10,014,982 2012 Türkiye 73,900,309 62,543,003 1,729,362 12,527,337 3,162,914 2,662,608 18,352,859 6,026,431 2,469,307 1,886,681 10,382,419 2013 74,790,521 62,439,169 1,879,947 13,136,339 2,927,250 2,823,400 18,886,989 6,260,444 2,422,898 1,923,921 10,607,263 2014 76,067,820 64,682,809 1,632,074 13,967,837 2,943,837 2,910,148 19,821,822 6,509,613 2,452,887 1,958,401 10,920,901 2015 77,125,146 66,945,137 1,620,666 14,802,222 2,938,034 3,032,971 20,773,227 6,839,907 2,543,483 2,002,355 11,385,745 2016 78,002,486 67,813,017 1,818,191 15,355,158 2,794,132 2,982,548 21,131,838 7,144,139 2,559,823 2,051,241 11,755,203 2016/2015 % 1.1% 1.3% 12.2% 3.7% -4.9% -1.7% 1.7% 4.4% 0.6% 2.4% 3.2% 2016/2008 % 17.2% 18.5% -55.1% 61.1% -14.3% 21.0% 38.5% 42.2% 30.3% 16.8% 34.4% 2008 1,163,658 976,505 65,301 105,182 81,630 45,454 232,265 101,616 45,591 31,172 178,379 2009 1,150,871 960,459 99,205 109,449 79,566 41,247 230,262 105,374 47,844 32,053 185,271 2010 1,183,082 1,010,845 69,611 118,000 80,127 41,404 239,530 107,450 49,160 32,663 189,273 2011 1,205,188 1,057,787 46,541 134,114 74,306 45,769 254,189 114,145 55,277 33,057 202,479 2012 Samsun 1,216,228 1,052,032 35,494 143,697 68,035 48,185 259,917 118,409 58,815 33,445 210,669 2013 1,236,075 1,053,191 25,735 151,736 59,097 50,038 260,871 121,896 58,095 34,058 214,049 2014 1,240,958 1,073,847 29,031 161,536 57,568 51,662 270,766 126,315 59,262 34,856 220,433 2015 1,240,683 1,094,877 39,201 170,839 55,946 53,846 280,631 132,365 61,863 35,554 229,782 2016 1,249,865 1,108,926 46,062 190,470 51,262 53,012 294,744 135,786 62,095 36,543 234,424 2016/2015 % 0.7% 1.3% 17.5% 11.5% -8.4% -1.5% 5.0% 2.6% 0.4% 2.8% 2.0% 2016/2008 % 7.4% 13.6% -29.5% 81.1% -37.2% 16.6% 26.9% 33.6% 36.2% 17.2% 31.4% 2008 1.75% 1.71% 1.61% 1.10% 2.50% 1.84% 1.52% 2.02% 2.32% 1.77% 2.04% 2009 1.70% 1.65% 2.03% 1.14% 2.46% 1.84% 1.52% 2.00% 2.29% 1.79% 2.02% 2010 1.67% 1.65% 2.32% 1.12% 2.39% 1.81% 1.48% 1.95% 2.28% 1.79% 1.99% 2011 1.66% 1.66% 2.19% 1.16% 2.27% 1.79% 1.46% 1.98% 2.32% 1.78% 2.02% Samsun 2012 1.65% 1.68% 2.05% 1.15% 2.15% 1.81% 1.42% 1.96% 2.38% 1.77% 2.03% Pay % 2013 1.65% 1.69% 1.37% 1.16% 2.02% 1.77% 1.38% 1.95% 2.40% 1.77% 2.02% 2014 1.63% 1.66% 1.78% 1.16% 1.96% 1.78% 1.37% 1.94% 2.42% 1.78% 2.02% 2015 1.61% 1.64% 2.42% 1.15% 1.90% 1.78% 1.35% 1.94% 2.43% 1.78% 2.02% 2016 1.60% 1.64% 2.53% 1.24% 1.83% 1.78% 1.39% 1.90% 2.43% 1.78% 1.99% 2016 Samsun Sıra 16. 15. 7. 18. 14. 12. 17. 11. 9. 11. 11. Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu, (*) (2008-2011 yılları Yeşil Kart Hariç, 2012-2016 Gelir Testi Yaptıranlar Hariç) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 242

Samsun da 2008 yılında %79.46 olan Sosyal güvenlik kapsamının toplam il nüfusuna oranının 2016 yılında %85.57 olarak gerçekleştiği, 2008 yılında %18.90 olan Sosyal güvenlik kapsamındaki aktif çalışanların toplam il nüfusuna oranının 2016 yılında %22.74 olarak gerçekleştiği, 2008 yılında %14.51 olan Sosyal güvenlik kapsamındaki emeklilerin toplam il nüfusuna oranının 2016 yılında %18.09 olarak gerçekleştiği, 2008 yılında %46.04 olan Sosyal Güvenlik Kapsamındaki bakmakla yükümlü tutulanların oranının 2016 yılında %44.74 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Yıllar Değişken ÖNCELİKLİ YAŞAM KALİTESİ GÖSTERGELERİ (*)Sosyal Güvenlik Sosyal Güvenlik Kapsamında Sosyal Güvenlik Sosyal Güvenlik Kapsamında Kapsamının Aktif Çalışanların Kapsamında Emeklilerin İl Bakmakla Yükümlü Tutulanların İl Nüfusuna Oranı (%) İl Nüfusuna Oranı(%) Nüfusuna Oranı(%) Oranı (%) 2008 79.46% 18.90% 14.51% 46.04% 2009 76.83% 18.42% 14.82% 43.59% 2010 80.69% 19.12% 15.11% 46.46% 2011 84.51% 20.31% 16.18% 48.02% Samsun 2012 84.05% 20.76% 16.83% 46.45% Pay % 2013 83.47% 20.67% 16.96% 45.83% 2014 84.56% 21.32% 17.36% 45.88% 2015 85.54% 21.93% 17.95% 45.67% 2016 85.57% 22.74% 18.09% 44.74% 2008 50 43 30 44 2009 49 45 31 52 2010 47 48 30 49 2011 45 46 29 47 Samsun 2012 37 46 28 23 Sırası 2013 35 45 27 21 2014 39 46 28 22 2015 40 49 27 30 2016 40 44 27 29 Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu, (*) (2008-2011 yılları Yeşil Kart Hariç) (2012-2016 yılı Gelir Testi Yaptıranlar Hariç) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 243

ZORUNLU SİGORTALI SAYILARI (4/A KAPSAMI) Samsun ilinde 4/a kapsamında zorunlu sigortalı sayısı; 2010 Aralık ayında 110 Bin 895 kişi iken 2015 Aralık ayında 162 Bin 993 kişi, 2016 Aralık ayında ise 160 Bin 683 kişi olarak gerçekleşmiştir. 2010-2016 döneminde 4/a kapsamı zorunlu sigortalı sayısı Türkiye de %37.3 oranında artarken, Samsun da %44.9 oranında artmıştır. 2016 Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına göre 4/a kapsamı zorunlu sigortalı sayısı Türkiye de %1.6 oranında azalırken, Samsun da %1.4 oranında azalmıştır. 2016 Aralık ayı itibariyle Samsun ilinin 4/a kapsamı zorunlu sigortalı sayısı payı %1.17 oranındadır. 2016 Aralık ayı itibariyle Samsun da büyüklüğü 1 kişi olan işyerlerinde 7 Bin 959 sigortalı, büyüklüğü 2-3 kişi olan işyerlerinde 16 Bin 665 sigortalı, büyüklüğü 4-6 kişi olan işyerlerinde 20 Bin 640 sigortalı, büyüklüğü 7-9 kişi olan işyerinde 13 Bin 353 sigortalı, büyüklüğü 10-19 kişi olan işyerlerinde 23 Bin 720 sigortalı, büyüklüğü 20-29 kişi olan işyerlerinde 13 Bin 258 sigortalı, büyüklüğü 30-39 kişi olan işyerlerinde 14 Bin 604 sigortalı, büyüklüğü 50-99 kişi olan işyerlerinde 15 Bin 182 sigortalı, büyüklüğü 100-249 kişi olan işyerlerinde 18 Bin 417 sigortalı, büyüklüğü 250-499 kişi olan işyerlerinde 8 Bin 725 sigortalı, büyüklüğü 500-749 kişi olan işyerlerinde 2 Bin 825 sigortalı, büyüklüğü 750-999 kişi olan işyerlerinde 2 Bin 590 sigortalı, büyüklüğü 1000+ kişi olan işyerlerinde 2 Bin 745 sigortalı çalışmaktadır. Yıllar Bölge İŞ YERİ BÜYÜKLÜĞÜ (İşyerinde Çalıştırılan Sigortalı sayısı) Toplam 1 2-3 4-6 7-9 10-19 20-29 30-49 50-99 100-249 250-499 500-749 750-999 1000+ 2010 485,687 863,050 950,693 692,727 1,375,973 791,636 1,033,672 962,896 1,246,085 741,192 299,248 161,711 426,240 10,030,810 2011 513,454 932,989 1,053,277 771,380 1,547,140 885,015 1,154,344 1,063,928 1,345,483 788,849 339,023 174,801 461,256 11,030,939 2012 547,224 996,209 1,137,264 827,801 1,661,075 961,921 1,238,531 1,163,645 1,444,454 851,485 375,355 181,960 552,696 11,939,620 2013 Türkiye 568,166 1,051,465 1,212,643 886,492 1,680,704 991,136 1,290,946 1,213,612 1,529,717 903,343 392,519 195,973 567,397 12,484,113 2014 590,212 1,084,414 1,286,211 939,740 1,784,954 1,040,755 1,307,812 1,291,354 1,626,257 993,160 418,430 220,366 656,457 13,240,122 2015 608,258 1,133,210 1,337,118 956,240 1,848,186 1,060,018 1,306,962 1,368,660 1,734,266 1,072,593 476,645 258,624 838,618 13,999,398 2016 615,258 1,167,641 1,343,635 904,942 1,774,574 1,019,183 1,265,709 1,335,792 1,692,226 1,038,487 465,747 262,464 889,530 13,775,188 2016/2015 Değ. 1.2% 3.0% 0.5% -5.4% -4.0% -3.9% -3.2% -2.4% -2.4% -3.2% -2.3% 1.5% 6.1% -1.6% 2016/2010 Değ. 26.7% 35.3% 41.3% 30.6% 29.0% 28.7% 22.4% 38.7% 35.8% 40.1% 55.6% 62.3% 108.7% 37.3% 2010 6,355 12,463 14,247 9,953 16,674 9,407 11,304 13,085 9,220 5,189 2,217 781 0 110,895 2011 6,743 13,360 16,022 11,444 18,414 10,958 12,835 14,121 9,844 8,839 3,011 0 1,493 127,084 2012 7,220 14,187 16,992 12,882 19,251 11,701 14,832 13,079 14,276 7,103 3,372 799 1,515 137,209 2013 Samsun 7,492 14,798 18,355 14,006 19,606 12,761 15,946 14,666 14,530 9,659 2,245 872 0 144,936 2014 7,676 15,107 19,684 13,817 21,289 13,601 15,163 13,740 17,203 9,311 2,977 955 3,353 153,876 2015 7,822 16,152 19,979 14,466 22,810 13,627 15,768 15,902 20,580 8,394 2,249 1,725 3,519 162,993 2016 7,959 16,665 20,640 13,353 23,720 13,258 14,604 15,182 18,417 8,725 2,825 2,590 2,745 160,683 2016/2015 Değ. 1.8% 3.2% 3.3% -7.7% 4.0% -2.7% -7.4% -4.5% -10.5% 3.9% 25.6% 50.1% -22.0% -1.4% 2016/2010 Değ. 25.2% 33.7% 44.9% 34.2% 42.3% 40.9% 29.2% 16.0% 99.8% 68.1% 27.4% 231.6% - 44.9% 2010 1.31% 1.44% 1.50% 1.44% 1.21% 1.19% 1.09% 1.36% 0.74% 0.70% 0.74% 0.48% 0.00% 1.11% 2011 1.31% 1.43% 1.52% 1.48% 1.19% 1.24% 1.11% 1.33% 0.73% 1.12% 0.89% 0.00% 0.32% 1.15% 2012 1.32% 1.42% 1.49% 1.56% 1.16% 1.22% 1.20% 1.12% 0.99% 0.83% 0.90% 0.44% 0.27% 1.15% Samsun 2013 1.32% 1.41% 1.51% 1.58% 1.17% 1.29% 1.24% 1.21% 0.95% 1.07% 0.57% 0.44% 0.00% 1.16% Pay % 2014 1.30% 1.39% 1.53% 1.47% 1.19% 1.31% 1.16% 1.06% 1.06% 0.94% 0.71% 0.43% 0.51% 1.16% 2015 1.29% 1.43% 1.49% 1.51% 1.23% 1.29% 1.21% 1.16% 1.19% 0.78% 0.47% 0.67% 0.42% 1.16% 2016 1.29% 1.43% 1.54% 1.48% 1.34% 1.30% 1.15% 1.14% 1.09% 0.84% 0.61% 0.99% 0.31% 1.17% 2016 Türkiye 4.47% 8.48% 9.75% 6.57% 12.88% 7.40% 9.19% 9.70% 12.28% 7.54% 3.38% 1.91% 6.46% 100.00% Dağılım Samsun 4.95% 10.37% 12.85% 8.31% 14.76% 8.25% 9.09% 9.45% 11.46% 5.43% 1.76% 1.61% 1.71% 100.00% Kaynak: www.sgk.gov.tr, Sigortalı Sayısı İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 244

İŞYERİ SAYILARI (4/A KAPSAMI) Samsun ilinde 4/a kapsamında işyeri sayısı; 2010 Aralık ayında toplam 17 Bin 972 adet iken 2015 Aralık ayında 23 Bin 744 adet, 2016 Aralık ayında ise 24 Bin 136 adet olarak gerçekleşmiştir. 2010-2016 döneminde işyeri sayısı Türkiye de %31.9 oranında artarken Samsun da %34.3 oranında artmıştır. 2016 Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına göre işyeri sayısı Türkiye de %0.5 oranında artarken, Samsun ilinde %1.7 oranında artmıştır. 2016 Aralık ayı itibariyle Samsun ilinin toplam işyeri sayısı payı %1.38 oranındadır. 2016 Aralık ayı itibariyle Samsun da 1 kişi çalıştıran işyeri sayısı 7 Bin 959 adet, 2-3 kişi çalıştıran işyeri sayısı 6 Bin 987 adet, 4-6 kişi çalıştıran işyeri sayısı 4 Bin 391 adet, 7-9 kişi çalıştıran işyeri sayısı Bin 698 adet, 10-19 kişi çalıştıran işyeri sayısı Bin 780 adet, 20-29 kişi çalıştıran işyeri sayısı 552 adet, 30-49 kişi çalıştıran işyeri sayısı 391 adet, 50-99 kişi çalıştıran işyeri sayısı 221 adet, 100-249 kişi çalıştıran işyeri sayısı 120 adet, 250-499 kişi çalıştıran işyeri sayısı 27 adet, 500-749 kişi çalıştıran işyeri sayısı 5 adet, 750-999 kişi çalıştıran işyeri sayısı 3 adet ve 1000+ kişi çalıştıran işyeri sayısı 2 adettir. Yıllar Bölge İŞ YERİ BÜYÜKLÜĞÜ (İşyerinde Çalıştırılan Sigortalı sayısı) Toplam 1 2-3 4-6 7-9 10-19 20-29 30-49 50-99 100-249 250-499 500-749 750-999 1000+ 2010 Türkiye 485,687 363,992 199,119 88,005 103,188 33,230 27,182 13,956 8,311 2,173 497 189 220 1,325,749 2011 513,454 393,195 220,101 97,990 115,861 37,188 30,366 15,482 8,946 2,304 561 201 230 1,435,879 2012 547,224 419,980 237,674 105,257 124,793 40,372 32,620 16,881 9,603 2,489 623 211 279 1,538,006 2013 568,166 442,888 254,179 112,691 126,086 41,637 34,095 17,587 10,127 2,663 654 229 290 1,611,292 2014 590,212 456,160 268,256 119,634 133,752 43,700 34,572 18,753 10,759 2,913 692 259 328 1,679,990 2015 608,258 477,133 279,106 121,774 138,751 44,577 34,578 19,911 11,469 3,146 794 300 390 1,740,187 2016 615,258 491,293 282,920 115,308 132,884 42,885 33,513 19,462 11,190 3,052 775 307 393 1,749,240 2016/2015 Değ 1.2% 3.0% 1.4% -5.3% -4.2% -3.8% -3.1% -2.3% -2.4% -3.0% -2.4% 2.3% 0.8% 0.5% 2016/2010 Değ 26.7% 35.0% 42.1% 31.0% 28.8% 29.1% 23.3% 39.5% 34.6% 40.5% 55.9% 62.4% 78.6% 31.9% 2010 6,355 5,178 2,978 1,257 1,237 396 298 190 62 16 4 1 0 17,972 2011 6,743 5,592 3,342 1,453 1,381 464 339 203 66 26 5 0 1 19,615 2012 7,220 5,957 3,556 1,634 1,444 493 391 191 96 20 6 1 1 21,010 2013 Samsun 7,492 6,212 3,854 1,784 1,461 538 419 213 100 29 4 1 0 22,107 2014 7,676 6,328 4,098 1,761 1,601 573 402 204 115 28 5 1 3 22,795 2015 7,822 6,773 4,194 1,842 1,729 569 418 230 133 25 4 2 3 23,744 2016 7,959 6,987 4,391 1,698 1,780 552 391 221 120 27 5 3 2 24,136 2016/2015 Değ 1.8% 3.2% 4.7% -7.8% 2.9% -3.0% -6.5% -3.9% -9.8% 8.0% 25.0% 50.0% -33.3% 1.7% 2016/2010 Değ 25.2% 34.9% 47.4% 35.1% 43.9% 39.4% 31.2% 16.3% 93.5% 68.8% 25.0% 200.0% - 34.3% 2010 1.31% 1.42% 1.50% 1.43% 1.20% 1.19% 1.10% 1.36% 0.75% 0.74% 0.80% 0.53% 0.00% 1.36% 2011 1.31% 1.42% 1.52% 1.48% 1.19% 1.25% 1.12% 1.31% 0.74% 1.13% 0.89% 0.00% 0.43% 1.37% 2012 Samsun 1.32% 1.42% 1.50% 1.55% 1.16% 1.22% 1.20% 1.13% 1.00% 0.80% 0.96% 0.47% 0.36% 1.37% 2013 Pay 1.32% 1.40% 1.52% 1.58% 1.16% 1.29% 1.23% 1.21% 0.99% 1.09% 0.61% 0.44% 0.00% 1.37% 2014 (%) 1.30% 1.39% 1.53% 1.47% 1.20% 1.31% 1.16% 1.09% 1.07% 0.96% 0.72% 0.39% 0.91% 1.36% 2015 1.29% 1.42% 1.50% 1.51% 1.25% 1.28% 1.21% 1.16% 1.16% 0.79% 0.50% 0.67% 0.77% 1.36% 2016 1.29% 1.42% 1.55% 1.47% 1.34% 1.29% 1.17% 1.14% 1.07% 0.88% 0.65% 0.98% 0.51% 1.38% 2016 Türkiye 35.17% 28.09% 16.17% 6.59% 7.60% 2.45% 1.92% 1.11% 0.64% 0.17% 0.04% 0.02% 0.02% 100.00% Dağılım Samsun 32.98% 28.95% 18.19% 7.04% 7.37% 2.29% 1.62% 0.92% 0.50% 0.11% 0.02% 0.01% 0.01% 100.00% Kaynak: www.sgk.gov.tr, İşyeri Sayısı İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 245

4/A KAPSAMI İŞYERİ SAYILARI VE ZORUNLU SİGORTALILARI DAĞILIMI 2008 yılında 640 adet kamu işyeri sayısı ile %2.11 paya sahip olan Samsun, 2016 yılında 919 adet kamu işyeri sayısı ile %2.08 paya sahiptir. 2008 yılında 14 Bin 800 adet özel işyeri sayısı ile %1.30 paya sahip olan Samsun, 2016 yılında 23 Bin 217 adet özel işyeri sayısı ile %1.36 paya sahiptir. Samsun ilinde 2008 yılında 15 Bin 360 kişi kamu işyerlerinde çalışırken, 2016 yılında bu rakam 16 Bin 813 kişi olarak gerçekleşmiş, 2008 yılında 78 Bin 958 kişi özel işyerlerinde çalışırken, 2016 yılında bu rakam 143 Bin 870 kişi olarak gerçekleşmiştir. 2008-2016 döneminde kamu işyeri sayısı Türkiye de %45.5 oranında artarken Samsun da %43.6 oranında artmış, kamu zorunlu sigortalı sayısı Türkiye de %44.8 oranında artarken Samsun da %9.5 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre kamu işyeri sayısı Türkiye de %6.0 oranında artarken Samsun da %2.2 oranında artmış, kamu zorunlı sigortalı sayısı Türkiye de %10.7 oranında azalırken Samsun da %18.0 oranında azalmıştır. Yıllar Bölge İŞYERİ SAYISI ZORUNLU SİGORTALI SAYISI Daimi Mevsimlik Kamu Özel Toplam Daimi Mevsimlik Kamu Özel Erkek Kadın Toplam 2008 1,015,000 155,248 30,369 1,139,879 1,170,248 7,156,453 1,646,536 731,704 8,071,285 6,774,527 2,028,462 8,802,989 2009 1,057,541 158,767 36,031 1,180,277 1,216,308 7,308,795 1,721,407 852,248 8,177,954 6,870,750 2,159,452 9,030,202 2010 1,147,632 178,117 37,056 1,288,693 1,325,749 8,043,894 1,986,916 868,753 9,162,057 7,599,143 2,431,667 10,030,810 2011 1,245,079 190,800 37,600 1,398,279 1,435,879 8,819,207 2,211,732 806,374 10,224,565 8,351,256 2,679,683 11,030,939 2012 Türkiye 1,341,822 196,184 38,982 1,499,024 1,538,006 9,489,846 2,449,774 875,122 11,064,498 8,957,841 2,981,779 11,939,620 2013 1,391,621 219,671 35,692 1,575,600 1,611,292 9,816,455 2,667,658 800,638 11,683,475 9,297,209 3,186,904 12,484,113 2014 1,481,321 198,669 35,778 1,644,212 1,679,990 10,480,391 2,759,731 842,699 12,397,423 9,742,995 3,497,127 13,240,122 2015 1,528,966 211,221 41,660 1,698,527 1,740,187 10,887,084 3,112,314 1,185,654 12,813,744 10,133,702 3,865,696 13,999,398 2016 1,541,977 207,263 44,177 1,705,063 1,749,240 10,810,326 2,964,862 1,059,333 12,715,855 9,949,970 3,825,218 13,775,188 2016/2015 % 0.9% -1.9% 6.0% 0.4% 0.5% -0.7% -4.7% -10.7% -0.8% -1.8% -1.0% -1.6% 2016/2008 % 51.9% 33.5% 45.5% 49.6% 49.5% 51.1% 80.1% 44.8% 57.5% 46.9% 88.6% 56.5% 2008 12,766 2,674 640 14,800 15,440 67,266 27,052 15,360 78,958 73,548 20,770 94,318 2009 13,514 2,920 786 15,648 16,434 71,315 31,165 18,789 83,691 78,534 23,946 102,480 2010 14,541 3,431 833 17,139 17,972 78,309 32,586 16,368 94,527 84,982 25,913 110,895 2011 15,818 3,797 842 18,773 19,615 87,620 39,464 15,090 111,994 98,036 29,048 127,084 2012 Samsun 17,141 3,869 843 20,167 21,010 96,673 40,536 15,522 121,687 103,496 33,713 137,209 2013 17,902 4,205 822 21,285 22,107 101,559 43,377 15,759 129,177 107,563 37,373 144,936 2014 19,210 3,585 777 22,018 22,795 109,626 44,250 16,572 137,304 112,147 41,729 153,876 2015 19,956 3,788 899 22,845 23,744 115,405 47,588 20,492 142,501 116,017 46,976 162,993 2016 20,252 3,884 919 23,217 24,136 114,783 45,900 16,813 143,870 114,715 45,968 160,683 2016/2015 % 1.5% 2.5% 2.2% 1.6% 1.7% -0.5% -3.5% -18.0% 1.0% -1.1% -2.1% -1.4% 2016/2008 % 58.6% 45.3% 43.6% 56.9% 56.3% 70.6% 69.7% 9.5% 82.2% 56.0% 121.3% 70.4% 2008 1.26% 1.72% 2.11% 1.30% 1.32% 0.94% 1.64% 2.10% 0.98% 1.09% 1.02% 1.07% 2009 1.28% 1.84% 2.18% 1.33% 1.35% 0.98% 1.81% 2.20% 1.02% 1.14% 1.11% 1.13% 2010 1.27% 1.93% 2.25% 1.33% 1.36% 0.97% 1.64% 1.88% 1.03% 1.12% 1.07% 1.11% 2011 1.27% 1.99% 2.24% 1.34% 1.37% 0.99% 1.78% 1.87% 1.10% 1.17% 1.08% 1.15% Samsun 2012 1.28% 1.97% 2.16% 1.35% 1.37% 1.02% 1.65% 1.77% 1.10% 1.16% 1.13% 1.15% Pay % 2013 1.29% 1.91% 2.30% 1.35% 1.37% 1.03% 1.63% 1.97% 1.11% 1.16% 1.17% 1.16% 2014 1.30% 1.80% 2.17% 1.34% 1.36% 1.05% 1.60% 1.97% 1.11% 1.15% 1.19% 1.16% 2015 1.31% 1.79% 2.16% 1.34% 1.36% 1.06% 1.53% 1.73% 1.11% 1.14% 1.22% 1.16% 2016 1.31% 1.87% 2.08% 1.36% 1.38% 1.06% 1.55% 1.59% 1.13% 1.15% 1.20% 1.17% 2016 Türkiye 88.2% 11.8% 2.5% 97.5% 100.0% 78.5% 21.5% 7.7% 92.3% 72.2% 27.8% 100.0% Dağ. Samsun 83.9% 16.1% 3.8% 96.2% 100.0% 71.4% 28.6% 10.5% 89.5% 71.4% 28.6% 100.0% Kaynak: www.sgk.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 246

4/A AKTİF SİGORTALILAR VE AYLIK ALANLAR 2008 Aralık ayında 105 Bin 182 adet 4/a kapsamı toplam aktif sigortalı sayısı ile %1.10 paya sahip olan Samsun, 2016 Aralık ayında 190 Bin 470 adet toplam aktif sigortalı sayısı ile %1.24 paya sahiptir. 2008 Aralık ayında 101 Bin 616 adet 4/a kapsamı toplam aylık ve gelir alanlar sayısı ile %2.02 paya sahip olan Samsun, 2016 Aralık ayında 135 Bin 786 adet 4/a kapsamı toplam aylık ve gelir alanlar sayısı ile %1.90 paya sahiptir. 2008-2016 döneminde 4/a kapsamı toplam aktif sigortalı sayısı Türkiye de %61.06 oranında artarken Samsun da %81.09 oranında artmış, toplam aylık ve gelir alanlar sayısı Türkiye de %42.18 oranında artarken Samsun da %33.63 oranında artmıştır. 2016 Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına göre 4/a kapsamı toplam aktif sigortalı sayısı Türkiye de %3.74 oranında artarken Samsun da %11.49 oranında artmış, toplam aylık ve gelir alanlar sayısı Türkiye de %4.45 oranında artarken Samsun da %2.58 oranında artmıştır. Samsun ilinde 2016 yılında Kısmi süreli çalışan sayısında dikkat çekici bir artış görülmektedir. Yıllar Bölge AKTİF SİGORTALILAR Toplam Toplam Aktif Zorunlu Çıraklar Tarım Kısmi Süreli Yurtdışı Aylık ve Sigortalı (I+II+III+IV+V) Sigortalılar (I) (II) (2925 Skg) (III) Çalışan Sigortalılar (IV) Topluluk Gelir Alanlar (Kişi) Sigortalıları (V) 2008 9,533,683 8,802,989 249,292 202,000 - - 5,024,696 2009 9,664,930 9,030,202 321,649 191,800 94,123 27,156 5,290,415 2010 10,575,935 10,030,810 349,581 152,802 16,964 25,778 5,515,114 2011 11,547,134 11,030,939 298,180 124,911 60,237 32,867 5,777,300 2012 Türkiye 12,527,337 11,939,620 306,617 85,717 160,783 34,600 6,026,431 2013 13,136,339 12,484,113 320,730 62,988 233,521 34,987 6,260,444 2014 13,967,837 13,240,122 359,948 46,996 292,474 28,297 6,509,613 2015 14,802,222 13,999,398 392,908 40,615 339,375 29,926 6,839,907 2016 15,355,158 13,775,188 1,170,080 36,125 349,055 24,710 7,144,139 2016/2015 Değişim 3.74% -1.60% 197.80% -11.06% 2.85% -17.43% 4.45% 2016/2008 Değişim 61.06% 56.48% 369.36% -82.12% 270.85% -9.01% 42.18% 2008 105,182 94,318 4,562 1,239 - - 101,616 2009 110,597 102,480 5,709 1,175 1,233 0 105,732 2010 118,000 110,895 6,315 772 18 0 107,450 2011 134,114 127,084 6,132 785 113 0 114,145 2012 Samsun 143,697 137,209 5,653 561 274 0 118,409 2013 151,736 144,936 5,888 496 416 0 121,896 2014 161,536 153,876 6,685 395 580 0 126,315 2015 170,839 162,993 7,303 326 217 0 132,365 2016 190,470 160,683 19,369 292 10,126 0 135,786 2016/2015 Değişim 11.49% -1.42% 165.22% -10.43% 4566.36% - 2.58% 2016/2008 Değişim 81.09% 70.36% 324.57% -76.44% 721.25% - 33.63% 2008 1.10% 1.07% 1.83% 0.61% - - 2.02% 2009 1.14% 1.13% 1.77% 0.61% 1.31% 0.00% 2.00% 2010 1.12% 1.11% 1.81% 0.51% 0.11% 0.00% 1.95% 2011 Samsun 1.16% 1.15% 2.06% 0.63% 0.19% 0.00% 1.98% 2012 Pay 1.15% 1.15% 1.84% 0.65% 0.17% 0.00% 1.96% 2013 % 1.16% 1.16% 1.84% 0.79% 0.18% 0.00% 1.95% 2014 1.16% 1.16% 1.86% 0.84% 0.20% 0.00% 1.94% 2015 1.15% 1.16% 1.86% 0.80% 0.06% 0.00% 1.94% 2016 1.24% 1.17% 1.66% 0.81% 2.90% 0.00% 1.90% Kaynak: www.sgk.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 247

İLLER İTİBARİYLE İŞYERİ VE SİGORTALI SAYILARI (4/A KAPSAMI) 2016 yılı Aralık ayı itibariyle Türkiye de 4/a kapsamı toplam Bir Milyon 749 Bin 240 işyerinde toplam 13 Milyon 775 Bin 188 zorunlu sigortalı çalışmaktadır. 2016 yılı Aralık ayı itibariyle Samsun ilinde 4/a kapsamı toplam 24 Bin 136 işyerinde toplam 160 Bin 683 zorunlu sigortalı çalışmaktadır. 2016 yılı Aralık ayı itibariyle Samsun, işyeri sayısına göre 17 nci, sigortalı sayısına göre 19 uncu, işyeri başına düşen sigortalı sayısına göre 60 ıncı sıradadır. 2016 yılı Aralık ayı itibariyle Türkiye de işyeri başına ortalama 8 adet zorunlu sigortalı düşerken Samsun ilinde işyeri başına ortalama 7 adet zorunlu sigortalı düşmektedir. En fazla işyeri İstanbul da, en az işyeri de Bayburt ilinde bulunmaktadır. Sn İller Zorunlu Sigortalı Sayısı Pay İşyeri Sayısı Pay İşyeri Başına Z.Sigortalı Sn İller Zorunlu Sigortalı Sayısı Pay İşyeri Sayısı Pay İşyeri Başına Z.Sigortalı Türkiye 13,775,188 100.0% 1,749,240 100.0% 8 1 İstanbul 4,050,072 29.40% 499,031 28.53% 8 42 Düzce 69,429 0.50% 7,608 0.43% 9 2 Ankara 1,206,519 8.76% 136,176 7.78% 9 43 Elazığ 58,757 0.43% 7,281 0.42% 8 3 İzmir 865,178 6.28% 121,655 6.95% 7 44 Kastamonu 44,453 0.32% 7,164 0.41% 6 4 Bursa 664,033 4.82% 72,627 4.15% 9 45 Bolu 56,341 0.41% 6,940 0.40% 8 5 Antalya 429,043 3.11% 66,156 3.78% 6 46 Yalova 52,426 0.38% 6,728 0.38% 8 6 Kocaeli 477,982 3.47% 43,917 2.51% 11 47 Aksaray 44,505 0.32% 6,725 0.38% 7 7 Konya 293,784 2.13% 43,400 2.48% 7 48 Adıyaman 48,506 0.35% 6,586 0.38% 7 8 Adana 296,955 2.16% 39,616 2.26% 7 49 Osmaniye 51,177 0.37% 6,450 0.37% 8 9 Mersin 235,973 1.71% 35,367 2.02% 7 50 Rize 46,908 0.34% 6,448 0.37% 7 10 Muğla 167,023 1.21% 32,580 1.86% 5 51 Nevşehir 35,443 0.26% 5,877 0.34% 6 11 Gaziantep 267,027 1.94% 32,016 1.83% 8 52 Burdur 34,335 0.25% 5,753 0.33% 6 12 Kayseri 212,824 1.54% 29,648 1.69% 7 53 Yozgat 36,622 0.27% 5,671 0.32% 6 13 Balıkesir 163,222 1.18% 27,631 1.58% 6 54 Amasya 38,736 0.28% 5,661 0.32% 7 14 Manisa 234,537 1.70% 26,688 1.53% 9 55 Niğde 36,972 0.27% 5,648 0.32% 7 15 Aydın 152,544 1.11% 25,783 1.47% 6 56 Mardin 60,201 0.44% 5,282 0.30% 11 16 Denizli 187,059 1.36% 24,187 1.38% 8 57 Karabük 37,029 0.27% 5,154 0.29% 7 17 Samsun 160,683 1.17% 24,136 1.38% 7 58 Kırıkkale 37,571 0.27% 4,744 0.27% 8 18 Tekirdağ 255,681 1.86% 23,000 1.31% 11 59 Bilecik 41,783 0.30% 4,559 0.26% 9 19 Sakarya 179,634 1.30% 22,055 1.26% 8 60 Karaman 40,733 0.30% 4,301 0.25% 9 20 Hatay 157,459 1.14% 21,815 1.25% 7 61 Bartın 27,305 0.20% 4,077 0.23% 7 21 Eskişehir 169,210 1.23% 19,716 1.13% 9 62 Sinop 23,066 0.17% 3,929 0.22% 6 22 Trabzon 119,011 0.86% 17,160 0.98% 7 63 Batman 48,677 0.35% 3,789 0.22% 13 23 K.Maraş 137,829 1.00% 14,713 0.84% 9 64 Kırşehir 25,238 0.18% 3,756 0.21% 7 24 Diyarbakır 129,016 0.94% 13,899 0.79% 9 65 Artvin 22,621 0.16% 3,672 0.21% 6 25 Çanakkale 80,352 0.58% 13,820 0.79% 6 66 Erzincan 26,054 0.19% 3,539 0.20% 7 26 Afyonk. 88,447 0.64% 12,487 0.71% 7 67 Çankırı 24,726 0.18% 2,989 0.17% 8 27 Urfa 124,154 0.90% 12,130 0.69% 10 68 Kars 21,969 0.16% 2,890 0.17% 8 28 Ordu 78,820 0.57% 11,962 0.68% 7 69 Bitlis 19,527 0.14% 2,581 0.15% 8 29 Malatya 89,926 0.65% 11,280 0.64% 8 70 Ağrı 21,574 0.16% 2,492 0.14% 9 30 Zonguldak 84,654 0.61% 10,920 0.62% 8 71 Bingöl 22,646 0.16% 2,241 0.13% 10 31 Kütahya 82,783 0.60% 10,180 0.58% 8 72 Muş 20,280 0.15% 2,166 0.12% 9 32 Erzurum 77,038 0.56% 9,831 0.56% 8 73 Gümüşhane 13,472 0.10% 2,161 0.12% 6 33 Sıvas 73,136 0.53% 9,493 0.54% 8 74 Siirt 20,285 0.15% 2,155 0.12% 9 34 Edirne 56,864 0.41% 9,326 0.53% 6 75 Şırnak 32,556 0.24% 2,152 0.12% 15 35 Isparta 58,561 0.43% 8,827 0.50% 7 76 Iğdır 14,816 0.11% 1,774 0.10% 8 36 Uşak 60,659 0.44% 8,352 0.48% 7 77 Kilis 15,395 0.11% 1,507 0.09% 10 37 Çorum 57,202 0.42% 8,280 0.47% 7 78 Hakkari 14,494 0.11% 1,251 0.07% 12 38 Giresun 50,038 0.36% 8,167 0.47% 6 79 Ardahan 7,993 0.06% 1,201 0.07% 7 39 Tokat 54,632 0.40% 8,116 0.46% 7 80 Tunceli 6,138 0.04% 1,161 0.07% 5 40 Van 72,677 0.53% 7,990 0.46% 9 81 Bayburt 6,829 0.05% 1,090 0.06% 6 41 Kırklareli 65,359 0.47% 7,954 0.45% 8 Kaynak: www.sgk.gov.tr, sıralama işyeri sayısına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 248

4/B (BAĞIMSIZ ÇALIŞANLAR 1479) (ESNAF) SİGORTALILARI 2008 Aralık ayında 38 Bin 150 adet 4/b (Esnaf) toplam aktif sigortalı sayısı ile %1.80 paya sahip olan Samsun, 2016 Aralık ayında 30 Bin 972 adet 4/b (Esnaf) toplam aktif sigortalı sayısı ile %1.49 paya sahiptir. 2008 Aralık ayında 30 Bin 797 adet 4/b (Esnaf) toplam aylık alan kişi sayısı ile %1.90 paya sahip olan Samsun, 2016 Aralık ayında 36 Bin 20 adet 4/b (Esnaf) toplam aylık alanların sayısı (kişi) ile %1.91 paya sahiptir. 2008-2016 döneminde 4/b (Esnaf) toplam aktif sigortalı sayısı Türkiye de %2.05 oranında azalırken Samsun da %18.82 oranında azalmış, 4/b (Esnaf) toplam aylık alanların sayısı (kişi) Türkiye de %16.74 oranında artarken Samsun da %16.96 oranında artmıştır. 2016 Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına göre 4/b (Esnaf) toplam aktif sigortalı sayısı Türkiye de %3.00 oranında azalırken Samsun da %4.90 oranında azalmış, 4/b (Esnaf) toplam aylık alanların sayısı (kişi) Türkiye de %0.40 oranında artarken Samsun da %0.32 oranında artmıştır. Yıl Bölge AKTİF SİGORTALI AYLIK ALANLAR Toplam Toplam Toplam Aktif Zorunlu İsteğe Muhtar Malül Yaşlı Ölüm Aylık Alan Aylık Alan Sigortalı Sigortalı Bağlı (III) (VI) (VII) Ölüm Haksahibi (Dosya) (Kişi) (I+II+III) (I) (II) (Dosya)(VIII) (IX) (VI+VII+VIII) (VI+VII+IX) 2008 2,119,252 1,883,836 221,346 14,070 12,918 1,011,711 446,828 592,231 1,471,457 1,616,860 2009 2,220,180 1,816,933 388,047 15,200 13,258 1,062,306 492,656 612,407 1,568,220 1,687,971 2010 2,236,727 1,847,844 374,535 14,347 13,992 1,086,678 497,831 629,325 1,598,504 1,729,998 2011 2,151,520 1,868,181 270,780 12,559 14,530 1,135,172 517,791 681,523 1,667,506 1,831,238 2012 Türkiye 2,106,062 1,899,053 195,557 11,452 15,367 1,157,099 547,424 713,528 1,719,915 1,886,019 2013 1,998,796 1,821,939 166,333 10,524 14,704 1,164,259 576,107 650,548 1,755,107 1,829,548 2014 2,078,678 1,947,718 115,513 15,447 15,149 1,170,070 530,365 655,340 1,715,758 1,840,980 2015 2,140,178 2,021,157 104,477 14,544 15,426 1,192,240 546,399 671,793 1,754,281 1,879,938 2016 2,075,900 1,969,805 92,239 13,856 15,611 1,189,705 560,083 681,555 1,765,680 1,887,472 2016/2015 Değ. -3.00% -2.54% -11.71% -4.73% 1.20% -0.21% 2.50% 1.45% 0.65% 0.40% 2016/2008 Değ. -2.05% 4.56% -58.33% -1.52% 20.85% 17.59% 25.35% 15.08% 20.00% 16.74% 2008 38,150 31,029 6,849 272 243 18,869 8,979 11,685 28,091 30,797 2009 40,079 30,368 9,503 208 249 19,499 9,624 12,038 29,372 31,786 2010 37,692 28,918 8,591 183 283 19,574 9,836 11,861 29,693 31,718 2011 34,109 27,528 6,444 137 297 20,711 10,227 13,190 31,235 34,198 2012 Samsun 32,057 26,632 5,302 123 319 21,549 10,863 13,882 32,731 35,750 2013 29,839 25,070 4,658 111 311 21,764 11,395 12,765 33,471 34,841 2014 31,687 28,652 2,782 253 330 21,894 10,687 13,050 32,913 35,278 2015 32,568 29,784 2,546 238 336 22,254 10,955 13,304 33,551 35,905 2016 30,972 28,634 2,110 228 329 22,227 11,198 13,450 33,762 36,020 2016/2015 Değ. -4.90% -3.86% -17.12% -4.20% -2.08% -0.12% 2.22% 1.10% 0.63% 0.32% 2016/2008 Değ. -18.82% -7.72% -69.19% -16.18% 35.39% 17.80% 24.71% 15.10% 20.19% 16.96% 2008 1.80% 1.65% 3.09% 1.93% 1.88% 1.87% 2.01% 1.97% 1.91% 1.90% 2009 1.81% 1.67% 2.45% 1.37% 1.88% 1.84% 1.95% 1.97% 1.87% 1.88% 2010 1.69% 1.56% 2.29% 1.28% 2.02% 1.80% 1.98% 1.88% 1.86% 1.83% 2011 Samsun 1.59% 1.47% 2.38% 1.09% 2.04% 1.82% 1.98% 1.94% 1.87% 1.87% 2012 Pay 1.52% 1.40% 2.71% 1.07% 2.08% 1.86% 1.98% 1.95% 1.90% 1.90% 2013 % 1.49% 1.38% 2.80% 1.05% 2.12% 1.87% 1.98% 1.96% 1.91% 1.90% 2014 1.52% 1.47% 2.41% 1.64% 2.18% 1.87% 2.02% 1.99% 1.92% 1.92% 2015 1.52% 1.47% 2.44% 1.64% 2.18% 1.87% 2.00% 1.98% 1.91% 1.91% 2016 1.49% 1.45% 2.29% 1.65% 2.11% 1.87% 2.00% 1.97% 1.91% 1.91% Kaynak: www.sgk.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 249

İLLER İTİBARİYEL 4/B (BAĞIMSIZ ÇALIŞANLAR 1479) (ESNAF) SİGORTALILARI SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI Türkiye de toplam 2 Milyon 75 Bin 900 adet aktif 4/b esnaf sigortalısının bulunduğu 2016 yılı Aralık ayında, Samsun ilinde, 30 Bin 972 adet aktif 4/b esnaf sigortalı bulunmaktadır. En fazla aktif esnaf sigortalı İstanbul da, en az aktif esnaf sigortalı da Bayburt ilinde bulunmaktadır. 2016 yılı Aralık ayı itibariyle Samsun ili; aktif 4/b esnaf sigortalı sayısına göre 18 inci sırada, zorunlu 4/b esnaf sigortalı sayısına göre 19 uncu sırada, 4/b esnaf toplam aylık alanlar (kişi) sayısına göre 14 üncü sıradadır. Sn İller 4/b Esnaf Aktif Sigortalı Toplam Toplam Aktif Sigortalı Zorunlu Sigortalı Aylık Alanlar (Dosya) Toplam Aylık Alanlar (Kişi) Sn İller 4/b Esnaf Aktif Sigortalı Toplam Toplam Aktif Sigortalı Zorunlu Sigortalı Aylık Alanlar (Dosya) Toplam Aylık Alanlar (Kişi) Türkiye 2,075,900 1,969,805 1,765,680 1,887,472 1 İstanbul 507,375 487,247 266,496 281,022 42 Aksaray 10,642 10,110 11,656 12,424 2 Ankara 136,635 124,942 113,757 119,610 43 Elazığ 10,273 9,664 9,593 10,859 3 İzmir 122,698 117,269 101,727 106,517 44 Yozgat 10,245 9,557 17,606 18,638 4 Antalya 91,675 87,233 55,722 58,439 45 Kırklareli 9,913 9,242 14,843 15,484 5 Bursa 84,708 78,357 64,918 68,479 46 Mardin 9,776 9,387 9,240 11,654 6 Konya 61,359 58,858 64,443 68,605 47 Giresun 9,750 9,228 14,650 15,646 7 Adana 52,131 49,370 45,080 50,085 48 Kastamonu 9,734 8,834 14,741 15,389 8 Mersin 46,471 44,816 37,567 40,775 49 Nevşehir 9,474 9,052 13,311 14,065 9 Gaziantep 44,118 42,689 32,309 35,659 50 Düzce 9,290 8,934 10,818 11,554 10 Hatay 38,703 36,992 36,358 40,491 51 Niğde 8,835 8,359 10,236 10,969 11 Manisa 38,495 37,173 40,722 42,611 52 Burdur 8,823 8,191 14,931 15,515 12 Muğla 37,476 36,602 27,795 28,842 53 Amasya 7,871 7,354 12,908 13,544 13 Kocaeli 37,234 35,870 22,871 24,528 54 Rize 7,557 7,219 7,540 8,303 14 Balıkesir 36,114 34,243 41,559 43,436 55 Yalova 7,275 6,852 5,907 6,265 15 Aydın 35,857 34,715 36,204 38,066 56 Bolu 7,093 6,466 10,253 10,633 16 Denizli 34,501 32,458 38,918 40,582 57 Karaman 6,722 6,479 8,438 8,994 17 Kayseri 32,406 30,112 30,135 32,114 58 Kırıkkale 5,690 5,329 6,355 6,847 18 Samsun 30,972 28,634 33,762 36,020 59 Ağrı 5,642 5,261 5,468 6,334 19 Şanlıurfa 30,091 29,140 15,391 19,038 60 Batman 5,612 5,406 3,475 4,622 20 Sakarya 26,458 25,377 27,350 29,345 61 Kırşehir 5,597 4,890 8,978 9,541 21 Tekirdağ 24,382 23,416 21,022 22,031 62 Sinop 5,001 4,417 7,640 7,997 22 K.Maraş 22,961 22,176 19,250 20,819 63 Erzincan 4,906 4,251 7,692 8,283 23 Eskişehir 18,713 17,709 20,534 21,532 64 Karabük 4,850 4,600 5,109 5,375 24 Trabzon 18,295 17,566 22,397 23,869 65 Bitlis 4,757 4,449 4,766 5,614 25 Diyarbakır 17,541 16,634 13,158 16,563 66 Kars 4,605 4,217 6,816 7,400 26 Afyonkarahisar 17,480 16,689 20,312 21,436 67 Şırnak 4,401 4,239 1,975 2,945 27 Çanakkale 16,497 15,361 19,155 19,895 68 Artvin 4,400 4,234 5,174 5,540 28 Malatya 15,748 15,116 15,597 17,137 69 Bartın 4,207 3,947 4,271 4,472 29 Ordu 15,585 15,026 20,156 21,285 70 Muş 4,138 3,799 4,152 5,015 30 Tokat 12,951 11,899 15,619 16,533 71 Bilecik 4,115 3,972 5,694 5,969 31 Erzurum 12,881 11,869 15,915 17,694 72 Iğdır 3,481 3,337 3,193 3,608 32 Van 12,781 12,182 8,146 9,973 73 Kilis 3,434 3,279 4,241 4,634 33 Sivas 12,751 11,213 17,210 18,466 74 Hakkari 3,195 3,053 1,526 2,037 34 Kütahya 12,597 11,948 11,884 12,450 75 Siirt 3,180 2,948 2,777 3,447 35 Çorum 12,381 11,236 16,390 17,307 76 Çankırı 3,010 2,769 5,529 5,802 36 Uşak 11,923 10,858 13,437 13,976 77 Bingöl 2,991 2,770 3,924 4,751 37 Edirne 11,481 10,910 18,376 19,144 78 Gümüşhane 2,538 2,400 4,372 4,696 38 Osmaniye 11,353 10,837 10,786 11,812 79 Ardahan 1,962 1,807 2,787 3,002 39 Isparta 11,318 10,355 15,169 15,903 80 Tunceli 1,917 1,721 1,984 2,176 40 Zonguldak 11,218 10,547 12,356 12,935 81 Bayburt 1,619 1,498 2,704 2,921 41 Adıyaman 11,065 10,640 8,454 9,484 Yurtdışı 0 0 0 0 Kaynak: www.sgk.gov.tr, sıralama toplam aktif sigortalı sayısına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 250

4/B (BAĞIMSIZ ÇALIŞANLAR 2926) (TARIM) SİGORTALILAR 2008 Aralık ayında 43 Bin 480 adet toplam aktif tarım sigortalı sayısı ile %3.81 paya sahip olan Samsun, 2016 Aralık ayında 20 Bin 290 adet toplam aktif tarım sigortalı sayısı ile %2.82 paya sahiptir. Samsun ilinde 2009-2016 döneminde toplam aktif tarım sigortalı sayısı payında gerileme eğilimi görülmektedir. 2008-2016 döneminde toplam aktif tarım sigortalı sayısı Türkiye de %37.08 oranında azalırken Samsun da %53.33 oranında azalmış, toplam aylık alanların sayısı (kişi) Türkiye de %92.99 oranında artarken Samsun da %76.25 oranında artmıştır. 2016 Aralık bir önceki yılın aynı ayına göre toplam aktif tarım sigortalı sayısı Türkiye de %9.98 oranında azalırken Samsun da %13.21 oranında azalmış, toplam aylık alanların sayısı (kişi) Türkiye de %1.33 oranında artarken Samsun da %0.45 oranında artmıştır. Yıllar Bölge Aktif Sigortalı AYLIK ALANLAR Toplam Toplam Aylık Alanlar Malül (III) Yaşlı (IV) Ölüm Aylık Alanlar (Kişi) (III+IV+VI) Ölüm (Dosya) (V) Haksahibi(VI) (Dosya)(III+IV+V) 2008 1,141,467 1,999 240,613 80,994 105,775 323,606 348,387 2009 1,016,692 2,222 279,182 95,937 118,771 377,341 400,175 2010 1,101,131 2,749 296,955 104,054 130,805 403,758 430,509 2011 1,121,777 3,218 380,771 125,677 166,182 509,666 550,171 2012 Türkiye 1,056,852 3,991 396,631 138,747 182,646 539,389 583,288 2013 928,454 4,109 410,923 150,998 178,290 566,058 593,350 2014 865,159 4,716 420,380 151,812 186,580 577,010 611,907 2015 797,856 5,301 456,475 165,261 201,536 627,148 663,545 2016 718,232 5,623 457,957 172,905 208,490 636,618 672,351 2016/2015 Değişim -9.98% 6.07% 0.32% 4.63% 3.45% 1.51% 1.33% 2016/2008 Değişim -37.08% 181.29% 90.33% 113.48% 97.11% 96.73% 92.99% 2008 43,480 40 10,010 3,526 4,744 13,576 14,794 2009 39,487 52 10,761 4,107 5,245 14,920 16,058 2010 42,210 80 11,819 4,405 5,576 16,304 17,475 2011 40,197 95 14,261 4,964 6,723 19,320 21,079 2012 Samsun 35,978 121 15,412 5,742 7,531 21,276 23,065 2013 29,258 148 15,847 6,180 7,256 22,178 23,254 2014 25,881 177 16,203 6,246 7,589 22,632 23,984 2015 23,378 205 17,562 6,774 8,178 24,547 25,958 2016 20,290 209 17,459 7,054 8,391 24,730 26,075 2016/2015 Değişim -13.21% 1.95% -0.59% 4.13% 2.60% 0.75% 0.45% 2016/2008 Değişim -53.33% 422.50% 74.42% 100.06% 76.88% 82.16% 76.25% 2008 3.81% 2.00% 4.16% 4.35% 4.48% 4.20% 4.25% 2009 3.88% 2.34% 3.85% 4.28% 4.42% 3.95% 4.01% 2010 3.83% 2.91% 3.98% 4.23% 4.26% 4.04% 4.06% 2011 Samsun 3.58% 2.95% 3.75% 3.95% 4.05% 3.79% 3.83% 2012 Pay 3.40% 3.03% 3.89% 4.14% 4.12% 3.94% 3.95% 2013 % 3.15% 3.60% 3.86% 4.09% 4.07% 3.92% 3.92% 2014 2.99% 3.75% 3.85% 4.11% 4.07% 3.92% 3.92% 2015 2.93% 3.87% 3.85% 4.10% 4.06% 3.91% 3.91% 2016 2.82% 3.72% 3.81% 4.08% 4.02% 3.88% 3.88% Kaynak: www.sgk.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 251

İLLER İTİBARİYEL 4/B (BAĞIMSIZ ÇALIŞANLAR 2926) (TARIM) SİGORTALILAR SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI Türkiye de toplam 718 Bin 232 adet aktif 4/b tarım sigortalısının bulunduğu 2016 yılı Aralık ayında, Samsun ilinde, 20 Bin 290 adet aktif 4/b tarım sigortalı bulunmaktadır. En fazla aktif tarım sigortalı Konya ilinde, en az aktif tarım sigortalı da Bartın ilinde bulunmaktadır. 2016 yılı Aralık ayı itibariyle Samsun ili; aktif 4/b tarım sigortalı sayısına göre 8 inci sırada, zorunlu 4/b tarım sigortalı sayısına göre 8 inci sırada, 4/b tarım toplam aylık alanlar (kişi) sayısına göre 4 üncü sıradadır. Sn İller 4/b Tarım Aktif Sigortalı Toplam Toplam Aktif Sigortalı Zorunlu Sigortalı Aylık Alanlar (Dosya) Toplam Aylık Alanlar (Kişi) Sn İller 4/b Tarım Aktif Sigortalı Toplam Toplam Aktif Sigortalı Zorunlu Sigortalı Aylık Alanlar (Dosya) Toplam Aylık Alanlar (Kişi) Türkiye 718,232 717,876 636,618 672,351 1 Konya 41,372 41,368 29,687 31,606 42 Diyarbakır 6,399 6,399 3,976 5,089 2 Antalya 37,997 37,994 18,045 18,904 43 Isparta 5,929 5,927 3,562 3,718 3 Manisa 32,908 32,898 41,716 42,864 44 Karaman 5,558 5,558 5,222 5,555 4 Mersin 28,611 28,610 9,145 10,076 45 Elazığ 5,347 5,347 1,389 1,615 5 İzmir 27,143 27,142 32,299 33,316 46 Trabzon 5,268 5,252 5,344 5,696 6 Balıkesir 23,566 23,543 23,837 24,578 47 Osmaniye 5,241 5,241 2,931 3,198 7 Aydın 21,190 21,178 19,033 19,635 48 İstanbul 5,188 5,188 3,696 3,923 8 Samsun 20,290 20,280 24,730 26,075 49 Amasya 5,120 5,115 10,622 10,921 9 Şanlıurfa 18,537 18,537 2,244 3,475 50 Adıyaman 4,977 4,977 9,049 9,878 10 Bursa 18,429 18,414 20,958 21,685 51 Kırklareli 4,698 4,696 6,979 7,177 11 Hatay 18,357 18,349 10,027 11,360 52 Kars 4,277 4,277 1,276 1,448 12 Afyonkarahisar 17,076 17,075 15,698 16,246 53 Düzce 3,920 3,920 3,652 3,837 13 Adana 16,000 15,987 9,361 10,199 54 Erzincan 3,914 3,911 1,927 2,108 14 Denizli 15,950 15,942 17,405 17,969 55 Çankırı 3,801 3,801 5,737 5,975 15 Gaziantep 15,650 15,649 9,197 10,118 56 Kırşehir 3,624 3,622 4,246 4,529 16 Ankara 15,397 15,393 17,084 17,936 57 Bolu 3,411 3,411 2,380 2,449 17 Malatya 12,460 12,451 4,321 4,769 58 Ardahan 3,219 3,219 197 246 18 Sivas 12,438 12,434 14,186 15,063 59 Ağrı 3,111 3,111 1,560 1,828 19 Niğde 12,419 12,416 4,352 4,706 60 Sinop 3,099 3,095 4,973 5,193 20 Muğla 11,963 11,961 17,506 17,979 61 Kırıkkale 3,093 3,093 3,730 3,939 21 Yozgat 11,548 11,548 15,485 16,242 62 Bitlis 2,669 2,669 1,481 1,956 22 Kayseri 11,260 11,259 8,523 9,107 63 Van 2,613 2,613 1,060 1,335 23 Çanakkale 11,193 11,179 16,601 16,997 64 Kocaeli 2,551 2,551 4,913 5,089 24 Ordu 10,016 10,003 12,064 12,570 65 Kilis 2,341 2,340 1,891 2,048 25 K.Maraş 9,859 9,859 5,403 5,735 66 Gümüşhane 2,142 2,142 1,656 1,770 26 Aksaray 9,574 9,574 6,813 7,344 67 Muş 2,100 2,100 2,704 3,327 27 Sakarya 9,191 9,187 14,226 14,895 68 Bilecik 2,074 2,070 3,154 3,245 28 Edirne 9,078 9,065 15,958 16,283 69 Siirt 1,784 1,784 278 417 29 Tokat 9,001 8,997 13,481 14,058 70 Iğdır 1,711 1,711 1,894 2,100 30 Kastamonu 8,805 8,801 4,099 4,330 71 Bayburt 1,593 1,593 1,191 1,319 31 Rize 8,064 8,048 5,325 5,601 72 Yalova 1,391 1,391 651 680 32 Nevşehir 7,738 7,738 5,809 6,089 73 Zonguldak 1,386 1,385 131 147 33 Mardin 7,521 7,521 1,185 1,628 74 Hakkari 1,377 1,377 21 40 34 Tekirdağ 7,396 7,387 11,604 11,951 75 Artvin 1,259 1,257 1,452 1,537 35 Uşak 7,146 7,120 8,853 9,071 76 Karabük 1,112 1,112 555 582 36 Burdur 7,042 7,037 4,771 4,912 77 Tunceli 1,035 1,035 97 116 37 Giresun 6,985 6,960 7,159 7,467 78 Şırnak 1,015 1,015 145 230 38 Eskişehir 6,905 6,877 11,962 12,428 79 Batman 946 946 3,409 4,463 39 Erzurum 6,826 6,826 3,469 3,906 80 Bingöl 770 770 168 204 40 Kütahya 6,819 6,801 6,554 6,799 81 Bartın 639 639 48 57 41 Çorum 6,810 6,808 7,096 7,395 Yurtdışı 0 0 0 Kaynak: www.sgk.gov.tr; sıralama toplam aktif sigortalı sayısına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 252

4/C KAPSAMINDAKİ AKTİF İŞTİRAKÇİLERİN VE EMEKLİLERİN DAĞILIMI 2008 Aralık ayında 45 Bin 454 adet toplam aktif 4/c sigortalı sayısı ile %1.84 paya sahip olan Samsun, 2016 Aralık ayında 53 Bin 12 adet toplam aktif 4/c sigortalı sayısı ile %1.78 paya sahiptir. 2008-2016 döneminde toplam aktif 4/c sigortalı sayısı Türkiye de %21.03 oranında artarken Samsun da %16.63 oranında artmış, toplam aylık alanların sayısı (kişi) Türkiye de %16.76 oranında artarken Samsun da %17.23 oranında artmıştır. 2016 Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına göre toplam aktif 4/c sigortalı sayısı Türkiye de %1.66 oranında azalırken Samsun da %1.55 oranında azalmış, toplam aylık alanların sayısı (kişi) Türkiye de %2.44 oranında artarken Samsun da %2.78 oranında artmıştır. 2016 yılı Aralık ayı itibariyle Samsun ili; aktif 4/c sigortalı sayısına göre 12 nci sırada, zorunlu 4/c sigortalı sayısına göre 12 nci sırada, 4/c toplam aylık alanlar (kişi) sayısına göre 11 inci sıradadır. Yıllar İller Aktif AYLIK ALANLAR Toplam Toplam Sigortalı Malül Vazife Yaşlı Ölüm Vataniler Aylık Alanlar Aylık Alanlar (İştirakçi) (I) Malülü (III) Ölüm Haksahibi (VI) (Dosya) (Kişi) (II) (Dosya)(IV) (V) (I+II+III+IV) (I+II+III+V) 2008 2,464,206 23,155 6,401 1,198,666 377,367 528,538 50,659 1,605,589 1,756,760 2009 2,241,418 23,577 6,543 1,221,544 390,395 543,670 49,798 1,642,059 1,795,334 2010 2,282,511 23,703 6,608 1,239,660 412,749 552,759 49,111 1,682,720 1,822,730 2011 2,554,200 24,059 6,711 1,259,454 425,283 566,049 49,158 1,715,507 1,856,273 2012 Türkiye 2,662,608 24,290 6,858 1,276,655 437,070 578,878 48,550 1,744,873 1,886,681 2013 2,823,400 24,528 6,921 1,300,140 448,872 592,332 48,107 1,780,461 1,923,921 2014 2,910,148 24,688 11,536 1,312,681 472,590 609,496 47,336 1,821,495 1,958,401 2015 3,032,971 25,070 11,939 1,340,996 487,978 624,350 46,607 1,865,983 2,002,355 2016 2,982,548 25,260 12,170 1,374,998 501,538 638,813 45,828 1,913,966 2,051,241 2016/2015 Değ. -1.66% 0.76% 1.93% 2.54% 2.78% 2.32% -1.67% 2.57% 2.44% 2016/2008 Değ. 21.03% 9.09% 90.13% 14.71% 32.90% 20.86% -9.54% 19.21% 16.76% 2008 45,454 381 150 22,280 5,925 8,361 932 28,736 31,172 2009 41,247 386 149 22,844 6,185 8,674 925 29,564 32,053 2010 41,798 381 150 23,226 6,593 8,894 927 30,350 32,651 2011 45,769 387 158 23,491 6,736 9,021 919 30,772 33,057 2012 Samsun 48,185 392 153 23,638 6,927 9,262 907 31,110 33,445 2013 50,038 391 157 24,023 7,135 9,487 903 31,706 34,058 2014 51,662 395 259 24,434 7,422 9,768 877 32,510 34,856 2015 53,846 397 268 24,961 7,608 9,928 865 33,234 35,554 2016 53,012 401 268 25,692 7,857 10,182 860 34,218 36,543 2016/2015 Değ. -1.55% 1.01% 0.00% 2.93% 3.27% 2.56% -0.58% 2.96% 2.78% 2016/2008 Değ. 16.63% 5.25% 78.67% 15.31% 32.61% 21.78% -7.73% 19.08% 17.23% 2008 1.84% 1.65% 2.34% 1.86% 1.57% 1.58% 1.84% 1.79% 1.77% 2009 1.84% 1.64% 2.28% 1.87% 1.58% 1.60% 1.86% 1.80% 1.79% 2010 1.83% 1.61% 2.27% 1.87% 1.60% 1.61% 1.89% 1.80% 1.79% 2011 Samsun 1.79% 1.61% 2.35% 1.87% 1.58% 1.59% 1.87% 1.79% 1.78% 2012 Pay 1.81% 1.61% 2.23% 1.85% 1.58% 1.60% 1.87% 1.78% 1.77% 2013 % 1.77% 1.59% 2.27% 1.85% 1.59% 1.60% 1.88% 1.78% 1.77% 2014 1.78% 1.60% 2.25% 1.86% 1.57% 1.60% 1.85% 1.78% 1.78% 2015 1.78% 1.58% 2.24% 1.86% 1.56% 1.59% 1.86% 1.78% 1.78% 2016 1.78% 1.59% 2.20% 1.87% 1.57% 1.59% 1.88% 1.79% 1.78% Kaynak: www.sgk.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 253

TOPLAM AKTİF SİGORTALI SAYISI VE DAĞILIMI Türkiye de toplam 21 milyon 131 Bin 838 aktif sigortalının bulunduğu 2016 Aralık ayı itibariyle Samsun ilinde toplam 294 Bin 744 aktif sigortalı bulunmaktadır. 2008-2016 döneminde toplam aktif sigortalı sayısı Türkiye de %38.49 oranında artarken Samsun da %26.90 oranında artmıştır. 2016 Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına göre toplam aktif sigortalı sayısı Türkiye de %1.73 oranında artarken Samsun da %5.03 oranında artmıştır. Samsun un toplam aktif sigortalı sayısı payı 2008 Aralık ayında %1.52 oranında iken 2016 Aralık ayında bu oran %1.39 olarak gerçekleşmiştir. 2016 Aralık ayı itibariyle Samsun un aktif sigortalıların dağılımına baktığımızda %64.6 sı 4/a kapsamında (Türkiye %72.7), %10.5 i 4/b Esnaf kapsamında (Türkiye %9.8), %6.9 u 4/b Tarım kapsamında (Türkiye %3.4) ve %18.0 i de 4/c kapsamında (Türkiye %14.1) sigortalıdır. Yıllar Bölge Aktif Sigortalı Sayısı Aktif Sigortalı Sayısı Dağılımı 4/a 4/b Esnaf 4/b Tarım 4/c Toplam 4/a 4/b Esnaf 4/b Tarım 4/c Toplam 2008 9,533,683 2,119,252 1,141,467 2,464,206 15,258,608 62.5% 13.9% 7.5% 16.1% 100.0% 2009 9,664,930 2,220,180 1,016,692 2,241,418 15,143,220 63.8% 14.7% 6.7% 14.8% 100.0% 2010 10,575,935 2,236,727 1,101,131 2,282,511 16,196,304 65.3% 13.8% 6.8% 14.1% 100.0% 2011 11,547,134 2,151,520 1,121,777 2,554,200 17,374,631 66.5% 12.4% 6.5% 14.7% 100.0% 2012 Türkiye 12,527,337 2,106,062 1,056,852 2,662,608 18,352,859 68.3% 11.5% 5.8% 14.5% 100.0% 2013 13,136,339 1,998,796 928,454 2,823,400 18,886,989 69.6% 10.6% 4.9% 14.9% 100.0% 2014 13,967,837 2,078,678 865,159 2,910,148 19,821,822 70.5% 10.5% 4.4% 14.7% 100.0% 2015 14,802,222 2,140,178 797,856 3,032,971 20,773,227 71.3% 10.3% 3.8% 14.6% 100.0% 2016 15,355,158 2,075,900 718,232 2,982,548 21,131,838 72.7% 9.8% 3.4% 14.1% 100.0% 2016/2015 % 3.74% -3.00% -9.98% -1.66% 1.73% 2016/2008 % 61.06% -2.05% -37.08% 21.03% 38.49% 2008 105,182 38,150 43,480 45,454 232,265 45.3% 16.4% 18.7% 19.6% 100.0% 2009 110,597 40,079 39,487 41,247 231,410 47.8% 17.3% 17.1% 17.8% 100.0% 2010 118,000 37,692 42,210 41,798 239,700 49.2% 15.7% 17.6% 17.4% 100.0% 2011 134,114 34,109 40,197 45,769 254,189 52.8% 13.4% 15.8% 18.0% 100.0% 2012 Samsun 143,697 32,057 35,978 48,185 259,917 55.3% 12.3% 13.8% 18.5% 100.0% 2013 151,736 29,839 29,258 50,038 260,871 58.2% 11.4% 11.2% 19.2% 100.0% 2014 161,536 31,687 25,881 51,662 270,766 59.7% 11.7% 9.6% 19.1% 100.0% 2015 170,839 32,568 23,378 53,846 280,631 60.9% 11.6% 8.3% 19.2% 100.0% 2016 190,470 30,972 20,290 53,012 294,744 64.6% 10.5% 6.9% 18.0% 100.0% 2016/2015 % 11.49% -4.90% -13.21% -1.55% 5.03% 2016/2008 % 81.09% -18.82% -53.33% 16.63% 26.90% 2008 1.10% 1.80% 3.81% 1.84% 1.52% 2009 1.14% 1.81% 3.88% 1.84% 1.53% 2010 1.12% 1.69% 3.83% 1.83% 1.48% 2011 1.16% 1.59% 3.58% 1.79% 1.46% Samsun 2012 1.15% 1.52% 3.40% 1.81% 1.42% Pay% 2013 1.16% 1.49% 3.15% 1.77% 1.38% 2014 1.16% 1.52% 2.99% 1.78% 1.37% 2015 1.15% 1.52% 2.93% 1.78% 1.35% 2016 1.24% 1.49% 2.82% 1.78% 1.39% Kaynak: SGK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 254

İŞ KAZALARI VE ÖLÜM SAYILARI Samsun ilinde, iş kazası sonucu ölüm sayısı 2002 yılında toplam 16 adet iken 2015 yılında bu rakam 15 adet olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinin iş kazası sonucu ölüm sayısı payı 2002 yılında %1.83 oranında ike 2015 yılında bu oran %1.20 olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılında Samsun da meydana gelen 15 adet iş kazası ölümünün 14 ü erkek, 1 tanesi kadın çalışandır. Türkiye de 2015 yılında meydana gelen Bin 252 iş kazası sonucu ölümün 33 adedi kadın çalışandır. 2002-2015 döneminde toplam iş kazası sonucu ölüm sayısı Türkiye de %43.6 oranında artarken, Samsun da %6.3 oranında azalmıştır. 2015 yılında bir önceki yıla göre toplam iş kazası sonucu ölüm sayısı Türkiye de %23.1 oranında azalırken, Samsun da %50.0 oranında artmıştır. Yıllar İŞ KAZASI - ÖLÜM SAYISI Türkiye Samsun Samsun Pay % Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam 2002 858 14 872 16 0 16 1.86% 0.00% 1.83% 2003 795 15 810 11 0 11 1.38% 0.00% 1.36% 2004 830 11 841 13 0 13 1.57% 0.00% 1.55% 2005 1,057 15 1,072 12 0 12 1.14% 0.00% 1.12% 2006 1,578 14 1,592 5 0 5 0.32% 0.00% 0.31% 2007 1,029 14 1,043 14 0 14 1.36% 0.00% 1.34% 2008 850 15 865 13 0 13 1.53% 0.00% 1.50% 2009 1,147 24 1,171 15 0 15 1.31% 0.00% 1.28% 2010 1,421 23 1,444 12 0 12 0.84% 0.00% 0.83% 2011 1,668 32 1,700 10 1 11 0.60% 3.13% 0.65% 2012 735 9 744 10 1 11 1.36% 11.11% 1.48% 2013 1,336 24 1,360 19 0 19 1.42% 0.00% 1.40% 2014 1,586 37 1,626 10 0 10 0.63% 0.00% 0.62% 2015 1,219 33 1,252 14 1 15 1.15% 3.03% 1.20% 2015/2014 Değ.% -23.1% -10.8% -23.0% 40.0% - 50.0% 2015/2002 Değ.% 42.1% 135.7% 43.6% -12.5% - -6.3% Kaynak: SGK, 5510 sayılı kanunun 4-1/a maddesi kapsamındaki sigortalılar. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 255

İLLER İTİBARİYLE İŞ KAZASI SONUCU ÖLÜMLER (2015) 5510 Sayılı Kanunun 4-1/a Maddesi kapsamındaki sigortalılardan 2015 yılı içinde iş kazası sonucu ölenlerin illere ve cinsiyete göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir. 2015 yılı içinde Türkiye de Bin 219 u erkek 33 ü kadın olmak üzere toplam Bin 252 kişi, Samsun ilinde ise 14 ü erkek 1 i kadın olmak üzere toplam 15 kişi iş kazası sonucu hayatını kaybetmiştir. İş kazası sonucu en fazla ölüm gerçekleşen iller sırasıyla İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Konya, Kocaeli, Antalya, Adana, Mersin, Gaziantep illeridir. 2015 yılı içinde iş kazası sonucu gerçekleşen ölüm sayısına göre Samsun ili 21 inci sırada yer almıştır. Sn İller İş Kazası Sonucu Ölen Sigortalı Sayısı İller Pay Sn İller İş Kazası Sonucu Ölen Sigortalı Sayısı İller Pay Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Toplam 1219 33 1252 100.00% 41 Çorum 7 0 7 0.56% 1 İstanbul 239 2 241 19.25% 42 Elazığ 7 0 7 0.56% 2 Ankara 97 7 104 8.31% 43 Ordu 7 0 7 0.56% 3 İzmir 68 1 69 5.51% 44 Kırıkkale 7 0 7 0.56% 4 Bursa 57 4 61 4.87% 45 Edirne 6 0 6 0.48% 5 Konya 51 0 51 4.07% 46 Kırklareli 5 1 6 0.48% 6 Kocaeli 40 1 41 3.27% 47 Sakarya 6 0 6 0.48% 7 Antalya 38 1 39 3.12% 48 Karaman 3 3 6 0.48% 8 Adana 32 0 32 2.56% 49 Osmaniye 6 0 6 0.48% 9 Mersin 27 0 27 2.16% 50 Bilecik 5 0 5 0.40% 10 Gaziantep 22 0 22 1.76% 51 Bingöl 5 0 5 0.40% 11 Denizli 20 0 20 1.60% 52 Bitlis 5 0 5 0.40% 12 Kayseri 19 1 20 1.60% 53 Tokat 5 0 5 0.40% 13 Balıkesir 19 0 19 1.52% 54 Uşak 5 0 5 0.40% 14 Hatay 18 1 19 1.52% 55 Adıyaman 4 0 4 0.32% 15 Tekirdağ 18 0 18 1.44% 56 Ağrı 4 0 4 0.32% 16 Afyonkarahisar 17 0 17 1.36% 57 Çankırı 4 0 4 0.32% 17 Diyarbakır 17 0 17 1.36% 58 Giresun 4 0 4 0.32% 18 Kahramanmaraş 17 0 17 1.36% 59 Kastamonu 3 1 4 0.32% 19 Zonguldak 17 0 17 1.36% 60 Kırşehir 4 0 4 0.32% 20 Şırnak 17 0 17 1.36% 61 Niğde 4 0 4 0.32% 21 Samsun 14 1 15 1.20% 62 Siirt 4 0 4 0.32% 22 Aydın 15 0 15 1.20% 63 Batman 4 0 4 0.32% 23 Bolu 13 2 15 1.20% 64 Amasya 3 0 3 0.24% 24 Mardin 15 0 15 1.20% 65 Artvin 3 0 3 0.24% 25 Kütahya 12 2 14 1.12% 66 Gümüşhane 3 0 3 0.24% 26 Malatya 12 1 13 1.04% 67 Kars 3 0 3 0.24% 27 Manisa 12 1 13 1.04% 68 Rize 3 0 3 0.24% 28 Eskişehir 11 1 12 0.96% 69 Bartın 3 0 3 0.24% 29 Sivas 12 0 12 0.96% 70 Iğdır 3 0 3 0.24% 30 Şanlıurfa 11 0 11 0.88% 71 Yalova 3 0 3 0.24% 31 Düzce 11 0 11 0.88% 72 Karabük 3 0 3 0.24% 32 Burdur 10 0 10 0.80% 73 Erzincan 2 0 2 0.16% 33 Isparta 10 0 10 0.80% 74 Hakkari 2 0 2 0.16% 34 Muğla 9 1 10 0.80% 75 Muş 2 0 2 0.16% 35 Aksaray 9 1 10 0.80% 76 Nevşehir 2 0 2 0.16% 36 Sinop 9 0 9 0.72% 77 Tunceli 1 0 1 0.08% 37 Erzurum 8 0 8 0.64% 78 Yozgat 1 0 1 0.08% 38 Trabzon 8 0 8 0.64% 79 Ardahan 1 0 1 0.08% 39 Van 8 0 8 0.64% 80 Kilis 1 0 1 0.08% 40 Çanakkale 7 0 7 0.56% 81 Bayburt 0 0 0 0.00% Kaynak: SGK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 256

TARIM VE HAYVANCILIK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 257

TARIM ALANI KULLANIMI Samsun 2002 yılında 341 Bin 453 hektar toplam işlenen tarım alanına sahipken 2016 yılında bu rakam 280 Bin 788 hektara gerilemiştir. 2002-2016 döneminde toplam işlenen tarım alanı Türkiye de %14.5 oranında azalırken Samsun da %17.8 oranında azalmıştır. 2016 yılında toplam işlenen tarım alanı bir önceki yıla göre Türkiye de %1.0 oranında azalırken, Samsun ilinde %0.1 oranında azalmıştır. Toplam işlenen tarım alanı bakımından Samsun, 2002 yılında %1.43 paya sahipken 2016 yılında bu rakam %1.37 olarak gerçekleşmiştir. Toplam uzun ömürlü bitkiler alanı bakımından Samsun, 2002 yılında %2.52 paya sahipken 2016 yılında bu rakam %2.92 olarak gerçekleşmiştir. Yem bitkileri alanı bakımından Samsun, 2002 yılında %0.49 paya sahipken 2016 yılında bu rakam %3.22 olarak gerçekleşmiştir. Yıl Bölge Toplam Toplam İşlenen tarım alanı (hektar) Toplam Uzun ömürlü bitkiler / (hektar) Yem Süs işlenen tarım alanı ve uzun ö.bitki(hektar) İşlenen tarım alanı (hektar) Ekilen Nadas Sebze uzun ömürlü bitkiler alanı (hektar) Meyveler, içecek ve bah. bitk.alanı Bağ alanı Zeytin Ağaç.kapl. alanı Bitkileri (hektar) bitkileri (hektar) 2002 26,579,218 23,905,693 17,935,424 5,040,042 930,227 2,673,525 1,523,525 530,000 620,000 362,300 2003 26,027,240 23,309,890 17,407,680 4,990,882 911,328 2,717,350 1,562,350 530,000 625,000 401,400 2004 26,593,178 23,812,992 17,961,650 4,956,378 894,964 2,780,186 1,616,186 520,000 644,000 808,940 2005 26,606,715 23,775,459 18,005,319 4,876,164 893,976 2,831,256 1,653,256 516,000 662,000 942,410 2006 25,876,271 22,981,020 17,439,699 4,690,841 850,480 2,895,251 1,669,573 513,835 711,843 1,215,933 2007 24,887,394 21,978,693 16,944,960 4,218,947 814,786 2,908,701 1,671,091 484,610 753,000 1,601,022 2008 24,505,223 21,555,242 16,460,257 4,259,190 835,795 2,949,981 1,692,822 482,789 774,370 1,588,746 2009 Türkiye 24,294,681 21,351,697 16,217,421 4,322,963 811,313 2,942,985 1,685,548 479,024 778,413 1,483,527 2010 24,394,205 21,383,626 16,333,002 4,249,026 801,598 3,010,580 1,748,763 477,786 784,031 1,461,454 2011 23,613,762 20,522,626 15,691,567 4,017,197 809,642 3,091,136 1,820,098 472,545 798,493 1,510,344 4,220 2012 23,781,999 20,581,039 15,463,376 4,286,137 826,736 3,200,961 1,924,900 462,296 813,765 1,956,455 4,790 2013 23,810,672 20,578,638 15,618,059 4,147,587 808,488 3,232,035 1,937,416 468,792 825,827 1,875,271 4,504 2014 23,943,053 20,705,240 15,788,587 4,107,618 804,144 3,237,813 1,944,628 467,093 826,092 1,884,471 4,891 2015 23,933,614 20,649,766 15,723,021 4,113,976 808,171 3,283,848 1,984,958 461,956 836,935 1,862,758 4,597 2016 23,762,572 20,433,356 15,574,372 4,049,998 804,142 3,329,217 2,048,448 435,227 845,542 1,867,202 4,844 2016/2015 Değ.(%) -0.7% -1.0% -0.9% -1.6% -0.5% 1.4% 3.2% -5.8% 1.0% 0.2% 5.4% 2016/2002 Değ.(%) -10.6% -14.5% -13.2% -19.6% -13.6% 24.5% 34.5% -17.9% 36.4% 415.4% 14.8% 2002 408,834 341,453 284,181 12,318 44,954 67,381 67,153 200 28 1,791 2003 409,772 327,528 274,157 10,781 42,590 82,244 82,017 200 27 1,628 2004 432,768 346,340 294,711 12,244 39,385 86,428 86,203 200 25 22,336 2005 432,522 342,027 292,484 10,864 38,679 90,495 90,365 105 25 26,214 2006 424,680 333,203 291,655 12,803 28,745 91,479 91,342 113 24 50,503 2007 400,061 306,091 265,354 11,381 29,356 93,969 93,855 93 21 48,309 2008 408,051 311,528 267,243 13,021 31,264 96,524 96,403 101 20 52,305 2009 Samsun 391,686 297,234 251,004 14,284 31,946 94,453 94,332 101 20 46,597 2010 379,267 287,192 237,356 16,047 33,789 92,075 91,946 105 24 47,984 2011 369,613 277,374 228,172 15,604 33,538 92,239 92,110 105 24 50,456 60 2012 379,893 287,452 232,940 20,057 34,393 92,440 92,311 105 24 62,537 62 2013 369,241 275,673 223,337 19,113 33,158 93,568 93,431 113 24 55,912 65 2014 374,226 280,709 228,726 19,683 32,236 93,518 93,381 113 24 58,228 64 2015 375,313 281,054 227,869 20,188 32,933 94,259 94,135 103 22 60,581 64 2016 378,117 280,788 230,291 21,526 28,908 97,329 97,225 83 21 60,050 64 2016/2015 Değ.(%) 0.7% -0.1% 1.1% 6.6% -12.2% 3.3% 3.3% -19.4% -4.5% -0.9% 0.0% 2016/2002 Değ.(%) -7.5% -17.8% -19.0% 74.8% -35.7% 44.4% 44.8% -58.5% -25.0% 3252.9% 6.7% 2002 Samsun 1.54% 1.43% 1.58% 0.24% 4.83% 2.52% 4.41% 0.04% 0.00% 0.49% - 2016 Pay % 1.59% 1.37% 1.48% 0.53% 3.59% 2.92% 4.75% 0.02% 0.00% 3.22% 1.32% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 258

İLLERİN TARIM ALANI KULLANIMI (2016) Samsun, 2016 yılında 378 Bin 117 hektar toplam işlenen tarım alanı ve uzun ömürlü bitkiler alanı ile 18 inci sırada, 280 Bin 788 hektar toplam işlenen tarım alanı ile 28 inci sırada, 230 Bin 291 hektar ekilen tarım alanı ile 27 nci sırada, 28 Bin 904 hektar sebze işlenen tarım alanı ile 9 uncu sırada, 97 Bin 329 hektar toplam uzun ömürlü bitkilerin alanı ile 10 uncu sırada, 60 Bin 50 hektar yem bitkileri alanı ile 10 uncu sırada, 64 hektar süs bitkileri alanı ile 10 uncu sıradadır. Sn Bölge Adı Toplam işlenen tarım alanı ve uzun öm.bitkiler Toplam işlenen tarım alanı İşlenen Tarım Alanı Toplam Uzun Ömürlü Bitkiler Ekilen Nadas Sebze uzun ömürlü bitkilerin alanı Meyveler, içecek ve baharat bitkileri alanı Bağ alanı Zeytin ağaçları Kapladığı alan Yem Bitkileri (hektar) Süs Bitkileri (hektar) Türkiye 23,762,572 20,433,356 15,574,372 4,049,998 804,142 3,329,217 2,048,448 435,227 845,542 1,867,202 4,844 1 Konya 1,960,028 1,917,176 1,395,737 498,066 23,279 42,852 33,063 9,789-65,586 94 2 Ankara 1,205,624 1,172,974 812,741 317,539 42,662 32,650 28,099 4,551-20,818 32 3 Sanliurfa 1,154,320 1,013,372 839,215 154,500 19,655 140,948 123,847 10,307 6,793 11,718 3 4 Sivas 797,743 794,245 474,273 318,847 1,125 3,499 3,313 185-83,054-5 Yozgat 605,611 597,704 440,124 154,332 3,248 7,907 2,487 5,420-11,661-6 Kayseri 594,094 577,997 350,265 194,200 33,530 16,097 8,158 7,939-29,184 2 7 Diyarbakır 589,423 563,692 537,222 12,675 13,795 25,731 5,764 19,963 5 3,480-8 Eskişehir 571,721 567,508 355,063 201,380 11,062 4,212 3,273 743 196 15,813 3 9 Çorum 534,224 525,747 353,843 162,169 9,735 8,477 4,789 3,688-11,018-10 Manisa 493,140 288,115 242,431 11,863 33,734 205,025 26,538 79,305 99,181 32,676 87 11 Adana 491,793 423,395 383,481 8,935 30,927 68,398 52,533 4,030 11,835 14,007 52 12 Afyonkarahisar 473,679 456,021 363,977 85,106 6,938 17,658 16,308 1,350-27,313 1 13 Balikesir 413,256 319,137 270,997 20,402 27,688 94,119 10,259 1,991 81,868 80,844 50 14 Aksaray 410,747 406,770 255,438 140,536 10,796 3,977 2,567 1,411-30,530-15 Tekirdağ 400,538 389,649 385,156 36 4,450 10,889 3,079 3,793 4,017 14,483 7 16 Kırşehir 396,317 392,804 231,753 159,146 1,905 3,513 2,537 976-5,171-17 Mersin 382,300 253,270 195,194 26,469 31,561 129,031 68,807 22,148 38,075 24,909 47 18 Samsun 378,117 280,788 230,291 21,526 28,908 97,329 97,225 83 21 60,050 64 Samsun Sıra 18 28 27 36 9 10 5 63 34 10 10 19 Antalya 365,248 290,461 184,867 54,376 50,667 74,787 55,915 2,247 16,625 13,237 551 20 Aydin 364,943 148,585 134,500 3,334 10,741 216,358 59,335 1,751 155,272 47,193 10 21 Denizli 360,807 275,001 242,132 19,566 13,291 85,807 40,446 40,629 4,731 43,765 12 22 Agri 360,556 360,481 239,749 120,048 684 74 74 - - 85,116-23 Kırıkkale 359,683 356,757 169,599 184,686 2,472 2,926 765 2,161-1,640-24 Gaziantep 354,478 150,284 139,083 2,243 8,957 204,195 145,755 16,283 42,157 5,026-25 Erzurum 346,076 344,306 236,257 107,089 959 1,770 1,763 7-77,640 2 26 Kahramanmaraş 345,183 289,073 236,382 42,971 9,718 56,110 30,733 16,063 9,314 22,181 2 27 Karaman 335,294 303,167 265,989 23,844 13,333 32,127 25,914 4,133 2,080 15,558 1 28 Nevşehir 332,810 310,782 222,744 68,856 19,183 22,028 3,868 18,160-4,962-29 Izmir 327,438 178,923 134,954 3,042 39,309 148,516 37,407 13,390 97,719 64,929 1,618 30 Edirne 320,120 314,229 307,580 645 5,754 5,891 3,985 1,906-13,402 250 31 Van 318,072 312,648 213,115 97,753 1,781 5,423 5,385 38-125,365-32 Mardin 313,793 274,127 256,614 7,241 10,272 39,666 3,034 34,650 1,982 627-33 Kütahya 303,205 292,809 242,008 43,529 7,272 10,397 10,108 288-28,226 1 34 Tokat 301,283 286,341 232,045 35,505 18,755 14,942 8,262 6,681-26,676 36 35 Bursa 300,532 211,917 145,915 22,650 43,065 88,615 41,164 6,195 41,256 40,089 287 36 Çanakkale 290,686 235,574 195,953 19,035 20,586 55,112 18,155 4,743 32,214 45,736-37 Malatya 286,724 195,138 110,616 79,520 4,996 91,587 86,719 4,868-9,022 6 38 Niğde 273,209 240,407 158,308 75,418 6,681 32,802 28,355 4,447-10,397-39 Mus 260,965 259,979 213,486 42,815 3,679 985 619 367-68,355-40 Ordu 253,789 26,136 14,309 10,504 1,322 227,653 227,652 - - 541 1 41 Hatay 243,512 157,254 127,511 1,076 28,664 86,259 29,256 5,162 51,841 2,785 3 42 Adıyaman 241,898 192,724 186,206 621 5,897 49,174 34,655 12,403 2,116 4,092-43 Kırklareli 236,930 234,575 230,576 1,748 2,251 2,355 1,888 467-14,584-44 Mugla 233,419 113,026 76,610 18,157 18,225 120,393 21,238 633 98,522 24,203 35 45 Amasya 230,827 224,079 179,808 33,256 11,016 6,747 5,996 751-14,224 - Kaynak: TÜİK, sıralama toplam işlenen tarım alanı ve uzun ömürlü bitkiler alanına göre yapılmış ve İlk 45 il listelenmiştir. (Hektar) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 259

TARIMSAL ÜRETİM DEĞERİ Samsun ilinin bitkisel üretim değeri 2002 yılında 913 Milyon 694 Bin TL iken 2016 yılında 2 Milyar 872 Milyon 216 Bin TL olarak gerçekleşmiş, canlı hayvanlar değeri 2002 yılında 196 Milyon 349 Bin TL iken 2016 yılında 1 Milyar 335 Milyon 895 Bin TL olarak gerçekleşmiş, hayvansal ürünler değeri 2002 yılında 196 Milyon 817 Bin TL iken 2016 yılında 387 Milyon 681 Bin TL olarak gerçekleşmiştir. Samsun un 2002 yılında %2.83 olan bitkisel üretim değeri payı 2016 yılında %2.41, 2002 yılında %1.88 olan canlı hayvanlar değeri payı 2016 yılında %1.49, 2002 yılında %2.09 olan hayvansal ürünler değeri payı 2016 yılında %0.62 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde bitkisel üretim değeri Türkiye de %268.7 oranında artarken, Samsun da %214.4 oranında artmış, Canlı hayvanlar değeri Türkiye de %758.3 oranında artarken, Samsun da %580.4 oranında artmış, Hayvansal ürünler değeri Türkiye de %561.3 oranında artarken, Samsun da %97.0 oranında artmıştır. 2016 yılında Kişi başına bitkisel üretim değeri Samsun da 2 Bin 261 TL iken Türkiye de Bin 491 TL, kişi başına canlı hayvanlar değeri Samsun da Bin 31 TL iken Türkiye de Bin 126 TL kişi başına hayvansal ürünler değeri Samsun da 299 TL iken Türkiye de 779 TL olarak gerçekleşmiştir. Yıl Bölge Bitkisel üretim Canlı hayvanlar Hayvansal ürünler Kişi Başına Değer (TL) değeri (1000 TL) değeri (1000 TL) değeri (1000 TL) Bitkisel üretim Canlı hayvanlar Hayvansal ürünler 2002 32,264,200 10,470,768 9,399,981 2003 40,569,390 14,380,595 13,443,323 2004 45,680,438 18,395,078 15,573,596 2005 50,939,687 20,919,260 16,506,022 2006 54,515,463 22,943,481 18,897,671 2007 56,787,424 24,666,222 22,921,524 805 349 325 2008 66,010,114 25,521,071 23,816,982 923 357 333 2009 Türkiye 68,267,486 28,145,579 26,610,721 941 388 367 2010 80,038,126 46,873,045 38,128,120 1,086 636 517 2011 88,979,273 60,076,917 42,571,782 1,191 804 570 2012 87,946,988 63,546,623 49,321,861 1,163 840 652 2013 92,489,688 57,656,092 40,459,321 1,206 752 528 2014 97,988,282 62,512,147 44,332,506 1,261 805 571 2015 119,724,118 73,102,253 55,670,771 1,520 928 707 2016 118,969,019 89,865,606 62,166,678 1,491 1,126 779 2016/2015 Değ.% -0.6% 22.9% 11.7% -1.9% 21.3% 10.2% 2016/2002 Değ.% 268.7% 758.3% 561.3% 85.2% 222.6% 139.7% 2002 913,694 196,349 196,817 2003 1,126,721 284,819 272,750 2004 1,096,150 293,663 294,797 2005 1,371,981 359,617 271,394 2006 1,457,710 400,380 316,388 2007 1,415,902 461,512 375,147 1,152 376 305 2008 1,978,858 461,916 428,177 1,604 374 347 2009 Samsun 1,710,034 463,768 417,679 1,368 371 334 2010 2,096,649 786,588 702,510 1,674 628 561 2011 2,206,249 1,119,547 305,908 1,763 894 244 2012 2,416,607 1,252,308 375,513 1,931 1,000 300 2013 2,185,502 970,932 357,721 1,732 769 283 2014 2,373,744 1,063,016 375,471 1,869 837 296 2015 3,582,971 1,157,543 350,075 2,799 904 274 2016 2,872,216 1,335,895 387,681 2,216 1,031 299 2016/2015 Değ.(%) -19.8% 15.4% 10.7% -20.8% 14.0% 9.1% 2016/2002 Değ.(%) 214.4% 580.4% 97.0% 92.4% 174.2% -2.0% 2002 Samsun 2.83% 1.88% 2.09% 2016 Pay % 2.41% 1.49% 0.62% 148.63% 91.56% 38.38% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 260

İLLERİN TARIMSAL ÜRETİM DEĞERİ (2016) Samsun ili, 2016 yılında 2 Milyar 872 Milyon 216 Bin TL bitkisel üretim değeri ile 10 uncu sırada, 1 milyar 335 Milyon 895 Bin TL canlı hayvanlar değeri ile 23 üncü sırada, 387 milyon 681 Bin TL hayvansal ürünler değeri ile 25 inci sıradadır. 2016 yılında Samsun, 2 Bin 216 TL kişi başına bitkisel üretim değeri ile 30 uncu sırada, Bin 31 TL kişi başına canlı hayvanlar değeri ile 56 ncı sırada, 299 TL kişi başına hayvansal ürünler değeri ile de 56 ncı sıradadır. Sn Bölge Bitkisel Üretim Canlı Hayvanlar Hayvansal Ürünler Kişi Başına Değeri (1000 TL) Değeri (1000 TL) Değeri (1000 TL) Bitkisel Üretim Değeri (TL) Canlı Hayvanlar Değeri (TL) Hayvansal Ürünler Değeri (TL) Türkiye 118,969,019 89,865,606 62,166,678 1,491 1,126 779 1 Antalya 8,217,016 1,328,580 391,641 3,529 571 168 2 Konya 6,531,067 4,906,839 1,457,710 3,022 2,270 674 3 Mersin 6,154,276 1,226,566 379,314 3,469 691 214 4 Izmir 4,809,608 4,208,450 1,122,299 1,139 996 266 5 Adana 4,547,286 1,345,028 549,609 2,065 611 250 6 Sanliurfa 4,546,831 2,012,808 453,325 2,343 1,037 234 7 Bursa 3,515,855 1,374,336 332,038 1,212 474 114 8 Manisa 3,488,335 2,173,470 341,183 2,497 1,556 244 9 Ankara 3,427,634 2,347,105 589,223 641 439 110 10 Samsun 2,872,216 1,335,895 387,681 2,216 1,031 299 Samsun Sıra 10 23 25 30 56 56 11 Aydin 2,705,820 1,630,661 525,029 2,533 1,526 491 12 Diyarbakır 2,619,258 1,886,025 651,136 1,565 1,127 389 13 Hatay 2,558,927 810,343 196,385 1,645 521 126 14 Balikesir 2,526,632 3,265,064 935,215 2,112 2,730 782 15 Mugla 2,459,193 995,014 631,806 2,662 1,077 684 16 Denizli 2,443,559 1,530,279 459,953 2,430 1,522 457 17 Gaziantep 2,227,839 1,210,332 307,679 1,128 613 156 18 Çanakkale 2,200,430 1,507,794 455,904 4,233 2,901 877 19 Karaman 2,037,664 702,929 199,925 8,296 2,862 814 20 Tokat 1,819,536 1,120,705 315,235 3,019 1,860 523 21 Kahramanmaraş 1,757,284 1,041,014 368,045 1,579 936 331 22 Sakarya 1,717,844 1,198,617 234,709 1,758 1,227 240 23 Mardin 1,713,009 834,454 310,958 2,151 1,048 391 24 Afyonkarahisar 1,644,667 2,084,042 512,184 2,302 2,917 717 25 Tekirdağ 1,619,585 952,870 278,295 1,665 979 286 26 Edirne 1,589,059 951,603 313,621 3,956 2,369 781 27 Rize 1,568,363 103,188 50,334 4,738 312 152 28 Niğde 1,544,843 1,196,828 397,497 4,395 3,405 1,131 29 Eskişehir 1,527,921 1,023,529 288,636 1,809 1,212 342 30 Kayseri 1,513,554 1,859,922 444,237 1,114 1,369 327 31 Isparta 1,480,336 842,645 299,020 3,464 1,972 700 32 Çorum 1,417,559 1,226,957 318,424 2,685 2,324 603 33 Amasya 1,365,171 989,723 217,633 4,183 3,033 667 34 Malatya 1,327,310 960,814 279,461 1,699 1,230 358 35 Yozgat 1,311,445 1,096,635 379,068 3,115 2,605 900 36 Aksaray 1,218,752 1,376,187 444,429 3,072 3,469 1,120 37 Ordu 1,208,638 586,985 473,569 1,610 782 631 38 Adıyaman 1,154,079 527,041 185,631 1,890 863 304 39 Trabzon 1,095,286 497,668 347,363 1,405 639 446 40 Kütahya 1,008,193 1,104,767 241,714 1,758 1,926 421 41 Osmaniye 985,149 416,545 112,526 1,887 798 215 42 Sivas 965,067 1,707,730 742,422 1,553 2,749 1,195 43 Nevşehir 942,219 456,392 100,195 3,239 1,569 344 44 Kırklareli 883,156 838,603 254,956 2,511 2,385 725 45 Uşak 861,658 919,779 258,327 2,402 2,564 720 Kaynak: TÜİK, sıralama bitkisel üretim değerine göre yapılmış ve İlk 45 il listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 261

NİTELİKLERİNE GÖRE ÖRTÜ ALTI TARIM ALANLARI 2002 yılında 11 Bin 587 dekar toplam örtü altı tarım alanı ile %2.16 paya sahip olan Samsun 2016 yılında 20 Bin 535 dekar toplam örtü altı tarım alanı ile %2.97 paya sahiptir. 2016 yılında Samsun un yüksel tünel örtü altı tarım alanı payı %6.32, alçak tünel tipi örtü altı tarım alanı payı %7.82, plastik sera tipi örtü altı tarım alan payı da %0.03 oranında gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde toplam örtü altı tarım alanı Türkiye de %29.0 oranında artarken, Samsun da %77.2 oranında artmış, yüksek tünel tipi örtü altı tarım alanı Türkiye de %85.3 artarken Samsun da %692.3 oranında artmış, alçak tünel tipi örtü altı tarım alanı Türkiye de %26.3 oranında azalırken Samsun da %103.7 oranında artmış, plastik sera tipi örtü altı tarım alanı Türkiye de %82.2 oranında artarken Samsun da %97.2 oranında azalmıştır. YIL Bölge Adı Toplam (dekar) Cam sera (dekar) Plastik sera (dekar) Yüksek tünel (dekar) Alçak tünel (dekar) 2002 536,030 64,199 180,385 60,954 230,492 2003 483,244 70,111 166,605 61,088 185,440 2004 477,739 71,695 169,257 66,242 170,545 2005 467,540 65,427 171,043 66,916 164,154 2006 469,081 68,353 182,354 69,834 148,540 2007 494,239 75,793 195,180 65,307 157,959 2008 542,158 82,253 211,680 66,960 181,265 2009 Türkiye 567,180 82,932 220,186 77,046 187,016 2010 563,805 80,772 230,543 81,521 170,969 2011 611,451 78,878 247,962 108,910 175,701 2012 617,760 80,728 278,730 95,095 163,207 2013 615,124 80,739 278,661 97,986 157,737 2014 649,118 80,976 298,651 112,771 156,720 2015 660,265 79,977 306,074 112,674 161,541 2016 691,707 80,120 328,745 112,974 169,867 2016/2015 Değişim (%) 4.8% 0.2% 7.4% 0.3% 5.2% 2016/2002 Değişim (%) 29.0% 24.8% 82.2% 85.3% -26.3% 2002 11,587 3 4,163 901 6,520 2003 11,878 3 4,280 900 6,695 2004 11,031 1 4,364 651 6,015 2005 10,967 2 4,206 699 6,060 2006 11,924 2 4,302 710 6,910 2007 11,798 1 4,335 702 6,760 2008 9,994-5,342 702 3,950 2009 Samsun 17,480-248 5,802 11,430 2010 20,489-267 6,162 14,060 2011 20,838-295 6,473 14,070 2012 21,195-302 6,313 14,580 2013 22,944-346 6,468 16,130 2014 21,512-348 6,474 14,690 2015 22,050-36 6,984 15,030 2016 20,535-115 7,139 13,280 2016/2015 Değişim (%) -6.9% - 219.4% 2.2% -11.6% 2016/2002 Değişim (%) 77.2% - -97.2% 692.3% 103.7% 2002 Samsun 2.16% 0.005% 2.31% 1.48% 2.83% 2016 Pay % 2.97% - 0.03% 6.32% 7.82% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 262

ÖRTÜ ALTI SEBZE VE MEYVE ÜRETİMİ Samsun ili 2002 yılında toplam 111 Bin 582 ton toplam örtü altı sebze ve meyve üretimi ile %2.61 paya sahipken 2016 yılında gerçekleşen toplam 130 Bin 868 ton örtü altı sebze ve meyve üretimi ile payı %1.83 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde toplam örtü altı sebze ve meyve üretimi Türkiye de %67.8 oranında artarken, Samsun da %17.3 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam örtü altı sebze ve meyve üretimi Türkiye de %6.7 oranında artarken, Samsun da %0.1 oranında artmıştır. 2016 yılında Samsun ilinin örtü altı biber üretim payı %2.15, domates üretim payı %0.58, Fasulye(Taze) üretim payı %1.72, Hıyar üretim payı %2.61, Kabak(sakız) üretim payı %0.68, Karpuz üretim payı %5.13, Kavun üretim payı %10.22, Marul üretim payı %10.74, Patlıcan üretim payı %1.22 olarak gerçekleşmiştir. Yıl Bölge Toplam Biber Domates Fasulye(Taze) Hıyar Kabak(Sakız) Karpuz Kavun Marul Patlıcan Diğer 2002 4,271,264 312,144 1,632,175 20,932 903,360 103,115 823,293 66,514 41,191 254,153 3,544 2003 4,527,627 315,122 1,940,494 22,085 976,942 112,445 669,751 59,392 41,148 262,627 4,078 2004 4,354,230 243,613 1,960,185 27,063 940,455 106,680 540,411 59,403 44,591 253,193 5,871 2005 4,465,343 251,731 2,023,888 25,438 919,856 87,609 605,447 56,783 48,130 247,224 5,419 2006 4,716,862 313,543 2,067,738 29,318 1,005,593 82,879 608,099 75,125 48,255 251,355 7,255 2007 5,052,796 326,247 2,451,062 31,563 919,765 82,987 639,482 76,521 49,703 231,379 8,907 2008 5,063,265 328,662 2,382,731 33,122 916,254 100,693 715,880 94,854 49,133 180,693 9,667 2009 Türkiye 5,524,777 345,032 2,657,461 36,570 973,871 119,503 755,863 117,627 45,584 197,785 7,961 2010 5,750,466 396,023 2,852,863 32,702 987,712 123,454 693,807 111,314 48,038 221,856 11,148 2011 6,138,937 456,354 3,092,083 33,583 1,003,535 123,469 722,447 118,833 58,930 229,718 13,106 2012 6,170,827 468,350 3,096,349 34,153 1,028,122 114,159 661,383 135,116 61,995 241,969 15,558 2013 6,273,927 478,344 3,200,930 42,646 1,001,940 104,149 640,513 136,396 66,993 252,396 17,588 2014 6,564,125 528,988 3,285,570 46,008 1,095,626 108,086 653,343 143,889 85,452 261,874 16,637 2015 6,715,067 548,660 3,394,447 39,049 1,080,213 121,250 679,375 145,347 68,947 250,311 20,903 2016 7,165,241 601,382 3,614,472 45,879 1,077,783 143,150 701,532 165,386 82,780 291,314 21,223 2016/2015 Değişim (%) 6.7% 9.6% 6.5% 17.5% -0.2% 18.1% 3.3% 13.8% 20.1% 16.4% 1.5% 2016/2002 Değişim (%) 67.8% 92.7% 121.5% 119.2% 19.3% 38.8% -14.8% 148.6% 101.0% 14.6% 498.8% 2002 111,582 200 1,468 567 68,381-29,490-9,764 422 1,290 2003 114,124 200 1,505 617 70,053-29,900-10,061 380 1,408 2004 112,359 270 3,156 580 66,608-29,250-10,706 434 1,355 2005 108,430 232 5,929 605 65,507-24,000-10,726 477 954 2006 110,733 1,577 6,740 601 62,721-27,000 500 10,724 83 787 2007 107,051 2,605 7,088 597 57,665-28,500-9,758 36 802 2008 93,759 3,048 12,182 595 56,553 840 12,100 338 6,195 36 1,872 2009 Samsun 127,467 6,136 11,029 767 59,611 981 36,000 11,250 1,181 40 472 2010 125,156 8,578 21,162 964 39,124 1,201 36,000 14,300 1,559 871 1,397 2011 144,797 9,606 32,040 910 37,418 1,201 36,000 16,900 8,258 933 1,531 2012 133,276 10,818 28,120 807 28,869 1,201 35,750 16,900 8,195 1,633 983 2013 150,570 9,965 28,960 810 31,428 1,352 45,000 18,200 8,185 5,139 1,531 2014 130,357 12,239 19,141 815 26,281 1,230 39,900 17,680 8,288 3,261 1,522 2015 130,696 12,579 19,108 852 27,796 1,120 39,200 18,000 7,223 3,291 1,527 2016 130,868 12,931 21,134 788 28,096 980 36,000 16,900 8,891 3,541 1,607 2016/2015 Değişim (%) 0.1% 2.8% 10.6% -7.5% 1.1% -12.5% -8.2% -6.1% 23.1% 7.6% 5.2% 2016/2002 Değişim (%) 17.3% 6365.5% 1339.6% 39.0% -58.9% -0.1% 22.1% 50.2% -8.9% 739.1% 24.6% 2002 Samsun 2.61% 0.06% 0.09% 2.71% 7.57% - 3.58% - 23.70% 0.17% 36.40% 2016 Pay % 1.83% 2.15% 0.58% 1.72% 2.61% 0.68% 5.13% 10.22% 10.74% 1.22% 7.57% Kaynak: TÜİK, (Ton) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 263

İLLERİN ÖRTÜ ALTI SEBZE VE MEYVE ÜRETİMİ (2016) Samsun ili, 2016 yılında 130 Bin 868 ton toplam örtü altı sebze ve meyve üretimi ile 6 ncı sırada, 12 Bin 931 ton biber üretimi ile 4 üncü sırada, 21 Bin 134 ton domates üretimi ile 11 inci sırada, 788 ton taze fasulye üretimi ile 6 ncı sırada, 28 Bin 96 ton hıyar üretimi ile 6 ncı sırada, 980 ton kabak (sakız) üretimi ile 6 ncı sırada, 36 Bin ton karpuz üretimi ile 4 üncü sırada, 16 Bin 900 ton kavun üretimi ile 3 üncü sırada, 8 Bin 891 ton marul üretimi ile 4 üncü sırada, 3 Bin 541 ton patlıcan üretimi ile 5 inci sırada bulunmaktadır. Sn BÖLGE Toplam Biber Domates Fasulye Hıyar Kabak Karpuz Kavun Marul Patlıcan Diğer (Taze) (Sakız) Türkiye 7,165,241 601,382 3,614,472 45,879 1,077,783 143,150 701,532 165,386 82,780 291,314 21,223 1 Antalya 3,476,061 338,811 2,230,841 30,528 505,560 52,111 52,336 22,879 15,240 149,330 317 2 Mersin 1,322,917 216,692 344,441 3,212 185,135 53,612 120,050 8,500 1,100 98,306 2,539 3 Adana 718,551 15,450 84,598 160 8,032 5,325 475,850 108,889-18,600-4 Mugla 627,112 179 521,724 7,206 46,276 28,130 3,040 706 1,600 17,216 5 5 Izmir 179,188 6,957 36,390 248 120,437 60 - - 12,938 473 279 6 Samsun 130,868 12,931 21,134 788 28,096 980 36,000 16,900 8,891 3,541 1,607 Samsun Sıra 6 4 11 6 6 6 4 3 4 5 4 7 Burdur 101,693 117 94,886 210 5,437 - - - 853 10 180 8 Amasya 95,094 6 50,149-34,142 840 - - 7,010-2,947 9 Aydin 68,161 328 11,768 353 940 98 8,592-174 130 13 10 Bilecik 53,374-21,308-16,932 - - - 14,634-500 11 Hatay 50,518 3,376 19,559 147 8,364 1,546 5,600 7,500-2,151 16 12 Manisa 39,348-24,329-12,752 - - - 1,852 26 57 13 Eskişehir 28,596 1,401 8,457 86 10,542 - - - 1,608-6,502 14 Isparta 25,585 336 21,304 86 3,418 - - - 328 38 75 15 Afyonkarahisar 20,966 14 20,841-91 - - - 5 15-16 Yalova 20,100 427 1,967 350 14,137 - - - 2,493-726 17 Kocaeli 17,112 848 6,720 384 7,122 - - - 1,199-839 18 Denizli 17,080 46 16,305-720 - - - 9 - - 19 Bartin 16,125 1,113 5,391 838 4,201 376 - - 2,326 426 1,438 20 Tokat 13,719 217 3,833 14 7,496 - - - 1,699 84 376 21 Bursa 12,740 6 1,040 26 9,331 3 - - 1,666 4 664 22 Sanliurfa 10,170 261 8,395-882 - - - - 632-23 Balikesir 8,489 73 916 38 6,050 - - - 1,412 - - 24 Usak 8,087 317 5,311 44 1,204 - - - 471 71 489 25 Kütahya 7,839 133 6,580-729 - - - 241-13 26 Tekirdağ 7,699 56 5,553 15 1,148-34 - 780 30 83 27 Çorum 6,905 34 1,416 4 5,220 - - - 190 8 33 28 Diyarbakır 6,635-4,454-2,172 - - 9 - - - 29 Zonguldak 6,212 188 2,204 794 2,574 23 - - 266 13 150 30 Karabük 5,740 170 2,725 147 1,907 36 - - 544 22 189 31 Kırşehir 4,707-4,662 1 8 - - - 13 3 20 32 İstanbul 4,516 174 1,302 20 1,814 6 - - 451 20 729 33 Konya 4,279 4 2,461 10 1,727-30 - 46-1 34 Sakarya 4,099-1,008 13 2,355 - - - 721-2 35 Ankara 3,958 71 2,835-1,010 - - - 16-20 36 Elazığ 3,700 28 765-2,861 - - - 2-44 37 Kastamonu 2,846 2 1,318-1,388 - - - 124-14 38 Çanakkale 2,808 45 74 19 1,960 - - - 657 4 12 39 Ordu 2,473 6 1,171 24 1,044 - - - 215 4 9 40 Mardin 2,346 75 840-1,431 - - - - - - 41 Sinop 2,340 99 834 71 1,093 - - - 41 129 73 42 Adıyaman 2,156 35 1,190-931 - - - - - - 43 Nevşehir 2,142-2,061-75 - - - 4-2 44 Erzurum 2,023 4 330-1,616 - - - 7-6 45 Agri 2,001-2,001 - - - - - - - - Kaynak: TÜİK, sıralama toplam üretime göre yapılmış ve İlk 45 il listelenmiştir.(ton) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 264

TAHILLAR VE DİĞER BİTKİSEL ÜRÜNLERİN HASAT EDİLEN ALANI Samsun ilinin toplam tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin hasat edilen alanı 2002 yılında 284 Bin 181 hektar iken 2016 yılında bu rakam 243 Bin 392 hektar olarak gerçekleşmiştir. Samsun un toplam toplam tahıl ve diğer bitkisel ürünlerin hasat edilen alanları payı 2002 yılında %1.59 oranında iken bu rakam 2016 yılında %1.53 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde toplam tahıl ve diğer bitkisel ürünlerin hasat edilen alanları Türkiye de %11.1 oranında azalırken Samsun da %14.4 oranında azalmış, İşlenmemiş tütün alanı Türkiye de %51.7 oranında azalırken, Samsun da %66.7 oranında azalmış, Şeker pancarı alanı Türkiye de %13.4 oranında azalırken, Samsun da %88.9 oranında azalmış, tahıllar alanı Türkiye de %17.4 oranında azalırken, Samsun da %24.2 oranında azalmış, Yağlı tohumlar alanı Türkiye de %37.8 oranında artarken, Samsun da %57.2 oranında artmıştır. Yıl Bölge Toplam İşlenmemiş tütün Parfümeri, eczacılık vb.bitkiler, şekerpancarı ve yem bitkileri tohumları Patates, kuru baklagiller, yenilebilir kök ve yumrular Saman ve ot Şeker imalatında (yem bitkileri) kullanılan bitkiler (şeker pancarı) Tahıllar Tekstilde kullanılan ham bitkiler Yağlı tohumlar 2002 17,880,709 191,000 285,732 1,551,797 347,708 371,817 13,755,690 721,986 654,979 2003 17,327,207 183,043 348,751 1,451,573 398,298 314,463 13,348,633 638,229 644,217 2004 17,908,439 192,710 130,903 1,403,213 806,715 315,053 13,786,050 640,640 633,155 2005 17,953,208 185,342 125,926 1,330,052 940,727 335,556 13,846,254 546,281 643,070 2006 17,401,961 146,167 176,619 1,273,524 1,210,762 323,714 13,016,224 589,911 665,041 2007 16,651,175 144,904 115,211 1,207,264 1,585,729 298,869 12,140,519 529,989 628,690 2008 15,520,257 146,874 116,781 973,006 1,533,277 320,731 11,260,518 494,987 674,084 2009 Türkiye 16,092,831 116,143 157,296 939,810 1,473,164 323,970 11,960,500 419,882 702,066 2010 16,239,191 81,334 148,203 953,141 1,453,394 328,651 12,025,207 480,471 768,789 2011 16,056,742 76,658 138,433 875,246 1,502,647 293,841 11,853,779 541,976 774,162 2012 15,888,286 107,698 120,717 933,336 1,926,258 280,186 11,284,074 488,503 747,515 2013 16,094,014 136,233 130,098 927,203 1,867,246 290,910 11,513,414 450,891 778,019 2014 16,064,408 106,032 88,181 865,655 1,874,594 287,464 11,552,292 466,840 823,351 2015 16,171,086 91,969 125,136 841,900 1,857,258 273,994 11,681,537 434,003 865,290 2016 15,893,068 92,237 90,891 844,966 1,862,716 321,957 11,361,896 416,009 902,396 2016/2015 Değ.(%) -1.7% 0.3% -27.4% 0.4% 0.3% 17.5% -2.7% -4.1% 4.3% 2016/2002 Değ.(%) -11.1% -51.7% -68.2% -45.5% 435.7% -13.4% -17.4% -42.4% 37.8% 2002 284,181 20,746 9,614 27,813 1,791 13,911 198,382 214 11,710 2003 274,148 17,915 9,912 23,273 1,628 13,720 195,974 368 11,358 2004 294,610 16,351 2,234 20,829 22,336 11,031 210,233 105 11,491 2005 292,427 17,828 1,867 20,884 26,214 10,311 205,704 52 9,567 2006 291,645 13,988 1,778 18,972 50,503 8,902 186,168 58 11,277 2007 265,342 12,583 1,835 18,846 48,297 5,946 167,541 52 10,241 2008 267,242 11,894 2,175 11,412 52,305 3,664 175,304 26 10,461 2009 Samsun 251,004 8,006 2,241 10,078 46,597 4,185 169,639 7 10,251 2010 237,355 5,125 2,224 11,521 47,984 3,665 155,825 22 10,989 2011 241,457 5,056 2,201 10,939 50,456 2,799 155,393 16 14,598 2012 244,719 7,197 2,650 8,661 61,278 1,924 149,521 6 13,481 2013 237,279 11,058 2,970 6,511 55,902 1,768 144,807 1 14,262 2014 244,369 8,139 2,819 5,504 58,218 1,683 153,095 1 14,911 2015 242,063 8,538 2,806 3,511 60,581 741 149,688 1 16,199 2016 243,392 6,906 3,049 3,123 60,050 1,547 150,304 5 18,408 2016/2015 Değ.(%) 0.5% -19.1% 8.7% -11.1% -0.9% 108.8% 0.4% 400.0% 13.6% 2016/2002 Değ.(%) -14.4% -66.7% -68.3% -88.8% 3252.9% -88.9% -24.2% -97.7% 57.2% 2002 Samsun 1.59% 10.86% 3.36% 1.79% 0.52% 3.74% 1.44% 0.03% 1.79% 2016 Pay % 1.53% 7.49% 3.35% 0.37% 3.22% 0.48% 1.32% 0.00% 2.04% Kaynak: TÜİK, (Hektar) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 265

TAHILLAR VE DİĞER BİTKİSEL ÜRÜNLERİN ÜRETİM MİKTARI Samsun ilinin toplam tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin üretim miktarı 2002 yılında 1 Milyon 330 Bin 186 ton iken 2016 yılında bu rakam 2 Milyon 72 Bin 978 ton olarak gerçekleşmiştir. Samsun un toplam toplam tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin üretim miktar payı 2002 yılında %2.09 oranında iken bu rakam 2016 yılında %1.87 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde toplam tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin üretim miktarı Türkiye de %73.6 oranında artarken Samsun da %55.8 oranında artmış, İşlenmemiş tütün üretim miktarı Türkiye de %54.2 azalırken Samsun da %59.4 oranında azalmış, Şeker pancarı üretim miktarı Türkiye de %17.8 artarken, tahıllar üretim miktarı Türkiye de %14.4 artarken, Samsun da %6.3 azalmış, Samsun da %86.9 azalmış, Yağlı tohumlar üretim miktarı Türkiye de %38.4 artarken, Samsun da %97.0 artmıştır. Yıl Bölge Toplam İşlenmemiş tütün Parfümeri, eczacılık vb.bitkiler, şekerpancarı ve yem bitkileri tohumları Patates, kuru baklagiller, yenilebilir kök ve yumrular Saman ve ot (yem bitkileri) Şeker imalatında Kullanılan Bitkiler (şeker pancarı) Tahıllar Tekstilde kullanılan ham bitkiler Yağlı tohumlar 2002 63,748,349 152,856 153,580 6,710,200 5,874,000 16,523,166 30,830,650 989,070 2,514,827 2003 59,880,112 112,158 175,379 6,737,130 6,117,400 12,622,934 30,806,800 920,386 2,387,925 2004 70,475,367 133,913 153,290 6,253,860 12,825,151 13,517,241 34,153,910 936,583 2,501,419 2005 75,461,494 135,247 150,058 5,523,427 14,714,816 15,181,247 36,471,600 863,761 2,421,338 2006 77,175,976 98,137 208,126 5,828,124 18,180,684 14,452,162 34,642,986 976,608 2,789,149 2007 70,286,396 74,584 104,427 5,511,082 19,704,455 12,414,715 29,256,990 867,760 2,352,383 2008 74,382,684 93,403 120,474 5,080,662 21,327,678 15,488,332 29,287,281 673,422 2,311,432 2009 Türkiye 80,368,121 81,053 174,836 5,527,685 20,698,423 17,274,674 33,577,151 638,255 2,396,044 2010 90,579,900 53,018 167,554 5,784,562 30,073,909 17,942,112 32,772,550 816,718 2,969,477 2011 93,293,082 45,435 151,426 5,780,950 31,804,501 16,126,489 35,202,073 954,620 3,227,588 2012 92,921,409 73,285 123,970 6,013,514 34,416,503 14,919,940 33,377,430 858,406 3,138,361 2013 102,419,445 90,000 150,263 5,103,865 38,912,277 16,483,306 37,489,268 877,501 3,312,965 2014 99,268,150 69,999 98,257 5,211,650 40,246,496 16,572,950 32,714,157 846,001 3,508,640 2015 106,900,422 67,990 113,856 5,842,894 42,035,501 16,022,943 38,637,138 738,002 3,442,098 2016 110,654,238 70,000 103,341 5,831,576 45,665,908 19,465,612 35,281,164 756,008 3,480,629 2016/2015 Değ.(%) 3.5% 3.0% -9.2% -0.2% 8.6% 21.5% -8.7% 2.4% 1.1% 2016/2002 Değ.(%) 73.6% -54.2% -32.7% -13.1% 677.4% 17.8% 14.4% -23.6% 38.4% 2002 1,330,186 16,389 5,131 68,220 67,637 555,793 592,436 209 24,371 2003 1,193,898 10,753 4,029 67,002 76,390 440,784 573,134 294 21,512 2004 1,310,863 10,606 3,676 67,356 221,758 430,574 547,191 90 29,612 2005 1,356,348 11,122 3,427 67,589 348,782 344,131 559,857 47 21,393 2006 1,687,775 9,820 2,901 61,110 619,361 368,640 597,704 52 28,187 2007 1,408,069 9,112 2,451 59,802 537,923 217,184 556,898 33 24,666 2008 1,450,182 8,201 3,191 59,898 552,856 155,361 647,029 17 23,629 2009 Samsun 1,409,612 10,029 3,678 56,677 534,500 190,961 586,697 4 27,066 2010 1,741,047 3,208 3,668 54,077 963,388 160,466 527,264 10 28,966 2011 1,889,716 3,165 3,634 51,834 1,092,897 121,522 572,663 16 43,985 2012 1,800,639 6,050 3,650 50,081 1,107,418 77,780 505,811 6 49,843 2013 1,884,095 7,764 5,487 44,011 1,189,357 80,427 513,091 1 43,957 2014 1,919,863 7,031 4,186 33,236 1,269,354 77,703 487,944 1 40,408 2015 2,050,871 7,924 3,746 27,940 1,371,335 39,271 546,664 1 53,990 2016 2,072,978 6,659 4,277 20,396 1,365,826 72,937 554,861 7 48,015 2016/2015 Değ.(%) 1.1% -16.0% 14.2% -27.0% -0.4% 85.7% 1.5% 600.0% -11.1% 2016/2002 Değ.(%) 55.8% -59.4% -16.6% -70.1% 1919.3% -86.9% -6.3% -96.7% 97.0% 2002 Samsun 2.09% 10.72% 3.34% 1.02% 1.15% 3.36% 1.92% 0.02% 0.97% 2016 Pay % 1.87% 9.51% 4.14% 0.35% 2.99% 0.37% 1.57% 0.00% 1.38% Kaynak: TÜİK, (ton) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 266

ORGANİK BİTKİSEL ÜRETİM 2016 yılında Samsun da Organik bitkisel üretim yapan çiftçi sayısı Bin 295 kişi, Organik Bitkisel Üretim Alanı 4 Bin 700 hektar, Organik Bitkisel Üretim 11 Bin 108 ton olmuştur. 2016 yılında çiftçi başına üretim Türkiye de 36.44 ton, Samsun ilinde 8.58 ton olarak gerçekleşmiş, çiftçi başına üretim alanı Türkiye de 7.72 hektar, Samsun ilinde 3.63 hektar olarak gerçekleşmiş, hektar başına üretim Türkiye de 4.72 ton, Samsun ilinde 2.36 ton olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında Samsun ilinin organik bitkisel üretim yapan çiftçi sayısı payı %1.91 oranında, organik bitkisel üretim alanı payı %0.90 oranında, organik bitkisel üretim payı da %0.45 oranında gerçekleşmiştir. 2005-2016 döneminde organik bitkisel üretim yapan çiftçi sayısı Türkiye de %371.3 oranında artarken Samsun da %1355.1 oranında artmış, organik bitkisel üretim alanı Türkiye de %157.0 oranında artarken Samsun da %529.2 oranında artmış, organik bitkisel üretim Türkiye de %486.3 oranında artarken Samsun da %569.6 oranında artmıştır. Yıllar TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN PAY % Çiftçi Sayısı Üretim (Ton) Çiftçi Başına Çiftçi Sayısı Üretim (Ton) Çiftçi Başına Çiftçi Sayısı Üretim Alanı (Hektar) Üretim (ton) Üretim Alanı (Hektar) Hektar Başına Üretim (Ton) Üretim Alanı (Hektar) Üretim (ton) Üretim Alanı (Hektar) Hektar Başına Üretim (Ton) Üretim Alanı (Hektar) 2005 14,401 203,811 421,934 29.30 14.15 2.07 89 747 1,659 18.64 8.39 2.22 0.62% 0.37% 0.39% 2006 14,256 192,789 458,095 32.13 13.52 2.38 77 1,559 1,514 19.66 20.25 0.97 0.54% 0.81% 0.33% 2007 16,276 174,283 568,128 34.91 10.71 3.26 127 4,759 43,351 341.35 37.47 9.11 0.78% 2.73% 7.63% 2008 14,926 166,883 530,224 35.52 11.18 3.18 469 5,702 6,662 14.20 12.16 1.17 3.14% 3.42% 1.26% 2009 35,565 501,641 983,715 27.66 14.10 1.96 835 2,770 5,275 6.32 3.32 1.90 2.35% 0.55% 0.54% 2010 42,097 510,033 1,343,737 31.92 12.12 2.63 1,076 3,471 7,501 6.97 3.23 2.16 2.56% 0.68% 0.56% 2011 42,460 614,618 1,659,543 39.08 14.48 2.70 1,007 4,366 6,660 6.61 4.34 1.53 2.37% 0.71% 0.40% 2012 54,635 702,909 1,750,127 32.03 12.87 2.49 979 4,421 6,475 6.61 4.52 1.46 1.79% 0.63% 0.37% 2013 60,797 769,014 1,620,466 26.65 12.65 2.11 1,122 4,991 11,724 10.45 4.45 2.35 1.85% 0.65% 0.72% 2014 71,472 875,835 1,642,236 22.98 12.25 1.88 1,299 4,422 8,570 6.60 3.40 1.94 1.82% 0.50% 0.52% 2015 69,967 515,268 1,829,291 26.15 7.36 3.55 1,203 4,507 10,696 8.89 3.75 2.37 1.72% 0.87% 0.58% 2016 67,878 523,777 2,473,600 36.44 7.72 4.72 1,295 4,700 11,108 8.58 3.63 2.36 1.91% 0.90% 0.45% 2016/2015 Değ.(%) -3.0% 1.7% 35.2% 39.4% 4.8% 33.0% 7.6% 4.3% 3.9% -3.5% -3.1% -0.4% 2016/2005 Değ.(%) 371.3% 157.0% 486.3% 24.4% -45.5% 128.1% 1355.1% 529.2% 569.6% -54.0% -56.8% 6.4% Kaynak: TÜİK, (Geçiş Süreci Dâhil) Üretim (Ton) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 267

TARIMSAL ALET VE MAKİNALAR Samsun ilinin 2016 yılı itibariyle 42 Bin 272 adet pulluk ile %3.09 paya, 21 Bin 457 adet su pompası ile %3.10 paya, 42 Bin 84 adet Traktör ile %3.30 paya, 339 adet biçerdöver ile %2.09 paya sahip olduğu görülmektedir. 2002-2016 döneminde pulluk sayısı Türkiye de %3.2 artarken Samsun da %17.0 azalmış, ekim makinesi sayısı Türkiye de %37.0 artarken Samsun da %212.0 artmış, gübre dağıtma makinesi Türkiye de %34.4 artarken Samsun da %64.1 artmış, Su pompası sayısı Türkiye de %31.5 artarken Samsun da %36.8 artmış, sabit süt sağma makinesi Türkiye de %82.1 artarken Samsun da %156.5 artmış, seyyar süt sağım makinesi Türkiye de %194.1 artarken Samsun da %1957.1 artmış, Biçerdöver sayısı Türkiye de %40.8 artarken Samsun da %66.2 artmış, traktör sayısı Türkiye de %31.3 oranında artarken Samsun da %27.9 oranında artmıştır. Yıl Bölge Pulluk Ekim Gübre Su Sabit Süt Seyyar Süt Biçerdöver Traktör Makinesi Dağıtma Mak. Pompası Sağım Tesisi Sağım Mak. 2002 1,324,055 328,560 307,294 527,343 5,522 102,616 11,539 970,083 2003 1,347,644 338,101 316,377 533,760 5,618 109,728 11,721 997,620 2004 1,346,607 344,464 322,280 546,325 5,637 121,534 11,519 1,009,065 2005 1,354,383 343,200 328,515 554,672 5,571 130,087 11,811 1,022,365 2006 1,373,770 351,400 336,411 561,247 5,763 150,049 12,359 1,037,383 2007 1,365,260 357,851 341,399 580,422 5,749 164,051 12,775 1,056,128 2008 1,366,316 367,491 348,438 596,299 6,216 177,630 13,084 1,070,746 2009 Türkiye 1,363,295 376,292 357,196 591,886 6,714 187,123 13,360 1,073,538 2010 1,364,033 392,751 369,063 607,490 7,280 208,457 13,799 1,096,683 2011 1,367,902 406,400 374,279 619,481 7,959 225,937 14,313 1,125,001 2012 1,382,273 420,600 387,668 632,484 7,336 254,348 14,813 1,178,253 2013 1,375,885 428,564 392,833 644,079 8,182 268,164 15,486 1,213,560 2014 1,359,942 434,860 396,536 670,337 9,279 282,433 15,899 1,243,300 2015 1,360,830 442,607 403,541 683,056 9,744 292,405 15,998 1,260,358 2016 1,366,723 449,996 413,119 693,276 10,057 301,795 16,246 1,273,531 2016/2015 Değişim (%) 0.4% 1.7% 2.4% 1.5% 3.2% 3.2% 1.6% 1.0% 2016/2002 Değişim (%) 3.2% 37.0% 34.4% 31.5% 82.1% 194.1% 40.8% 31.3% 2002 50,932 1,360 3,024 15,687 23 182 204 32,901 2003 50,399 1,460 3,089 16,030 19 190 213 33,003 2004 50,845 1,615 3,210 15,864 27 209 216 33,421 2005 50,464 1,818 3,303 15,804 33 313 243 33,414 2006 50,598 1,926 3,372 16,157 43 377 261 34,232 2007 50,898 2,295 3,457 17,202 37 572 286 35,326 2008 50,660 2,427 3,516 18,218 55 637 297 35,812 2009 Samsun 49,457 2,727 3,601 16,977 48 632 319 36,344 2010 49,178 3,251 3,636 17,477 52 887 365 36,281 2011 49,377 3,890 3,684 17,818 58 1,119 380 37,114 2012 49,747 4,006 3,730 18,199 64 1,173 384 37,976 2013 49,767 4,127 4,304 19,805 96 3,025 336 41,540 2014 42,730 4,188 4,846 21,261 71 3,643 353 41,662 2015 42,322 4,211 4,924 21,376 69 3,718 338 41,953 2016 42,272 4,243 4,962 21,457 59 3,744 339 42,084 2016/2015 Değişim (%) -0.1% 0.8% 0.8% 0.4% -14.5% 0.7% 0.3% 0.3% 2016/2002 Değişim (%) -17.0% 212.0% 64.1% 36.8% 156.5% 1957.1% 66.2% 27.9% 2002 Samsun 3.85% 0.41% 0.98% 2.97% 0.42% 0.18% 1.77% 3.39% 2016 Pay % 3.09% 0.94% 1.20% 3.10% 0.59% 1.24% 2.09% 3.30% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 268

HAYVANCILIK CANLI HAYVANLAR 2004-2016 döneminde erkek dana ve buzağı sayısı Türkiye de %48.3 artarken Samsun da %25.4 artmış, dişi dana ve buzağı sayısı Türkiye de %38.2 artarken Samsun da %33.6 artmış, tosun sayısı Türkiye de %41.1 artarken Samsun da %8.0 artmış, düve sayısı Türkiye de %33.9 artarken Samsun da %25.7 artmış, inek sayısı Türkiye de %40.8 artarken Samsun da %4.2 azalmış, manda sayısı Türkiye de %36.7 artarken Samsun da %20.4 artmış, koyun sayısı Türkiye de %22.9 artarken Samsun da %1.0 azalmış, keçi sayısı Türkiye de %56.5 artarken Samsun da %64.1 artmış, kümes hayvanı sayısı Türkiye de %10.2 artarken Samsun da %142.4 oranında artmıştır. Samsun ilinin 2004-2016 döneminde erkek dana ve buzağı sayısı payının %2.69 dan %2.27 ye gerilediği, dişi dana ve buzağı sayısı payının %2.66 dan %2.57 ye gerilediği, inek sayısı payının %2.73 ten %1.86 ya gerilediği, manda sayısı payının %14.34 den %12.63 e gerilediği, kümes hayvanı sayısı payının %0.55 den %1.22 ye yükseldiği görülmektedir. Yıl Bölge Dana ve buzağı: erkek Dana ve buzağı: dişi Tosun: 1-2 yaş Düve: 1-2 yaş İnek: 2 yaş ve üzeri Boğa ve öküz:2 yaş ve üzeri Manda Koyun Keçi At, katır ve eşek Kümes hayvanı 2004 1,180,941 1,271,492 1,157,956 1,502,860 4,446,301 509,796 103,900 25,201,155 6,609,937 664,020 302,799,483 2005 1,235,896 1,316,708 1,238,236 1,663,487 4,591,143 480,970 104,965 25,304,325 6,517,464 630,863 322,917,207 2006 1,283,516 1,361,690 1,268,426 1,636,421 4,814,126 507,185 100,516 25,616,912 6,643,294 608,845 349,402,117 2007 1,293,794 1,402,483 1,290,300 1,662,795 4,868,257 519,124 84,705 25,462,293 6,286,358 552,953 273,548,489 2008 1,307,168 1,349,610 1,269,173 1,629,754 4,700,414 603,823 86,297 23,974,591 5,593,561 515,623 249,043,739 2009 1,298,862 1,356,212 1,199,165 1,569,942 4,765,458 534,319 87,207 21,749,508 5,128,285 452,483 234,082,206 2010 Türkiye 1,367,343 1,429,623 1,296,793 1,731,613 5,029,679 514,749 84,726 23,089,691 6,293,233 414,307 238,972,961 2011 1,549,310 1,603,287 1,366,461 1,811,318 5,489,352 566,609 97,632 25,031,565 7,277,953 398,975 241,498,538 2012 1,669,770 1,726,898 1,571,586 2,051,611 6,253,467 641,580 107,435 27,425,233 8,357,286 377,416 257,505,341 2013 1,757,005 1,810,495 1,626,388 2,061,910 6,455,699 703,760 117,591 29,284,247 9,225,548 363,393 270,202,034 2014 1,719,248 1,741,094 1,572,342 1,989,394 6,413,580 687,189 121,826 31,115,190 10,347,159 343,397 298,029,734 2015 1,708,101 1,710,749 1,576,544 1,936,338 6,379,865 682,474 133,766 31,507,934 10,416,166 320,385 316,332,446 2016 1,750,982 1,756,885 1,634,111 2,012,106 6,259,026 667,045 142,073 30,983,933 10,345,299 309,708 333,541,262 2016/2015 Değ.(%) 2.5% 2.7% 3.7% 3.9% -1.9% -2.3% 6.2% -1.7% -0.7% -3.3% 5.4% 2016/2004 Değ.(%) 48.3% 38.2% 41.1% 33.9% 40.8% 30.8% 36.7% 22.9% 56.5% -53.4% 10.2% 2004 31,726 33,799 34,100 39,272 121,606 16,204 14,903 179,974 12,605 16,643 1,672,700 2005 32,249 32,375 32,285 41,049 125,427 18,891 13,467 187,671 10,718 16,403 1,964,655 2006 33,787 36,336 31,361 41,118 124,349 17,931 12,262 184,153 10,864 15,160 2,459,223 2007 36,271 36,974 29,959 42,826 123,714 13,182 8,581 173,117 7,295 16,464 2,602,495 2008 38,995 37,672 29,985 43,856 115,169 24,931 8,515 157,800 7,940 16,171 1,932,982 2009 36,924 37,362 25,977 43,670 109,123 20,974 10,769 122,371 5,222 14,468 1,981,549 2010 Samsun 37,639 40,320 26,170 48,302 117,803 12,259 11,380 132,854 12,615 11,710 2,715,903 2011 41,510 46,595 31,156 52,268 123,889 12,431 13,152 147,447 14,001 10,913 3,142,663 2012 44,163 52,639 39,256 58,596 143,768 16,137 14,041 186,127 20,002 9,695 3,241,295 2013 43,207 48,815 36,352 52,578 136,181 13,308 14,324 178,029 20,019 9,403 2,542,862 2014 40,855 44,369 34,687 49,012 128,950 11,326 16,483 178,726 21,560 8,259 3,223,922 2015 37,129 41,504 39,452 47,825 118,674 9,222 17,043 182,866 21,302 8,429 4,496,834 2016 39,795 45,161 36,844 49,381 116,516 8,757 17,944 178,256 20,685 8,311 4,054,062 2016/2015 Değ.(%) 7.2% 8.8% -6.6% 3.3% -1.8% -5.0% 5.3% -2.5% -2.9% -1.4% -9.8% 2016/2004 Değ.(%) 25.4% 33.6% 8.0% 25.7% -4.2% -46.0% 20.4% -1.0% 64.1% -50.1% 142.4% 2004 Samsun 2.69% 2.66% 2.94% 2.61% 2.73% 3.18% 14.34% 0.71% 0.19% 2.51% 0.55% 2016 Pay % 2.27% 2.57% 2.25% 2.45% 1.86% 1.31% 12.63% 0.58% 0.20% 2.68% 1.22% Kaynak: TÜİK, (baş) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 269

İLLERE GÖRE CANLI HAYVANLAR (2016) 2016 yılında Samsun, 39 Bin 795 baş erkek dana ve buzağı sayısı ile 11 inci sırada, 45 Bin 161 baş dişi dana ve buzağı sayısı ile 8 inci sırada, 36 Bin 844 baş tosun ile 14 üncü sırada, 49 Bin 381 baş düve sayısı ile 8 inci sırada, 116 Bin 516 baş inek sayısı ile 15 inci sırada, 8 Bin 757 baş boğa ve öküz ile 25 inci sırada, 17 Bin 944 baş manda sayısı ile 1 inci sırada, 178 Bin 256 baş koyun sayısı ile 53 üncü sırada, 20 Bin 685 baş keçi sayısı ile 65 inci sırada, 4 Milyon 54 Bin baş kümes hayvanı sayısı ile 21 inci sırada yer almaktadır. Sn Bölge Dana ve buzağı: erkek(baş) Dana ve buzağı: dişi(baş) Tosun: 1-2 yaş (baş) Düve: 1-2 yaş (baş) İnek: 2 yaş ve üzeri(baş) Boğa ve öküz: 2 yaş ve üzeri (baş) Manda (baş) Koyun (baş) Keçi (baş) At, katır ve eşek (baş) Kümes hayvanı (baş) Türkiye 1,750,982 1,756,885 1,634,111 2,012,106 6,259,026 667,045 142,073 30,983,933 10,345,299 309,708 333,541,262 1 Konya 107,343 99,294 94,722 110,790 307,992 32,080 312 1,826,773 261,681 8,705 12,494,818 2 Erzurum 80,484 87,535 67,829 94,507 285,992 33,126 1,490 617,266 88,687 10,485 174,203 3 Balikesir 74,128 71,989 52,998 72,589 230,585 6,504 3,694 796,947 194,574 6,485 30,745,548 4 Izmir 70,918 63,579 51,999 79,439 297,151 12,452 41 589,725 234,046 9,110 19,802,883 5 Kars 52,968 53,340 28,849 41,923 234,806 39,460 22 529,541 34,386 12,923 570,763 6 Aydin 45,827 51,200 33,205 50,999 152,330 6,526 512 203,880 100,317 10,918 3,513,452 7 Ardahan 42,292 47,359 28,753 69,916 100,826 14,434 39 69,084 3,652 8,248 285,641 8 Samsun 39,795 45,161 36,844 49,381 116,516 8,757 17,944 178,256 20,685 8,311 4,054,062 Samsun Sıra 11 8 14 8 15 25 1 53 65 10 21 9 Diyarbakır 41,540 42,618 51,403 58,009 147,618 33,897 13,165 952,268 328,722 8,464 735,650 10 Afyonkarahisar 40,708 41,592 47,151 45,746 120,543 19,244 5,598 712,416 55,662 5,268 17,401,182 11 Tokat 34,920 40,058 27,830 41,820 105,637 5,440 9,094 276,043 62,132 5,604 194,618 12 Mus 38,602 37,796 31,129 36,413 131,349 19,491 7,435 832,511 188,631 5,866 452,929 13 Agri 39,375 36,760 41,934 42,106 133,892 26,993 832 1,252,728 85,279 6,867 212,594 14 Denizli 32,583 35,661 18,572 44,299 108,154 2,993 127 408,735 179,782 3,409 4,274,741 15 Ankara 54,814 35,619 93,598 46,824 104,220 21,696 1,521 984,385 199,137 3,721 14,007,626 16 Kayseri 31,939 34,408 42,242 45,975 120,156 10,873 5,463 576,783 70,287 4,457 3,701,454 17 Sivas 27,874 32,165 20,207 33,708 144,708 7,697 4,925 390,939 77,281 2,935 672,211 18 Kastamonu 26,665 31,789 22,360 32,770 118,074 14,022 1,542 69,018 30,372 5,211 674,089 19 Çanakkale 28,856 28,037 20,056 26,785 99,315 2,166 640 469,725 246,750 3,564 6,186,931 20 Çorum 25,351 27,911 22,077 35,143 91,433 8,803 2,773 154,640 50,997 4,240 5,396,730 21 Mugla 27,437 27,603 17,336 30,950 97,667 7,856-183,103 246,768 6,939 802,088 22 Burdur 26,450 27,551 14,454 28,123 98,126 3,940-238,878 198,989 1,620 171,558 23 Manisa 28,354 26,433 19,585 30,818 96,727 5,153 533 694,183 213,368 4,253 39,492,535 24 Yozgat 25,931 25,659 22,663 36,324 81,085 11,770 2,603 251,121 61,185 2,960 747,825 25 Kütahya 23,023 24,600 16,277 27,420 77,022 3,734 3,179 341,241 133,619 7,659 1,582,349 26 Bursa 24,791 24,561 19,974 31,678 81,084 2,683 1,374 330,549 111,310 3,629 11,191,583 27 Antalya 24,497 24,211 16,339 22,585 68,706 4,274 334 440,373 701,578 4,206 511,860 28 Adana 20,352 22,535 33,813 25,690 99,621 14,213 134 267,400 370,880 3,561 4,221,371 29 Edirne 18,187 22,247 9,579 19,635 79,326 1,794 394 279,403 55,602 1,553 302,115 30 Bolu 18,592 21,971 12,841 25,512 56,072 1,954 1,686 98,323 31,603 967 32,629,215 31 Usak 25,666 21,568 6,687 17,391 51,519 1,377-445,642 47,949 2,728 8,773,763 32 Kırklareli 20,374 21,218 13,078 22,354 63,467 1,216 1,517 224,926 60,982 1,787 295,103 33 Tekirdağ 22,510 20,628 12,979 19,395 62,658 1,225 1,293 240,088 62,311 1,663 795,985 34 Isparta 20,508 20,116 16,658 24,093 62,122 4,016 275 263,843 202,593 2,880 421,582 35 Amasya 20,457 19,366 37,846 23,219 71,196 9,203 4,236 133,553 61,059 2,334 1,431,938 36 Kahramanmaraş 21,315 19,161 21,767 21,949 79,683 14,253 66 367,911 291,356 4,722 1,135,957 37 Bingöl 18,500 19,024 11,694 12,017 43,789 19,950 115 402,035 173,805 4,337 1,832,055 38 Sakarya 16,805 18,180 17,479 19,641 67,321 8,084 1,229 43,333 16,359 870 23,146,269 39 Aksaray 15,374 17,953 13,381 21,888 119,336 1,712 734 487,221 58,450 1,871 316,072 40 Hatay 16,050 17,220 16,365 20,496 47,042 6,534 797 178,939 153,066 3,734 1,022,445 41 Malatya 15,663 17,097 20,802 23,463 56,834 2,290-225,644 60,347 3,338 3,380,406 42 Ordu 15,445 16,247 10,631 13,742 62,138 4,781 1,091 119,211 2,397 2,280 468,013 43 Eskişehir 15,013 15,621 16,856 17,576 61,916 4,170 307 651,410 113,604 6,325 4,390,969 44 Çankırı 14,092 15,044 19,345 19,262 54,913 3,601 1,195 91,527 22,551 2,018 3,236,929 45 Van 20,466 14,622 18,813 19,401 70,372 18,498 556 2,417,627 240,588 8,585 427,186 Kaynak: TÜİK, sıralama dana ve buzağı (dişi) sayısına göre yapılmış ve İlk 45 il listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 270

HAYVANSAL ÜRÜNLER Samsun un 2002 yılında %2.79 olan inek sütü üretim payı 2016 yılında %1.68 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %12.81 olan manda sütü üretim payı 2016 yılında %13.92 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %0.77 olan koyun sütü üretim payı 2016 yılında %0.71 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %0.23 olan keçi sütü payı 2016 yılında %0.21 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %2.17 olan bal üretim payı 2016 yılında %0.96 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde İnek sütü miktarı Türkiye de %124.1 oranında artarken, Samsun da %34.6 oranında artmış, manda sütü miktarı Türkiye de %23.9 oranında artarken, Samsun da %34.7 oranında artmış, koyun sütü miktarı Türkiye de %76.5 oranında artarken Samsun da %63.4 oranında artmış, keçi sütü miktarı Türkiye de %128.7 oranında artarken, Samsun da %104.3 oranında artmış, Bal üretimi Türkiye de %41.8 oranında artarken, Samsun da %37.6 oranında azalmıştır. Yıl Bölge Adı İnek Sütü Manda Sütü Koyun Sütü Keçi Sütü Bal 2002 7,490,634 50,925 657,388 209,622 74,554 2003 9,514,138 48,778 769,959 278,136 69,540 2004 9,609,326 39,279 771,715 259,087 73,929 2005 10,026,202 38,058 789,878 253,759 82,336 2006 10,867,302 36,358 794,681 253,759 83,842 2007 11,279,339 30,375 782,587 237,487 73,935 2008 11,255,176 31,422 746,872 209,570 81,364 Türkiye 2009 11,583,313 32,443 734,219 192,210 82,003 2010 12,418,544 35,487 816,832 272,811 81,115 2011 13,802,428 40,372 892,822 320,588 94,245 2012 15,977,837 46,989 1,007,007 369,429 89,162 2013 16,655,009 51,947 1,101,013 415,743 94,694 2014 16,867,419 54,687 1,113,130 463,394 102,486 2015 16,933,520 62,761 1,177,228 481,174 107,665 2016 16,786,263 63,085 1,160,413 479,401 105,727 2016/2015 Değişim (%) -0.9% 0.5% -1.4% -0.4% -1.8% 2016/2002 Değişim (%) 124.1% 23.9% 76.5% 128.7% 41.8% 2002 209,239 6,522 5,039 492 1,621 2003 234,538 7,694 6,167 374 1,693 2004 243,529 4,170 6,066 471 1,349 2005 244,548 3,907 6,378 465 1,275 2006 245,162 3,847 6,338 457 1,261 2007 270,185 2,229 6,257 386 1,030 2008 258,869 3,125 5,664 346 1,136 Samsun 2009 250,094 3,863 3,967 136 1,146 2010 277,177 5,264 5,196 662 1,157 2011 293,103 5,580 5,418 716 1,193 2012 336,635 6,309 7,615 821 1,185 2013 320,184 6,735 7,405 836 1,167 2014 300,192 8,147 8,327 1,061 975 2015 278,714 8,873 8,511 1,058 992 2016 281,534 8,782 8,235 1,005 1,012 2016/2015 Değişim (%) 1.0% -1.0% -3.2% -5.0% 2.0% 2016/2002 Değişim (%) 34.6% 34.7% 63.4% 104.3% -37.6% 2002 Samsun 2.79% 12.81% 0.77% 0.23% 2.17% 2016 Pay % 1.68% 13.92% 0.71% 0.21% 0.96% Kaynak: TÜİK, (ton) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 271

İLLERE GÖRE HAYVANSAL ÜRÜNLER (2016) 2016 yılında Samsun, 281 Bin 534 ton inek sütü üretimi ile 17 nci sırada, 8 Bin 782 ton manda sütü üretimi ile 1 inci sırada, 8 Bin 235 ton koyun sütü üretimi ile 45 inci sırada, Bin 5 ton keçi sütü üretimi ile 60 ıncı sırada, Bin 12 ton bal üretimi ile 24 üncü sırada yer almıştır. Sn Bölge İnek sütü (ton) Manda sütü (ton) Koyun sütü (ton) Keçi sütü (ton) Bal (ton) Türkiye 16,786,263 63,085 1,160,413 479,401 105,727 1 Konya 971,396 173 76,859 11,069 910 2 Izmir 877,497 15 21,015 8,470 2,742 3 Erzurum 729,638 537 23,876 4,175 1,610 4 Balikesir 678,499 2,235 25,599 10,593 3,105 5 Kars 613,023 5 12,575 1,027 1,151 6 Aydin 434,428 185 7,884 4,903 3,958 7 Sivas 409,223 2,478 13,326 3,785 2,861 8 Afyonkarahisar 371,162 2,607 17,536 1,159 805 9 Diyarbakır 348,363 6,619 31,712 12,351 1,287 10 Burdur 341,292-7,595 7,572 511 11 Denizli 333,978 64 17,536 9,464 1,318 12 Aksaray 331,369 454 21,128 2,934 232 13 Kayseri 318,286 2,232 26,881 3,985 474 14 Kastamonu 302,134 617 1,828 962 355 15 Çanakkale 301,413 220 18,594 14,540 1,155 16 Mus 296,080 3,035 32,549 9,565 505 17 Samsun 281,534 8,782 8,235 1,005 1,012 Samsun Sıra 17 1 45 60 24 18 Mugla 269,332-5,243 10,012 15,875 19 Niğde 262,511 18 19,919 4,315 490 20 Tokat 254,819 3,060 10,248 2,409 515 21 Edirne 252,363 114 7,754 1,525 865 22 Ankara 251,333 584 31,817 4,299 633 23 Agri 250,729 326 51,381 3,422 179 24 Çorum 249,131 1,093 6,125 1,890 383 25 Adana 248,227 67 11,517 18,236 9,477 26 Bursa 243,015 720 10,605 4,900 769 27 Kahramanmaraş 241,156 40 13,357 11,606 931 28 Manisa 236,814 234 22,137 6,869 733 29 Ardahan 231,794 12 1,656 169 201 30 Sanliurfa 224,029 127 65,062 9,711 1,818 31 Yozgat 219,881 1,255 9,073 2,137 226 32 Kütahya 219,534 1,206 9,770 3,980 228 33 Tekirdağ 205,692 500 7,287 3,157 660 34 Kırklareli 197,020 642 6,073 2,582 770 35 Isparta 187,089 208 9,624 9,729 252 36 Antalya 185,389 145 17,326 37,495 2,394 37 Elazığ 185,243 24 19,725 4,134 396 38 Eskişehir 181,735 122 15,544 3,085 153 39 Gaziantep 180,770 70 10,542 10,888 111 40 Sakarya 176,382 421 1,120 498 697 41 Trabzon 173,902 158 3,584 674 1,096 42 Usak 173,831-11,530 1,662 104 43 Amasya 164,874 1,614 5,621 2,797 207 44 Malatya 161,146-11,651 3,005 631 45 Ordu 156,209 563 3,725 87 16,278 Kaynak: TÜİK, sıralama inek sütü miktarına göre yapılmış ve İlk 45 il listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 272

ORMAN VARLIĞI Türkiye 78 milyon hektarlık alanıyla, ekolojik bakımdan zengin bir çeşitliliğe sahiptir. Bu zenginlik içerisinde ormanlar da tür ve kompozisyon olarak önemli bir yer tutmaktadır. 2015 yılı itibarıyla yapılan tespitlere göre ormanlık alanlar, ülke alanının %28,6 sını kaplamaktadır. Bu alanlara ağaçsız orman alanları dahil edilmemiştir. TÜRKİYE ORMAN ALANLARI DAĞILIMI (1973-2015) (HEKTAR) Yıllar Toplam Koru ormanı Pay Baltalık ormanı Pay 1973 20,199,296 10,934,607 54% 9,264,689 46% 1999 20,763,248 14,418,340 69% 6,344,908 31% 2005 21,188,747 15,439,595 73% 5,749,152 27% 2009 21,389,783 16,305,210 76% 5,084,573 24% 2010 21,537,091 16,662,379 77% 4,874,712 23% 2012 21,678,134 17,260,592 80% 4,417,542 20% 2015 22,342,935 19,619,718 88% 2,723,217 12% 2015/1973 Değişim (%) 10.6% 79.4% -70.6% Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü, www.ogm.gov.tr, (Hektar) SAMSUN ORMAN ALANI DEĞİŞİMİ 2012 yılında toplam orman alanı payı %1.79 olan Samsun ilinin 2015 yılında payı %1.74 olarak gerçekleşmiştir. Yıl Bölge Hektar Orman Alanı Toplam Normal Boşluklu Kapalı 2012 21 678 134 11 558 668 10 119 466 Türkiye 2015 22,342,935 12,704,148 9,638,787 Değişim % 3.07% 9.91% -4.75% 2012 388 832 317 672 71 160 Samsun 2015 388,821 317,653 71,168 Değişim % 0.00% -0.01% 0.01% 2012 1.79% 2.75% 0.70% Samsun Pay % 2015 1.74% 2.50% 0.74% Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü, www.ogm.gov.tr, (Hektar) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 273

İLLER BAZINDA ORMAN ALANLARININ DAĞILIMI (2015) Samsun 2015 yılı itibariyle toplam 388 Bin 821 hektar orman alanı ile %1.74 paya, 317 Bin 653 hektarlık normal orman alanı ile %2.50 paya, 71 Bin 168 hektar boşluklu kapalı orman alanı ile %0.74 paya sahiptir. Samsun ilinin toplam alanının %39.9 u orman alanıdır. Türkiye de nüfus başına ortalama 2 Bin 838 metrekare orman alanı düşerken Samsun da bu rakam 3 Bin 38 metrekaredir. Samsun toplam orman alanı bakımından 21 inci sırada, kişi başına düşen orman alanı bakımından 47 nci sıradadır. Toplam Normal Boşluklu Kapalı İl Genel Alanı Orman (%) Nüfus Nüfus Başına orman (m²) Türkiye 22,342,935 12,704,148 9,638,787 78,004,644 28.6% 78,741,053 2,838 1 Antalya 1,146,062 654,870 491,192 2,061,764 55.6% 2,288,456 5,008 2 Kastamonu 892,102 709,163 182,939 1,339,223 66.6% 372,633 23,940 3 Mersin 840,470 380,029 460,441 1,563,068 53.8% 1,745,221 4,816 4 Muğla 830,378 546,605 283,773 1,227,859 67.6% 908,877 9,136 5 Balıkesir 649,115 408,141 240,974 1,460,268 44.5% 1,186,688 5,470 6 Kütahya 639,081 407,855 231,226 1,144,471 55.8% 571,463 11,183 7 Denizli 588,672 343,503 245,169 1,217,993 48.3% 993,442 5,926 8 Adana 583,860 380,665 203,195 1,417,417 41.2% 2,183,167 2,674 9 Manisa 539,648 272,285 267,363 1,332,567 40.5% 1,380,366 3,909 10 Bolu 531,802 409,893 121,909 819,169 64.9% 291,095 18,269 11 Çanakkale 522,105 349,777 172,328 1,000,510 52.2% 513,341 10,171 12 Kahramanmaraş 521,413 205,620 315,793 1,433,300 36.4% 1,096,610 4,755 13 Konya 492,857 138,920 353,937 3,957,121 12.5% 2,130,544 2,313 14 Bursa 486,304 320,386 165,918 1,079,544 45.0% 2,842,547 1,711 15 Tokat 478,379 290,405 187,974 999,067 47.9% 593,990 8,054 16 İzmir 470,910 239,744 231,166 1,182,170 39.8% 4,168,415 1,130 17 Çorum 441,394 215,047 226,347 1,253,797 35.2% 525,180 8,405 18 Ankara 441,242 248,746 192,496 2,577,976 17.1% 5,270,575 837 19 Eskişehir 410,057 236,868 173,189 1,419,998 28.9% 826,716 4,960 20 Artvin 403,695 221,532 182,163 710,973 56.8% 168,370 23,977 21 Samsun 388,821 317,653 71,168 975,104 39.9% 1,279,884 3,038 Samsun Pay % 1.74% 2.50% 0.74% 1.25% 1.63% 22 Isparta 386,048 177,816 208,232 873,283 44.2% 421,766 9,153 23 Diyarbakır 369,993 80,003 289,990 1,516,918 24.4% 1,654,196 2,237 24 Sinop 367,096 296,698 70,398 572,565 64.1% 204,133 17,983 25 Burdur 331,711 196,712 134,999 698,630 47.5% 258,339 12,840 26 Aydın 326,605 203,555 123,050 822,661 39.7% 1,053,506 3,100 27 Sivas 309,144 116,330 192,814 2,819,148 11.0% 618,617 4,997 28 Afyonkarahisar 286,307 114,098 172,209 1,427,376 20.1% 709,015 4,038 29 Karabük 275,755 229,236 46,519 389,553 70.8% 236,978 11,636 30 Bingöl 264,934 46,701 218,233 805,637 32.9% 267,184 9,916 31 Giresun 258,140 174,486 83,654 711,632 36.3% 426,686 6,050 32 Erzurum 256,882 91,191 165,691 2,470,413 10.4% 762,321 3,370 33 Kırklareli 254,463 223,328 31,135 641,501 39.7% 346,973 7,334 34 Yozgat 243,295 154,129 89,166 1,370,370 17.8% 419,440 5,800 35 Şırnak 240,590 72,023 168,567 672,427 35.8% 490,184 4,908 36 İstanbul 238,030 222,755 15,275 541,609 43.9% 14,657,434 162 37 Gümüşhane 234,726 121,861 112,865 591,592 39.7% 151,449 15,499 38 Bilecik 228,675 135,408 93,267 419,565 54.5% 212,361 10,768 39 Tunceli 224,261 119,043 105,218 775,188 28.9% 86,076 26,054 40 Uşak 223,496 109,591 113,905 553,937 40.3% 353,048 6,330 41 Amasya 220,681 101,346 119,335 560,474 39.4% 322,167 6,850 42 Siirt 214,020 54,750 159,270 610,208 35.1% 320,351 6,681 43 Erzincan 212,216 49,650 162,566 1,179,862 18.0% 222,918 9,520 44 Sakarya 208,226 188,426 19,800 488,650 42.6% 953,181 2,185 45 Hatay 208,067 145,699 62,368 546,954 38.0% 1,533,507 1,357 Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü, www.ogm.gov.tr, Sıralama toplam orman alanına göredir. 45 İl listelenmiştir. (Hektar) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 274

ULAŞTIRMA İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 275

ULAŞTIRMA Samsun kara, deniz, hava ve demir yolları şeklinde her türlü ulaşım imkânını sunan ve Karadeniz Bölgesini iç ve batı Anadolu ya bağlayan önemli bir ulaşım merkezidir. Samsun uluslararası hava alanının tamamlanması ile ulaşım konusunda çok önemli bir merkez haline gelmiştir. İlimiz karayolu ile Samsun-Ankara, Samsun-Amasya-Tokat, Samsun-İstanbul, Samsun-Trabzon-Rize istikametleri ile yurdun her yönüne dağılım imkânına sahiptir. YOL UZUNLUKLARI 2002-2015 döneminde il ve devlet yolu Türkiye de %4.7 oranında artarken Samsun da %2.7 oranında artmış, Demiryolu Türkiye de %16.8 oranında artarken Samsun da %0.7 oranında azalmıştır. Samsun da 2015 yılı itibariyle 796 km il ve devlet yolu, 148 km demiryolu bulunmaktadır. Samsun ilinin 2002 yılında demiryolu payı %1.72 oranında iken 2015 yılında %1.46 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %1.26 olan il ve devlet yolu payı 2015 yılında %1.24 olarak gerçekleşmiştir. Samsun da otoyol bulunmamaktadır. Yıllar TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN PAY % İl ve devlet yolu Otoyol Demir yolu İl ve devlet yolu Demir yolu İl ve devlet yolu Demir yolu 2002 61,368 1,775 8,671 775 149 1.26% 1.72% 2003 61,491 1,832 8,697 779 149 1.27% 1.71% 2004 61,814 1,662 8,697 779 149 1.26% 1.71% 2005 61,939 1,667 8,697 769 149 1.24% 1.71% 2006 61,764 1,908 8,697 769 149 1.25% 1.71% 2007 61,912 1,908 8,697 769 149 1.24% 1.71% 2008 62,023 1,922 8,699 769 147 1.24% 1.69% 2009 62,219 2,036 9,080 806 148 1.30% 1.63% 2010 62,785 2,080 9,594 805 148 1.28% 1.54% 2011 62,930 2,119 9,642 801 148 1.27% 1.53% 2012 63,255 2,127 9,642 799 148 1.26% 1.53% 2013 63,496 2,127 9,718 799 148 1.26% 1.52% 2014 63,754 2,155 10,087 796 148 1.25% 1.47% 2015 64,278 2,159 10,131 796 148 1.24% 1.46% 2015/2014 Değişim (%) 0.8% 0.2% 0.4% 0.0% 0.0% 2015/2002 Değişim (%) 4.7% 21.6% 16.8% 2.7% -0.7% Kaynak: TÜİK, (km) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 276

TRAFİK KAZALARI 2007 yılında 106 Bin 994 trafik kazası meydana gelen Türkiye de 2016 yılında 185 Bin 128 trafik kazası meydana gelmiştir. 2007 yılında Bin 913 trafik kazasının meydana geldiği Samsun ilinde 2016 yılında 3 Bin 668 trafik kazası meydana gelmiştir. 2007-2016 döneminde trafik kazası sayısı Türkiye de %73.0 oranında artarken Samsun da %91.7 oranında artmış, yaralı sayısı Türkiye de %60.7 oranında artarken Samsun da %63.0 oranında artmış, bir milyon nüfusta trafik kazası sayısı Türkiye de %53.0 oranında artarken, Samsun ilinde %81.8 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre trafik kazası sayısı Türkiye de %1.2 oranında artarken Samsun da %0.4 oranında artmış, yaralı sayısı Türkiye de %0.2 oranında azalırken Samsun da %1.0 oranında azalmış, bir milyon nüfusta trafik kazası sayısı Türkiye de %0.2 oranında azalırken, Samsun ilinde %0.9 oranında artmıştır. Yıl Bölge Kaza Sayısı Ölü Sayısı Yaralı Sayısı Bir Milyon Araç Başına Bir Milyon Özel Otomobil Başına Bir Milyon Nüfusta Trafik Bir Milyon Nüfusta Trafik Kazalarında Ölü Sayısı Yaralı Sayısı Ölü Sayısı Yaralı Sayısı Kaza Sayısı Ölü Sayısı Yaralı Sayısı 2007 106,994 5,007 189,057 384 14,517 774 29,211 1,516 71 2,678 2008 104,212 4,236 184,468 308 13,401 623 27,141 1,457 59 2,579 2009 111,121 4,324 201,380 302 14,066 610 28,388 1,531 60 2,775 2010 116,804 4,045 211,496 268 14,010 536 28,032 1,584 55 2,869 2011 131,845 3,835 238,074 238 14,797 473 29,344 1,764 51 3,186 Türkiye 2012 153,552 3,750 268,079 220 15,738 434 30,996 2,030 50 3,545 2013 161,306 3,685 274,829 205 15,320 397 29,603 2,104 48 3,585 2014 168,512 3,524 285,059 187 15,140 357 28,917 2,169 45 3,669 2015 183,011 7,530 304,421 377 15,225 711 28,748 2,324 96 3,866 2016 185,128 7,300 303,812 346 14,405 645 26,843 2,319 91 3,806 2016/2015 Değişim 1.2% -3.1% -0.2% -8.2% -5.4% -9.3% -6.6% -0.2% -5.2% -1.6% 2016/2007 Değişim 73.0% 45.8% 60.7% -9.9% -0.8% -16.7% -8.1% 53.0% 28.2% 42.1% 2007 1,913 146 3,758 734 18,896 1,766 45,450 1,557 119 3,058 2008 1,898 124 3,738 592 17,856 1,423 42,885 1,538 101 3,030 2009 2,071 105 4,007 479 18,291 1,139 43,450 1,657 84 3,205 2010 2,172 82 4,268 356 18,542 838 43,591 1,734 65 3,407 2011 Samsun 2,293 85 4,459 348 18,256 807 42,338 1,832 68 3,562 2012 2,805 91 5,148 353 19,972 808 45,729 2,241 73 4,113 2013 2,808 79 5,007 291 18,473 652 41,314 2,225 63 3,968 2014 3,155 69 5,625 242 19,702 531 43,304 2,484 54 4,429 2015 3,654 171 6,183 565 20,447 1,223 44,236 2,855 134 4,831 2016 3,668 152 6,124 474 19,092 1,005 40,481 2,830 117 4,726 2016/2015 Değişim 0.4% -11.1% -1.0% -16.1% -6.6% -17.8% -8.5% -0.9% -12.7% -2.2% 2016/2007 Değişim 91.7% 4.1% 63.0% -35.4% 1.0% -43.1% -10.9% 81.8% -1.7% 54.5% 2007 1.79% 2.92% 1.99% 191% 130% 228% 156% 103% 168% 114% 2008 1.82% 2.93% 2.03% 192% 133% 228% 158% 106% 171% 117% 2009 1.86% 2.43% 1.99% 159% 130% 187% 153% 108% 140% 115% 2010 1.86% 2.03% 2.02% 133% 132% 156% 156% 109% 118% 119% Samsun 2011 1.74% 2.22% 1.87% 146% 123% 171% 144% 104% 133% 112% Pay 2012 1.83% 2.43% 1.92% 160% 127% 186% 148% 110% 146% 116% % 2013 1.74% 2.14% 1.82% 142% 121% 164% 140% 106% 131% 111% 2014 1.87% 1.96% 1.97% 129% 130% 149% 150% 115% 120% 121% 2015 2.00% 2.27% 2.03% 150% 134% 172% 154% 123% 140% 125% 2016 1.98% 2.08% 2.02% 137% 133% 156% 151% 122% 129% 124% Kaynak: TÜİK, Ölü sayıları 2015 itibariyle trafik kazasında yaralanıp sağlık kuruluşuna sevk edilenlerden kazanın sebep ve tesiriyle 30 gün içinde ölenleri de kapsamaktadır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 277

İLLER İTİBARİYLE TRAFİK KAZALARI Samsun ili 2016 yılında trafik kazası sayısı bakımından 3 Bin 668 kaza ile 16 ncı sırada, trafik kazalarında ölen insan sayısı bakımından 152 kişi ile 14 üncü sırada, trafik kazalarında yaralı sayısı bakımından da 6 Bin 124 yaralı ile 16 ncı sırada yer almaktadır. Samsun ilinin trafik kazası sayısı payı %1.98 oranında, trafik kazalarında ölen insan sayısı payı %2.08 oranında, trafik kazalarında yaralanan insan sayısı payı %2.02 oranındadır. 2016 yılında Türkiye de yaklaşık her 25 trafik kazasında bir kişi hayatını kaybederken Samsun da her 24 kazada bir kişi hayatını kaybetmiştir. 2016 yılında Türkiye de kaza başına ortalama 1.64 kişi yaralanırken Samsun da kaza başına yaralı sayısı 1.67 kişi olmuştur. 2016 yılında bir milyon nüfusta trafik kazalarında ölü sayısı Samsun da 117 kişi iken Türkiye ortalaması 91 kişi, bir milyon nüfusta trafik kazalarında yaralı sayısı Samsun da 4 Bin 726 kişi iken Türkiye ortalaması 3 Bin 806 kişi, bir milyon nüfusta trafik kazası sayısı Samsun da 2 Bin 830 adet iken, Türkiye ortalaması 2 Bin 319 adet, bir milyon araç başına ölü sayısı Samsun da 474 kişi iken Türkiye ortalaması 346 kişidir. Sn Bölge Adı Kaza Ölü Yaralı Bir Milyon Bir Milyon Özel Bir Milyon Bir Milyon Nüfusta Ölü Kaza Sayısı Sayısı Sayısı Araç Başına Otomobil Başına Nüfusta Trafik Kazalarında Sayısı Sayısı Ölü Yaralı Ölü Yaralı Trafik Ölü Sayısı Yaralı Sayısı Başına Başına Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Kaza Sayısı Kaza Yaralı Türkiye 185,128 7,300 303,812 346 14,405 645 26,843 2,319 91 3,806 25 1.64 1 İstanbul 16,102 551 22,679 143 5,898 208 8,576 1,088 37 1,532 29 1.41 2 Ankara 12,187 387 19,613 218 11,032 298 15,120 2,279 72 3,668 31 1.61 3 Izmir 10,902 333 15,075 261 11,811 480 21,707 2,581 79 3,569 33 1.38 4 Antalya 7,615 317 11,356 326 11,674 707 25,316 3,270 136 4,877 24 1.49 5 Konya 7,485 333 12,363 490 18,203 1,012 37,561 3,463 154 5,720 22 1.65 6 Bursa 6,633 212 10,259 269 13,013 486 23,503 2,286 73 3,536 31 1.55 7 Mersin 6,345 256 9,452 454 16,752 1,036 38,252 3,577 144 5,329 25 1.49 8 Adana 5,263 211 8,069 346 13,217 694 26,557 2,390 96 3,665 25 1.53 9 Manisa 4,675 239 7,624 434 13,848 1,186 37,831 3,347 171 5,458 20 1.63 10 Kocaeli 4,535 126 7,438 352 20,787 603 35,577 2,477 69 4,063 36 1.64 11 Mugla 4,469 159 6,529 350 14,381 842 34,567 4,838 172 7,068 28 1.46 12 Balikesir 4,353 211 6,759 478 15,322 1,113 35,664 3,639 176 5,651 21 1.55 13 Hatay 4,051 166 6,190 367 13,691 877 32,694 2,605 107 3,980 24 1.53 14 Kayseri 3,818 124 6,772 359 19,628 574 31,375 2,809 91 4,983 31 1.77 15 Gaziantep 3,788 89 6,212 190 13,269 425 29,681 1,919 45 3,147 43 1.64 16 Samsun 3,668 152 6,124 474 19,092 1,005 40,481 2,830 117 4,726 24 1.67 Samsun pay % 1.98% 2.08% 2.02% 132.5% 155.8% 150.8% 122.0% 128.6% 124.2% 132.5% Samsun sıra 16 14 16 42 43 43 41 32 36 40 17 Aydin 3,660 147 5,643 358 13,745 879 33,758 3,426 138 5,282 25 1.54 18 Denizli 3,543 141 5,626 377 15,034 790 31,502 3,523 140 5,594 25 1.59 19 Sakarya 3,244 77 5,270 293 20,044 575 39,348 3,321 79 5,394 42 1.62 20 Kahramanmaraş 2,756 95 4,929 453 23,482 819 42,495 2,477 85 4,430 29 1.79 21 Sanliurfa 2,631 91 5,158 361 20,456 969 54,903 1,356 47 2,658 29 1.96 22 Afyonkarahisar 2,323 173 4,327 834 20,863 2,110 52,770 3,251 242 6,056 13 1.86 23 Diyarbakır 2,233 62 4,291 518 35,873 1,235 85,505 1,335 37 2,565 36 1.92 24 Eskişehir 2,216 78 3,657 298 13,985 510 23,889 2,623 92 4,329 28 1.65 25 Tekirdağ 2,202 119 3,713 476 14,850 902 28,155 2,263 122 3,817 19 1.69 26 Osmaniye 1,930 82 2,905 551 19,528 1,148 40,663 3,696 157 5,563 24 1.51 27 Çorum 1,877 107 3,466 658 21,308 1,382 44,765 3,556 203 6,566 18 1.85 28 Trabzon 1,813 68 3,037 395 17,622 738 32,980 2,326 87 3,897 27 1.68 29 Tokat 1,787 83 3,052 506 18,623 1,143 42,030 2,965 138 5,064 22 1.71 30 Çanakkale 1,777 99 2,956 471 14,060 1,191 35,563 3,419 190 5,687 18 1.66 Kaynak:TÜİK,sıralama kaza sayısına göredir.ilk 30 il listelenmiştir.jandarma ve EGM kayıtlarından alınan ölümlü ve yaralanmalı kazalardır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 278

MOTORLU KARA TAŞITLARI Samsun da bin kişi başına otomobil sayısı 2007 yılında 67 adet iken 2016 yılında bu rakam 117 adede yükselmiş, Türkiye de bin kişi başına otomobil sayısı 2007 yılında 92 adet iken 2016 yılında bu rakam 142 adede yükselmiştir. Samsun da bin kişi başına otomobil sayısı Türkiye ortalamasının altında seyretmektedir. 2007-2016 döneminde bin kişi başına otomobil sayısı Türkiye de %54.3 oranında artarken Samsun da %74.6 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre bin kişi başına otomobil sayısı Türkiye de %6.0 oranında artarken Samsun da %7.3 oranında artmıştır. 2007-2016 döneminde; Otomobil sayısı Türkiye de %74.9, Samsun da %83.0 oranında artmış, Minibüs sayısı Türkiye de %83.1, Samsun da %33.7 oranında artmış, otobüs sayısı Türkiye de %75.8, Samsun da %31.3 oranında artmış, Kamyonet sayısı Türkiye de %234.4, Samsun da %209.5 oranında artmış, Kamyon sayısı Türkiye de %98.6, Samsun da %48.1 oranında artmış, traktör sayısı Türkiye de %43.1, Samsun da %27.4 oranında artmıştır. Yıl Bölge Otomobil Minibüs Otobüs Kamyonet Kamyon Motosiklet Özel amaçlı taşıtlar Traktör Bin kişi başına otomobil sayısı 2007 6,472,156 372,601 189,128 1,890,459 729,202 2,003,492 38,573 1,327,334 92 2008 6,796,629 383,548 199,934 2,066,007 744,217 2,181,383 35,100 1,358,577 95 2009 7,093,964 384,053 201,033 2,204,951 727,302 2,303,261 34,104 1,368,032 98 2010 7,544,871 386,973 208,510 2,399,038 726,359 2,389,488 35,492 1,404,872 102 2011 8,113,111 389,435 219,906 2,611,104 728,458 2,527,190 34,116 1,466,208 109 Türkiye 2012 8,648,875 396,119 235,949 2,794,606 751,650 2,657,722 33,071 1,515,421 114 2013 9,283,923 421,848 219,885 2,933,050 755,950 2,722,826 36,148 1,565,817 121 2014 9,857,915 427,264 211,200 3,062,479 773,728 2,828,466 40,731 1,626,938 127 2015 10,589,337 449,213 217,056 3,255,299 804,319 2,938,364 45,732 1,695,152 134 2016 11,317,998 463,933 220,361 3,442,483 825,334 3,003,733 50,818 1,765,764 142 2016/2015 Değ.(%) 6.9% 3.3% 1.5% 5.8% 2.6% 2.2% 11.1% 4.2% 6.0% 2016/2007 Değ.(%) 74.9% 24.5% 16.5% 82.1% 13.2% 49.9% 31.7% 33.0% 54.3% 2007 82,684 10,245 1,254 33,247 8,154 21,493 527 41,272 67 2008 87,164 10,500 1,309 36,049 8,266 23,332 480 42,239 71 2009 92,222 10,710 1,316 38,503 8,255 24,846 455 42,763 74 2010 97,909 11,053 1,331 42,018 8,359 25,578 434 43,500 78 2011 105,320 11,280 1,363 45,794 8,500 27,037 379 44,569 84 Samsun 2012 112,576 11,596 1,472 48,679 8,775 28,838 357 45,472 90 2013 121,195 12,026 1,393 50,835 8,953 30,031 401 46,207 96 2014 129,896 12,257 1,387 53,233 9,026 31,806 450 47,453 102 2015 139,773 12,576 1,411 57,153 9,300 33,384 507 48,287 109 2016 151,282 12,925 1,480 61,064 9,683 34,253 548 49,520 117 2016/2015 Değ.(%) 8.2% 2.8% 4.9% 6.8% 4.1% 2.6% 8.1% 2.6% 7.3% 2016/2007 Değ.(%) 83.0% 26.2% 18.0% 83.7% 18.8% 59.4% 4.0% 20.0% 74.6% 2007 1.28% 2.75% 0.66% 1.76% 1.12% 1.07% 1.37% 3.11% 72.83% 2008 1.28% 2.74% 0.65% 1.74% 1.11% 1.07% 1.37% 3.11% 74.74% 2009 1.30% 2.79% 0.65% 1.75% 1.14% 1.08% 1.33% 3.13% 75.51% 2010 1.30% 2.86% 0.64% 1.75% 1.15% 1.07% 1.22% 3.10% 76.47% 2011 Samsun 1.30% 2.90% 0.62% 1.75% 1.17% 1.07% 1.11% 3.04% 77.06% 2012 Pay % 1.30% 2.93% 0.62% 1.74% 1.17% 1.09% 1.08% 3.00% 78.95% 2013 1.31% 2.85% 0.63% 1.73% 1.18% 1.10% 1.11% 2.95% 79.34% 2014 1.32% 2.87% 0.66% 1.74% 1.17% 1.12% 1.10% 2.92% 80.31% 2015 1.32% 2.80% 0.65% 1.76% 1.16% 1.14% 1.11% 2.85% 81.34% 2016 1.28% 2.75% 0.66% 1.76% 1.12% 1.07% 1.37% 3.11% 72.83% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 279

İLLER İTİBARİYLE MOTORLU KARA TAŞITLARI (2016) Samsun ili, 2016 sonu itibariyle 320 Bin 755 adet toplam motorlu araç ile %1.52 paya sahip olup 18 inci sırada, 151 Bin 282 adet otomobil ile %1.34 paya sahip olup 19 uncu sırada, 12 Bin 925 adet minibüs ile %2.79 paya sahip olup 6 ncı sırada, 49 Bin 520 adet traktör ile %2.80 paya sahip olup 8 inci sırada, 61 Bin 64 adet kamyonet ile %1.77 paya sahip olup 15 inci sırada bulunmaktadır. Samsun, 2016 sonu itibariyle bin kişi başına özel otomobil sayısı bakımından 117 araç ile Türkiye ortalaması olan 142 aracın epey altında ve 47 nci sırada bulunmaktadır. 2016 sonu itibariyle Türkiye de motorlu araçların %53.7 si otomobil iken Samsun da bu oran %47.2, Türkiye de motorlu araçların %8.4 ü traktör iken Samsun da bu oran %15.4 tür. Sn Bölge Adı Otomobil Minibüs Otobüs Kamyonet Kamyon Motosiklet Özel Amaçlı Taşıtlar Traktör TOPLAM Bin Kişi Başına Otomobil Sayısı Türkiye 11,317,998 463,933 220,361 3,442,483 825,334 3,003,733 50,818 1,765,764 21,090,424 142 Türkiye Dağılım 53.7% 2.2% 1.0% 16.3% 3.9% 14.2% 0.2% 8.4% 100.0% 1 İstanbul 2,644,411 85,979 45,208 632,869 133,654 274,059 6,487 22,682 3,845,349 179 2 Ankara 1,297,145 23,869 17,573 261,898 75,439 43,586 6,006 52,240 1,777,756 243 3 Izmir 694,464 14,615 15,954 211,025 39,615 236,461 2,912 61,301 1,276,347 164 4 Antalya 448,577 13,129 10,283 168,615 22,496 262,547 2,072 45,077 972,796 193 5 Bursa 436,504 13,351 8,937 151,536 27,131 88,351 1,679 60,888 788,377 150 6 Konya 329,142 10,510 5,815 110,326 35,251 102,750 1,782 83,604 679,180 152 7 Adana 303,841 10,247 4,889 94,462 20,092 125,533 1,167 50,250 610,481 138 8 Mersin 247,101 8,064 5,543 95,569 31,258 142,538 1,050 33,104 564,227 139 9 Kayseri 215,843 6,070 4,618 57,666 16,400 15,880 731 27,812 345,020 159 10 Gaziantep 209,292 12,234 4,165 78,928 17,938 113,375 937 31,282 468,151 106 11 Kocaeli 209,070 8,095 7,295 68,409 22,520 25,252 1,043 16,142 357,826 114 12 Manisa 201,527 7,137 7,188 64,577 15,176 170,477 831 83,642 550,555 144 13 Balikesir 189,518 5,970 3,909 62,166 11,922 106,025 852 60,761 441,123 158 14 Hatay 189,332 12,071 3,681 58,377 20,124 146,486 643 21,410 452,124 122 15 Mugla 188,879 10,585 3,905 64,969 8,982 145,561 949 30,185 454,015 204 16 Denizli 178,594 6,776 4,017 56,940 11,681 67,451 742 48,018 374,219 178 17 Aydin 167,159 10,034 3,104 61,163 8,505 116,525 617 43,431 410,538 156 18 Eskişehir 153,086 3,492 2,672 41,377 10,161 28,065 593 22,053 261,499 181 19 Samsun 151,282 12,925 1,480 61,064 9,683 34,253 548 49,520 320,755 117 Samsun Dağılım 47.2% 4.0% 0.5% 19.0% 3.0% 10.7% 0.2% 15.4% 100.0% Samsun Pay 1.34% 2.79% 0.67% 1.77% 1.17% 1.14% 1.08% 2.80% 1.52% Samsun Sıra 19. 6. 32. 15. 23. 20. 25. 8. 18. 47. 20 Sakarya 133,934 5,677 3,794 43,359 10,597 28,153 599 36,813 262,926 137 21 Tekirdağ 131,879 5,321 5,047 41,158 10,132 26,499 628 29,374 250,038 136 22 Kahramanmaraş 115,991 7,016 2,130 37,118 7,216 19,929 598 19,909 209,907 104 23 Kütahya 101,266 3,934 2,016 25,197 7,042 28,273 456 32,415 200,599 177 24 Sanliurfa 93,947 8,929 1,346 30,240 14,950 66,324 654 35,759 252,149 48 25 Trabzon 92,085 9,311 1,878 51,485 11,365 5,453 520 246 172,343 118 26 Zonguldak 88,663 4,501 1,994 25,021 6,211 9,687 379 9,355 145,811 148 27 Çanakkale 83,120 2,379 1,987 29,910 5,598 54,691 441 32,119 210,245 160 28 Afyonkarahisar 81,997 4,597 1,734 30,657 9,353 38,041 465 40,555 207,399 115 29 Malatya 81,363 4,596 1,525 30,286 4,898 9,349 365 22,521 154,903 104 30 Çorum 77,426 2,658 1,202 20,108 5,597 16,810 309 38,551 162,661 147 Kaynak: TÜİK, sıralama otomobil sayısına göre yapılmıştır. İlk 30 il listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 280

HAVAYOLU I-HAVA MEYDANLARINDA İNİŞ-KALKIŞ YAPAN UÇAK SAYISI Samsun hava meydanına iniş-kalkış yapan toplam uçak sayısı 2004 yılında 3 Bin 389 adet iken bu rakam 2015 yılında 17 Bin 97 adet olarak gerçekleşmiştir. Samsun hava meydanına iniş-kalkış yapan toplam uçak sayısı payı 2004 yılında %0.77 oranında iken 2015 yılında bu rakam %1.17 olarak gerçekleşmiştir. 2004-2015 döneminde iniş kalkış yapan toplam uçak sayısı Samsun da %404.5 oranında artarken, Türkiye de %230.9 oranında artmıştır. 2015 yılında bir önceki yıla göre iniş kalkış yapan toplam uçak sayısı Samsun da %18.0 oranında artarken, Türkiye de %8.2 oranında artmıştır. Yıllar TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN PAY % Toplam Türk Yabancı Diğer Toplam Türk Yabancı Diğer Toplam Türk Yabancı Diğer 2004 440,238 278,796 110,626 50,816 3,389 3,042 96 251 0.77% 1.09% 0.09% 0.49% 2005 534,087 349,009 122,628 62,450 3,919 3,359 118 442 0.73% 0.96% 0.10% 0.71% 2006 594,749 406,011 116,774 71,964 4,604 3,879 223 502 0.77% 0.96% 0.19% 0.70% 2007 642,988 438,196 135,639 69,153 5,070 4,347 328 395 0.79% 0.99% 0.24% 0.57% 2008 688,189 460,338 146,240 81,611 5,499 4,636 469 394 0.80% 1.01% 0.32% 0.48% 2009 715,544 489,888 140,104 85,552 7,856 6,636 368 852 1.10% 1.35% 0.26% 1.00% 2010 919,411 646,730 162,411 110,270 9,317 7,366 310 1,641 1.01% 1.14% 0.19% 1.49% 2011 1,042,369 716,136 176,003 150,230 10,614 8,361 325 1,928 1.02% 1.17% 0.18% 1.28% 2012 1,093,047 768,339 178,558 146,150 10,662 8,686 415 1,561 0.98% 1.13% 0.23% 1.07% 2013 1,223,795 877,946 181,445 164,404 11,156 9,278 382 1,496 0.91% 1.06% 0.21% 0.91% 2014 1,345,954 966,697 193,140 186,117 14,489 10,328 375 3,786 1.08% 1.07% 0.19% 2.03% 2015 1,456,673 1,066,343 188,272 202,058 17,097 11,525 310 5,262 1.17% 1.08% 0.16% 2.60% 2015/2014 Değişim 8.2% 10.3% -2.5% 8.6% 18.0% 11.6% -17.3% 39.0% 2015/2004 Değişim 230.9% 282.5% 70.2% 297.6% 404.5% 278.9% 222.9% 1996.4% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 281

II-HAVA MEYDANLARINDA YOLCU SAYISI Samsun hava meydanından taşınan toplam yolcu sayısı 2004 yılında 294 Bin 716 kişi iken, 2015 yılında bu rakam 1 Milyon 713 Bin 247 olarak gerçekleşmiştir. Samsun hava meydanında taşınan toplam yolcu sayısı payı 2004 yılında %0.66 oranında iken 2015 yılında bu rakam %0.95 olarak gerçekleşmiştir. 2004-2015 döneminde hava meydanı toplam yolcu sayısı Samsun da %481.3 oranında artarken, Türkiye de %304.3 oranında artmıştır. 2015 yılında bir önceki yıla göre hava meydanı toplam yolcu sayısı Samsun da %12.6 oranında artarken, Türkiye de %9.3 oranında artmıştır. Yıllar TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN PAY % TOPLAM İÇ HAT DIŞ HAT Toplam İÇ HAT DIŞ HAT Toplam İÇ HAT DIŞ HAT Gelen Giden Gelen Giden Gelen Giden Gelen Giden Gelen Giden Gelen Giden 2004 44,789,140 7,286,286 7,141,683 15,056,297 15,304,874 294,716 122,042 120,764 24,363 27,547 0.66% 1.67% 1.69% 0.16% 0.18% 2005 54,525,727 10,077,446 9,865,246 17,041,275 17,541,760 384,434 163,465 158,588 31,568 30,813 0.71% 1.62% 1.61% 0.19% 0.18% 2006 58,778,131 13,421,072 13,223,378 15,980,263 16,153,418 483,089 212,361 203,913 33,487 33,328 0.82% 1.58% 1.54% 0.21% 0.21% 2007 66,463,286 14,796,631 14,513,702 18,384,006 18,768,947 555,796 247,797 237,975 36,819 33,205 0.84% 1.67% 1.64% 0.20% 0.18% 2008 74,968,329 16,368,885 16,520,708 20,541,167 21,537,569 604,387 268,191 259,695 38,295 38,206 0.81% 1.64% 1.57% 0.19% 0.18% 2009 78,742,075 18,225,246 18,285,342 20,664,287 21,567,200 866,862 394,532 385,262 44,241 42,827 1.10% 2.16% 2.11% 0.21% 0.20% 2010 102,800,392 25,360,682 25,214,744 25,778,756 26,446,210 957,391 453,836 437,656 33,601 32,298 0.93% 1.79% 1.74% 0.13% 0.12% 2011 117,620,469 29,292,524 28,965,800 29,510,537 29,851,608 1,155,158 540,885 523,416 44,462 46,395 0.98% 1.85% 1.81% 0.15% 0.16% 2012 130,351,620 32,337,929 32,383,387 32,720,687 32,909,617 1,237,691 587,148 564,220 43,564 42,759 0.95% 1.82% 1.74% 0.13% 0.13% 2013 149,430,421 38,093,932 38,054,594 36,550,858 36,731,037 1,332,148 638,807 619,933 37,032 36,376 0.89% 1.68% 1.63% 0.10% 0.10% 2014 165,720,234 42,713,730 42,702,436 40,007,120 40,296,948 1,522,058 731,491 714,381 38,241 37,945 0.92% 1.71% 1.67% 0.10% 0.09% 2015 181,074,531 48,535,881 48,505,329 42,070,629 41,962,692 1,713,247 830,210 809,016 37,758 36,263 0.95% 1.71% 1.67% 0.09% 0.09% 2015/2014 Değ. 9.3% 13.6% 13.6% 5.2% 4.1% 12.6% 13.5% 13.2% -1.3% -4.4% 2015/2004 Değ. 304.3% 566.1% 579.2% 179.4% 174.2% 481.3% 580.3% 569.9% 55.0% 31.6% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 282

III-HAVA MEYDANLARINDA YÜK TAŞIMA Samsun hava meydanından taşınan yük miktarı 2004 yılında toplam 4 Bin 915 ton iken, 2015 yılında bu rakam 15 Bin 568 ton olarak gerçekleşmiştir. Samsun hava meydanı yük payı 2004 yılında %0.44 oranında iken 2015 yılında bu rakam %0.51 olarak gerçekleşmiştir. 2004-2015 döneminde hava meydanı toplam yük miktarı Samsun da %216.7 oranında artarken, Türkiye de %172.9 oranında artmıştır. 2015 yılında bir önceki yıla göre hava meydanı yük miktarı Samsun da %6.8 oranında artarken, Türkiye de %6.2 oranında artmıştır. Yıllar TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN PAY % Toplam İÇ HAT DIŞ HAT Toplam İÇ HAT DIŞ HAT Toplam İÇ HAT DIŞ HAT Gelen Giden Gelen Giden Gelen Giden Gelen Giden Gelen Giden Gelen Giden 2004 1,126,107 132,861 129,782 400,644 462,820 4,915 1,656 1,768 800 691 0.44% 1.25% 1.36% 0.20% 0.15% 2005 1,249,555 158,486 157,372 438,298 495,399 4,383 1,818 994 856 715 0.35% 1.15% 0.63% 0.20% 0.14% 2006 1,279,340 185,721 184,898 434,531 474,190 5,758 2,424 1,601 915 818 0.45% 1.31% 0.87% 0.21% 0.17% 2007 1,447,603 195,697 197,200 523,484 531,222 6,599 2,418 2,236 1,057 888 0.46% 1.24% 1.13% 0.20% 0.17% 2008 1,534,619 196,762 202,766 560,896 574,195 7,017 2,624 2,510 1,017 866 0.46% 1.33% 1.24% 0.18% 0.15% 2009 1,597,699 226,223 218,670 561,475 591,331 8,973 3,539 3,629 966 839 0.56% 1.56% 1.66% 0.17% 0.14% 2010 2,021,076 278,044 276,666 706,874 759,492 9,918 3,871 4,038 1,095 914 0.49% 1.39% 1.46% 0.15% 0.12% 2011 2,249,474 308,604 309,230 788,070 843,569 11,741 4,856 4,623 1,222 1,040 0.52% 1.57% 1.50% 0.16% 0.12% 2012 2,249,133 315,426 317,648 743,440 872,619 12,635 5,345 5,130 1,160 1,000 0.56% 1.69% 1.61% 0.16% 0.11% 2013 2,595,316 371,855 372,172 861,791 989,498 13,412 5,783 5,692 1,071 866 0.52% 1.56% 1.53% 0.12% 0.09% 2014 2,892,998 405,394 405,468 974,696 1,107,444 14,579 6,338 6,322 1,050 870 0.50% 1.56% 1.56% 0.11% 0.08% 2015 3,072,831 434,710 436,617 1,039,964 1,161,540 15,568 6,733 6,949 1,024 861 0.51% 1.55% 1.59% 0.10% 0.07% 2015/2014 Değ. 6.2% 7.2% 7.7% 6.7% 4.9% 6.8% 6.2% 9.9% -2.5% -1.0% 2015/2004 Değ. 172.9% 227.2% 236.4% 159.6% 151.0% 216.7% 306.6% 293.0% 28.0% 24.6% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 283

DENİZCİLİK I-SAMSUN LİMAN BAŞKANLIĞI LİMANLARA UĞRAYAN GEMİ SAYILARI 2004 yılında Bin 481 adet geminin uğradığı Samsun a 2016 yılında 2 Bin 349 adet gemi uğramıştır. Samsun liman başkanlığına uğrayan gemi sayısı payı 2004 yılında %1.99 iken 2016 yılında %3.30 oranında gerçekleşmiştir. 2004-2016 döneminde Samsun liman başkanlığı uğrayan gemi sayısı %58.6 oranında artarken Türkiye de bu oran %4.4 oranında azalmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre limana uğrayan gemi sayısı Samsun da %14.9 oranında azalırken, Türkiye de %3.3 oranında azalmıştır. Yıllar GEMİ SAYISI Gros Ton Samsun Samsun Pay % Türkiye Samsun Samsun Pay % Türkiye 2004 1,481 1.99% 74,508 5,962,595 1.88% 317,724,237 2005 1,469 2.01% 72,984 6,212,864 1.84% 337,016,858 2006 1,810 2.40% 75,347 6,911,138 1.83% 377,138,248 2007 1,994 2.53% 78,681 7,446,526 1.69% 441,053,823 2008 2,315 2.85% 81,100 7,730,068 1.58% 489,080,405 2009 2,253 2.80% 80,447 8,040,416 1.62% 496,744,037 2010 2,448 3.30% 74,115 9,408,164 1.71% 551,595,870 2011 2,528 3.36% 75,134 10,252,882 1.69% 607,173,842 2012 2,656 3.36% 75,875 11,451,969 1.69% 660,383,722 2013 2,583 3.39% 76,130 11,217,815 1.64% 683,815,568 2014 2,671 3.57% 74,766 13,512,061 1.93% 698,505,393 2015 2,760 3.75% 73,685 13,272,873 1.78% 747,539,946 2016 2,349 3.30% 71,220 11,847,243 1.58% 748,913,021 2016/2015 Değişim (%) -14.9% -3.3% -10.7% 0.2% 2016/2004 Değişim (%) 58.6% -4.4% 98.7% 135.7% Kaynak: www.denizcilik.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 284

II-SAMSUN LİMANLARINDA YILLAR İTİBARİYLE YÜK ELLEÇLEME Türkiye limanlarında toplam 430 Milyon 201 Bin ton yükün elleçlendiği 2016 yılında Samsun limanlarında 10 Milyon 3 Bin ton yük elleçlenmiştir. Samsun limanlarının toplam yük elleçleme payı 2002 yılında %2.02 iken 2016 yılında bu oran %2.33 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde toplam yük elleçleme miktarı Samsun ilinde %160.6 oranında artarken Türkiye deki %126.2 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam yük elleçleme miktarı Samsun da %2.3 oranında azalırken, Türkiye de %3.3 oranında azalmıştır. Yıllar SAMSUN TÜRKİYE Samsun Pay % 2002 3,839,041 190,152,723 2.02% 2003 3,316,065 189,906,753 1.75% 2004 3,342,985 211,535,099 1.58% 2005 3,130,556 214,353,527 1.46% 2006 4,340,618 244,466,347 1.78% 2007 5,718,645 286,274,648 2.00% 2008 6,474,729 314,603,062 2.06% 2009 6,691,606 309,436,706 2.16% 2010 7,283,607 348,689,941 2.09% 2011 8,272,301 363,360,736 2.28% 2012 8,910,426 387,426,232 2.30% 2013 9,552,213 384,930,758 2.48% 2014 9,358,634 383,120,619 2.44% 2015 9,776,562 416,036,695 2.35% 2016 10,003,832 430,201,162 2.33% 2016/2015 Değişim (%) -2.3% -3.3% 2016/2002 Değişim (%) 160.6% 126.2% Kaynak: www.denizcilik.gov.tr (TON) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 285

III-RO-RO GEMİLERİ VE DÜZENLİ HATLARDA ARAÇ TAŞIMA Samsun Ro-Ro hatlarında taşınan araç sayılarının payına baktığımızda 2003 yılında 14 Bin 582 araç ile %6.62 paya sahip olan hatların, 2016 yılında 9 Bin 621 araç ile %2.13 paya sahip olduğu görülmektedir. Samsun Ro-Ro hatları en yüksek araç taşıma payı 2005 yılında %9.75 olarak gerçekleşmiştir. Samsun Ro-Ro hatlarında en fazla araç taşıması 2007 yılında 29 Bin 598 adet ile gerçekleşmiştir. 2013-2016 döneminde Ro-Ro gemileri ile düzenli hatlarda taşınan araç sayısı Türkiye de %3.5 oranında artarken, Samsun hatlarında taşınan araç sayısı %56.6 oranında azalmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre Ro-Ro hatlarında taşınan araç sayısı Türkiye de %3.8 oranında azalırken, Samsun hatlarında %66.8 oranında azalmıştır. 2016 yılında Samsun-Kavkaz hattında 150 araç, Samsun-Novorossısky hattında 3 Bin 447 araç, Samsun-Tuapse hattında 116 araç Samsun-Gelincik hattında 5 Bin 908 araç taşınmıştır. 2016 yılında Türkiye de Ro-Ro hatları ile toplam 451 Bin 672 araç taşınmıştır. Yıllar Kavkaz Novorossısky Tuapse Gelincik Samsun Toplam Samsun Pay (%) TÜRKİYE 2003 14,582 14,582 6.62% 220,345 2004 21,090 21,090 7.99% 263,910 2005 26,781 26,781 9.75% 274,778 2006 27,120 27,120 9.30% 291,562 2007 29,598 29,598 8.50% 348,213 2008 21,148 21,148 6.41% 330,100 2009 9,280 9,280 3.48% 266,420 2010 15,145 15,145 4.69% 322,804 2011 1,383 10,742 12,125 3.67% 330,714 2012 1,236 7,670 8,906 2.56% 348,569 2013 895 14,682 2,964 3,634 22,175 5.08% 436,478 2014 662 16,491 4,687 6,821 28,661 6.16% 465,555 2015 441 10,297 4,382 13,853 28,973 6.17% 469,290 2016 150 3,447 116 5,908 9,621 2.13% 451,672 2016/2015 Değişim (%) -66.0% -66.5% -97.4% -57.4% -66.8% -3.8% 2016/2013 Değişim (%) -83.2% -76.5% -96.1% 62.6% -56.6% 3.5% Kaynak: www.denizcilik.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 286

IV-RO-RO GEMİ İSTATİSTİKLERİ (2016) 2016 yılında Türkiye de toplam 2 Bin 412 Ro-Ro gemisi ile 451 Bin 672 araç taşınmıştır. Samsun hatlarında toplam 141 gemi ile 9 Bin 621 araç taşınmıştır. En fazla gemi Pendik/Haydarpaşa-Trieste hattında çalışmıştır. 2016 yılında Samsun-Gelincik hattı 75 adet gemi ile %3.11 paya, Samsun-Novorossisky hattı 48 adet gemi ile %1.99 paya, Samsun-Tuapse hattı 14 adet gemi ile %0.58 paya, Samsun-Kavraz hattı 4 adet gemi ile %0.17 paya sahip olmuştur. 2016 yılında Samsun Ro-Ro hatlarının toplam gemi sayısı payı %5.85 oranında, Ro-Ro gemileriyle taşınan araç sayısı payı ise %2.13 oranında gerçekleşmiştir. Hatlar RoRo Gelen Gemi Toplam Yolcu Gelen Araç Giden Araç Toplam Araç RoRo Gelen Gemi Toplam Yolcu Gelen Araç Giden Araç Toplam Araç Pendik/Haydarpaşa - Trieste 501 5,232 94,579 88,379 182,958 20.77% 3.49% 42.31% 38.74% 40.51% Mersin - Magusa 406 23,186 11,419 11,392 22,811 16.83% 15.45% 5.11% 4.99% 5.05% Taşucu - Girne 336 87,414 14,721 15,223 29,944 13.93% 58.23% 6.59% 6.67% 6.63% Taşucu-Tripoli 256 20,080 8,904 9,457 18,361 10.61% 13.38% 3.98% 4.15% 4.07% Çeşme - Trieste 157 0 24,894 30,060 54,954 6.51% 0.00% 11.14% 13.18% 12.17% Tuzla-Toulen 156 3,043 31,044 30,696 61,740 6.47% 2.03% 13.89% 13.46% 13.67% Haydarpaşa-Ilyıchevsky 132 0 9,684 9,692 19,376 5.47% 0.00% 4.33% 4.25% 4.29% Ambarlı-Trıeste 117 1,078 881 5,417 6,298 4.85% 0.72% 0.39% 2.37% 1.39% Mersin - Trieste 104 876 17,591 18,643 36,234 4.31% 0.58% 7.87% 8.17% 8.02% Zonguldak-Ilyıchevsky 76 9,016 4,958 4,007 8,965 3.15% 6.01% 2.22% 1.76% 1.98% Samsun-Gelincik 75 0 3,045 2,863 5,908 3.11% 0.00% 1.36% 1.26% 1.31% Samsun - Novorossiysk 48 95 1,574 1,873 3,447 1.99% 0.06% 0.70% 0.82% 0.76% Samsun-Tuapse 14 1 78 38 116 0.58% 0.00% 0.03% 0.02% 0.03% Zonguldak - Skodovsk 9 0 57 117 174 0.37% 0.00% 0.03% 0.05% 0.04% Taşucu-Tartous 9 62 49 78 127 0.37% 0.04% 0.02% 0.03% 0.03% Derince-Poti 5 0 0 98 98 0.21% 0.00% 0.00% 0.04% 0.02% Samsun-Kavkaz 4 0 60 90 150 0.17% 0.00% 0.03% 0.04% 0.03% Mersin - İskenderiye 3 0 6 0 6 0.12% 0.00% 0.00% 0.00% 0.00% Zonguldak-Sevastopol 3 5 2 3 5 0.12% 0.00% 0.00% 0.00% 0.00% Zonguldak-Odessa 1 24 0 0 0 0.04% 0.02% 0.00% 0.00% 0.00% Türkiye Toplam 2,412 150,112 223,546 228,126 451,672 Samsun Hatları Toplam 141 96 4,757 4,864 9,621 5.85% 0.06% 2.13% 2.13% 2.13% Kaynak: www.denizcilik.gov.tr, sıralama RO-RO gelen gemi sayısına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 287

V-YILLAR İTİBARİYLE KONTEYNER ELLEÇLEME 2016 yılında Türkiye de elleçlemesi yapılan toplam 5 Milyon 806 Bin 875 adet konteynerin 41 Bin 937 adedi Samsun ilinde yapılmıştır. 2012-2016 döneminde elleçlenen konteyner sayısı Türkiye de %21.10 oranında artarken Samsun ilinde %62.16 oranında artmış, elleçlenen konteyner tonajı Türkiye de %19.69 oranında artarken Samsun ilinde %29.72 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre elleçlenen konteyner sayısı Türkiye de %7.8 oranında artarken Samsun ilinde %9.95 oranında azalmıştır. elleçlenen konteyner tonajı Türkiye de %9.08 oranında artarken Samsun ilinde %9.50 oranında azalmıştır. Samsun un konteyner elleçleme adet payı 2012 yılında %0.54 oranında iken 2016 yılında %0.72 oranında gerçekleşmiş, konteyner elleçleme tonaj payı 2012 yılında %0.60 oranında iken 2016 yılında %0.65 oranında gerçekleşmiştir. Yıllar TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN PAY ADET TEU TON ADET TEU TON ADET TEU TON 2010 3,891,404 5,743,455 61,175,130 532 596 8,541 0.01% 0.01% 0.01% 2011 4,379,527 6,523,506 70,381,257 6,219 7,436 932,231 0.14% 0.11% 1.32% 2012 4,794,927 7,192,396 79,311,373 25,861 27,303 476,380 0.54% 0.38% 0.60% 2013 5,258,193 7,899,933 84,656,192 29,855 33,362 1,170,396 0.57% 0.42% 1.38% 2014 5,508,785 8,351,122 88,138,346 43,503 48,443 612,992 0.79% 0.58% 0.70% 2015 5,382,610 8,146,398 87,025,857 46,572 54,986 682,867 0.87% 0.67% 0.78% 2016 5,806,875 8,761,974 94,928,597 41,937 52,106 617,962 0.72% 0.59% 0.65% 2016/2015 Değişim (%) 7.88% 7.56% 9.08% -9.95% -5.24% -9.50% 2016/2012 Değişim (%) 21.10% 21.82% 19.69% 62.16% 90.84% 29.72% Kaynak: www.denizcilik.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 288

ENERJİ VE MADENLER İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 289

ENERJİ VE MADENLER SAMSUN İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI Samsun ili, Karadeniz sahil şeridinin orta bölümünde Yeşilırmak ve Kızılırmak nehirlerinin Karadeniz'e döküldükleri deltalar arasında yer almaktadır. Samsun ili kabaca Kuzey Anadolu Fayı'nın kuzeyi ve güneyinde farklı istiflenmeler gösteren iki tektonik ünite üzerinde yer alır. Ayrıca her iki ünite üzerinde de ofiyolit napları bulunur. Ülkemizdeki güncel depremleri üreten Kuzey Anadolu Fayı il alanındaki en önemli tektonik hattır. Bir diğer önemli fay da Samsun ve Ayvacık'ın güneyinden geçen KB-GD uzanımlı Erikli ters fayıdır. Samsun ili maden çeşitliliği ve rezervi bakımından sınırlı potansiyele sahiptir. İlde belirlenmiş metalik maden ve endüstriyel hammadde kaynakları kurşun-çinko ve manganez zuhurları ile tuğla-kiremit ve çimento hammaddelerdir. Kurşun-çinko zuhurları Havza ve Terme ilçelerinde yer almakta olup, ekonomik bir öneme sahip değillerdir. Ancak, Havza-Ersandıklı kurşun-çinko zuhurunda eski yıllarda açılmış iki adet arama ve üretim galerisi bulunmaktadır. Manganez zuhurları Kavak, Lâdik ve Vezirköprü ilçelerinde yer almaktadır. İldeki en önemli endüstriyel hammadde kaynağı Lâdik ilçesinde bulunan Çimento hammaddeleri sahasıdır. Bu sahalardan Lâdik Çimento fabrikası için üretim yapılmaktadır. Lâdik-Akpınar sahasında 830 milyon ton kireçtaşı, 8.350.500 ton kil, Lâdik-Körüklüdere sahasında 38.812.500 ton kil ve Hasanağaç sahasında ise 36.750.000 ton tras rezervi belirlenmiştir. Bunun dışında Vezirköprü ilçesinde de 53.900.000 ton muhtemel rezerve sahip alçıtaşı oluşumları yer almaktadır. Genel Müdürlüğümüzün çalışmaları ile Merkez ilçede yaklaşık olarak 46 milyon ton tuğla-kiremit hammaddesi varlığı saptanmıştır. İldeki bilinen bir diğer yer altı kaynağı, Eosen yaşlı çökel birimler içerisinde gözlenen linyit oluşumlarıdır. Havza ilçesinde rastlanan bu linyit oluşumları ilçede 2 sahada yatak oluşturmaktadır. Teshin amaçlı kullanılmaya elverişli bu linyit oluşumlarından Havza sahasında 1244 Kcal/kg kalori değerine sahip linyitlerin muhtemel rezervi 4.121.250 ton, Beyviran sahasında ise 3000 Kcal/kg kalori değerine sahip 600.000 ton muhtemel rezerv olarak tespit edilmiştir. İl dâhilinde bilinen jeotermal kaynaklar ise Havza ve Lâdik ilçelerinde yer almaktadır. Havza jeotermal alanındaki kuyulardan 53-56 C sıcaklık ve 155.5 Lt/sn debide üretim sağlanmış ve ülke ekonomisine 11.92 Mwt termal güce sahip jeotermal enerji kazandırılmıştır. Lâdik- Hamamayağı jeotermal alanından ise 28-38 C sıcaklık ve 91 Lt/sn debide üretim elde edilmiştir. MADEN YER TENÖR REZERV Çimento Hammaddeleri(Çmh) Ladik-Akpınar, Körüklüdere ve Hasanağaç sahaları 913.000.000 ton rezerv. Ladik Çimento fabrikası için üretim yapılmaktadır. Kurşun-Çinko (Pb-Zn) Havza-Ersandıklı ve Terme-Kiraztepe Sahaları % 4.5 Pb+Zn (Ersandıklı sahası) 177 ton tüvenan. Yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir. Manganez (Mn) Kavak (Kaya Köyü), Ladik (Ayvalı Sok.) ve % 23.88 Mn Ayvalı'da 420 ton muhtemel rezerv. Vezirköprü (Elmacık) zuhurları Tuğla-Kiremit (Tğki) Merkez-Dikbayır Sahası İyi 46.000.000 ton jeolojik rezerv. LİNYİT Saha Adı Rezerv (1000 ton) Analiz Sonuçları Eş değeri (1000 ton) Kullanım İşletme Görünür Muhtemel Mümkün Toplam Kaynak Potansiyel Genel İşletilebilir Su Kül S AID Petrol Taş Yeri Şekli Toplam % % % Kcal/kg Kömürü Havza - 4.121-4.121 - - 4.121-41,20 32,80-1244 513 732 Teshin Kapalı Havza - 600-600 - - 600-1,10 54,00 3,39 3000 180 257 Teshin Kapalı Beyviran TOPLAM - 4.721-4.721 - - 4.721-693 989 JEOTERMAL Jeotermal Alan Adı Sıcak Su Doğal Doğal Çıkış Sondaj Kullanım Alanı Kurulu Değ. Çıkış Adı Sıcaklık ( C) Debi (lt/sn.) Potansiyel (MWt) Sıcaklık ( C) Debi (lt/sn.) Potansiyel (MWt) Tesis Bel. HAVZA Havza 53-56 155,5 11,92 Termal tesis, kaplıca Termal *,**,*** tesisi ve Havza ilçesinin kısmi ısıtılmasında oteller ve kaplıca LADİK HAMAMAYAĞI Hamamayağı 36 18-28-38 91 1 Termal tesis Kaplıca *,** * MTA, 1996. Türkiye Jeotermal Envanteri, ** MTA, 2005. Türkiye Jeotermal Kaynakları Envanteri, *** DPT, 2001.8.Beş Yıllık Kalkınma Planı Madencilik Özel İhtisas Komisyonu,Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonu Jeotermal Enerji Çalışma Grubu raporu, Not: Sondajlardaki potansiyel değerleri, kuyuların ilk üretim debilerinin toplamına göre hesaplanmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 290

ELEKTRİK ENERJİSİ KULLANIM YERİNE GÖRE ELEKTRİK TÜKETİMİ 2014 yılında 2 Milyon 665 Bin 874 (MWh) toplam elektrik kullanan Samsun, 2015 yılında %3.80 artışla 2 Milyon 767 Bin 184 (MWh) toplam elektrik kullanmıştır. 2014 yılında 1 Milyon 118 Bin 961 MWh sanayide elektrik tüketen Samsun, 2015 yılında %5.23 artışla 1 Milyon 177 Bin 464 MWh sanayide elektrik tüketmiştir. 2002-2015 döneminde Türkiye de toplam elektrik tüketimi %111.1 oranında artarken Samsun da %142.7 oranında artmış, sanayi elektrik tüketimi Türkiye de %105.1 oranında artarken Samsun da %234.9 artmıştır. 2007-2015 döneminde kişi başına toplam elektrik tüketimi Türkiye de %25.6 artarken Samsun da %43.3 artmış, kişi başına sanayi elektrik tüketimi Türkiye de %25.8 artarken Samsun da %45.1 oranında artmıştır. Yıl Bölge Toplam Tüketim (MWh) Resmi Daire (MWh) Sanayi İşletmesi (MWh) Ticarethane (MWh) Mesken (MWh) Tarımsal Sulama (MWh) Sokak Aydınl. (MWh) Diğer (MWh) Kişi başına Elektrik Tüketimi (KWh) Toplam Sanayi Mesken 2002 102,947,861 4,580,529 50,489,392 10,867,292 23,559,425 2,749,780 5,103,921 5,597,523 2003 111,766,067 4,554,049 55,099,186 12,871,904 25,194,895 2,838,277 4,974,808 6,232,947 2004 121,141,852 4,530,734 59,565,929 15,656,151 27,618,960 3,145,816 4,432,528 6,191,734 2005 130,262,759 4,662,719 62,294,219 18,543,784 30,934,976 3,239,603 4,142,988 6,444,470 2006 143,070,499 6,044,797 68,026,712 20,256,384 34,466,042 3,510,013 3,950,372 6,816,178 2007 155,135,260 6,933,182 73,794,540 23,141,161 36,475,825 4,110,541 4,052,642 6,627,369 2,198 1,045 517 2008 TÜRKİYE 161,947,528 7,344,252 74,850,263 23,903,332 39,583,598 4,730,976 3,970,228 7,564,880 2,264 1,047 553 2009 156,894,070 6,989,641 70,470,076 25,018,856 39,147,505 3,661,805 3,844,834 7,761,353 2,162 971 540 2010 172,050,628 7,101,983 79,330,651 27,732,000 41,410,705 4,360,331 3,768,280 8,346,678 2,334 1,076 562 2011 186,099,551 7,272,436 87,980,191 30,525,233 44,271,092 3,813,908 3,986,130 8,250,560 2,490 1,177 592 2012 194,923,349 8,793,496 92,301,731 31,825,922 45,375,137 4,545,989 3,884,688 8,196,386 2,577 1,220 600 2013 198,045,181 8,179,717 93,251,788 37,453,237 44,971,483 3,824,688 3,835,634 6,528,634 2,583 1,216 587 2014 207,375,078 8,039,266 97,777,468 39,748,278 46,189,693 3,919,119 3,942,641 7,758,613 2,669 1,258 594 2015 217,312,250 7,996,115 103,534,820 41,553,621 47,900,834 4,222,135 4,074,295 8,030,430 2,760 1,315 608 2015/2014 Değ. (%) 4.79% -0.54% 5.89% 4.54% 3.70% 7.73% 3.34% 3.50% 3.41% 4.53% 2.36% 2015/2002 Değ. (%) 111.1% 74.6% 105.1% 282.4% 103.3% 53.5% -20.2% 43.5% 25.6% 25.8% 17.6% 2002 1,140,018 44,375 351,547 102,848 399,868 14,995 62,974 163,411 2003 1,194,816 74,324 448,460 117,040 427,460 20,114 84,957 22,461 2004 1,259,763 51,076 425,789 134,332 443,360 18,779 74,964 111,463 2005 1,390,797 44,797 505,327 155,920 508,066 19,005 70,767 86,916 2006 1,674,028 49,757 665,212 191,427 583,710 34,224 67,406 82,292 2007 1,854,457 75,920 778,871 206,820 577,320 60,125 62,182 93,218 1,509 634 470 2008 SAMSUN 1,959,868 98,843 802,636 229,576 637,952 45,074 76,959 68,829 1,589 651 517 2009 1,927,090 79,991 805,884 229,990 643,884 32,072 51,629 83,639 1,542 645 515 2010 1,908,558 91,465 706,623 293,697 659,011 21,766 50,894 85,103 1,524 564 526 2011 2,435,978 99,857 1,074,480 323,754 727,369 31,659 89,297 89,563 1,946 858 581 2012 2,514,302 114,576 1,041,873 451,006 736,197 30,194 73,802 66,654 2,009 832 588 2013 2,556,962 127,523 1,070,108 441,205 737,399 40,536 84,912 55,279 2,026 848 584 2014 2,665,874 109,573 1,118,961 517,386 738,240 37,866 89,384 54,463 2,099 881 581 2015 2,767,184 86,517 1,177,464 595,676 759,747 26,957 84,436 36,387 2,162 920 594 2015/2014 Değ. (%) 3.80% -21.04% 5.23% 15.13% 2.91% -28.81% -5.54% -33.19% 3.00% 4.43% 2.24% 2015/2002 Değ. (%) 142.7% 95.0% 234.9% 479.2% 90.0% 79.8% 34.1% -77.7% 43.3% 45.1% 26.4% 2002 1.11% 0.97% 0.70% 0.95% 1.70% 0.55% 1.23% 2.92% SAMSUN 2014 1.29% 1.36% 1.14% 1.30% 1.60% 0.97% 2.27% 0.70% PAY % 2015 1.27% 1.08% 1.14% 1.43% 1.59% 0.64% 2.07% 0.45% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 291

Samsun ilinde; toplam elektrik tüketimi payı 2002 yılında %1.11 iken 2015 yılında %1.27 olarak gerçekleştiği, resmi daire elektrik tüketim payı 2002 yılında %0.97 iken 2015 yılında %1.08 olarak gerçekleştiği, sanayi elektrik tüketim payı 2002 yılında %0.70 iken 2015 yılında %1.14 olarak gerçekleştiği, ticarethane elektrik tüketim payı 2002 yılında %0.95 iken 2015 yılında %1.43 olarak gerçekleştiği, mesken elektrik tüketim payı %1.70 iken 2015 yılında %1.59 olarak gerçekleştiği, tarımsal sulama elektrik tüketim payı 2002 yılında %0.55 iken 2015 yılında %0.64 olarak gerçekleştiği, sokak aydınlatma elektrik tüketim payı 2002 yılında %1.23 iken 2015 yılında %2.07 olarak gerçekleşmiştir. 2007-2015 yılları arasında Samsun un kişi başına toplam elektrik tüketimi Türkiye ortalamasının altında seyretmektedir. Samsun un kişi başına toplam elektrik tüketimi 2007 yılında 1,509 KWh iken 2015 yılında 2,162 KWh olarak gerçekleşmiştir. 2007-2015 yılları arasında Samsun un kişi başına sanayi elektrik tüketimi Türkiye ortalamasının altında seyretmektedir. Samsun un kişi başına sanayi elektrik tüketimi 2007 yılında 634 KWh iken 2015 yılında 920 KWh olarak gerçekleşmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 292

Samsun un 2002 yılında toplam elektrik tüketimi payı %1.11 iken 2015 yılında bu rakam %1.27 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinin toplam elektrik tüketim payı artış eğilimi göstermektedir. Samsun un 2002 yılında sanayi elektrik tüketimi payı %0.70 iken 2015 yılında bu rakam %1.14 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinin sanayi elektrik tüketim payı artış eğilimi göstermektedir. Samsun un 2002 yılında tarımsal sulama elektrik tüketimi payı %0.55 iken 2015 yılında bu rakam %0.64 olarak gerçekleşmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 293

İLLERDE KULLANIM YERİNE GÖRE ELEKTRİK TÜKETİMİ (2015) Türkiye de toplam 217 Milyon 312 Bin 250 MWh elektrik tüketimi yapıldığı 2015 yılında Samsun ilinde toplam 2 Milyon 767 Bin 184 MWh elektrik tüketilmiştir. 2015 yılında kişi başına toplam elektrik tüketimi Samsun ilinde 2 Bin 162 KWh iken Türkiye de 2 Bin 760 KWh, kişi başına sanayi elektrik tüketimi Samsun ilinde 920 KWh iken Türkiye de Bin 315 KWh, kişi başına mesken elektrik tüketimi Samsun ilinde 594 KWh iken Türkiye de 608 KWh olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılında Samsun da tüketilen elektriğin %42.55 i sanayide, %27.46 sı meskenlerde, %21.53 ü ticarethanelerde, %0.97 si tarımsal sulamada kullanılmış, Türkiye de tüketilen elektriğin %47.64 ü sanayide, %22.04 ü meskenlerde, %19.12 si ticarethanelerde, %1.94 ü tarımsal sulamada kullanılmıştır. 2015 yılında Samsun ili elektrik tüketimi konusunda toplamda 24 üncü sırada, resmi dairede 19 uncu sırada, sanayide 23 üncü sırada, ticarethanede 13 üncü sırada, meskende 16 ncı sırada, tarımsal sulamada 33 üncü sırada, kişi başına toplam elektrik tüketiminde 42 nci sırada, kişi başına sanayi elektrik tüketiminde 40 ıncı sırada, kişi başına mesken elektrik tüketiminde 28 inci sırada yer almıştır. Sn Bölge Adı Toplam tüketim (MWh) Resmi daire (MWh) Sanayi işletmesi (MWh) Ticarethane (MWh) Mesken (MWh) Tarımsal sulama (MWh) Sokak Aydınlatma (MWh) Diğer (MWh) Kişi Başına Elektrik Tüketimi (KWh) Toplam Sanayi Mesken Türkiye 217,312,250 7,996,115 103,534,820 41,553,621 47,900,834 4,222,135 4,074,295 8,030,430 2,760 1,315 608 Türkiye Dağılım % 100.00% 3.68% 47.64% 19.12% 22.04% 1.94% 1.87% 3.70% 1 Kocaeli 12,971,259 147,387 10,456,881 974,832 1,129,674 5,564 90,457 166,463 7,287 5,874 635 2 Izmir 17,882,459 358,375 10,087,001 2,721,282 3,847,495 336,058 225,177 307,072 4,290 2,420 923 3 İstanbul 35,765,549 983,933 9,086,926 13,485,214 10,534,601 3,462 433,219 1,238,194 2,440 620 719 4 Bursa 10,612,187 124,552 6,566,486 1,443,836 1,721,375 89,411 123,519 543,007 3,733 2,310 606 5 Tekirdağ 7,266,586 46,920 6,031,185 439,735 561,132 10,085 44,943 132,586 7,748 6,430 598 6 Gaziantep 6,217,795 157,653 4,315,988 624,343 778,480 87,144 72,055 182,132 3,219 2,234 403 7 Hatay 6,099,878 104,611 4,133,730 461,440 1,062,592 116,730 47,396 173,379 3,978 2,696 693 8 Çanakkale 3,877,874 19,346 3,102,882 239,085 309,314 34,517 40,421 132,308 7,554 6,044 603 9 Kahramanmaraş 4,232,793 85,094 3,058,790 238,823 480,119 46,925 41,295 281,747 3,860 2,789 438 10 Ankara 11,462,769 1,618,268 3,013,434 3,127,361 3,118,270 74,790 255,435 255,212 2,175 572 592 11 Konya 6,101,166 164,572 2,702,270 1,059,361 1,070,398 791,871 136,487 176,208 2,864 1,268 502 12 Adana 5,807,936 293,180 2,623,410 746,234 1,783,596 65,869 93,914 201,733 2,660 1,202 817 13 Osmaniye 3,208,516 97,592 2,538,230 215,399 289,097 10,311 28,205 29,682 6,256 4,949 564 14 Manisa 4,069,106 86,247 2,137,252 543,423 828,345 223,950 78,476 171,412 2,948 1,548 600 15 Zonguldak 2,788,034 78,757 2,099,458 155,404 353,772 1,229 73,626 25,788 4,679 3,523 594 16 Sakarya 3,230,482 77,037 2,065,391 374,544 583,194 5,888 60,374 64,054 3,389 2,167 612 17 Kırklareli 2,300,651 57,042 1,766,356 90,753 221,889 25,067 24,735 114,808 6,631 5,091 639 18 Eskişehir 2,868,840 60,772 1,671,716 469,235 489,766 89,003 44,167 44,181 3,470 2,022 592 19 Denizli 3,317,687 76,921 1,665,194 745,890 613,609 51,503 69,988 94,583 3,340 1,676 618 20 Mersin 4,521,693 278,245 1,628,715 734,918 1,492,247 119,346 77,112 191,111 2,591 933 855 21 Kayseri 3,087,788 59,839 1,582,104 344,127 717,137 48,966 103,581 232,034 2,303 1,180 535 22 Bilecik 1,514,417 19,080 1,272,287 76,263 108,504 4,535 18,938 14,811 7,131 5,991 511 23 Samsun 2,767,184 86,517 1,177,464 595,676 759,747 26,957 84,436 36,387 2,162 920 594 Samsun Dağılım % 100.00% 3.13% 42.55% 21.53% 27.46% 0.97% 3.05% 1.31% Samsun Pay % 1.27% 1.08% 1.14% 1.43% 1.59% 0.64% 2.07% 0.45% Samsun Sıra 24 19 23 13 16 33 11 43 42 40 28 24 Balikesir 2,870,632 63,190 1,168,791 456,081 773,545 42,774 92,183 274,068 2,419 985 652 25 Antalya 7,050,581 125,411 944,701 2,839,684 2,183,178 140,328 135,899 681,378 3,081 413 954 Kaynak: TÜİK, sıralama Sanayi elektrik tüketimine göre yapılmış ve ilk 25 il listelenmiştir İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 294

EĞİTİM İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 295

EĞİTİM Samsun ilinde 2016/2017 eğitim öğretim döneminde 562 okulda, Bin 210 derslikte Bin 422 öğretmen ve 21 Bin 253 öğrenci ile okul öncesi eğitim, 477 okulda, 3 Bin 838 derslikte 5 Bin 266 öğretmen ve 68 Bin 784 öğrenci ile ilkokul eğitimi, 313 okulda, 3 Bin 392 derslikte 5 Bin 972 öğretmen ve 81 Bin 826 öğrenci ile ortaokul eğitimi, 87 okulda, Bin 504 derslikte 2 Bin 587 öğretmen ve 51 Bin 356 öğrenci ile Genel ortaöğretim, 88 okulda Bin 622 derslikte 3 Bin 608 öğretmen ve 43 Bin 124 öğrenci ile mesleki ve teknik eğitim görmüştür. 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Samsun un okul öncesi eğitimde; öğrenci sayısı payı %1.62, öğretmen sayısı payı %1.86, derslik sayısı payı %1.73 oranında, ilkokul eğitiminde; öğrenci sayısı payı %1.38, öğretmen sayısı payı %1.76, derslik sayısı payı %1.55 oranında, ortaokul eğitiminde; öğrenci sayısı payı %1.48, öğretmen sayısı payı %1.83, derslik sayısı payı %1.93 oranında, genel ortaöğretimde; öğrenci sayısı payı %1.76, öğretmen sayısı payı %1.75, derslik sayısı payı %1.69 oranında, mesleki ve teknik ortaöğretimde; öğrenci sayısı payı %1.66, öğretmen sayısı payı %1.84, derslik sayısı payı %1.61 oranındadır. Okul Türü Bölge Okul Şube Öğrenci Öğretmen Derslik Erkek Kız Toplam Erkek Kadın Toplam a.okul Öncesi 28,891 75,942 688,517 627,337 1,315,854 4,032 72,352 76,384 70,104 b.ilkokul 25,523 242,065 2,549,508 2,420,652 4,970,160 116,633 181,887 298,520 247,115 c.ortaokul 17,889 216,836 2,811,352 2,708,336 5,519,688 142,402 183,590 325,992 175,759 d.genel Ortaöğretim Türkiye 5,152 93,433 1,500,257 1,411,836 2,912,093 75,315 72,553 147,868 88,885 e.mesleki ve Teknik Ortaöğretim 5,444 136,843 1,410,377 1,191,261 2,601,638 99,615 96,051 195,666 100,898 Ortaöğretim Toplam (d+e) 10,596 230,276 2,910,634 2,603,097 5,513,731 174,930 168,604 343,534 189,783 Genel Toplam 82,899 765,119 8,960,011 8,359,422 17,319,433 437,997 606,433 1,044,430 682,761 a.okul Öncesi 562 1,259 11,045 10,208 21,253 55 1,367 1,422 1,210 b.ilkokul 477 3,923 35,192 33,592 68,784 2,264 3,002 5,266 3,838 c.ortaokul 313 3,530 41,616 40,210 81,826 2,659 3,313 5,972 3,392 d.genel Ortaöğretim Samsun 87 1,485 24,336 27,020 51,356 1,405 1,182 2,587 1,504 e.mesleki ve Teknik Ortaöğretim 88 2,319 23,718 19,406 43,124 1,937 1,671 3,608 1,622 Ortaöğretim Toplam (d+e) 175 3,804 48,054 46,426 94,480 3,342 2,853 6,195 3,126 Genel Toplam 1,527 12,516 135,907 130,436 266,343 8,320 10,535 18,855 11,566 a.okul Öncesi 1.95% 1.66% 1.60% 1.63% 1.62% 1.36% 1.89% 1.86% 1.73% b.ilkokul 1.87% 1.62% 1.38% 1.39% 1.38% 1.94% 1.65% 1.76% 1.55% c.ortaokul 1.75% 1.63% 1.48% 1.48% 1.48% 1.87% 1.80% 1.83% 1.93% Samsun d.genel Ortaöğretim 1.69% 1.59% 1.62% 1.91% 1.76% 1.87% 1.63% 1.75% 1.69% Pay % e.mesleki ve Teknik Ortaöğretim 1.62% 1.69% 1.68% 1.63% 1.66% 1.94% 1.74% 1.84% 1.61% Ortaöğretim Toplam (d+e) 1.65% 1.65% 1.65% 1.78% 1.71% 1.91% 1.69% 1.80% 1.65% Genel Toplam 1.84% 1.64% 1.52% 1.56% 1.54% 1.90% 1.74% 1.81% 1.69% Kaynak: TÜİK, 2016 rakamları 2016/2017 Eğitim Öğretim Dönemine aittir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 296

ÖĞRETMEN VE DERSLİK BAŞINA DÜŞEN ÖĞRENCİ 2016/2017 döneminde ilkokul eğitiminde Türkiye de öğretmen başına 17 öğrenci düşerken Samsun da 13 öğrenci düşmekte, ortaokul eğitiminde Türkiye de öğretmen başına 16 öğrenci düşerken Samsun da 13 öğrenci düşmekte, toplam ortaöğretimde Türkiye de öğretmen başına 12 öğrenci düşerken Samsun da 12 öğrenci düşmekte, genel ortaöğretimde Türkiye de öğretmen başına 13 öğrenci düşerken Samsun da 13 öğrenci düşmekte, mesleki ortaöğretimde Türkiye de öğretmen başına 12 öğrenci düşerken Samsun da 10 öğrenci düşmekte, ilk ve ortaokulda Türkiye de derslik başına 24 öğrenci düşerken Samsun da 21 öğrenci düşmekte, toplam ortaöğretimde Türkiye de derslik başına 22 öğrenci düşerken Samsun da 23 öğrenci düşmektedir. Yıllar Blg İlkokul Ortaokul İlk Ve Ortaokul Toplam Ortaöğretim Genel Ortaöğretim Mesleki Ve Teknik Ortaöğretim Okul Şube Öğrtm Okul Şube Öğrtm Derslik Okul Şube Öğrtm Derslik Okul Şube Öğrtm Derslik Okul Şube Öğrtm Derslik 2012 192 22 20 306 27 19 30 382 23 16 31 464 23 16 28 326 24 15 34 2013 195 22 19 304 27 18 29 375 23 15 29 506 22 16 29 308 24 14 29 2014 197 21 18 292 25 17 27 466 21 14 28 446 22 14 26 481 21 14 29 2015 202 21 18 281 24 15 25 405 20 13 23 345 20 12 20 465 20 13 27 2016 195 21 17 301 25 16 24 399 18 12 22 377 21 13 22 419 17 12 23 2012 121 17 16 290 25 17 26 385 23 14 29 438 22 14 26 346 24 14 33 2013 122 17 15 272 24 16 25 369 22 14 27 454 22 17 27 316 23 13 27 2014 126 17 14 258 23 14 22 462 21 13 26 421 23 14 24 500 20 12 28 2015 145 18 14 247 22 13 21 407 19 12 24 342 20 12 21 476 18 12 26 2016 144 18 13 256 23 13 21 412 19 12 23 395 23 13 23 429 16 10 23 Kaynak: TÜİK Türkiye Samsun İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 297

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Samsun da 562 okulda, Bin 210 derslikte, Bin 422 öğretmen ile 21 Bin 253 öğrenciye okul öncesi eğitim verilmiştir. Samsun un toplam okul öncesi öğrenci sayısı payı 2012 yılında %1.78 iken 2016 yılında %1.62 olarak gerçekleşmiş, öğretmen sayısı payı 2012 yılında %1.75 iken 2016 yılında %1.86 olarak gerçekleşmiş, derslik sayısı payı 2012 yılında %1.87 iken 2016 yılında %1.73 olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında 2012 yılına göre okul öncesi eğitim veren okul sayısı Türkiye de %6.2 oranında artarken Samsun da %6.2 oranında azalmış, şube sayısı Türkiye de %22.6 oranında artarken Samsun da %10.5 oranında artmış, öğrenci sayısı Türkiye de %22.1 oranında artarken Samsun da %10.7 oranında artmış, öğretmen sayısı Türkiye de %21.4 oranında artarken Samsun da %29.3 oranında artmış, derslik sayısı Türkiye de %42.0 oranında artarken Samsun da %31.0 oranında artmıştır. Yıl Bölge Adı Okul Şube Öğrenci Öğretmen Derslik Erkek Kız Toplam Erkek Kadın Toplam 2012 27,197 61,920 562,179 515,754 1,077,933 3,620 59,313 62,933 49,372 2013 26,698 63,273 555,194 504,301 1,059,495 3,387 59,940 63,327 50,466 2014 Türkiye 26,972 67,387 607,247 549,414 1,156,661 4,070 63,968 68,038 52,788 2015 27,793 71,003 633,349 575,757 1,209,106 3,871 68,357 72,228 58,265 2016 28,891 75,942 688,517 627,337 1,315,854 4,032 72,352 76,384 70,104 2016/2015 Değişim 4.0% 7.0% 8.7% 9.0% 8.8% 4.2% 5.8% 5.8% 20.3% 2016/2012 Değişim 6.2% 22.6% 22.5% 21.6% 22.1% 11.4% 22.0% 21.4% 42.0% 2012 599 1,139 10,025 9,175 19,200 53 1,047 1,100 924 2013 563 1,110 8,881 8,199 17,080 49 1,093 1,142 878 2014 Samsun 542 1,161 9,796 9,099 18,895 56 1,239 1,295 983 2015 546 1,210 10,313 9,414 19,727 46 1,338 1,384 1,007 2016 562 1,259 11,045 10,208 21,253 55 1,367 1,422 1,210 2016/2015 Değişim 2.9% 4.0% 7.1% 8.4% 7.7% 19.6% 2.2% 2.7% 20.2% 2016/2012 Değişim -6.2% 10.5% 10.2% 11.3% 10.7% 3.8% 30.6% 29.3% 31.0% 2012 2.20% 1.84% 1.78% 1.78% 1.78% 1.46% 1.77% 1.75% 1.87% 2013 2.11% 1.75% 1.60% 1.63% 1.61% 1.45% 1.82% 1.80% 1.74% Samsun 2014 2.01% 1.72% 1.61% 1.66% 1.63% 1.38% 1.94% 1.90% 1.86% Pay % 2015 1.96% 1.70% 1.63% 1.64% 1.63% 1.19% 1.96% 1.92% 1.73% 2016 1.95% 1.66% 1.60% 1.63% 1.62% 1.36% 1.89% 1.86% 1.73% Kaynak: TÜİK, Örneğin 2016 rakamları 2016/2017 Eğitim Öğretim Dönemine aittir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 298

İLLER İTİBARİYLE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM (2016) 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Türkiye de toplam 28 Bin 891 okulda, 70 Bin 104 derslikte, 76 Bin 384 öğretmen ile 1 milyon 315 Bin 854 öğrenciye okul öncesi eğitimi verilmiştir. Samsun ili 2016/2017 eğitim öğretim döneminde okul öncesi eğitimde öğrenci sayısına göre 16 ncı sırada, öğretmen sayısına göre 14 üncü sırada, derslik sayısına göre 14 üncü sıradadır. Sn İller Okul Şube Toplam Toplam Derslik Öğrenci Öğretmen Türkiye 28,891 75,942 1,315,854 76,384 70,104 Derslik Pay(%) Sn İller Okul Şube Toplam Öğrenci Toplam Öğretmen Derslik Derslik Pay(%) 1 İstanbul 3,286 11,932 190,598 11,683 12,138 17.31% 42 Aksaray 214 418 7,108 393 425 0.61% 2 Ankara 1,466 5,147 79,970 5,896 5,138 7.33% 43 Mus 298 458 8,187 395 424 0.60% 3 Izmir 1,277 3,801 63,945 3,941 3,537 5.05% 44 Şırnak 264 545 9,706 424 423 0.60% 4 Antalya 873 2,696 47,853 3,017 2,787 3.98% 45 Osmaniye 219 540 9,909 569 420 0.60% 5 Bursa 784 2,744 46,904 2,541 2,562 3.65% 46 Giresun 191 407 7,063 417 410 0.58% 6 Kocaeli 664 2,085 38,918 2,106 1,955 2.79% 47 Çanakkale 162 446 7,612 497 375 0.53% 7 Konya 917 2,056 35,577 2,200 1,886 2.69% 48 Nevşehir 163 329 5,743 365 373 0.53% 8 Adana 678 2,036 40,407 2,181 1,714 2.44% 49 Çorum 188 433 7,677 470 370 0.53% 9 Sanliurfa 912 2,034 40,111 1,922 1,560 2.23% 50 Bitlis 265 418 7,083 358 362 0.52% 10 Mersin 619 1,907 38,893 2,031 1,537 2.19% 51 Niğde 193 355 6,041 372 361 0.51% 11 Gaziantep 560 2,012 39,289 1,794 1,495 2.13% 52 Siirt 228 454 7,661 404 351 0.50% 12 Hatay 655 1,808 36,605 1,585 1,416 2.02% 53 Amasya 163 376 5,863 397 339 0.48% 13 Diyarbakır 858 1,619 32,778 1,500 1,382 1.97% 54 Kars 245 350 4,857 303 333 0.48% 14 Samsun 562 1,259 21,253 1,422 1,210 1.73% 55 Yozgat 185 325 5,217 326 332 0.47% 15 Manisa 487 1,205 20,920 1,246 1,141 1.63% 56 Rize 132 341 5,363 338 311 0.44% 16 Kayseri 420 1,294 22,783 1,390 1,103 1.57% 57 Edirne 134 323 5,441 329 304 0.43% 17 Denizli 392 1,084 18,381 1,194 1,078 1.54% 58 Usak 140 315 5,314 338 303 0.43% 18 Sakarya 397 970 15,756 900 978 1.40% 59 Kastamonu 126 271 4,511 306 284 0.41% 19 Van 696 1,269 22,879 1,164 977 1.39% 60 Burdur 125 264 4,592 285 278 0.40% 20 Balikesir 448 1,081 17,537 1,118 968 1.38% 61 Bolu 86 270 4,323 290 260 0.37% 21 Mugla 408 948 15,025 1,042 938 1.34% 62 Erzincan 122 256 4,835 252 245 0.35% 22 Aydin 417 1,001 17,149 1,060 892 1.27% 63 Kırıkkale 104 245 3,679 252 233 0.33% 23 Kahramanmaraş 456 1,017 19,653 940 837 1.19% 64 Karaman 108 248 4,312 263 232 0.33% 24 Tekirdağ 278 946 17,041 909 780 1.11% 65 Yalova 84 245 3,866 223 223 0.32% 25 Trabzon 308 792 13,144 793 721 1.03% 66 Kırklareli 110 268 4,924 246 216 0.31% 26 Afyonkarahisar 386 728 11,716 730 715 1.02% 67 Bilecik 67 209 3,739 221 216 0.31% 27 Erzurum 410 733 12,344 697 706 1.01% 68 Bingöl 135 270 4,584 244 210 0.30% 28 Malatya 294 733 13,307 732 676 0.96% 69 Hakkari 134 279 4,821 192 203 0.29% 29 Mardin 450 815 14,524 716 658 0.94% 70 Kırşehir 82 211 3,426 255 200 0.29% 30 Eskişehir 208 733 12,793 787 622 0.89% 71 Igdir 117 207 3,741 183 192 0.27% 31 Batman 327 741 13,265 574 582 0.83% 72 Karabük 98 206 3,186 237 186 0.27% 32 Agri 368 550 9,396 507 553 0.79% 73 Sinop 72 183 2,896 192 172 0.25% 33 Ordu 258 643 11,196 713 542 0.77% 74 Kilis 84 193 3,598 147 165 0.24% 34 Tokat 331 606 10,983 597 538 0.77% 75 Bartin 84 156 2,546 156 151 0.22% 35 Adıyaman 296 621 11,470 635 521 0.74% 76 Çankırı 60 158 2,691 159 143 0.20% 36 Sivas 245 519 8,885 479 473 0.67% 77 Artvin 70 146 2,467 137 131 0.19% 37 Kütahya 233 474 8,289 488 472 0.67% 78 Ardahan 73 97 1,475 92 105 0.15% 38 Zonguldak 262 485 7,928 496 470 0.67% 79 Gümüşhane 51 98 1,683 82 101 0.14% 39 Elazığ 197 497 8,977 528 460 0.66% 80 Bayburt 40 73 1,079 65 76 0.11% 40 Düzce 172 426 6,474 407 441 0.63% 81 Tunceli 27 76 1,292 81 74 0.11% 41 Isparta 193 433 6,827 468 433 0.62% Kaynak: TÜİK, Sıralama derslik sayısına göre yapılmıştır. 2016 rakamları 2016/2017 Eğitim Öğretim Dönemine aittir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 299

İLKOKUL 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Samsun da 477 okulda, 3 Bin 838 derslikte, 5 Bin 266 öğretmen ile 68 Bin 784 öğrenciye ilkokul eğitimi verilmiştir. Samsun un toplam ilkokul öğrenci sayısı payı 2012 yılında %1.45 iken 2016 yılında %1.38 olarak gerçekleşmiş, öğretmen sayısı payı 2012 yılında %1.78 iken 2016 yılında %1.76 olarak gerçekleşmiş, derslik sayısı payı 2012 yılında %1.51 iken 2016 yılında %1.55 olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında 2012 yılına göre ilkokul sayısı Türkiye de %12.5 oranında azalırken Samsun da %28.8 oranında azalmış, şube sayısı Türkiye de %3.6 oranında azalırken Samsun da %16.9 oranında azalmış, öğrenci sayısı Türkiye de %11.2 oranında azalırken Samsun da %15.2 oranında azalmış, öğretmen sayısı Türkiye de %5.8 oranında artarken Samsun da %4.7 oranında artmış, derslik sayısı Türkiye de %5.2 oranında artarken Samsun da %8.4 oranında artmıştır. Yıl Bölge Adı Okul Şube Öğrenci Öğretmen Derslik Erkek Kız Toplam Erkek Kadın Toplam 2012 29,169 251,027 2,862,730 2,731,180 5,593,910 118,937 163,106 282,043 234,920 2013 28,532 251,801 2,850,072 2,724,844 5,574,916 120,661 167,783 288,444 243,305 2014 Türkiye 27,544 255,451 2,781,411 2,652,739 5,434,150 122,174 173,078 295,252 237,760 2015 26,522 253,714 2,743,694 2,617,009 5,360,703 122,708 180,253 302,961 246,090 2016 25,523 242,065 2,549,508 2,420,652 4,970,160 116,633 181,887 298,520 247,115 2016/2015 Değişim -3.8% -4.6% -7.1% -7.5% -7.3% -5.0% 0.9% -1.5% 0.4% 2016/2012 Değişim -12.5% -3.6% -10.9% -11.4% -11.2% -1.9% 11.5% 5.8% 5.2% 2012 670 4,718 41,688 39,450 81,138 2,259 2,773 5,032 3,541 2013 651 4,622 40,672 38,782 79,454 2,297 2,943 5,240 3,660 2014 Samsun 609 4,520 39,083 37,352 76,435 2,352 3,027 5,379 4,015 2015 517 4,233 38,353 36,711 75,064 2,409 3,046 5,455 4,008 2016 477 3,923 35,192 33,592 68,784 2,264 3,002 5,266 3,838 2016/2015 Değişim -7.7% -7.3% -8.2% -8.5% -8.4% -6.0% -1.4% -3.5% -4.2% 2016/2012 Değişim -28.8% -16.9% -15.6% -14.8% -15.2% 0.2% 8.3% 4.7% 8.4% 2012 2.30% 1.88% 1.46% 1.44% 1.45% 1.90% 1.70% 1.78% 1.51% 2013 2.28% 1.84% 1.43% 1.42% 1.43% 1.90% 1.75% 1.82% 1.50% Samsun 2014 2.21% 1.77% 1.41% 1.41% 1.41% 1.93% 1.75% 1.82% 1.69% Pay % 2015 1.95% 1.67% 1.40% 1.40% 1.40% 1.96% 1.69% 1.80% 1.63% 2016 1.87% 1.62% 1.38% 1.39% 1.38% 1.94% 1.65% 1.76% 1.55% Kaynak: TÜİK, Örneğin 2016 rakamları 2016/2017 Eğitim Öğretim Dönemine aittir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 300

İLLER İTİBARİYLE İLKOKUL (2016) 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Türkiye de toplam 25 Bin 523 okulda, 247 Bin 115 derslikte, 298 Bin 520 öğretmen ile 4 milyon 970 Bin 160 öğrenciye ilkokul eğitimi verilmiştir. Samsun ili 2016/2017 eğitim öğretim döneminde ilkokul eğitiminde öğrenci sayısına göre 19 uncu sırada, öğretmen sayısına göre 16 ncı sırada, derslik sayısına göre 17 nci sıradadır. Sn İller Okul Şube Toplam Öğrenci Toplam Öğretmen Derslik Türkiye 25,523 242,065 4,970,160 298,520 247,115 Derslik Pay(%) Sn İller Okul Şube Toplam Öğrenci Toplam Öğretmen Derslik Derslik Pay(%) 1 İstanbul 1,454 32,149 865,216 41,966 32,042 12.97% 42 Kütahya 225 1,611 26,275 2,010 1,912 0.77% 2 Ankara 807 13,183 295,655 18,911 12,931 5.23% 43 Osmaniye 184 1,877 38,265 2,495 1,903 0.77% 3 Izmir 772 10,441 212,842 14,355 9,667 3.91% 44 Elazığ 211 1,890 34,600 2,362 1,754 0.71% 4 Antalya 546 6,197 132,377 8,651 7,833 3.17% 45 Siirt 306 1,782 31,462 1,784 1,743 0.71% 5 Sanliurfa 1,292 9,524 217,116 9,363 7,374 2.98% 46 Aksaray 216 1,427 26,047 1,695 1,708 0.69% 6 Bursa 480 7,500 171,788 9,477 7,304 2.96% 47 Zonguldak 229 1,834 29,565 2,130 1,595 0.65% 7 Konya 763 6,843 137,379 9,115 7,241 2.93% 48 Kars 362 1,733 21,862 1,461 1,584 0.64% 8 Hatay 561 5,697 120,787 7,317 6,236 2.52% 49 Düzce 113 1,024 19,930 1,395 1,481 0.60% 9 Diyarbakır 978 7,125 149,325 7,559 6,225 2.52% 50 Çanakkale 141 1,204 21,302 1,593 1,478 0.60% 10 Adana 522 6,872 148,435 8,902 6,197 2.51% 51 Giresun 130 1,045 18,473 1,309 1,444 0.58% 11 Mersin 453 5,531 113,036 7,791 6,187 2.50% 52 Rize 94 891 15,719 1,199 1,371 0.55% 12 Gaziantep 526 7,195 181,018 8,604 5,871 2.38% 53 Edirne 111 892 15,916 1,286 1,280 0.52% 13 Kocaeli 323 4,590 112,406 6,484 5,575 2.26% 54 Isparta 170 1,229 21,088 1,666 1,210 0.49% 14 Van 884 5,696 108,233 5,791 5,386 2.18% 55 Niğde 172 1,171 22,045 1,568 1,166 0.47% 15 Kayseri 401 4,401 90,914 5,361 4,984 2.02% 56 Nevşehir 128 975 16,525 1,247 1,156 0.47% 16 Manisa 488 4,179 73,085 5,166 4,391 1.78% 57 Bolu 76 747 13,719 988 1,145 0.46% 17 Samsun 477 3,923 68,784 5,266 3,838 1.55% 58 Kastamonu 127 982 16,053 1,144 1,134 0.46% 18 Kahramanmaraş 516 4,288 86,526 4,765 3,771 1.53% 59 Usak 121 995 17,551 1,350 1,116 0.45% 19 Aydin 352 3,057 52,539 4,095 3,579 1.45% 60 Hakkari 220 1,287 22,352 1,195 1,071 0.43% 20 Mardin 604 3,981 75,602 3,893 3,407 1.38% 61 Amasya 116 946 16,157 1,290 1,066 0.43% 21 Balikesir 353 2,969 51,674 4,053 3,395 1.37% 62 Bingöl 228 1,309 18,507 1,181 1,029 0.42% 22 Denizli 299 2,767 52,443 3,938 3,292 1.33% 63 Karaman 91 781 14,034 1,020 1,029 0.42% 23 Agri 608 3,350 53,392 2,915 3,260 1.32% 64 Burdur 103 741 11,860 1,117 1,018 0.41% 24 Erzurum 725 3,918 51,225 3,411 3,171 1.28% 65 Kırıkkale 85 871 13,974 1,076 1,016 0.41% 25 Afyonkarahisar 375 2,425 40,726 2,986 3,110 1.26% 66 Kırklareli 84 707 13,873 953 981 0.40% 26 Mugla 328 2,586 44,497 3,488 3,093 1.25% 67 Igdir 143 939 15,640 958 969 0.39% 27 Batman 403 2,824 54,324 2,797 2,730 1.10% 68 Kırşehir 80 667 11,373 1,058 954 0.39% 28 Malatya 340 2,673 49,103 3,519 2,684 1.09% 69 Erzincan 106 704 11,154 908 884 0.36% 29 Trabzon 215 2,151 40,216 2,899 2,657 1.08% 70 Yalova 59 605 12,351 818 824 0.33% 30 Tekirdağ 161 2,352 54,022 3,041 2,496 1.01% 71 Bilecik 59 497 10,021 628 798 0.32% 31 Sivas 319 2,212 34,585 2,371 2,458 0.99% 72 Sinop 67 533 9,136 641 721 0.29% 32 Sakarya 299 2,715 54,437 3,381 2,373 0.96% 73 Artvin 57 477 7,027 562 690 0.28% 33 Yozgat 202 1,407 22,889 1,756 2,338 0.95% 74 Bartin 72 544 8,654 645 681 0.28% 34 Bitlis 451 2,327 30,715 1,933 2,311 0.94% 75 Karabük 59 536 10,192 800 619 0.25% 35 Tokat 330 2,037 29,994 2,351 2,290 0.93% 76 Çankırı 63 476 8,069 515 585 0.24% 36 Mus 426 2,352 39,579 2,231 2,289 0.93% 77 Kilis 96 646 12,158 605 536 0.22% 37 Eskişehir 152 2,005 38,153 2,832 2,257 0.91% 78 Ardahan 88 419 5,509 426 461 0.19% 38 Ordu 207 1,935 37,103 2,602 2,044 0.83% 79 Gümüşhane 63 400 5,537 431 340 0.14% 39 Çorum 232 1,646 26,794 1,900 2,018 0.82% 80 Tunceli 28 203 2,713 250 278 0.11% 40 Adıyaman 472 2,944 48,230 2,951 1,972 0.80% 81 Bayburt 46 269 4,085 289 177 0.07% 41 Şırnak 298 2,232 52,223 2,285 1,931 0.78% Kaynak: TÜİK, Sıralama derslik sayısına göre yapılmıştır. 2016 rakamları 2016/2017 Eğitim Öğretim Dönemine aittir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 301

ORTAOKUL 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Samsun da 313 okulda, 3 Bin 392 derslikte, 5 Bin972 öğretmen ile 81 Bin 826 öğrenciye ortaokul eğitimi verilmiştir. Samsun un toplam ortaokul öğrenci sayısı payı 2012 yılında %1.62 iken 2016 yılında %1.48 olarak gerçekleşmiş, öğretmen sayısı payı 2012 yılında %1.89 iken 2016 yılında %1.83 olarak gerçekleşmiş, derslik sayısı payı 2012 yılında %2.25 iken 2016 yılında %1.93 olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında 2012 yılına göre ortaokul sayısı Türkiye de %5.3 oranında artarken Samsun da %7.6 oranında artmış, şube sayısı Türkiye de %12.3 oranında artarken Samsun da %6.0 oranında artmış, öğrenci sayısı Türkiye de %0.8 oranında azalırken Samsun da %9.0 oranında azalmış, öğretmen sayısı Türkiye de %20.8 oranında artarken Samsun da %16.9 oranında artmış, derslik sayısı Türkiye de %41.1 oranında artarken Samsun da %21.1 oranında artmıştır. Yıl Bölge Okul Şube Öğrenci Öğretmen Derslik Erkek Kız Toplam Erkek Kadın Toplam 2012 16,987 193,079 2,815,534 2,751,452 5,566,986 129,356 140,403 269,759 124,584 2013 17,019 195,273 2,762,595 2,715,804 5,478,399 131,513 149,291 280,804 128,551 2014 Türkiye 16,969 201,220 2,670,118 2,607,989 5,278,107 136,393 159,672 296,065 147,693 2015 17,343 205,981 2,635,412 2,576,094 5,211,506 146,232 176,448 322,680 164,943 2016 17,889 216,836 2,811,352 2,708,336 5,519,688 142,402 183,590 325,992 175,759 2016/2015 Değişim 3.1% 5.3% 6.7% 5.1% 5.9% -2.6% 4.0% 1.0% 6.6% 2016/2012 Değişim 5.3% 12.3% -0.1% -1.6% -0.8% 10.1% 30.8% 20.8% 41.1% 2012 291 3,330 44,971 44,990 89,961 2,511 2,599 5,110 2,802 2013 300 3,363 43,229 42,900 86,129 2,477 2,612 5,089 2,861 2014 Samsun 301 3,371 41,378 41,005 82,383 2,575 2,913 5,488 2,941 2015 301 3,409 39,759 39,722 79,481 2,770 3,128 5,898 2,986 2016 313 3,530 41,616 40,210 81,826 2,659 3,313 5,972 3,392 2016/2015 Değişim 4.0% 3.5% 4.7% 1.2% 3.0% -4.0% 5.9% 1.3% 13.6% 2016/2012 Değişim 7.6% 6.0% -7.5% -10.6% -9.0% 5.9% 27.5% 16.9% 21.1% 2012 1.71% 1.72% 1.60% 1.64% 1.62% 1.94% 1.85% 1.89% 2.25% 2013 1.76% 1.72% 1.56% 1.58% 1.57% 1.88% 1.75% 1.81% 2.23% Samsun 2014 1.77% 1.68% 1.55% 1.57% 1.56% 1.89% 1.82% 1.85% 1.99% Pay % 2015 1.74% 1.66% 1.51% 1.54% 1.53% 1.89% 1.77% 1.83% 1.81% 2016 1.75% 1.63% 1.48% 1.48% 1.48% 1.87% 1.80% 1.83% 1.93% Kaynak: TÜİK, Örneğin 2016 rakamları 2016/2017 Eğitim Öğretim Dönemine aittir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 302

İLLER İTİBARİYLE ORTA OKUL (2016) 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Türkiye de toplam 17 Bin 889 okulda, 175 Bin 759 derslikte, 325 Bin 992 öğretmen ile 5 milyon 519 Bin 688 öğrenciye Orta Okul eğitimi verilmiştir. Samsun ili 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Orta Okul eğitiminde öğrenci sayısına göre 19 uncu sırada, öğretmen sayısına göre 14 üncü sırada, derslik sayısına göre 13 üncü sıradadır. Sn İller Okul Şube Toplam Öğrenci Toplam Öğretmen Derslik 2016 Türkiye 17,889 216,836 5,519,688 325,992 175,759 Derslik Pay(%) Sn İller Okul Şube Toplam Öğrenci Toplam Öğretmen Derslik Derslik Pay(%) 1 İstanbul 1,532 32,389 953,033 43,271 23,342 13.28% 42 Osmaniye 127 1,768 42,940 2,604 1,392 0.79% 2 Ankara 743 12,801 325,335 20,956 10,860 6.18% 43 Aksaray 137 1,176 28,589 1,839 1,332 0.76% 3 Izmir 621 9,341 234,358 15,162 7,342 4.18% 44 Eskişehir 126 1,814 44,030 3,096 1,285 0.73% 4 Konya 596 6,494 157,286 10,221 5,446 3.10% 45 Çorum 153 1,465 32,173 2,321 1,193 0.68% 5 Sanliurfa 687 6,981 213,652 9,799 5,139 2.92% 46 Kars 170 1,125 24,799 1,693 1,175 0.67% 6 Gaziantep 342 6,068 181,462 8,868 4,962 2.82% 47 Bitlis 178 1,491 34,944 2,060 1,174 0.67% 7 Bursa 491 7,269 182,625 10,114 4,613 2.62% 48 Elazığ 130 1,586 39,919 2,666 1,113 0.63% 8 Antalya 558 6,109 148,549 9,324 4,488 2.55% 49 Nevşehir 101 912 19,050 1,396 1,084 0.62% 9 Adana 354 5,951 163,083 9,264 4,287 2.44% 50 Amasya 99 924 18,804 1,601 1,019 0.58% 10 Kocaeli 316 4,619 121,286 7,132 4,174 2.37% 51 Siirt 137 1,261 35,495 1,827 991 0.56% 11 Hatay 440 4,923 126,512 6,975 3,444 1.96% 52 Usak 90 875 20,708 1,470 949 0.54% 12 Manisa 322 3,722 84,765 5,584 3,419 1.95% 53 Giresun 139 1,125 22,579 1,819 946 0.54% 13 Samsun 313 3,530 81,826 5,972 3,392 1.93% 54 Bingöl 91 957 21,998 1,387 935 0.53% 14 Diyarbakır 411 5,306 162,033 8,233 3,360 1.91% 55 Rize 104 1,026 19,459 1,475 931 0.53% 15 Kahramanmaraş 314 3,663 96,260 5,139 3,358 1.91% 56 Çanakkale 101 1,100 24,008 1,780 906 0.52% 16 Sakarya 254 2,699 62,461 3,810 2,746 1.56% 57 Kastamonu 110 967 19,808 1,432 902 0.51% 17 Mersin 383 5,045 125,738 8,041 2,682 1.53% 58 Düzce 104 1,073 22,939 1,519 891 0.51% 18 Aydin 244 2,639 59,995 4,470 2,580 1.47% 59 Yozgat 229 1,420 26,754 1,899 846 0.48% 19 Denizli 252 2,727 61,196 4,493 2,552 1.45% 60 Kırıkkale 74 814 16,408 1,189 807 0.46% 20 Balikesir 249 2,746 61,989 4,499 2,495 1.42% 61 Edirne 92 868 18,196 1,387 779 0.44% 21 Mardin 329 2,933 82,367 4,441 2,411 1.37% 62 Erzincan 73 622 12,866 1,096 697 0.40% 22 Erzurum 329 2,700 62,476 4,246 2,403 1.37% 63 Burdur 96 720 14,130 1,261 693 0.39% 23 Kayseri 313 4,045 101,063 5,891 2,326 1.32% 64 Kırklareli 75 702 16,511 1,036 675 0.38% 24 Van 341 4,267 116,857 5,864 2,250 1.28% 65 Karabük 74 593 12,418 959 675 0.38% 25 Afyonkarahisar 284 2,149 47,248 3,322 2,195 1.25% 66 Karaman 75 725 16,646 1,090 649 0.37% 26 Malatya 229 2,338 56,768 4,304 2,116 1.20% 67 Igdir 95 789 17,771 1,187 648 0.37% 27 Mugla 236 2,339 50,582 3,801 2,114 1.20% 68 Kırşehir 75 658 13,232 1,212 631 0.36% 28 Şırnak 235 2,077 57,851 2,686 2,097 1.19% 69 Bartin 49 542 10,191 777 615 0.35% 29 Adıyaman 206 2,083 51,882 3,449 1,888 1.07% 70 Kilis 44 454 12,474 630 615 0.35% 30 Trabzon 240 2,277 45,686 3,894 1,872 1.07% 71 Hakkari 92 1,035 26,426 1,293 579 0.33% 31 Mus 191 1,710 44,891 2,398 1,792 1.02% 72 Yalova 62 636 13,573 958 554 0.32% 32 Ordu 207 1,982 43,132 3,145 1,786 1.02% 73 Gümüşhane 62 359 6,575 599 540 0.31% 33 Sivas 204 1,877 41,128 2,925 1,754 1.00% 74 Sinop 48 556 11,097 806 498 0.28% 34 Tokat 191 1,686 37,263 2,858 1,685 0.96% 75 Bolu 87 767 15,388 1,196 496 0.28% 35 Kütahya 166 1,520 31,603 2,250 1,634 0.93% 76 Çankırı 54 435 9,443 583 492 0.28% 36 Zonguldak 130 1,552 34,113 2,244 1,587 0.90% 77 Bilecik 57 524 11,892 782 484 0.28% 37 Batman 181 2,235 62,569 3,191 1,575 0.90% 78 Ardahan 57 362 7,269 559 437 0.25% 38 Isparta 131 1,166 24,550 1,900 1,557 0.89% 79 Bayburt 61 264 4,728 403 406 0.23% 39 Niğde 134 1,091 26,126 1,785 1,519 0.86% 80 Artvin 60 495 8,642 672 338 0.19% 40 Tekirdağ 151 2,330 59,643 3,143 1,469 0.84% 81 Tunceli 26 196 3,018 322 225 0.13% 41 Agri 225 2,276 60,556 3,047 1,451 0.83% Kaynak: TÜİK, Sıralama derslik sayısına göre yapılmıştır. 2016 rakamları 2016/2017 Eğitim Öğretim Dönemine aittir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 303

GENEL ORTAÖĞRETİM 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Samsun da 87 okulda, Bin 504 derslikte, 2 Bin 587 öğretmen ile 51 Bin 356 öğrenciye genel ortaöğretim eğitimi verilmiştir. Samsun un toplam genel ortaöğretim öğrenci sayısı payı 2012 yılında %1.72 iken 2016 yılında %1.76 olarak gerçekleşmiş, öğretmen sayısı payı 2012 yılında %1.99 iken 2016 yılında %1.75 olarak gerçekleşmiş, derslik sayısı payı 2012 yılında %1.88 iken 2016 yılında %1.69 olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında 2012 yılına göre genel ortaöğretim okul sayısı Türkiye de %22.3 oranında artarken Samsun da %11.5 oranında artmış, şube sayısı Türkiye de %9.2 oranında artarken Samsun da %4.6 oranında azalmış, öğrenci sayısı Türkiye de %6.8 oranında artarken Samsun da %9.6 oranında artmış, öğretmen sayısı Türkiye de %23.8 oranında artarken Samsun da %8.7 oranında artmış, derslik sayısı Türkiye de %26.8 oranında artarken Samsun da %14.0 oranında artmıştır. Yıl Bölge Okul Şube Öğrenci Öğretmen Derslik Erkek Kız Toplam Erkek Kadın Toplam 2012 4,214 85,533 1,401,933 1,324,039 2,725,972 65,697 53,696 119,393 70,107 2013 3,744 84,803 1,488,037 1,418,254 2,906,291 63,719 53,634 117,353 64,499 2014 Türkiye 3,955 80,665 1,492,653 1,410,301 2,902,954 66,473 56,687 123,160 67,826 2015 5,311 90,749 1,574,584 1,472,919 3,047,503 81,001 70,457 151,458 90,806 2016 5,152 93,433 1,500,257 1,411,836 2,912,093 75,315 72,553 147,868 88,885 2015/2014 Değişim -3.0% 3.0% -4.7% -4.1% -4.4% -7.0% 3.0% -2.4% -2.1% 2015/2012 Değişim 22.3% 9.2% 7.0% 6.6% 6.8% 14.6% 35.1% 23.8% 26.8% 2012 78 1,556 22,052 24,799 46,851 1,395 985 2,380 1,319 2013 74 1,536 23,899 27,280 51,179 1,370 1,022 2,392 1,262 2014 Samsun 76 1,393 24,492 27,671 52,163 1,363 992 2,355 1,338 2015 94 1,575 25,692 28,466 54,158 1,555 1,157 2,712 1,559 2016 87 1,485 24,336 27,020 51,356 1,405 1,182 2,587 1,504 2015/2014 Değişim -7.4% -5.7% -5.3% -5.1% -5.2% -9.6% 2.2% -4.6% -3.5% 2015/2012 Değişim 11.5% -4.6% 10.4% 9.0% 9.6% 0.7% 20.0% 8.7% 14.0% 2012 1.85% 1.82% 1.57% 1.87% 1.72% 2.12% 1.83% 1.99% 1.88% 2013 1.98% 1.81% 1.61% 1.92% 1.76% 2.15% 1.91% 2.04% 1.96% Samsun 2014 1.92% 1.73% 1.64% 1.96% 1.80% 2.05% 1.75% 1.91% 1.97% Pay % 2015 1.77% 1.74% 1.63% 1.93% 1.78% 1.92% 1.64% 1.79% 1.72% 2016 1.69% 1.59% 1.62% 1.91% 1.76% 1.87% 1.63% 1.75% 1.69% Kaynak: TÜİK, Örneğin 2016 rakamları 2016/2017 Eğitim Öğretim Dönemine aittir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 304

İLLER İTİBARİYLE GENEL ORTAÖĞRETİM (2016) 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Türkiye de toplam 5 Bin 152 okulda, 88 Bin 885 derslikte, 147 Bin 868 öğretmen ile 2 milyon 912 Bin 93 öğrenciye Genel Ortaöğretim eğitimi verilmiştir. Samsun ili 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Genel Ortaöğretim eğitiminde öğrenci sayısına göre 15 inci sırada, öğretmen sayısına göre 13 üncü sırada, derslik sayısına göre 15 inci sıradadır. Sn İller Okul Şube Toplam Toplam Derslik Öğrenci Öğretmen 2016 Türkiye 5,152 93,433 2,912,093 147,868 88,885 Derslik Pay(%) Sn İller Okul Şube Toplam Öğrenci Toplam Öğretmen Derslik Derslik Pay(%) 1 İstanbul 842 14,323 508,206 23,554 14,130 15.90% 42 Çanakkale 38 513 15,041 978 572 0.64% 2 Ankara 412 7,597 203,245 12,741 7,664 8.62% 43 Yozgat 36 568 15,768 860 550 0.62% 3 Izmir 242 4,570 141,516 7,629 4,011 4.51% 44 Isparta 33 544 15,284 937 529 0.60% 4 Antalya 175 3,002 97,881 5,129 3,138 3.53% 45 Usak 26 521 13,712 789 515 0.58% 5 Bursa 166 2,563 87,225 4,949 2,973 3.34% 46 Giresun 33 458 13,456 804 498 0.56% 6 Adana 141 2,983 89,608 4,818 2,855 3.21% 47 Rize 30 438 12,477 726 486 0.55% 7 Gaziantep 107 2,464 85,607 3,648 2,327 2.62% 48 Aksaray 34 569 16,217 748 481 0.54% 8 Mersin 121 2,372 67,119 3,750 2,086 2.35% 49 Amasya 24 405 11,557 683 426 0.48% 9 Konya 126 2,326 77,004 3,255 2,076 2.34% 50 Niğde 22 394 13,512 624 409 0.46% 10 Kocaeli 105 1,915 67,329 3,285 1,955 2.20% 51 Edirne 30 448 11,296 871 400 0.45% 11 Sanliurfa 94 2,522 76,612 3,093 1,893 2.13% 52 Kırıkkale 24 379 9,114 607 393 0.44% 12 Hatay 110 2,101 60,022 3,064 1,815 2.04% 53 Şırnak 23 489 17,864 554 382 0.43% 13 Diyarbakır 91 2,109 69,406 2,557 1,605 1.81% 54 Nevşehir 26 335 10,710 581 378 0.43% 14 Kayseri 89 1,626 52,851 2,456 1,584 1.78% 55 Kırklareli 25 372 10,701 633 373 0.42% 15 Samsun 87 1,485 51,356 2,587 1,504 1.69% 56 Karaman 20 340 11,561 564 367 0.41% 16 Aydin 79 1,464 37,799 2,306 1,381 1.55% 57 Kars 22 395 10,740 540 353 0.40% 17 Manisa 90 1,398 42,247 2,416 1,355 1.52% 58 Bitlis 24 397 15,317 563 347 0.39% 18 Denizli 74 1,272 34,788 2,140 1,275 1.43% 59 Karabük 18 254 8,429 480 345 0.39% 19 Mugla 75 1,151 33,146 2,008 1,199 1.35% 60 Kırşehir 22 355 8,282 551 329 0.37% 20 Balikesir 76 1,323 36,832 2,241 1,177 1.32% 61 Bingöl 20 322 11,660 549 325 0.37% 21 Eskişehir 61 1,007 30,010 1,972 1,117 1.26% 62 Burdur 24 383 9,556 556 320 0.36% 22 Malatya 69 1,204 33,169 1,944 1,116 1.26% 63 Düzce 21 417 11,535 591 315 0.35% 23 Tekirdağ 52 1,023 32,993 1,608 1,078 1.21% 64 Bolu 19 301 9,000 566 308 0.35% 24 Van 50 1,295 40,164 1,689 1,060 1.19% 65 Kastamonu 21 267 10,922 486 307 0.35% 25 Kahramanmaraş 57 1,268 40,708 1,553 1,026 1.15% 66 Erzincan 21 297 8,041 509 298 0.34% 26 Sakarya 56 1,115 32,847 1,608 1,013 1.14% 67 Siirt 21 362 15,121 546 282 0.32% 27 Erzurum 56 1,080 32,234 1,564 955 1.07% 68 Mus 20 328 12,232 459 276 0.31% 28 Mardin 51 1,303 37,509 1,455 936 1.05% 69 Yalova 16 314 8,721 504 272 0.31% 29 Trabzon 55 1,047 27,872 1,658 917 1.03% 70 Sinop 19 212 6,789 381 261 0.29% 30 Ordu 48 751 23,019 1,379 848 0.95% 71 Igdir 19 436 9,344 501 257 0.29% 31 Batman 44 1,004 35,131 1,462 847 0.95% 72 Bilecik 16 237 6,150 336 246 0.28% 32 Sivas 46 858 25,014 1,264 797 0.90% 73 Artvin 17 230 6,154 371 232 0.26% 33 Elazığ 42 747 24,916 1,352 737 0.83% 74 Hakkari 16 367 10,852 388 210 0.24% 34 Çorum 48 606 20,659 1,126 725 0.82% 75 Bartin 9 159 5,333 260 196 0.22% 35 Osmaniye 39 814 21,010 1,113 708 0.80% 76 Çankırı 12 169 5,410 265 181 0.20% 36 Tokat 45 705 20,404 1,039 708 0.80% 77 Ardahan 7 115 3,064 135 144 0.16% 37 Afyonkarahisar 46 694 24,249 1,113 680 0.77% 78 Tunceli 11 112 2,526 173 142 0.16% 38 Zonguldak 37 690 19,811 1,066 675 0.76% 79 Gümüşhane 12 154 4,226 230 125 0.14% 39 Kütahya 38 560 19,111 886 643 0.72% 80 Kilis 6 113 4,602 210 119 0.13% 40 Adıyaman 36 846 25,859 1,195 627 0.71% 81 Bayburt 5 75 2,817 136 98 0.11% 41 Agri 32 706 20,512 951 622 0.70% Kaynak: TÜİK, Sıralama derslik sayısına göre yapılmıştır. 2016 rakamları 2016/2017 Eğitim Öğretim Dönemine aittir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 305

MESLEKİ VE TEKNİK ORTAÖĞRETİM 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Samsun da 88 okulda, Bin 622 derslikte, 3 Bin 608 öğretmen ile 43 Bin 124 öğrenciye mesleki ve teknik ortaöğretim eğitimi verilmiştir. Samsun un toplam mesleki ve teknik ortaöğretim öğrenci sayısı payı 2012 yılında %1.77 iken 2016 yılında %1.66 olarak gerçekleşmiş, toplam öğretmen sayısı payı 2012 yılında %1.95 iken 2016 yılında yine %1.84 olarak gerçekleşmiş, derslik sayısı payı 2012 yılında %1.85 iken 2016 yılında %1.61 olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında 2012 yılına göre mesleki ve teknik ortaöğretim okul sayısı Türkiye de %12.3 oranında azalırken Samsun da %16.2 oranında azalmış, öğrenci sayısı Türkiye de %14.6 oranında artarken Samsun da %7.1 oranında artmış, öğretmen sayısı Türkiye de %44.4 oranında artarken Samsun da %36.3 oranında artmış, derslik sayısı Türkiye de %69.7 oranında artarken Samsun da %47.3 oranında artmıştır. Yıl Bölge Okul Şube Öğrenci Öğretmen Derslik Erkek Kız Toplam Erkek Kadın Toplam 2012 6,204 84,651 1,241,481 1,028,170 2,269,651 76,202 59,300 135,502 59,459 2013 7,211 92,971 1,371,445 1,142,442 2,513,887 87,894 73,394 161,288 76,061 2014 Türkiye 5,106 119,674 1,496,275 1,291,842 2,788,117 93,452 81,766 175,218 83,835 2015 5,239 124,122 1,472,558 1,287,582 2,760,140 96,292 87,940 184,232 91,724 2016 5,444 136,843 1,410,377 1,191,261 2,601,638 99,615 96,051 195,666 100,898 2015/2014 Değişim 3.9% 10.2% -4.2% -7.5% -5.7% 3.5% 9.2% 6.2% 10.0% 2015/2012 Değişim -12.3% 61.7% 13.6% 15.9% 14.6% 30.7% 62.0% 44.4% 69.7% 2012 105 1,532 22,008 18,245 40,253 1,597 1,051 2,648 1,101 2013 119 1,645 23,303 19,187 42,490 1,778 1,257 3,035 1,375 2014 Samsun 82 2,086 25,401 21,134 46,535 1,901 1,390 3,291 1,451 2015 87 2,294 25,371 21,721 47,092 1,923 1,482 3,405 1,564 2016 88 2,319 23,718 19,406 43,124 1,937 1,671 3,608 1,622 2015/2014 Değişim 1.1% 1.1% -6.5% -10.7% -8.4% 0.7% 12.8% 6.0% 3.7% 2015/2012 Değişim -16.2% 51.4% 7.8% 6.4% 7.1% 21.3% 59.0% 36.3% 47.3% 2012 1.69% 1.81% 1.77% 1.77% 1.77% 2.10% 1.77% 1.95% 1.85% 2013 1.65% 1.77% 1.70% 1.68% 1.69% 2.02% 1.71% 1.88% 1.81% Samsun 2014 1.61% 1.74% 1.70% 1.64% 1.67% 2.03% 1.70% 1.88% 1.73% Pay % 2015 1.66% 1.85% 1.72% 1.69% 1.71% 2.00% 1.69% 1.85% 1.71% 2016 1.62% 1.69% 1.68% 1.63% 1.66% 1.94% 1.74% 1.84% 1.61% Kaynak: TÜİK, Örneğin 2016 rakamları 2016/2017 Eğitim Öğretim Dönemine aittir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 306

İLLER İTİBARİYLE MESLEKİ VE TEKNİK ORTAÖĞRETİM (2016) 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Türkiye de toplam 5 Bin 444 okulda, 100 Bin 898 derslikte, 195 Bin 666 öğretmen ile 2 milyon 601 Bin 638 öğrenciye Mesleki ve Teknik Ortaöğretim eğitimi verilmiştir. Samsun ili 2016/2017 eğitim öğretim döneminde Mesleki ve Teknik Ortaöğretim eğitiminde öğrenci sayısına göre 17 nci sırada, öğretmen sayısına göre 14 üncü sırada, derslik sayısına göre 16 ncı sıradadır. Sn İller Okul Şube Toplam Öğrenci Toplam Öğretmen Derslik 2016 Türkiye 5,444 136,843 2,601,638 195,666 100,898 Derslik Pay(%) Sn İller Okul Şube Toplam Öğrenci Toplam Öğretmen Derslik Derslik Pay(%) 1 İstanbul 638 21,079 506,941 30,291 15,506 15.37% 42 Isparta 51 858 12,696 1,387 731 0.72% 2 Ankara 302 8,603 158,355 14,618 6,114 6.06% 43 Çanakkale 49 760 10,266 1,279 722 0.72% 3 Izmir 217 6,608 113,160 9,750 4,239 4.20% 44 Osmaniye 42 1,089 20,577 1,462 705 0.70% 4 Konya 192 4,436 81,665 6,313 3,771 3.74% 45 Şırnak 38 1,305 21,438 1,152 687 0.68% 5 Bursa 169 4,216 101,838 7,736 3,691 3.66% 46 Kastamonu 52 793 11,379 1,126 634 0.63% 6 Sanliurfa 127 3,366 65,029 4,232 2,764 2.74% 47 Rize 42 1,007 14,423 1,128 628 0.62% 7 Antalya 135 3,406 60,305 4,823 2,508 2.49% 48 Mus 30 923 15,284 990 614 0.61% 8 Kocaeli 105 2,600 66,999 4,342 2,252 2.23% 49 Amasya 39 843 11,605 1,079 585 0.58% 9 Adana 109 3,031 68,461 4,623 2,204 2.18% 50 Agri 32 984 16,024 902 550 0.55% 10 Mersin 112 3,328 58,323 4,607 2,133 2.11% 51 Düzce 30 731 13,897 960 544 0.54% 11 Gaziantep 100 3,001 63,279 3,997 2,062 2.04% 52 Kırıkkale 36 663 10,907 956 542 0.54% 12 Kayseri 109 2,589 50,478 3,761 2,029 2.01% 53 Niğde 33 790 10,636 946 533 0.53% 13 Diyarbakır 97 3,136 66,164 3,652 1,865 1.85% 54 Aksaray 33 683 13,149 895 502 0.50% 14 Manisa 92 2,111 42,413 3,303 1,715 1.70% 55 Siirt 31 755 13,413 837 500 0.50% 15 Hatay 89 2,742 53,966 3,300 1,686 1.67% 56 Bolu 30 699 10,172 914 493 0.49% 16 Samsun 88 2,319 43,124 3,608 1,622 1.61% 57 Burdur 29 436 6,698 709 479 0.47% 17 Kahramanmaraş 89 2,341 44,862 3,024 1,619 1.60% 58 Nevşehir 29 528 8,358 845 473 0.47% 18 Van 79 2,262 43,296 2,671 1,549 1.54% 59 Karaman 26 552 7,341 642 438 0.43% 19 Denizli 75 1,896 29,614 2,747 1,411 1.40% 60 Edirne 34 500 7,727 906 436 0.43% 20 Balikesir 88 2,030 30,898 3,070 1,407 1.39% 61 Bitlis 31 649 11,320 791 433 0.43% 21 Aydin 68 1,811 25,049 2,575 1,259 1.25% 62 Erzincan 29 548 7,490 744 425 0.42% 22 Trabzon 74 1,697 27,903 2,481 1,234 1.22% 63 Kırklareli 28 631 7,233 720 416 0.41% 23 Afyonkarahisar 85 1,540 21,883 1,893 1,199 1.19% 64 Kırşehir 30 519 7,421 790 409 0.41% 24 Malatya 66 1,662 31,550 2,570 1,183 1.17% 65 Bingöl 27 480 9,133 720 406 0.40% 25 Ordu 71 1,477 27,724 2,387 1,170 1.16% 66 Karabük 25 381 6,696 744 399 0.40% 26 Tekirdağ 60 1,579 26,008 2,061 1,144 1.13% 67 Usak 24 490 8,281 683 389 0.39% 27 Mardin 65 1,723 27,991 1,908 1,103 1.09% 68 Bilecik 29 458 7,348 605 349 0.35% 28 Erzurum 70 1,432 24,998 1,762 1,095 1.09% 69 Çankırı 24 317 5,195 493 337 0.33% 29 Mugla 65 1,428 19,528 2,085 1,067 1.06% 70 Kars 24 526 8,212 574 328 0.33% 30 Sakarya 61 1,715 35,816 2,164 1,035 1.03% 71 Bartin 22 549 6,746 679 319 0.32% 31 Adıyaman 60 1,525 27,280 2,043 982 0.97% 72 Artvin 27 391 4,781 571 315 0.31% 32 Çorum 53 869 15,745 1,554 969 0.96% 73 Hakkari 22 539 12,587 622 307 0.30% 33 Sivas 62 1,335 20,795 1,751 950 0.94% 74 Sinop 24 448 5,708 595 306 0.30% 34 Giresun 59 1,085 14,514 1,497 944 0.94% 75 Yalova 19 396 6,499 570 304 0.30% 35 Eskişehir 51 948 20,722 2,182 917 0.91% 76 Kilis 15 257 5,661 415 302 0.30% 36 Yozgat 61 988 13,711 1,307 871 0.86% 77 Gümüşhane 18 218 3,598 368 256 0.25% 37 Tokat 57 1,267 22,482 1,823 859 0.85% 78 Igdir 14 302 5,945 436 238 0.24% 38 Zonguldak 49 984 17,665 1,587 857 0.85% 79 Ardahan 17 370 3,850 392 235 0.23% 39 Kütahya 58 1,189 16,797 1,480 814 0.81% 80 Tunceli 14 192 1,231 193 164 0.16% 40 Elazığ 44 987 19,217 1,728 774 0.77% 81 Bayburt 11 145 2,843 239 153 0.15% 41 Batman 33 797 21,322 1,301 739 0.73% Kaynak: TÜİK, Sıralama derslik sayısına göre yapılmıştır. 2016 rakamları 2016/2017 Eğitim Öğretim Dönemine aittir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 307

ORTAÖĞRETİMDE OKULLAŞMA ORANI Samsun un ortaöğretimde okullaşma oranı (Toplam/net) 2007 yılında 59.79 iken 2016 yılında 88.90 olarak gerçekleşmiş, Türkiye de ise ortaöğretimde okullaşma oranı 2007 yılında 58.56 iken 2016 yılında 82.54 olarak gerçekleşmiştir. 2007-2016 döneminde ortaöğretimde net/toplam okullaşma oranı Türkiye de %40.9 oranında artarken Samsun da %48.7 oranında artmıştır. Yıl Bölge Adı Net/Toplam Net/Erkek Net/Kız Brüt/Toplam Brüt/Erkek Brüt/Kız 2007 58.56 61.17 55.81 87.55 94.04 80.70 2008 58.52 60.63 56.30 76.62 80.96 72.05 2009 64.95 67.55 62.21 84.19 89.14 78.97 2010 66.07 68.17 63.86 89.70 94.42 84.73 2011 Türkiye 67.37 68.53 66.14 92.56 95.68 89.26 2012 70.06 70.77 69.31 96.77 99.60 93.77 2013 76.65 77.22 76.05 103.26 106.05 100.32 2014 79.37 79.46 79.26 107.36 109.82 104.77 2015 79.79 79.36 80.24 109.85 112.28 107.29 2016 82.54 82.69 82.38 106.94 109.99 103.73 2016/2015 Değişim 3.4% 4.2% 2.7% -2.6% -2.0% -3.3% 2016/2007 Değişim 40.9% 35.2% 47.6% 22.1% 17.0% 28.5% 2007 59.79 62.14 57.34 85.11 89.58 80.44 2008 59.22 60.97 57.42 74.35 76.02 72.63 2009 65.65 67.91 63.34 82.23 84.81 79.59 2010 67.55 69.20 65.85 88.11 90.58 85.57 2011 Samsun 69.46 70.00 68.90 92.44 92.74 92.13 2012 73.66 73.73 73.58 98.61 98.22 99.02 2013 81.33 80.87 81.80 106.25 105.16 107.37 2014 85.77 85.04 86.53 112.64 112.10 113.20 2015 86.47 85.39 87.58 116.57 115.48 117.69 2016 88.90 88.39 89.42 112.34 112.46 112.22 2016/2015 Değişim 2.8% 3.5% 2.1% -3.6% -2.6% -4.6% 2016/2007 Değişim 48.7% 42.2% 55.9% 32.0% 25.5% 39.5% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 308

YÜKSEK ÖĞRETİM İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 309

YÜKSEK ÖĞRETİM KURUMLARI Samsun ilinde 2016-2017 döneminde bir üniversite eğitim faaliyetinde bulunmaktadır. Ondokuz Mayıs Üniversitesi 1975 yılında kurulmuş olan bir devlet üniversitesidir. 2010 yılında vakıf üniversitesi olarak kurulan Canik Başarı Üniversitesi 2016 yılında çıkarılan bir Kanun Hükmünde Kararname ile kapatılmıştır. ÖĞRETİM ELEMANI SAYILARI 2016 yılında Samsun ili yüksek öğretiminde 387 si profesör, 258 i doçenç, 360 ı yardımcı doçent olmak üzere toplam 2 Bin 190 öğretim görevlisi bulunmaktadır. Samsun un toplam öğretim elemanı sayısı payı 2002 yılında %1.56 oranında iken 2016 yılında %1.44 oranında gerçekleşmiş, profesör sayısı payı 2002 yılında %1.57 oranında iken 2016 yılında %1.72 oranında gerçekleşmiş, doçent sayısı payı 2002 yılında %1.83 oranında iken 2016 yılında %1.82 oranında gerçekleşmiş, yardımcı doçent sayısı payı 2002 yılında %1.94 oranında iken 2016 yılında %1.04 oranında gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde toplam öğretim elemanı sayısı Türkiye de %99.5 oranında artarken, Samsun da %84.5 oranında artmış, profesör sayısı Türkiye de %121.2 oranında artarken, Samsun da %141.9 oranında artmış, doçent sayısı Türkiye de %163.0 oranında artarken Samsun da %160.6 oranında artmış, yardımcı doçent sayısı Türkiye de %174.6 oranında artarken Samsun da %46.9 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam öğretim elemanı sayısı Türkiye de %2.82 oranında azalırken, Samsun da %9.39 oranında azalmış, profesör sayısı Türkiye de %0.53 oranında artarken, Samsun da %3.25 oranında azalmış, doçent sayısı Türkiye de %5.46 oranında azalırken Samsun da %6.86 oranında azalmış, yardımcı doçent sayısı Türkiye de %1.84 oranında azalırken Samsun da %19.10 oranında azalmıştır. 2016 yılında Samsun, toplam öğretim elemanı sayısına göre 13 üncü sırada, profesör sayısına göre 12 nci sırada, doçent sayısına göre 10 uncu sırada, yardımcı doçent sayısına göre 22 inci sırada, diğer öğretim elemanı sayısına göre 13 üncü sıradadır. Yıllar TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN PAY % Toplam Prof. Doç. Y.Doç. Diğer Toplam Prof. Doç. Y.Doç. Diğer Toplam Prof. Doç. Y.Doç. Diğer 2002 76,090 10,187 5,401 12,621 47,881 1,187 160 99 245 683 1.56% 1.57% 1.83% 1.94% 1.43% 2003 78,804 10,864 5,298 13,555 49,087 1,228 176 98 274 680 1.56% 1.62% 1.85% 2.02% 1.39% 2004 82,096 11,381 5,456 14,461 50,798 1,544 186 113 355 890 1.88% 1.63% 2.07% 2.45% 1.75% 2005 84,785 11,841 5,769 15,129 52,046 1,691 186 106 370 1,029 1.99% 1.57% 1.84% 2.45% 1.98% 2006 89,329 12,773 6,150 15,844 54,562 1,757 205 119 354 1,079 1.97% 1.60% 1.93% 2.23% 1.98% 2007 98,766 13,494 6,867 18,074 60,331 1,897 211 122 398 1,166 1.92% 1.56% 1.78% 2.20% 1.93% 2008 100,504 13,662 7,360 18,538 60,944 1,681 224 128 380 949 1.67% 1.64% 1.74% 2.05% 1.56% 2009 105,427 14,571 7,827 19,783 63,246 1,710 229 134 382 965 1.62% 1.57% 1.71% 1.93% 1.53% 2010 111,495 15,529 8,486 21,717 65,763 1,717 227 135 393 962 1.54% 1.46% 1.59% 1.81% 1.46% 2011 118,839 16,783 9,257 24,759 68,040 1,768 226 137 400 1,005 1.49% 1.35% 1.48% 1.62% 1.48% 2012 130,653 17,807 10,962 27,385 74,499 1,828 235 146 420 1,027 1.40% 1.32% 1.33% 1.53% 1.38% 2013 142,437 20,005 12,839 31,345 78,248 2,242 358 243 458 1,183 1.57% 1.79% 1.89% 1.46% 1.51% 2014 148,903 20,879 14,140 33,323 80,561 2,320 387 248 471 1,214 1.56% 1.85% 1.75% 1.41% 1.51% 2015 156,168 22,416 15,023 35,301 83,428 2,417 400 277 445 1,295 1.55% 1.78% 1.84% 1.26% 1.55% 2016 151,763 22,535 14,203 34,652 80,373 2,190 387 258 360 1,185 1.44% 1.72% 1.82% 1.04% 1.47% 2016/2015 % -2.82% 0.53% -5.46% -1.84% -3.66% -9.39% -3.25% -6.86% -19.10% -8.49% 2016/2002 % 99.5% 121.2% 163.0% 174.6% 67.9% 84.5% 141.9% 160.6% 46.9% 73.5% Kaynak: TÜİK, öğretim dönemi, ilgili dönemin ilk yılı olarak gösterilmiştir. Örneğin 2016 yılı verileri 2016/2017 dönemine aittir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 310

ÖNLİSANS VE LİSANS DÜZEYİNDE ÖĞRENCİ SAYILARI 2016 yılında Samsun ilinde yeni kaydolan lisans ve önlisans öğrenci sayısı 10 Bin 879 kişi, okuyan lisans ve önlisans öğrenci sayısı 45 Bin 928 kişi, mezun lisans ve önlisans öğrenci 8 Bin 978 kişidir. 2002-2016 döneminde yeni kayıtlı önlisans ve lisans öğrenci sayısı Türkiye de %130.3 oranında artarken Samsun da %108.3 oranında artmış, okuyan önlisans ve lisans öğrencisi sayısı Türkiye de %268.5 oranında artarken Samsun da %153.7 oranında artmıştır. Samsun un okuyan lisans ve önlisans öğrenci sayısı payı düşme eğilimlidir. 2016 yılında bir önceki yıla göre yeni kayıtlı önlisans ve lisans öğrenci sayısı Türkiye de %7.16 oranında azalırken Samsun da %5.09 oranında azalmış, okuyan önlisans ve lisans öğrencisi sayısı Türkiye de %7.14 oranında artarken Samsun da %0.03 oranında artmıştır. 2016 yılında Samsun ili Okuyan lisans ve önlisans öğrenci sayısına göre 23 üncü, yeni kayıtlı lisans ve önlisans öğrenci sayısına göre 23 üncü sıradadır. YIL TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN PAY % Türkiye Samsun Türkiye Samsun Yeni kayıtlı Okuyan Mezun Yeni kayıtlı Okuyan Mezun Yeni kayıtlı Okuyan Mezun Toplam Öğretim Elemanı Öğretim Elemanı Başına Düşen Okuyan Öğrenci 2002 567,511 1,798,623 267,791 5,222 18,101 4,533 0.92% 1.01% 1.69% 76,090 1,187 24 15 2003 492,828 1,841,546 289,579 4,981 18,305 4,233 1.01% 0.99% 1.46% 78,804 1,228 23 15 2004 543,035 1,969,086 296,113 4,997 18,919 3,882 0.92% 0.96% 1.31% 82,096 1,544 24 12 2005 603,529 2,181,217 316,128 5,138 20,458 3,519 0.85% 0.94% 1.11% 84,785 1,691 26 12 2006 580,992 2,291,762 340,599 4,919 20,572 4,343 0.85% 0.90% 1.28% 89,329 1,757 26 12 2007 602,248 2,372,136 378,818 5,365 20,993 4,557 0.89% 0.88% 1.20% 98,766 1,897 24 11 2008 807,400 2,757,828 409,023 6,714 22,360 4,738 0.83% 0.81% 1.16% 100,504 1,681 27 13 2009 764,042 3,322,559 447,132 7,922 24,761 4,888 1.04% 0.75% 1.09% 105,427 1,710 32 14 2010 770,774 3,626,642 520,614 9,394 28,454 5,087 1.22% 0.78% 0.98% 111,495 1,717 33 17 2011 813,580 4,112,687 496,794 9,843 33,192 5,314 1.21% 0.81% 1.07% 118,839 1,768 35 19 2012 887,104 4,676,566 573,434 10,220 37,443 6,185 1.15% 0.80% 1.08% 130,653 1,828 36 20 2013 1,182,603 5,139,469 648,535 10,205 41,477 7,927 0.86% 0.81% 1.22% 142,437 2,242 36 19 2014 1,285,607 5,642,562 686,879 11,323 43,537 9,513 0.88% 0.77% 1.38% 148,903 2,320 38 19 2015 1,407,458 6,186,007 752,593 11,462 45,912 8,384 0.81% 0.74% 1.11% 156,168 2,417 40 19 2016 1,306,708 6,627,505 753,480 10,879 45,928 8,978 0.83% 0.69% 1.19% 151,763 2,190 44 21 2016/2015 Değişim -7.16% 7.14% 0.12% -5.09% 0.03% 7.08% -2.82% -9.39% 2016/2002 Değişim 130.3% 268.5% 181.4% 108.3% 153.7% 98.1% 99.5% 84.5% Kaynak: TÜİK, öğretim dönemi, ilgili dönemin ilk yılı olarak gösterilmiştir. Örneğin 2016 yılı verileri 2016/2017 dönemine aittir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 311

İLLER İTİBARİYLE ÖĞRETİM ELEMANI VE ÖĞRENCİ SAYISI (2016-2017 DÖNEMİ) SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI Türkiye üniversitelerinde toplam 151 Bin 763 öğretim görevisi ile 6 Milyon 627 Bin 505 lisans ve önlisans öğrencisinin okutulduğu 2016-2017 öğretim döneminde Samsun ili toplam 2 Bin 190 öğretim elemanı ve 45 Bin 928 okuyan lisans ve önlisans öğrencisine sahiptir. Sn İller ÖĞRETİM GÖREVLİSİ ÖĞRENCİ Sn ÖĞRETİM GÖREVLİSİ ÖĞRENCİ Toplam Prof. Doç. Yar.Doç. Yeni kayıtlı Okuyan Mezun İller Toplam Prof. Doç. Yar.Doç. Yeni kayıtlı Okuyan Mezun Türkiye 151,763 22,535 14,203 34,652 1,306,708 6,627,505 753,480 1 İstanbul 30,897 5,910 3,133 7,931 189,160 720,677 97,090 41 Rize 971 53 77 273 4,545 17,264 2,681 2 Ankara 18,212 4,252 1,879 2,695 44,751 221,243 37,883 42 Karabük 963 76 70 318 10,357 47,604 5,441 3 Izmir 8,540 1,832 970 1,489 29,747 143,786 21,286 43 Erzincan 914 41 58 298 5,358 20,111 3,209 4 Konya 4,589 678 428 1,025 27,892 109,808 18,508 44 Niğde 897 61 101 261 6,269 24,044 3,784 5 Eskişehir 3,706 603 456 774 367,326 3,040,327 204,029 45 Giresun 868 53 59 309 8,133 28,085 5,232 6 Antalya 2,826 434 260 634 17,947 70,265 8,538 46 Kars 864 62 46 281 4,784 17,091 3,439 7 Erzurum 2,778 499 300 636 110,315 266,513 35,226 47 Adıyaman 847 31 54 259 5,080 19,804 3,748 8 Trabzon 2,719 422 256 542 12,099 55,519 8,720 48 Burdur 839 56 77 248 8,727 27,048 4,362 9 Bursa 2,697 514 311 355 15,070 63,317 9,116 49 Kırşehir 751 33 61 253 4,817 18,211 3,435 10 Kayseri 2,505 412 281 455 12,117 57,504 7,720 50 Nevşehir 744 22 44 192 6,540 19,684 3,020 11 Kocaeli 2,504 322 255 546 16,467 76,152 12,485 51 Aksaray 738 38 75 250 5,243 19,904 2,817 12 Adana 2,468 487 220 406 11,006 47,371 8,231 52 Yozgat 734 29 41 220 4,169 14,892 2,008 13 Samsun 2,190 387 258 360 10,879 45,928 8,978 53 Kastamonu 722 43 48 218 7,484 24,960 3,965 Samsun Pay 1.44% 1.72% 1.82% 1.04% 0.83% 0.69% 1.19% 54 Ordu 704 39 53 218 5,290 18,705 2,666 14 Isparta 2,138 291 209 474 18,569 71,201 11,786 55 Kırklareli 680 15 20 161 7,316 24,022 3,621 15 Mersin 1,994 300 168 377 12,019 47,000 6,009 56 Çorum 675 42 46 187 3,562 15,785 1,982 16 Sakarya 1,945 239 214 517 16,169 74,956 12,113 57 Usak 647 47 53 242 7,999 26,891 3,249 17 Denizli 1,864 237 192 349 12,562 52,692 7,269 58 Çankırı 622 23 53 193 3,510 12,707 1,874 18 Gaziantep 1,845 245 129 438 12,074 48,025 7,943 59 Gümüşhane 606 3 38 171 4,901 17,408 3,038 19 Sivas 1,836 222 166 451 12,112 49,932 8,912 60 Karaman 543 9 26 105 4,031 13,444 2,371 20 Elazığ 1,776 352 189 358 8,714 36,382 6,122 61 Mus 540 8 16 123 1,936 8,474 1,968 21 Diyarbakır 1,759 220 181 343 5,273 28,274 6,178 62 Amasya 536 23 26 161 5,119 16,237 2,671 22 Aydin 1,692 249 149 418 13,424 48,498 7,367 63 Bingöl 529 28 25 129 3,538 13,270 2,138 23 Edirne 1,692 195 125 377 9,588 40,712 6,396 64 Bartin 522 14 38 161 4,039 12,905 2,333 24 Van 1,673 121 128 518 5,243 23,908 4,408 65 Artvin 514 12 11 155 2,941 8,894 1,257 25 Malatya 1,601 242 184 316 9,200 38,056 6,129 66 Bilecik 499 17 46 139 4,475 15,746 2,564 26 Çanakkale 1,572 150 169 430 10,951 42,593 7,057 67 Siirt 483 11 24 140 3,520 10,472 1,888 27 Manisa 1,546 205 140 340 13,240 48,057 8,594 68 Sinop 464 21 23 152 3,460 8,878 1,327 28 Mugla 1,509 162 155 387 10,270 39,178 5,653 69 Yalova 456 26 33 96 3,294 12,495 1,950 29 Bolu 1,279 135 123 343 6,619 27,344 4,096 70 Mardin 447 12 23 139 1,962 7,338 1,481 30 Hatay 1,274 129 123 298 7,649 35,312 5,636 71 Batman 424 18 28 110 3,406 11,340 2,044 31 Afyonk. 1,268 94 115 319 9,998 41,655 7,137 72 Tunceli 410 7 19 119 1,260 6,402 1,781 32 Zonguldak 1,265 97 90 315 8,132 30,188 4,752 73 Agri 403 4 16 113 2,808 10,161 2,241 33 Tokat 1,256 85 91 339 7,897 28,942 5,128 74 Osmaniye 403 15 19 86 3,350 12,431 1,563 34 K.maras 1,231 135 87 269 8,080 30,457 4,707 75 Bitlis 399 7 10 89 2,755 8,321 1,913 35 Kırıkkale 1,212 150 112 325 8,174 33,237 4,855 76 Bayburt 360 7 6 108 2,945 8,636 1,163 36 Kütahya 1,161 63 92 311 12,480 50,177 8,588 77 Kilis 330 9 16 74 1,700 7,978 2,029 37 Balikesir 1,158 132 106 302 10,775 43,840 7,236 78 Hakkari 308 4 1 48 549 2,176 685 38 Düzce 1,061 77 79 313 6,370 24,841 2,655 79 Ardahan 307 19 13 71 1,539 4,810 800 39 Sanliurfa 1,032 102 81 289 4,659 20,434 3,809 80 Igdir 267 10 6 75 1,609 5,404 697 40 Tekirdağ 1,007 101 93 275 6,894 30,479 3,889 81 Şırnak 251 5 3 46 477 2,693 811 Kaynak: TÜİK, Sıralama Toplam Öğretim elemanı sayısına göre yapılmıştır. öğretim dönemi, ilgili dönemin ilk yılı olarak gösterilmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 312

SAĞLIK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 313

SAĞLIK SAĞLIK PERSONELİ 2015 yılında Samsun ilinde Bin 435 uzman hekim, 634 pratisyen hekim, 480 asistan hekim olmak üzere toplam 2 Bin 649 hekim, 368 diş hekimi, 472 eczacı, 3 Bin 123 sağlık memuru, 3 Bin 73 hemşire ve Bin 41 ebe hizmet yapmıştır. Samsun da 2002 yılında %1.62 olan Uzman hekim sayısı payı 2015 yılında %1.85 olarak, 2002 yılında %1.78 olan toplam hekim sayısı payı 2015 yılında %1.88 olarak, 2002 yılında %1.64 olan diş hekimi sayısı payı 2015 yılında %1.48 olarak, 2002 yılında %1.73 olan eczacı sayısı payı 2015 yılında %1.71 olarak, 2002 yılında %2.31 olan sağlık memuru sayısı payı 2015 yılında %2.14 olarak, 2002 yılında %2.17 olan hemşire sayısı payı 2015 yılında %2.01 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2015 döneminde uzman hekim sayısı Türkiye de %70.8 artarken Samsun da %94.7 artmış, toplam hekim sayısı Türkiye de %53.6 artarken Samsun da %62.0 artmış, diş hekimi sayısı Türkiye de %51.7 artarken, Samsun da %37.3 artmış, eczacı sayısı Türkiye de %23.5 artarken Samsun da %22.3 artmış, sağlık memuru sayısı Türkiye de %191.3 artarken Samsun da %169.9 artmış, hemşire sayısı Türkiye de %111.1 artarken Samsun da %95.5 artmıştır. Yıl Bölge Adı Uzman H. Pratisyen H. Asistan H. Toplam Hekim Diş Hekimi Eczacı Sağlık Memuru Hemşire Ebe 2002 45,457 30,900 15,592 91,949 16,371 22,289 50,106 72,393 41,479 2003 47,108 32,019 15,339 94,466 17,744 22,371 57,416 74,483 41,662 2004 48,687 32,579 15,844 97,110 17,893 22,608 60,959 75,753 43,229 2005 49,477 34,886 16,490 100,853 18,149 22,756 62,035 78,182 43,541 2006 52,868 33,383 18,224 104,475 18,332 23,140 67,514 82,626 44,483 2007 54,439 34,559 19,404 108,402 19,278 23,977 79,441 94,661 47,175 2008 56,973 35,763 20,415 113,151 19,959 24,778 89,540 99,910 47,673 Türkiye 2009 60,655 35,911 22,075 118,641 20,589 25,201 93,550 105,176 49,357 2010 63,563 38,818 21,066 123,447 21,432 26,506 99,302 114,772 50,343 2011 66,064 39,712 20,253 126,029 21,099 26,089 110,862 124,982 51,905 2012 70,103 38,877 20,792 129,772 21,404 26,571 122,663 134,906 53,466 2013 73,886 38,572 21,317 133,775 22,295 27,012 134,488 139,544 53,427 2014 75,251 39,045 21,320 135,616 22,996 27,199 149,616 142,432 52,838 2015 77,622 41,794 21,843 141,259 24,834 27,530 145,943 152,803 53,086 2015/2014 Değişim 3.2% 7.0% 2.5% 4.2% 8.0% 1.2% -2.5% 7.3% 0.5% 2015/2002 Değişim 70.8% 35.3% 40.1% 53.6% 51.7% 23.5% 191.3% 111.1% 28.0% 2002 737 716 182 1,635 268 386 1,157 1,573 884 2003 750 743 176 1,669 290 388 1,337 1,570 885 2004 754 717 164 1,635 293 389 1,353 1,467 859 2005 778 679 196 1,653 293 378 1,361 1,501 868 2006 851 567 458 1,876 301 383 1,426 1,767 877 2007 910 640 487 2,037 290 398 1,571 1,919 867 2008 923 628 502 2,053 421 414 1,853 2,014 857 Samsun 2009 974 628 549 2,151 434 425 1,865 2,240 868 2010 1,093 631 481 2,205 428 435 1,993 2,290 897 2011 1,253 706 454 2,413 439 444 2,329 2,530 983 2012 1,244 699 438 2,381 482 447 2,636 2,746 1,059 2013 1,404 667 504 2,575 471 454 2,822 2,815 1,041 2014 1,411 678 487 2,576 323 458 3,068 2,969 1,023 2015 1,435 734 480 2,649 368 472 3,123 3,073 1,041 2015/2014 Değişim 1.7% 8.3% -1.4% 2.8% 13.9% 3.1% 1.8% 3.5% 1.8% 2015/2002 Değişim 94.7% 2.5% 163.7% 62.0% 37.3% 22.3% 169.9% 95.4% 17.8% 2002 1.62% 2.32% 1.17% 1.78% 1.64% 1.73% 2.31% 2.17% 2.13% Samsun 2014 1.88% 1.74% 2.28% 1.90% 1.40% 1.68% 2.05% 2.08% 1.94% Pay % 2015 1.85% 1.76% 2.20% 1.88% 1.48% 1.71% 2.14% 2.01% 1.96% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 314

Samsun ilinin 2002 yılında %1.62 olan uzman hekim sayısı payı 2015 yılında %1.85 e yükselmiştir. Samsun ilinde 2002 yılında %1.78 olan toplam hekim sayısı payı 2015 yılında %1.88 e yükselmiştir. Samsun ilinin 2002 yılında %1.64 olan Diş hekimi sayısı payı 2015 yılında %1.48 e gerilemiştir. Samsun ilinin 2002 yılında %2.31 olan sağlık memuru sayısı payı 2015 yılında %2.14 e gerilemiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 315

İLLER İTİBARİYLE SAĞLIK PERSONELİ (2015) Samsun ili 2015 yılı itibariyle Bin 435 uzman hekim ile 9 uncu sırada, 2 Bin 649 toplam hekim sayısı ile 10 uncu sırada, 368 diş hekimi ile 11 inci sırada, 472 eczacı ile 14 üncü sırada, 3 Bin 123 sağlık memuru ile 9 uncu sırada, 3 Bin 73 hemşire ile 11 inci sırada, Bin 41 ebe ile 14 üncü sırada yer almaktadır. Sn İller Uzman Pratisyen Asistan Toplam Diş Hekimi Eczacı Sağlık Hemşire Ebe Hekim Hekim Hekim Hekim Memuru Türkiye 77,622 41,794 21,843 141,259 24,834 27,530 145,943 152,803 53,086 1 İstanbul 17,288 5,918 5,591 28,797 6,497 5,312 18,416 24,720 5,755 2 Ankara 10,117 2,328 4,150 16,595 2,971 2,300 12,818 13,746 3,258 3 Izmir 5,872 2,294 1,830 9,996 1,759 1,891 7,717 9,017 2,876 4 Antalya 2,650 1,339 583 4,572 1,021 1,107 4,481 4,268 1,706 5 Bursa 2,593 1,336 550 4,479 875 981 4,530 5,355 1,760 6 Adana 2,287 1,269 542 4,098 605 731 3,807 4,059 1,398 7 Konya 1,931 1,203 801 3,935 574 802 4,428 4,455 1,381 8 Kocaeli 1,575 845 400 2,820 507 497 2,873 3,275 1,143 9 Gaziantep 1,432 1,014 302 2,748 324 522 2,666 3,246 943 10 Samsun 1,435 734 480 2,649 368 472 3,123 3,073 1,041 Samsun Sıra 9 15 9 10 11 14 9 11 14 11 Diyarbakır 1,322 844 406 2,572 244 373 2,500 3,347 860 12 Sanliurfa 1,012 1,360 141 2,513 231 450 2,029 2,241 684 13 Kayseri 1,258 699 545 2,502 385 496 3,272 2,910 1,003 14 Mersin 1,400 849 182 2,431 459 665 3,003 2,876 1,625 15 Manisa 1,250 780 226 2,256 318 515 2,515 2,734 1,177 16 Hatay 1,050 901 137 2,088 341 527 2,614 2,441 843 17 Aydin 1,032 660 244 1,936 362 458 2,001 2,090 1,087 18 Denizli 1,027 540 274 1,841 337 446 1,995 2,124 1,083 19 Trabzon 875 496 434 1,805 308 323 2,554 2,521 693 20 Eskişehir 990 481 304 1,775 272 361 2,141 2,339 712 21 Erzurum 727 505 453 1,685 138 195 1,620 1,880 510 22 Balikesir 870 668 49 1,587 335 464 2,201 2,200 1,332 23 Malatya 797 458 299 1,554 206 248 1,913 1,995 876 24 Mugla 818 642 36 1,496 333 469 1,907 1,660 907 25 Van 534 650 204 1,388 103 146 1,372 1,585 455 26 Sakarya 690 546 138 1,374 235 297 1,563 1,425 650 27 Kahramanmaraş 662 555 137 1,354 188 284 2,033 2,057 806 28 Tekirdağ 739 466 52 1,257 286 298 1,473 1,362 553 29 Sivas 552 391 241 1,184 183 186 1,481 1,320 546 30 Elazığ 620 330 205 1,155 124 179 1,320 1,398 548 31 Zonguldak 566 365 147 1,078 153 191 1,138 1,445 445 32 Afyonkarahisar 520 392 163 1,075 135 247 1,508 1,379 544 33 Isparta 540 256 267 1,063 149 194 1,285 1,399 579 34 Edirne 534 230 268 1,032 134 167 979 1,076 418 35 Ordu 518 435 27 980 168 263 1,601 1,473 682 36 Çanakkale 506 302 125 933 177 196 1,127 1,151 613 37 Tokat 437 358 131 926 132 196 1,597 1,232 542 38 Mardin 332 438-770 110 182 1,044 847 389 39 Kütahya 404 301 42 747 128 193 1,216 1,207 484 40 Adıyaman 383 306 24 713 75 131 1,081 1,169 480 41 Batman 336 352-688 87 122 914 968 294 42 Bolu 351 166 171 688 107 122 815 920 259 43 Çorum 323 327 5 655 118 173 1,300 1,044 478 44 Kırıkkale 307 157 183 647 91 103 1,068 739 266 45 Düzce 312 185 132 629 93 103 587 626 198 Kaynak: TÜİK, sıralama toplam hekim sayısına göre yapılmıştır. İlk 50 il listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 316

HASTANE YATAK SAYILARI 2002 yılında 3 Bin 658 adet toplam hastane yatak sayısı ile %2.46 paya sahip olan Samsun ili 2015 yılında 4 Bin 364 adet toplam hastane yatak sayısı ile %2.08 paya sahip olmuştur. Samsun ilinde 2002 yılında 18 adet olan toplam sağlık kurumu sayısı 2015 yılında 28 adede ulaşmıştır. Samsun ilinin yüzbin kişi başına hastane yatak sayısı Türkiye ortalamasının üzerindedir. 2007 yılında yüzbin kişi başına düşen toplam hastane yatak sayısı Samsun da 319 adet iken Türkiye de 230 adet, 2015 yılında ise yüzbin kişi başına düşen toplam hastane yatak sayısı Samsun da 341 adet iken Türkiye de 266 adet olarak gerçekleşmiştir. 2002-2015 döneminde Türkiye de toplam hastane yatak sayısı %41.1 oranında artarken Samsun da %19.3 oranında artmış, özel hastane yatak sayısı Türkiye de %252.3 oranında artarken Samsun ilinde %1563.3 oranında artmıştır. 2007-2015 döneminde yüzbin kişi başına toplam hastane yatak sayısı Türkiye de %15.7 oranında artarken Samsun ilinde %6.9 oranında artmıştır. Yıl Bölge Adı Toplam Sağlık Bakanlığı Üniversite Özel Diğer Kamu Yüzbin kişi Başına Kurum Sayısı Yatak Sayısı Kurum Sayısı Yatak Sayısı Kurum Sayısı Yatak Sayısı Kurum Sayısı Yatak Sayısı Kurum Sayısı Yatak Sayısı Toplam Hastane Yatak Sayısı 2002 1,114 148,571 774 107,394 50 26,341 271 12,387 19 2,449 2003 1,132 149,565 789 107,771 50 26,619 274 12,917 19 2,258 2004 1,175 150,807 829 108,511 52 28,025 278 12,671 16 1,600 2005 1,154 155,072 793 110,109 53 29,014 293 13,876 15 2,073 2006 1,161 158,442 767 110,819 56 31,193 331 14,639 7 1,791 2007 1,275 162,100 848 112,037 56 30,978 365 17,397 6 1,688 230 2008 1,308 167,283 847 114,428 57 29,912 400 20,938 4 2,005 234 Türkiye 2009 1,347 172,738 834 115,443 59 30,112 450 25,178 4 2,005 238 2010 1,397 184,339 843 120,180 62 35,001 489 28,063 3 1,095 250 2011 1,410 188,047 840 121,297 65 34,802 503 31,648 2 300 252 2012 1,483 200,072 832 122,322 65 35,150 541 35,767 45 6,833 265 2013 1,517 202,031 854 121,269 69 36,056 550 37,983 44 6,723 264 2014 1,528 206,836 866 123,690 69 36,670 556 40,509 37 5,967 266 2015 1,533 209,648 865 122,331 70 38,361 562 43,645 36 5,311 266 2015/2014 Değişim 0.3% 1.4% -0.1% -1.1% 1.4% 4.6% 1.1% 7.7% -2.7% -11.0% 0.0% 2015/2002 Değişim 37.6% 41.1% 11.8% 13.9% 40.0% 45.6% 107.4% 252.3% 89.5% 116.9% 15.7% 2002 18 3,658 15 2,820 1 789 2 49 2003 19 3,747 16 2,916 1 782 2 49 - - 2004 19 3,551 16 2,710 1 792 2 49 - - 2005 19 3,806 16 2,965 1 792 2 49 - - 2006 20 3,727 16 2,829 1 831 3 67 - - 2007 20 3,915 16 2,932 1 850 3 133 - - 319 2008 22 3,817 17 2,856 1 792 4 169 - - 309 Samsun 2009 23 4,006 16 2,827 1 792 6 387 - - 320 2010 26 3,826 18 2,639 1 775 7 412 - - 305 2011 28 4,066 19 2,661 1 775 8 630 - - 325 2012 29 4,141 19 2,678 1 775 8 688 1-331 2013 29 4,074 19 2,541 1 775 8 728 1 30 323 2014 28 4,338 18 2,601 1 976 9 761 - - 342 2015 28 4,364 18 2,593 1 956 9 815 - - 341 2015/2014 Değişim 0.0% 0.6% 0.0% -0.3% 0.0% -2.0% 0.0% 7.1% - - -0.3% 2015/2002 Değişim 55.6% 19.3% 20.0% -8.0% 0.0% 21.2% 350.0% 1563.3% - - 6.9% 2002 1.62% 2.46% 1.94% 2.63% 2.00% 3.00% 0.74% 0.40% Samsun 2014 1.83% 2.10% 2.08% 2.10% 1.45% 2.66% 1.62% 1.88% Pay % 2015 1.83% 2.08% 2.08% 2.12% 1.43% 2.49% 1.60% 1.87% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 317

Samsun ilinin 2002 yılında %2.46 olan toplam hastane yatak sayısı payı 2015 yılında %2.08 e gerilemiştir. İlin payında düşüş eğilimi görülmektedir. Samsun ilinin 2002 yılında %2.63 olan Sağlık Bakanlığı hastane yatak sayısı payı 2015 yılında %2.12 ye gerilemiştir. İlin payında gerileme eğilimi mevcuttur. Samsun ilinin 2002 yılında %3.00 olan üniversite hastane yatak sayısı payı 2015 yılında %2.49 a gerilemiştir. Samsun ilinin 2002 yılında %0.40 olan özel hastane yatak sayısı payı 2015 yılında %1.87 ye yükselmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 318

İLLERE GÖRE HASTANE YATAK SAYISI (2015) 2015 yılı itibariyle toplam hastane yatak sayısı bakımından 28 adet kurumda bulunan 4 Bin 364 adet yatak sayısı ile 11 inci sırada bulunan Samsun ili, Türkiye ortalamasının 266 adet yatak olduğu yüz bin kişi başına toplam hastane yatak sayısı bakımından da 341 adet yatak ile 13 üncü sırada yer almaktadır. Sn Bölge Adı Toplam Sağlık Bakanlığı Üniversite Özel Diğer Kamu Yüzbin Kişi Başına Toplam Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Kurum Yatak Hastane Yatak Sayısı Türkiye 1,533 209,648 865 122,331 70 38,361 562 43,645 36 5,311 266 1 İstanbul 236 34,089 55 15,513 15 4,387 162 13,181 4 1,008 233 2 Ankara 88 18,109 37 8,365 10 4,802 36 3,141 5 1,801 344 3 Izmir 57 11,466 28 6,051 4 2,983 23 1,882 2 550 275 4 Bursa 39 6,808 19 4,570 1 844 18 1,144 1 250 240 5 Adana 29 6,486 12 3,481 2 1,735 14 1,200 1 70 297 6 Konya 42 6,420 26 3,440 4 2,149 11 781 1 50 301 7 Antalya 43 5,527 14 2,496 2 1,103 27 1,928 - - 242 8 Gaziantep 28 4,611 9 2,188 1 796 17 1,579 1 48 239 9 Diyarbakır 24 4,508 15 2,497 1 1,223 7 634 1 154 273 10 Kocaeli 29 4,380 10 2,206 1 710 17 1,306 1 158 246 11 Samsun 28 4,364 18 2,593 1 956 9 815 - - 341 Samsun Pay % 12. 11. 8. 8. 14. 13. 13. 12 Manisa 28 4,092 18 2,936 1 514 9 642 - - 296 13 Kayseri 29 4,038 12 1,619 1 1,286 15 1,083 1 50 301 14 Mersin 26 3,808 12 2,317 1 623 13 868 - - 218 15 Erzurum 24 3,611 20 1,906 1 1,330 2 175 1 200 474 16 Eskişehir 16 3,439 9 1,780 1 1,081 5 415 1 163 416 17 Trabzon 22 3,221 17 2,060 1 780 4 381 - - 419 18 Sanliurfa 22 3,144 14 2,046 1 313 7 785 - - 166 19 Hatay 24 3,133 12 1,810 1 470 11 853 - - 204 20 Balikesir 29 3,018 21 2,417 1 184 5 287 2 130 254 21 Denizli 21 2,915 12 1,510 1 810 8 595 - - 293 22 Elazığ 11 2,900 6 1,464 1 1,001 3 335 1 100 505 23 Aydin 23 2,838 16 1,953 1 625 6 260 - - 269 24 Malatya 19 2,713 9 1,262 1 1,006 9 445 - - 351 25 Kahramanmaraş 20 2,710 10 1,647 1 516 9 547 - - 247 26 Sivas 19 2,559 17 1,327 1 1,061 1 171 - - 414 27 Van 16 2,555 10 1,287 1 656 4 554 1 58 233 28 Zonguldak 12 2,123 8 1,347 1 564 3 212 - - 356 29 Tekirdağ 20 2,061 9 1,149 1 114 9 698 1 100 220 30 Mugla 24 2,060 11 1,268 - - 12 742 1 50 227 31 Isparta 17 2,036 10 1,108 1 601 5 282 1 45 483 32 Afyonkarahisar 22 1,945 18 1,158 1 561 3 226 - - 274 33 Bolu 11 1,906 9 1,709 - - 2 197 - - 655 34 Edirne 10 1,868 6 781 1 937 3 150 - - 464 35 Ordu 17 1,818 12 1,358 - - 5 460 - - 249 36 Tokat 15 1,800 13 1,429 1 322 1 49 - - 303 37 Sakarya 18 1,741 12 1,513 - - 6 228 - - 183 38 Kütahya 12 1,617 10 1,407 - - 2 210 - - 283 39 Çorum 16 1,542 14 1,268 - - 2 274 - - 294 40 Giresun 18 1,428 15 1,121 1 53 2 254 - - 335 41 Çanakkale 16 1,344 11 943 1 255 2 114 2 32 262 42 Batman 11 1,257 5 665 - - 6 592 - - 222 43 Usak 8 1,203 6 925 - - 2 278 - - 341 44 Adıyaman 12 1,139 10 999 - - 2 140 - - 189 45 Osmaniye 9 1,126 3 649 - - 6 477 - - 220 Kaynak: TÜİK, sıralama Toplam Hastane Yatak Sayısına göre yapılmıştır. İlk 45 il listelenmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 319

ÖLÜM NEDENLERİNİN DAĞILIMI 2016 yılı daimi ikametgaha göre seçilmiş ölüm nedenleri dağılımına bakıldığında; Dolaşım Sistemi Hastalıklarının payı Türkiye de %39.8 oranında iken Samsun ilinde %46.4 oranında, İyi ve kötü huylu tümörlerin payı Türkiye de %19.7 oranında iken Samsun ilinde %18.7 oranında, Solunum Sistemi Hastalıklarının payı Türkiye de %11.9 oranında iken Samsun ilinde %12.0 oranında, Endokrin (iç salgı bezi, beslenme ve metabolizmayla ilgili hastalıklar) Türkiye de %5.0 oranında iken Samsun ilinde %1.6 oranındadır. Yıllar Bölge Toplam Dolaşım Sistemi Hastalıkları İyi ve kötü huylu tümörler (malign ve Benign neoplazmlar) Solunum Sistemi Hastalıkları Endokrin (iç salgı bezi, beslenme ve metabolizmayla ilgili hastalıklar) Sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları Dışsal Yaralanma nedenleri ve zehirlenmeler 2009 281,504 112,158 59,386 24,996 17,931 8,284 11,289 47,460 2010 294,501 116,712 63,930 24,418 18,993 10,807 12,981 46,660 2011 312,249 121,143 67,450 31,384 19,634 11,621 12,690 48,327 2012 320,967 121,740 69,270 31,024 19,255 13,775 13,173 52,730 Türkiye 2013 360,873 143,071 76,534 35,331 20,092 14,710 20,409 50,726 2014 383,676 153,649 78,074 40,593 19,430 16,617 20,155 55,158 2015 397,037 159,194 79,160 43,821 19,803 19,114 18,936 57,009 2016 408,782 162,876 80,577 48,532 20,330 19,923 18,136 58,408 2016/2015 (%) 2.96% 2.31% 1.79% 10.75% 2.66% 4.23% -4.22% 2.45% 2016/2009 (%) 45.2% 45.2% 35.7% 94.2% 13.4% 140.5% 60.7% 23.1% 2009 5,199 2,193 1,187 397 378 167 189 688 2010 5,174 2,168 1,178 343 374 192 264 655 2011 5,454 2,165 1,271 491 378 180 252 717 2012 5,647 2,224 1,354 502 358 233 209 767 Samsun 2013 7,241 3,201 1,600 671 274 254 342 899 2014 7,782 3,684 1,516 731 186 311 384 970 2015 8,039 3,723 1,578 851 185 358 415 929 2016 8,227 3,819 1,542 985 128 326 365 1,062 2016/2015 (%) 2.34% 2.58% -2.28% 15.75% -30.81% -8.94% -12.05% 14.32% 2016/2009 (%) 58.2% 74.1% 29.9% 148.1% -66.1% 95.2% 93.1% 54.4% 2009 1.85% 1.96% 2.00% 1.59% 2.11% 2.02% 1.67% 1.45% 2010 1.76% 1.86% 1.84% 1.40% 1.97% 1.78% 2.03% 1.40% 2011 1.75% 1.79% 1.88% 1.56% 1.93% 1.55% 1.99% 1.48% 2012 Samsun 1.76% 1.83% 1.95% 1.62% 1.86% 1.69% 1.59% 1.45% 2013 Pay % 2.01% 2.24% 2.09% 1.90% 1.36% 1.73% 1.68% 1.77% 2014 2.03% 2.40% 1.94% 1.80% 0.96% 1.87% 1.91% 1.76% 2015 2.02% 2.34% 1.99% 1.94% 0.93% 1.87% 2.19% 1.63% 2016 2.01% 2.34% 1.91% 2.03% 0.63% 1.64% 2.01% 1.82% Dağılım 2016 Türkiye 100.0% 39.8% 19.7% 11.9% 5.0% 4.9% 4.4% 14.3% Samsun 100.0% 46.4% 18.7% 12.0% 1.6% 4.0% 4.4% 12.9% Kaynak: TÜİK, Daimi İkametgaha Göre Seçilmiş Ölüm Nedenlerinin Dağılımı Diğer İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 320

KÜLTÜR İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 321

KÜLTÜR İSTATİSTİKLER TİYATRO Türkiye de toplam 721 tiyatro salonunda 26 Bin 816 adet gösterinin yapılmış olduğu 2016 yılında Samsun ilinde toplam 7 tiyatro salonunda 266 gösteri yapılmıştır. 2002 yılında tiyatro sayısı payı 2 adet tiyatro salonu ile %1.96 olan Samsun, 2016 yılında 7 adet tiyatro salonu ile %0.97 paya sahiptir. 2002 yılında 465 adet tiyatro koltuk sayısı ile %1.15 paya sahip olan Samsun 2016 yılında 2 Bin 727 adet koltuk ile %1.04 paya sahiptir. 2002 yılında 267 adet tiyatro gösteri sayısı ile %2.60 paya sahip olan Samsun 2016 yılında 266 adet gösteri ile %0.99 paya sahiptir. 2002 yılında 53,400 adet tiyatro seyircisi ile %2.03 paya sahip olan Samsun 2016 yılında 65 Bin 832 adet seyirci ile %1.09 paya sahiptir. 2002-2016 döneminde tiyatro salonu sayısı Türkiye de %606.9 artarken Samsun da %250.0 oranında artmış, tiyatro koltuk sayısı Türkiye de %548.2 oranında artarken Samsun da %486.5 oranında artmış, tiyatro gösteri sayısı Türkiye de %161.1 oranında artarken Samsun da %0.4 azalmış, tiyatro seyirci sayısı Türkiye de %128.4 oranında artarken Samsun da %23.3 oranında artmıştır. YIL TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN PAY % Tiyatro salonu Koltuk sayısı Gösteri sayısı Seyirci sayısı Tiyatro salonu Koltuk sayısı Gösteri sayısı Seyirci sayısı Tiyatro salonu Koltuk sayısı Gösteri sayısı Seyirci sayısı 2002 102 40,403 10,271 2,634,841 2 465 267 53,400 1.96% 1.15% 2.60% 2.03% 2003 97 38,253 13,305 2,758,206 4 991 254 49,110 4.12% 2.59% 1.91% 1.78% 2004 115 36,756 12,587 2,567,491 6 1,203 173 28,764 5.22% 3.27% 1.37% 1.12% 2005 123 46,438 11,453 2,716,251 5 1,308 143 27,243 4.07% 2.82% 1.25% 1.00% 2006 112 38,175 9,510 2,161,537 4 733 347 43,300 3.57% 1.92% 3.65% 2.00% 2007 130 42,502 10,289 2,419,262 5 930 171 35,580 3.85% 2.19% 1.66% 1.47% 2008 204 70,924 17,410 3,380,214 7 1,493 374 123,310 3.43% 2.11% 2.15% 3.65% 2009 201 80,099 18,803 4,320,729 7 1,414 1,079 92,100 3.48% 1.77% 5.74% 2.13% 2010 430 157,161 25,378 5,248,226 5 1,528 804 96,066 1.16% 0.97% 3.17% 1.83% 2011 511 194,020 23,361 5,385,588 6 1,440 630 94,291 1.17% 0.74% 2.70% 1.75% 2012 606 229,435 25,043 5,621,066 10 3,113 599 133,001 1.65% 1.36% 2.39% 2.37% 2013 678 253,811 28,359 6,244,821 8 2,696 437 83,699 1.18% 1.06% 1.54% 1.34% 2014 611 266,577 28,877 6,076,128 5 1,892 335 46,730 0.82% 0.71% 1.16% 0.77% 2015 719 258,932 28,257 5,853,445 9 2,827 263 60,769 1.25% 1.09% 0.93% 1.04% 2016 721 261,885 26,816 6,016,762 7 2,727 266 65,832 0.97% 1.04% 0.99% 1.09% 2016/2015 (%) 0.3% 1.1% -5.1% 2.8% -22.2% -3.5% 1.1% 8.3% 2016/2002 (%) 606.9% 548.2% 161.1% 128.4% 250.0% 486.5% -0.4% 23.3% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 322

İLLER İTİBARİYLE TİYATRO İSTATİSTİKLERİ (2016) 2016 yılında Türkiye de toplam 721 adet tiyatro salonunda 26 Bin 816 adet gösteri yapılmış ve bu gösterileri toplam 6 Milyon 16 Bin 762 kişi izlemiştir. Aynı yıl Samsun ilinde 7 adet tiyatro salonunda toplam 266 adet gösteri yapılmış ve bu gösterileri toplam 65 Bin 832 kişi izlemiştir. 2016 yılında Samsun tiyatro salonu sayısına göre 21 inci sırada, tiyatro koltuk sayısına göre 24 üncü sırada, tiyatro gösteri sayısına göre 14 üncü sırada, tiyatro seyirci sayısına göre de 14 üncü sırada yeralmıştır. Sn İller Tiyatro Salonu sayısı Koltuk sayısı Gösteri sayısı Seyirci sayısı Türkiye 721 261,885 26,816 6,016,762 Sn İller Tiyatro Salonu sayısı Koltuk sayısı Gösteri sayısı Seyirci sayısı 1 İstanbul 201 69,493 11,279 2,257,499 41 Giresun 5 1,033 104 13,977 2 Ankara 58 14,857 4,024 880,154 42 Usak 2 554 61 12,505 3 Izmir 62 21,977 1,500 340,658 43 Kütahya 3 1,413 32 12,463 4 Bursa 15 4,423 892 174,461 44 Düzce 2 650 40 11,800 5 Antalya 12 5,304 619 169,706 45 Burdur 4 2,112 68 11,600 6 Adana 15 4,615 1,042 166,940 46 Artvin 2 837 24 11,003 7 Trabzon 16 4,828 681 156,744 47 Bingöl 4 2,050 32 10,596 8 Kocaeli 14 5,512 707 155,994 48 Bolu 4 2,323 50 10,010 9 Kayseri 11 5,546 227 131,456 49 Kırıkkale 1 342 44 9,716 10 Denizli 7 3,258 347 121,024 50 Agri 3 1,078 22 9,224 11 Eskişehir 12 4,024 425 106,953 51 Kastamonu 5 1,702 38 8,744 12 Konya 13 6,036 293 98,868 52 Osmaniye 4 1,193 38 6,780 13 Aydin 13 4,360 303 75,873 53 Bartin 4 850 45 6,662 14 Samsun 7 2,727 266 65,832 54 Adıyaman 3 915 23 6,526 Samsun Pay % 0.97% 1.04% 0.99% 1.09% 55 Niğde 1 369 21 6,214 15 Batman 5 1,410 380 64,300 56 Kırşehir 1 286 23 5,734 16 Malatya 11 3,716 207 64,198 57 Çankırı 1 319 21 5,492 17 Mersin 14 6,690 155 63,935 58 Yozgat 4 1,666 28 5,471 18 Sivas 3 1,444 240 57,293 59 Bitlis 4 875 31 5,467 19 Gaziantep 12 7,296 134 52,376 60 Kars 2 657 17 5,210 20 Zonguldak 11 3,965 195 48,327 61 Kilis 2 910 11 5,040 21 Hatay 11 3,972 194 47,459 62 Tokat 2 1,151 18 4,700 22 Sakarya 7 2,433 134 42,472 63 Nevşehir 4 1,954 13 4,318 23 Mugla 11 6,958 145 38,016 64 Sinop 5 1,626 20 4,174 24 Çanakkale 4 2,550 52 37,822 65 Amasya 3 905 10 3,415 25 Kırklareli 4 1,228 151 34,560 66 Igdir 2 460 13 3,130 26 Ordu 9 2,891 147 31,803 67 Hakkari 2 360 11 2,820 27 Erzurum 1 251 121 29,974 68 Isparta 4 934 17 2,810 28 Diyarbakır 6 3,093 129 29,963 69 Yalova 2 799 31 2,650 29 Elazığ 6 2,090 77 25,493 70 Mus 2 530 8 2,412 30 Çorum 2 768 80 24,804 71 Tunceli 4 740 10 2,220 31 Rize 5 2,275 69 23,600 72 Karaman 2 371 9 2,182 32 Balikesir 7 3,008 152 23,435 73 Mardin 2 890 6 2,000 33 Manisa 7 2,769 77 23,173 74 Bayburt 1 272 5 1,342 34 Karabük 4 1,271 83 23,154 75 Gümüşhane 1 350 3 1,030 35 Tekirdağ 8 2,354 82 21,252 76 Siirt 2 650 2 465 36 Kahramanmaraş 4 2,207 46 20,132 77 Van 1 380 1 380 37 Sanliurfa 3 1,927 64 18,880 78 Bilecik 0 0 0 0 38 Edirne 4 2,060 56 16,648 79 Erzincan 0 0 0 0 39 Aksaray 3 1,043 41 16,299 80 Ardahan 0 0 0 0 40 Afyonkarahisar 3 750 50 14,950 81 Şırnak 0 0 0 0 Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 323

SİNEMA Türkiye de toplam 2 Bin 483 sinema salonunda 53 Bin 443 gösterinin yapıldığı 2016 yılında Samsun ilinde toplam 25 adet sinema salonunda 487 gösteri yapılmıştır. 2002 yılında sinema sayısı payı 5 adet sinema salonu ile %0.94 olan Samsun, 2016 yılında 25 adet sinema salonu ile %1.01 paya sahiptir. 2002 yılında 1,625 adet sinema koltuk sayısı ile %1.21 paya sahip olan Samsun, 2016 yılında 3 Bin 300 koltuk ile %1.07 paya sahiptir. 2002 yılında 558 adet sinema gösteri sayısı ile %2.48 paya sahip olan Samsun, 2016 yılında 487 adet gösteri ile %0.91 paya sahiptir. 2002 yılında 254 Bin 541 sinema seyircisi ile %1.65 paya sahip olan Samsun, 2016 yılında 682 Bin 529 adet seyirci ile %1.24 paya sahiptir. 2002-2016 döneminde sinema salonu sayısı Türkiye de %366.7 oranında artarken Samsun da %400.0 oranında artmış, sinema koltuk sayısı Türkiye de %129.4 oranında artarken Samsun da %103.1 oranında artmış, sinema gösteri sayısı Türkiye de %137.2 oranında artarken Samsun da %12.7 oranında azalmış, sinema seyirci sayısı Türkiye de %258.7 oranında artarken Samsun da %168.1 oranında artmıştır. YIL TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN PAY % Sinema salonu Koltuk sayısı Gösteri sayısı Seyirci sayısı Sinema salonu Koltuk sayısı Gösteri sayısı Seyirci sayısı Sinema salonu Koltuk sayısı Gösteri sayısı Seyirci sayısı 2002 532 134,045 22,529 15,406,597 5 1,625 558 254,541 0.94% 1.21% 2.48% 1.65% 2003 826 141,839 21,254 14,503,052 18 2,109 395 204,525 2.18% 1.49% 1.86% 1.41% 2004 822 145,298 26,398 18,670,834 21 2,493 628 334,693 2.55% 1.72% 2.38% 1.79% 2005 987 152,234 25,076 18,001,466 20 2,421 749 269,549 2.03% 1.59% 2.99% 1.50% 2006 1,045 153,736 25,297 23,512,599 20 2,403 774 320,751 1.91% 1.56% 3.06% 1.36% 2007 1,140 161,923 28,733 20,659,569 18 1,838 489 242,197 1.58% 1.14% 1.70% 1.17% 2008 1,514 212,155 32,003 31,132,231 31 3,397 624 418,911 2.05% 1.60% 1.95% 1.35% 2009 1,647 229,822 34,947 31,334,447 33 3,503 590 455,942 2.00% 1.52% 1.69% 1.46% 2010 1,834 249,297 35,999 35,787,380 33 3,503 677 478,140 1.80% 1.41% 1.88% 1.34% 2011 1,917 257,604 37,892 37,439,786 33 3,512 716 480,328 1.72% 1.36% 1.89% 1.28% 2012 1,998 263,301 37,546 39,002,190 28 3,352 526 476,170 1.40% 1.27% 1.40% 1.22% 2013 2,102 293,025 40,406 45,077,509 34 4,223 677 557,183 1.62% 1.44% 1.68% 1.24% 2014 2,170 276,318 41,517 55,378,716 26 3,251 458 772,946 1.20% 1.18% 1.10% 1.40% 2015 2,356 297,610 49,151 57,148,011 24 3,017 590 767,680 1.02% 1.01% 1.20% 1.34% 2016 2,483 307,456 53,443 55,260,600 25 3,300 487 682,529 1.01% 1.07% 0.91% 1.24% 2016/2015 (%) 5.4% 3.3% 8.7% -3.3% 4.2% 9.4% -17.5% -11.1% 2016/2002 (%) 366.7% 129.4% 137.2% 258.7% 400.0% 103.1% -12.7% 168.1% Kaynak: Tüik İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 324

İLLER İTİBARİYLE SİNEMA İSTATİSTİKLERİ (2016) 2016 yılında Türkiye de toplam 2 Bin 483 adet sinema salonunda 53 Bin 443 adet gösteri yapılmış ve bu gösterileri toplam 55 Milyon 260 Bin 300 kişi izlemiştir. Aynı yıl Samsun ilinde 25 adet sinema salonunda 487 adet gösteri yapılmış ve bu gösterileri toplam 682 Bin 529 kişi izlemiştir. 2016 yılında Samsun, sinema salonu sayısına göre 22 nci sırada, sinema koltuk sayısına göre 17 nci sırada, sinema gösteri sayısına göre 25 inci sırada, sinema seyirci sayısına göre de 17 nci sırada yeralmıştır. Sn İller Sinema Salonu sayısı Koltuk sayısı Gösteri sayısı Seyirci sayısı Türkiye 2,483 307,456 53,443 55,260,600 Sn İller Sinema Salonu sayısı Koltuk sayısı Gösteri sayısı Seyirci sayısı 1 İstanbul 825 105,793 16,806 18,795,438 41 Osmaniye 7 897 102 189,396 2 Ankara 216 30,462 6,073 5,463,044 42 Mardin 12 1,131 171 185,791 3 Izmir 135 19,239 2,823 3,621,719 43 Ordu 16 1,181 413 176,672 4 Bursa 63 7,360 966 2,250,978 44 Sivas 9 927 178 144,635 5 Antalya 86 9,480 1,964 1,840,716 45 Çorum 11 1,081 258 137,000 6 Kocaeli 66 7,869 1,294 1,397,292 46 Kırıkkale 6 742 157 132,105 7 Adana 38 9,628 787 1,330,989 47 Çankırı 6 471 232 129,410 8 Konya 49 7,374 1,013 1,208,095 48 Kırklareli 12 1,045 285 126,166 9 Gaziantep 38 4,465 785 1,074,158 49 Rize 10 939 165 119,953 10 Sakarya 34 4,184 636 927,387 50 Karabük 7 820 242 110,279 11 Denizli 27 3,295 678 819,609 51 Kars 2 389 65 109,000 12 Kayseri 35 4,339 673 819,498 52 Kastamonu 7 627 109 102,591 13 Mersin 30 3,980 572 813,760 53 Bartin 4 378 100 100,000 14 Eskişehir 29 3,236 1,786 805,911 54 Erzincan 5 420 52 94,579 15 Hatay 33 3,148 601 745,922 55 Aksaray 5 475 51 88,086 16 Trabzon 29 3,281 592 721,567 56 Giresun 12 735 308 85,139 17 Samsun 25 3,300 487 682,529 57 Yozgat 6 784 111 77,200 Samsun Pay % 1.01% 1.07% 0.91% 1.24% 58 Amasya 10 808 109 75,701 18 Diyarbakır 42 5,724 908 660,274 59 Kırşehir 6 579 97 70,000 19 Mugla 45 4,017 971 654,967 60 Batman 11 972 356 65,500 20 Aydin 37 3,785 685 626,748 61 Nevşehir 6 1,169 85 64,732 21 Balikesir 25 2,838 476 621,690 62 Niğde 5 449 100 58,000 22 Van 15 1,888 227 591,006 63 Karaman 7 813 143 55,278 23 Tekirdağ 30 2,921 524 584,696 64 Bingöl 4 342 110 55,000 24 Manisa 29 3,341 527 545,081 65 Artvin 3 666 81 54,030 25 Malatya 18 2,365 630 511,236 66 Burdur 7 666 79 52,632 26 Kahramanmaraş 19 2,765 426 432,713 67 Adıyaman 5 429 60 52,361 27 Kütahya 14 1,866 282 383,942 68 Agri 6 567 93 45,900 28 Zonguldak 14 2,099 554 329,429 69 Siirt 5 307 70 45,000 29 Erzurum 23 2,822 484 309,039 70 Bilecik 6 500 137 42,369 30 Afyonkarahisar 17 1,828 346 300,257 71 Mus 3 404 69 28,134 31 Elazığ 9 967 182 289,270 72 Kilis 4 256 29 26,213 32 Çanakkale 19 1,708 373 288,581 73 Bitlis 2 220 38 18,500 33 Edirne 22 1,951 337 277,935 74 Igdir 1 145 24 14,000 34 Tokat 24 1,975 430 274,057 75 Sinop 0 0 0 0 35 Sanliurfa 23 2,663 347 268,630 76 Gümüşhane 0 0 0 0 36 Yalova 19 1,896 601 254,989 77 Bayburt 0 0 0 0 37 Isparta 15 1,301 270 214,719 78 Ardahan 0 0 0 0 38 Bolu 15 1,386 230 200,583 79 Tunceli 0 0 0 0 39 Düzce 6 607 95 200,000 80 Hakkari 0 0 0 0 40 Usak 17 1,976 323 190,794 81 Şırnak 0 0 0 0 Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 325

HALK KÜTÜPHANESİ 2002 yılında 21 adet halk kütüphanesi ile %1.65 paya sahip olan Samsun, 2016 yılında 15 adet halk kütüphanesi ile %1.32 paya sahiptir. 2002 yılında 190 Bin 58 adet kitap sayısı ile %1.53 paya sahip olan Samsun 2016 yılında 275 Bin 171 adet kitap ile %1.46 paya sahiptir. 2002 yılında 419 Bin 776 adet yararlanma sayısı ile %2.08 paya sahip olan Samsun 2016 yılında 525 Bin 881 adet yararlanma sayısı ile %2.26 paya sahiptir. Samsun da bin kişi başına yararlanma sayısı 2007 yılında 422 iken 2016 yılında bu rakam 406 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de bin kişi başına yararlanma sayısı 2007 yılında 287 iken 2016 yılında bu rakam 292 olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde halk kütüphanesi sayısı Türkiye de %10.8 oranında azalırken Samsun da %28.6 azalmış, yararlanma sayısı Türkiye de %15.3 oranında artarken Samsun da %25.3 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre halk kütüphanesi sayısı Türkiye de %0.6 oranında artarken Samsun da değişmemiş, yararlanma sayısı Türkiye de %1.1oranında azalırken Samsun da %2.9 oranında artmıştır. 2016 yılında Samsun ili, halk kütüphanesi sayısına göre 31 inci sırada, kitap sayısına göre 20 nci sırada, yararlanma sayısına göre 11 inci sırada, bin kişi başına yararlanma sayısına göre 37 nci sırada yer almıştır. Yıllar TÜRKİYE SAMSUN SAMSUN PAY % Kütüphane sayısı Kitap sayısı Yararlanma sayısı Kütüphane sayısı Kitap sayısı Yarar lanma sayısı Kütüphane sayısı Kitap sayısı Yararlanma sayısı Bin kişi Başına Yararlanma sayısı Ödünç Verilen Materyal sayısı Bin kişi başına yararlanma sayısı Ödünç verilen materyal sayısı Ödünç verilen materyal sayısı 2002 1,275 12,433,310 20,179,482 4,469,847 21 190,058 419,776 100,270 1.65% 1.53% 2.08% 2.24% 2003 1,350 12,684,084 17,827,177 4,335,827 21 194,835 380,760 86,070 1.56% 1.54% 2.14% 1.99% 2004 1,367 12,984,801 20,516,562 4,261,805 21 194,062 567,208 115,136 1.54% 1.49% 2.76% 2.70% 2005 1,144 12,948,460 20,706,526 4,385,926 14 194,706 710,909 156,391 1.22% 1.50% 3.43% 3.57% 2006 1,178 12,958,376 21,138,821 4,493,029 17 197,103 623,246 118,125 1.44% 1.52% 2.95% 2.63% 2007 1,162 13,198,814 20,228,517 287 4,401,617 17 197,947 519,215 422 105,350 1.46% 1.50% 2.57% 2.39% 2008 1,156 13,662,483 19,034,750 266 4,578,792 16 188,858 412,300 334 80,543 1.38% 1.38% 2.17% 1.76% 2009 1,149 14,093,896 19,929,836 275 5,390,401 16 193,933 387,192 310 82,622 1.39% 1.38% 1.94% 1.53% 2010 1,136 14,528,550 19,280,441 262 5,877,432 15 205,192 409,765 327 107,764 1.32% 1.41% 2.13% 1.83% 2011 1,118 15,621,478 18,826,715 252 6,215,605 15 212,122 417,574 334 115,784 1.34% 1.36% 2.22% 1.86% 2012 1,112 15,785,280 19,545,940 258 6,790,817 15 223,675 408,800 327 131,022 1.35% 1.42% 2.09% 1.93% 2013 1,118 16,099,993 20,232,069 264 7,465,763 15 224,948 492,679 390 191,305 1.34% 1.40% 2.44% 2.56% 2014 1,121 17,111,825 20,787,765 268 7,600,807 15 234,993 419,075 330 170,906 1.34% 1.37% 2.02% 2.25% 2015 1,130 18,097,101 23,529,016 299 8,840,454 15 260,871 511,144 399 182,443 1.33% 1.44% 2.17% 2.06% 2016 1,137 18,828,188 23,266,599 292 9,012,110 15 275,171 525,881 406 185,506 1.32% 1.46% 2.26% 2.06% 2016/2015 (%) 0.6% 4.0% -1.1% -2.3% 1.9% 0.0% 5.5% 2.9% 1.8% 1.7% 2016/2002 (%) -10.8% 51.4% 15.3% 1.7% 101.6% -28.6% 44.8% 25.3% -3.8% 85.0% Kaynak: Tüik İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 326

TURİZM İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 327

KONAKLAMA TESİSLERİ 2004 yılında 6 adet turizm yatırımı belgeli konaklama tesisinde 815 adet yatak kapasitesine sahip olan Samsun 2016 yılında 5 adet turizm yatırımı belgeli konaklama tesisinde 842 adet yatak kapasitesine sahiptir. 2004 yılında 6 adet turizm işletmesi belgeli konaklama tesisinde 711 adet yatak kapasitesine sahip olan Samsun 2016 yılında 26 adet turizm işletmesi belgeli konaklama tesisinde 3 Bin 407 adet yatak kapasitesine sahiptir. 2004-2016 döneminde turizm yatırımı belgeli konaklama tesisi yatak sayısı Türkiye de %20.6 oranında artarken Samsun da %3.3 oranında artmış, turizm işletmesi belgeli konaklama tesisi yatak sayısı Türkiye de %98.1 oranında artarken Samsun da %379.2 oranında artmıştır. Yıllar Bölge TURİZM YATIRIMI BELGELİ TURİZM İŞLETMESİ BELGELİ Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı 2004 1,151 118,883 259,424 2,357 217,664 454,290 2005 1,039 128,005 278,255 2,412 231,123 483,330 2006 869 123,326 274,687 2,475 241,702 508,632 2007 776 112,541 254,191 2,514 251,987 532,262 2008 772 113,487 258,287 2,566 268,633 567,470 2009 754 103,119 231,456 2,625 289,383 608,765 2010 Türkiye 877 114,771 252,984 2,647 299,621 629,465 2011 922 122,364 267,900 2,783 319,319 668,829 2012 960 126,592 273,877 2,870 336,447 706,019 2013 1,056 139,928 301,862 2,982 357,440 749,299 2014 1,117 145,648 309,556 3,131 384,454 807,316 2015 1,125 146,162 314,194 3,309 404,462 850,089 2016 1,135 144,616 312,912 3,641 426,981 899,881 2016/2015 Değişim (%) 0.9% -1.1% -0.4% 10.0% 5.6% 5.9% 2016/2004 Değişim (%) -1.4% 21.6% 20.6% 54.5% 96.2% 98.1% 2004 6 401 815 6 358 711 2005 4 287 587 7 422 839 2006 3 262 533 9 481 958 2007 1 49 98 10 534 1,066 2008 1 49 98 7 386 758 2009 7 415 861 10 536 1,068 2010 Samsun 13 720 1,429 11 572 1,133 2011 11 765 1,510 14 717 1,420 2012 11 978 2,020 15 829 1,644 2013 8 1,000 2,094 19 1,031 2,054 2014 7 739 1,528 21 1,326 2,642 2015 7 595 1,198 25 1,700 3,427 2016 5 417 842 26 1,694 3,407 2015/2014 Değişim (%) -28.6% -29.9% -29.7% 4.0% -0.4% -0.6% 2015/2004 Değişim (%) -16.7% 4.0% 3.3% 333.3% 373.2% 379.2% 2004 Samsun 0.52% 0.34% 0.31% 0.25% 0.16% 0.16% 2016 Pay % 0.44% 0.29% 0.27% 0.71% 0.40% 0.38% Kaynak: www.turizm.gov.tr İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 328

İLLER İTİBARİYLE KONAKLAMA TESİSLERİ (2016) Türkiye de 2016 yılında toplam Bin 135 adet Turizm Yatırımı Belgeli konaklama tesisinde toplam 312 Bin 912 adet yatak, toplam 3 Bin 641 adet Turizm İşletmesi Belgeli konaklama tesisinde toplam 899 Bin 881 adet yatak bulunmaktadır. Samsun ili toplam 5 adet Turizm Yatırımı Belgeli konaklama tesisinde 842 adet yatak sayısına, toplam 26 adet Turizm işletmesi belgeli konaklama tesisinde 3 Bin 407 adet yatak sayısına sahiptir. En fazla yatak sayısı Antalya ilinde bulunmaktadır. 2016 yılında Samsun ilinin turizm yatırımı belgeli konaklama tesisi yatak sayısı payı %0.27 oranında, turizm işletmesi belgeli konaklama tesisi yatak sayısı payı ise %0.38 oranındadır. Sn İller Turizm Yatırımı Belgeli Turizm İşletmesi Belgeli Sn İller Turizm Yatırımı Belgeli Turizm İşletmesi Belgeli Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Tesis Sayısı Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Türkiye 1,135 144,616 312,912 3,641 426,981 899,881 1 Antalya 154 40,020 89,123 755 193,506 418,395 41 Ağrı 5 263 532 20 755 1,432 2 Muğla 109 13,547 30,757 397 51,146 109,238 42 Aksaray 4 250 502 15 714 1,416 3 İstanbul 200 21,832 45,399 531 51,483 103,835 43 Yozgat 1 413 856 10 622 1,332 4 İzmir 83 6,278 14,800 182 17,291 35,473 44 Düzce 5 281 574 13 636 1,308 5 Ankara 26 2,375 4,870 175 13,318 26,733 45 Kütahya 4 282 531 12 622 1,249 6 Aydın 25 5,891 12,883 84 12,728 26,234 46 Artvin 3 80 162 12 604 1,199 7 Bursa 29 3,200 6,645 66 5,095 10,394 47 Amasya 3 73 144 18 589 1,178 8 Gaziantep 22 2,184 4,409 44 3,232 9,613 48 Yalova 6 1,220 3,236 9 540 1,168 9 Balıkesir 25 1,935 4,029 83 4,620 9,379 49 Rize 6 408 823 13 554 1,114 10 Nevşehir 17 1,934 3,923 89 4,012 8,607 50 Batman 1 200 428 8 551 1,095 11 Mersin 42 5,885 12,456 54 4,043 8,388 51 Adıyaman 9 591 1,188 9 519 1,030 12 Adana 11 904 1,852 48 3,598 7,253 52 Uşak 3 584 1,368 11 515 1,021 13 Kocaeli 14 1,455 2,886 49 3,574 7,220 53 Kastamonu 3 89 153 18 502 997 14 Denizli 19 1,451 2,959 33 3,366 6,735 54 Çorum 9 515 994 15 Afyonkarahisar 14 6,215 14,182 19 3,147 6,511 55 Erzincan 3 87 141 11 513 990 16 Çanakkale 25 1,158 2,376 68 3,059 6,238 56 Kırşehir 5 446 925 17 Trabzon 22 1,552 3,179 53 3,011 6,184 57 Karabük 6 306 634 26 498 917 18 Konya 11 2,464 5,298 36 2,818 5,642 58 Bitlis 3 179 333 9 431 871 19 Hatay 14 2,004 4,224 46 2,251 4,562 59 Kırklareli 6 611 1,248 6 432 859 20 Eskişehir 9 605 1,247 32 2,138 4,233 60 Sivas 7 740 1,467 9 402 807 21 Bolu 8 1,089 2,402 22 1,651 3,475 61 Tokat 4 281 568 13 414 803 22 Samsun 5 417 842 26 1,694 3,407 62 Karaman 1 120 205 7 370 752 Samsun Pay % 0.44% 0.29% 0.27% 0.71% 0.40% 0.38% 63 Bartın 2 106 244 8 350 696 23 Kayseri 7 678 1,426 22 1,640 3,290 64 Şırnak 1 139 316 2 336 674 24 Kahramanmaraş 8 599 1,202 46 1,625 3,183 65 Sinop 3 262 532 10 314 624 25 Diyarbakır 13 1,390 2,649 25 1,604 3,158 66 Bilecik 1 11 22 6 320 607 26 Tekirdağ 5 401 904 22 1,480 2,915 67 Muş 9 297 558 8 259 544 27 Ordu 16 872 1,757 31 1,285 2,607 68 Ardahan 10 298 520 28 Erzurum 4 854 1,788 19 1,289 2,592 69 Bingöl 5 248 508 29 Manisa 6 448 900 23 1,267 2,550 70 Çankırı 2 61 122 7 264 507 30 Malatya 1 60 120 15 1,171 2,331 71 Burdur 3 112 258 10 281 495 31 Şanlıurfa 5 332 685 16 1,156 2,320 72 Osmaniye 3 231 466 3 213 413 32 Edirne 4 142 286 25 1,142 2,224 73 Niğde 4 502 1,193 3 187 387 33 Kars 6 297 620 25 969 1,964 74 Siirt 2 187 374 34 Mardin 16 1,107 2,258 23 963 1,924 75 Gümüşhane 2 130 276 5 159 306 35 Van 9 721 1,324 16 925 1,924 76 Hakkari 2 100 190 4 154 299 36 Elazığ 3 191 390 16 892 1,811 77 Iğdır 1 55 110 3 149 270 37 Sakarya 15 2,107 4,424 14 778 1,571 78 Tunceli 7 137 329 4 131 262 38 Isparta 2 185 370 16 762 1,542 79 Bayburt 1 56 121 1 54 101 39 Giresun 4 318 678 27 779 1,519 80 Kilis 1 46 86 40 Zonguldak 3 262 560 12 747 1,513 81 Kırıkkale 1 32 64 Kaynak: www.turizm.gov.tr, Sıralama Turizm İşletmesi Belgeli Yatak sayısına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 329

TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA TESİSLERİNDE GELİŞ VE GECELEME Turizm İşletme Belgeli konaklama tesislerde 2002 yılında 83 Bin 452 adet toplam geceleme sayısı ile %0.14 paya sahip olan Samsun, 2016 yılında 410 Bin 390 adet toplam geceleme sayısı ile %0.36 paya sahiptir. 2002-2016 döneminde turizm işletmesi belgeli konaklama tesislerinde toplam geceleme sayısı Türkiye de %92.3 oranında artarken Samsun da %391.8 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam geceleme sayısı Türkiye de %15.9 oranında azalırken Samsun da %28.3 oranında artmıştır. Yıl Bölge Adı Tesise Geliş Sayısı Geceleme Sayısı Toplam Yabancı Vatandaş Toplam Yabancı Vatandaş 2002 17,788,300 9,871,594 7,916,706 58,514,943 43,312,498 15,202,445 2003 17,421,324 8,991,456 8,429,868 57,099,904 40,866,002 16,233,902 2004 20,706,676 10,981,763 9,724,913 68,084,502 49,727,905 18,356,597 2005 23,411,002 12,952,616 10,458,386 74,927,084 56,108,453 18,818,631 2006 23,466,672 11,896,571 11,570,101 68,143,098 46,640,460 21,502,638 2007 26,832,851 14,794,270 12,038,581 78,788,057 56,539,898 22,248,159 2008 24,934,002 13,647,606 11,286,396 77,750,742 56,918,298 20,832,444 2009 Türkiye 26,526,820 14,388,998 12,137,822 82,916,475 59,986,967 22,929,508 2010 29,753,966 17,415,364 12,338,602 98,158,007 74,325,670 23,832,337 2011 33,614,187 19,264,058 14,350,129 106,505,481 78,888,865 27,616,616 2012 36,183,239 20,481,308 15,701,931 121,154,177 90,822,045 30,332,132 2013 38,282,433 21,181,668 17,100,765 122,685,184 89,594,261 33,090,923 2014 40,901,438 23,609,016 17,292,422 130,029,917 97,581,075 32,448,842 2015 43,359,970 23,138,428 20,221,542 133,881,306 96,400,316 37,480,990 2016 36,945,642 14,269,381 22,676,261 112,545,487 65,793,316 46,752,171 2016/2015 Değişim (%) -14.8% -38.3% 12.1% -15.9% -31.7% 24.7% 2016/2002 Değişim (%) 107.7% 44.5% 186.4% 92.3% 51.9% 207.5% 2002 50,699 3,753 46,946 83,452 11,053 72,399 2003 60,652 1,266 59,386 103,139 3,070 100,069 2004 56,891 1,657 55,234 81,495 3,114 78,381 2005 56,240 4,503 51,737 75,908 7,536 68,372 2006 72,980 5,804 67,176 103,308 10,057 93,251 2007 72,199 6,323 65,876 98,610 11,019 87,591 2008 73,741 3,057 70,684 96,912 7,194 89,718 2009 Samsun 67,372 4,912 62,460 96,524 10,294 86,230 2010 87,862 5,919 81,943 150,861 15,712 135,149 2011 136,148 7,239 128,909 212,236 18,589 193,647 2012 148,922 5,995 142,927 219,607 14,268 205,339 2013 152,430 6,176 146,254 223,432 16,321 207,111 2014 224,019 17,398 206,621 296,227 26,961 269,266 2015 227,541 16,335 211,206 319,978 26,850 293,128 2016 279,142 14,018 265,124 410,390 36,390 374,000 2016/2015 Değişim (%) 22.7% -14.2% 25.5% 28.3% 35.5% 27.6% 2016/2002 Değişim (%) 450.6% 273.5% 464.7% 391.8% 229.2% 416.6% 2002 Samsun 0.29% 0.04% 0.59% 0.14% 0.03% 0.48% 2016 Pay % 0.76% 0.10% 1.17% 0.36% 0.06% 0.80% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 330

İLLERDE TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA TESİSLERİNDE GELİŞ VE GECELEME (2016) SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI Türkiye de toplam 112 Milyon 545 Bin 487 kişinin gecelediği 2016 yılında, Samsun ilinde, turizm işletme belgeli konaklama tesislerinde, 36 Bin 390 kişisi yabancı olmak üzere toplam 410 Bin 390 kişi gecelemiştir. Samsun ilinin turizm işletme belgeli konaklama tesislerinde toplam geceleme sayısı payı %0.36 oranında, yabancı geceleme sayısı %0.06 oranında, vatandaş geceleme sayısı payı %0.80 oranındadır. Samsun ili turizm işletme belgeli konaklama tesislerinde toplam geceleme sayısına göre 23 üncü sıradadır. Sn İller Tesise geliş sayısı Geceleme sayısı Sn İller Tesise geliş sayısı Geceleme sayısı Toplam Yabancı Vatandaş Toplam Yabancı Vatandaş Toplam Yab. Vatan. Toplam Yab. Vatan. Türkiye 36,945,642 14,269,381 22,676,261 112,545,487 65,793,316 46,752,171 1 Antalya 11,328,410 6,440,920 4,887,490 56,600,604 41,621,666 14,978,938 41 Düzce 87,154 7,568 79,586 153,881 15,548 138,333 2 Istanbul 7,015,399 4,493,602 2,521,797 15,356,017 11,253,206 4,102,811 42 Sivas 121,092 1,135 119,957 153,194 2,327 150,867 3 Mugla 2,488,887 910,496 1,578,391 11,518,236 6,666,101 4,852,135 43 Elazig 98,289 2,102 96,187 139,295 5,812 133,483 4 Izmir 1,899,276 404,647 1,494,629 4,256,175 1,572,257 2,683,918 44 Kütahya 82,414 3,374 79,040 131,123 6,581 124,542 5 Aydin 1,223,751 405,742 818,009 3,094,939 1,379,570 1,715,369 45 Artvin 73,971 7,476 66,495 125,647 15,356 110,291 6 Ankara 1,614,943 283,562 1,331,381 2,863,505 664,572 2,198,933 46 Giresun 82,979 1,855 81,124 117,876 2,794 115,082 7 Bursa 738,771 160,934 577,837 1,310,398 368,736 941,662 47 Amasya 83,561 3,449 80,112 117,669 6,419 111,250 8 Afyonkarahisar 468,741 11,616 457,125 1,102,923 29,628 1,073,295 48 Yozgat 71,342 337 71,005 113,220 1,374 111,846 9 Adana 576,863 40,945 535,918 903,047 106,452 796,595 49 Agri 29,062 5,214 23,848 111,601 8,694 102,907 10 Balikesir 413,082 51,391 361,691 797,481 99,110 698,371 50 Batman 79,620 1,285 78,335 108,142 2,437 105,705 11 Mersin 454,509 41,608 412,901 781,842 93,259 688,583 51 Kirsehir 79,246 1,059 78,187 107,639 8,547 99,092 12 Nevsehir 389,229 91,007 298,222 744,139 176,790 567,349 52 Kirklareli 60,650 2,725 57,925 104,817 7,746 97,071 13 Konya 466,092 54,349 411,743 714,362 102,115 612,247 53 Kastamonu 61,096 819 60,277 98,367 1,845 96,522 14 Denizli 477,398 164,236 313,162 699,288 200,397 498,891 54 Tokat 70,902 293 70,609 95,828 681 95,147 15 Kocaeli 370,043 71,570 298,473 666,508 174,486 492,022 55 Çorum 56,725 1,094 55,631 92,603 1,868 90,735 16 Çanakkale 415,805 71,793 344,012 639,932 90,100 549,832 56 Kars 55,457 2,783 52,674 82,508 4,491 78,017 17 Gaziantep 380,861 68,188 312,673 588,142 117,007 471,135 57 Rize 54,077 3,252 50,825 82,180 6,637 75,543 18 Trabzon 285,003 80,569 204,434 517,906 210,548 307,358 58 Sirnak 57,192 2,367 54,825 78,073 3,286 74,787 19 Eskisehir 322,553 18,393 304,160 517,682 46,871 470,811 59 Bilecik 43,026 2,252 40,774 77,901 7,878 70,023 20 Bolu 262,195 29,409 232,786 489,457 46,499 442,958 60 Erzincan 64,591 2,059 62,532 77,260 3,134 74,126 21 Hatay 285,653 29,149 256,504 479,161 62,168 416,993 61 Karaman 45,993 2,260 43,733 74,494 5,734 68,760 22 Kayseri 233,848 22,552 211,296 415,863 51,002 364,861 62 Adiyaman 53,827 1,307 52,520 70,879 1,886 68,993 23 Samsun 279,142 14,018 265,124 410,390 36,390 374,000 63 Usak 46,338 2,008 44,330 70,243 5,223 65,020 Samsun Pay % 0.76% 0.10% 1.17% 0.36% 0.06% 0.80% 64 Sinop 47,993 1,418 46,575 67,943 3,352 64,591 24 Sakarya 208,016 33,229 174,787 371,903 66,442 305,461 65 Mus 19,674 929 18,745 67,232 946 66,286 25 Manisa 206,963 15,149 191,814 346,077 40,056 306,021 66 Burdur 47,787 3,381 44,406 61,480 5,012 56,468 26 Erzurum 174,089 11,565 162,524 338,809 26,091 312,718 67 Çankiri 40,123 773 39,350 57,847 2,875 54,972 27 Tekirdag 162,846 17,580 145,266 296,914 47,420 249,494 68 Osmaniye 30,100 1,728 28,372 55,761 9,652 46,109 28 Sanliurfa 163,924 9,871 154,053 260,819 22,200 238,619 69 Bingöl 36,749 541 36,208 44,197 842 43,355 29 Diyarbakir 163,403 4,794 158,609 257,773 10,814 246,959 70 Bartin 27,134 512 26,622 41,795 723 41,072 30 Kahramanmaras 147,798 3,064 144,734 247,709 9,697 238,012 71 Igdir 29,587 5,409 24,178 36,179 6,647 29,532 31 Ordu 188,481 4,738 183,743 238,338 6,769 231,569 72 Gümüshane 21,523 682 20,841 33,886 993 32,893 32 Malatya 156,420 3,626 152,794 221,767 11,285 210,482 73 Nigde 25,385 623 24,762 32,351 781 31,570 33 Isparta 136,222 5,037 131,185 209,354 8,492 200,862 74 Ardahan 26,173 1,085 25,088 32,034 1,631 30,403 34 Yalova 106,452 20,090 86,362 207,844 53,958 153,886 75 Bitlis 22,844 179 22,665 30,502 340 30,162 35 Van 165,048 32,662 132,386 196,348 50,366 145,982 76 Hakkari 14,500 679 13,821 29,314 1,022 28,292 36 Edirne 137,381 19,737 117,644 184,637 28,670 155,967 77 Tunceli 16,423 303 16,120 23,061 600 22,461 37 Karabük 134,594 35,812 98,782 164,511 48,576 115,935 78 Siirt 16,033 157 15,876 22,064 198 21,866 38 Aksaray 105,506 5,166 100,340 159,882 12,130 147,752 79 Kirikkale 6,374 253 6,121 14,863 1,957 12,906 39 Zonguldak 101,896 4,691 97,205 159,615 7,299 152,316 80 Bayburt 10,457 215 10,242 13,118 772 12,346 40 Mardin 93,087 4,042 89,045 158,181 8,319 149,862 81 Kilis 5,599 892 4,707 8,942 1,161 7,781 Kaynak: TÜİK, Sıralama toplam geceleme sayısına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 331

BELEDİYE BELGELİ KONAKLAMA TESİSLERİNDE GELİŞ VE GECELEME Belediye belgeli konaklama tesislerinde 2002 yılında 270 Bin 59 adet toplam geceleme sayısı ile %1.18 paya sahip olan Samsun 2016 yılında 343 Bin 964 adet toplam geceleme sayısı ile %0.82 paya sahiptir. 2002-2016 döneminde belediye belgeli konaklama tesislerinde toplam geceleme sayısı Türkiye de %82.1 oranında artarken Samsun da %27.4 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam geceleme sayısı Türkiye de %4.2 oranında azalırken, Samsun da %18.2 oranında artmıştır. Yıl Bölge Adı Tesise Geliş Sayısı Geceleme Sayısı Toplam Yabancı Vatandaş Toplam Yabancı Vatandaş 2002 11,706,269 3,249,837 8,456,432 22,929,843 9,901,035 13,028,808 2003 9,966,563 2,356,304 7,610,259 22,833,315 10,252,308 12,581,007 2004 10,769,439 3,095,238 7,674,201 25,217,400 12,343,869 12,873,531 2005 11,158,166 3,257,825 7,900,265 28,080,619 15,032,937 13,047,158 2006 10,289,532 2,260,485 8,029,047 22,909,679 10,254,891 12,654,788 2007 16,942,511 4,802,653 12,139,858 37,179,253 17,651,942 19,527,311 2008 15,584,016 4,115,212 11,468,804 36,167,014 16,672,587 19,494,427 2009 Türkiye 18,538,341 4,915,424 13,622,917 41,472,742 19,683,973 21,788,769 2010 23,499,891 7,834,701 15,665,190 51,028,935 25,814,082 25,214,853 2011 22,411,589 6,846,474 15,565,115 49,729,234 22,662,247 27,066,987 2012 22,638,281 6,388,684 16,249,597 51,164,535 22,508,367 28,656,168 2013 21,219,062 5,630,534 15,588,528 47,027,016 20,354,369 26,672,647 2014 25,152,128 6,736,387 18,415,741 51,563,573 21,358,066 30,205,507 2015 24,568,586 4,475,993 20,092,593 43,613,386 12,855,383 30,758,003 2016 22,438,225 3,778,493 18,659,732 41,766,450 11,667,057 30,099,393 2016/2015 Değişim (%) -8.7% -15.6% -7.1% -4.2% -9.2% -2.1% 2016/2002 Değişim (%) 91.7% 16.3% 120.7% 82.1% 17.8% 131.0% 2002 237,096 12,225 224,871 270,059 15,742 254,317 2003 193,084 2,799 190,285 243,231 4,438 238,793 2004 181,171 1,795 179,376 291,120 3,038 288,082 2005 173,437 2,873 170,564 249,577 4,200 245,377 2006 303,548 1,369 302,179 304,608 1,730 302,878 2007 133,412 2,971 130,441 250,715 7,594 243,121 2008 69,511 6,022 63,489 122,202 10,586 111,616 2009 Samsun 135,382 14,636 120,746 239,669 21,147 218,522 2010 120,798 4,108 116,690 160,245 5,932 154,313 2011 95,184 2,086 93,098 172,468 3,833 168,635 2012 147,196 1,124 146,072 230,283 1,848 228,435 2013 346,353 1,552 344,801 496,879 3,014 493,865 2014 216,288 36 216,252 256,102 36 256,066 2015 214,759 7,722 207,037 291,083 11,938 279,145 2016 233,737 14,866 218,871 343,964 18,441 325,523 2016/2015 Değişim (%) 8.8% 92.5% 5.7% 18.2% 54.5% 16.6% 2016/2002 Değişim (%) -1.4% 21.6% -2.7% 27.4% 17.1% 28.0% 2002 Samsun 2.03% 0.38% 2.66% 1.18% 0.16% 1.95% 2016 Pay % 1.04% 0.39% 1.17% 0.82% 0.16% 1.08% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 332

İLLERDE BELEDİYE BELGELİ KONAKLAMA TESİSLERİNDE GELİŞ VE GECELEME Türkiye de toplam 41 Milyon 766 Bin 450 kişinin gecelediği 2016 yılında, Samsun ilinde, belediye belgeli konaklama tesislerinde, 18 Bin 441 kişisi yabancı olmak üzere toplam 343 Bin 964 kişi gecelemiştir. Samsun ilinin belediye belgeli konaklama tesislerinde toplam geceleme sayısı payı %0.82 oranında, yabancı geceleme sayısı %0.16 oranında, vatandaş geceleme sayısı payı %1.08 oranındadır. Samsun ili belediye belgeli konaklama tesislerinde toplam geceleme sayısına göre 23 üncü sıradadır. Sn İller Tesise geliş sayısı Geceleme sayısı Sn İller Tesise geliş sayısı Geceleme sayısı Toplam Yabancı Vatandaş Toplam Yabancı Vatandaş Toplam Yab. Vatan. Toplam Yab. Vatan. Türkiye 22,438,225 3,778,493 18,659,732 41,766,450 11,667,057 30,099,393 1 Antalya 2,432,652 573,594 1,859,058 5,940,556 2,381,501 3,559,055 41 Diyarbakir 125,032 15,339 109,693 179,630 21,555 158,075 2 Mugla 2,147,639 809,681 1,337,958 5,573,482 3,319,466 2,254,016 42 Yozgat 128,772 1,160 127,612 174,331 1,594 172,737 3 Istanbul 2,218,343 1,068,793 1,149,550 5,220,593 3,155,982 2,064,611 43 Agri 116,204 2,994 113,210 158,841 6,356 152,485 4 Izmir 2,260,938 137,540 2,123,398 3,094,733 287,312 2,807,421 44 Edirne 139,850 10,821 129,029 154,673 12,147 142,526 5 Balikesir 1,129,127 12,993 1,116,134 2,173,492 46,178 2,127,314 45 Malatya 100,860 2,112 98,748 147,129 3,328 143,801 6 Aydin 853,283 212,654 640,629 1,858,242 791,375 1,066,867 46 Kayseri 80,982 2,362 78,620 135,130 3,397 131,733 7 Bursa 613,228 53,076 560,152 1,094,143 106,590 987,553 47 Amasya 97,129 4,271 92,858 133,893 7,093 126,800 8 Mersin 709,393 56,543 652,850 1,005,272 91,692 913,580 48 Tokat 108,441 197 108,244 129,813 966 128,847 9 Afyonkarahisar 580,620 4,809 575,811 984,144 7,611 976,533 49 Usak 86,870 3,672 83,198 125,082 8,390 116,692 10 Nevsehir 565,837 176,067 389,770 967,437 324,979 642,458 50 Erzincan 104,867 1,254 103,613 124,734 1,344 123,390 11 Denizli 504,424 88,683 415,741 824,407 111,350 713,057 51 Elazig 110,015 183 109,832 122,061 366 121,695 12 Çanakkale 396,146 15,991 380,155 822,796 43,350 779,446 52 Kars 82,326 3,946 78,380 120,529 10,237 110,292 13 Kütahya 317,276 2,544 314,732 611,231 8,854 602,377 53 Zonguldak 94,135 1,577 92,558 117,767 2,975 114,792 14 Sivas 429,555 13,413 416,142 588,791 23,367 565,424 54 Gaziantep 40,871 8,454 32,417 114,842 21,590 93,252 15 Ankara 352,375 42,997 309,378 556,662 67,105 489,557 55 Mardin 74,275 4,261 70,014 97,180 8,305 88,875 16 Tekirdag 208,810 4,824 203,986 536,763 8,508 528,255 56 Aksaray 54,775 930 53,845 64,012 1,006 63,006 17 Trabzon 294,295 146,005 148,290 521,445 300,952 220,493 57 Eskisehir 34,851 177 34,674 60,213 567 59,646 18 Sakarya 250,956 20,445 230,511 459,182 44,993 414,189 58 Giresun 25,526 44 25,482 55,179 91 55,088 19 Manisa 247,628 2,491 245,137 447,627 5,529 442,098 59 Rize 46,161 22,293 23,868 53,610 29,254 24,356 20 Bolu 258,122 4,265 253,857 367,438 10,204 357,234 60 Ardahan 39,594 1,987 37,607 42,661 2,618 40,043 21 Konya 263,132 6,726 256,406 364,187 11,075 353,112 61 Kirikkale 27,212 90 27,122 40,741 329 40,412 22 Çorum 152,550 3,526 149,024 345,784 6,169 339,615 62 Kilis 27,432 10,758 16,674 40,473 15,944 24,529 23 Samsun 233,737 14,866 218,871 343,964 18,441 325,523 63 Bilecik 20,435 1,013 19,422 38,988 2,055 36,933 Samsun Pay % 1.04% 0.39% 1.17% 0.82% 0.16% 1.08% 64 Adiyaman 33,036 342 32,694 38,710 342 38,368 24 Kirklareli 293,041 15,287 277,754 333,165 20,709 312,456 65 Çankiri 26,071 533 25,538 38,583 1,311 37,272 25 Yalova 227,092 39,779 187,313 315,564 59,613 255,951 66 Van 26,043 329 25,714 38,038 602 37,436 26 Kahramanmaras 174,117 181 173,936 311,988 471 311,517 67 Sirnak 29,346 2,217 27,129 37,647 6,734 30,913 27 Karabük 255,795 17,189 238,606 305,415 22,743 282,672 68 Nigde 23,360 343 23,017 37,286 941 36,345 28 Hatay 142,628 21,579 121,049 262,117 60,078 202,039 69 Gümüshane 19,669 296 19,373 34,479 302 34,177 29 Erzurum 225,957 12,993 212,964 259,448 14,699 244,749 70 Bayburt 28,275 41 28,234 31,840 60 31,780 30 Ordu 190,396 6,834 183,562 245,200 9,403 235,797 71 Mus 21,728 2 21,726 29,082 2 29,080 31 Düzce 134,951 3,493 131,458 242,207 8,401 233,806 72 Osmaniye 20,906 153 20,753 27,132 391 26,741 32 Burdur 135,826 5,950 129,876 240,827 10,377 230,450 73 Bitlis 22,366 241 22,125 26,128 427 25,701 33 Artvin 174,477 28,250 146,227 218,639 36,152 182,487 74 Karaman 20,081 192 19,889 25,833 381 25,452 34 Kastamonu 142,655 1,090 141,565 208,023 3,250 204,773 75 Igdir 19,521 4,057 15,464 22,528 4,824 17,704 35 Bartin 132,127 2,428 129,699 207,267 3,791 203,476 76 Batman 13,201 2,052 11,149 20,649 4,558 16,091 36 Sinop 145,646 8,564 137,082 205,097 13,831 191,266 77 Bingöl 19,207 23 19,184 19,469 55 19,414 37 Adana 115,856 3,624 112,232 203,359 6,769 196,590 78 Tunceli 17,780 3,246 14,534 18,963 3,369 15,594 38 Kocaeli 147,489 8,049 139,440 195,063 15,091 179,972 79 Hakkari 18,072 1,226 16,846 18,176 1,268 16,908 39 Isparta 132,565 6,068 126,497 192,106 7,059 185,047 80 Kirsehir 12,318 1,244 11,074 17,672 1,693 15,979 40 Sanliurfa 98,119 7,972 90,147 188,507 12,905 175,602 81 Siirt 11,827 205 11,622 16,360 365 15,995 Kaynak: TÜİK, sıralama toplam geceleme sayısına göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 333

ULAŞIM YOLUNA GÖRE GİRİŞ VE ÇIKIŞ YAPAN VATANDAŞ VE YABANCILAR 2016 yılında Samsun a havayolu ile giriş yapan yabancı sayısı 13 Bin 522 kişi, denizyolu ile giriş yapan yabancı sayısı, Bin 3 kişi, günübirlik giriş yapan yabancı sayısı 17 Bin 327 kişi, havayolu ile giriş yapan vatandaş sayısı 27 Bin 683 kişi, denizyolu ile giriş yapan vatandaş sayısı 7 Bin 617 kişidir. 2002-2016 döneminde havayolu ile giriş yapan yabancı sayısı Türkiye de %78.12 oranında artarken Samsun da %69.60 oranında artmış, havayolu ile giriş yapan vatandaş sayısı Türkiye de %196.95 oranında artarken, Samsun da %0.70 oranında azalmıştır. Yıl Bölge GİRİŞ YAPAN ÇIKIŞ YAPAN YABANCILAR VATANDAŞLAR YABANCILAR VATANDAŞLAR Havayolu Denizyolu Günübirlik Havayolu Denizyolu Havayolu Denizyolu Günübirlik Havayolu Denizyolu 2002 9,983,741 277,680 466,195 3,068,872 352,308 9,787,743 284,382 466,195 3,107,823 335,126 2003 10,012,886 300,147 686,114 3,345,987 366,611 9,912,480 300,613 686,114 3,404,672 360,486 2004 12,574,463 467,424 713,085 3,829,054 422,631 12,516,128 467,928 713,085 3,994,785 436,638 2005 14,981,462 468,055 852,009 4,700,463 445,456 14,820,523 465,361 852,009 4,901,119 444,488 2006 14,084,734 553,797 903,397 5,598,810 396,757 13,790,403 544,750 903,397 5,726,411 399,410 2007 16,807,681 650,323 1,092,583 6,160,021 362,577 16,681,417 655,333 1,092,583 6,250,261 380,506 2008 18,838,735 694,644 1,342,670 6,529,561 368,254 18,921,565 674,517 1,342,670 6,713,398 370,170 2009 Türkiye 18,959,340 447,327 1,571,330 6,451,711 330,693 19,130,282 438,406 1,571,330 6,642,693 340,350 2010 19,555,705 429,893 1,632,395 5,987,481 372,219 19,493,183 444,553 1,632,395 6,023,755 377,318 2011 21,788,642 506,546 2,112,880 6,697,780 419,796 21,735,125 526,989 2,112,880 6,726,375 422,732 2012 22,920,640 479,827 2,013,446 7,258,837 470,361 22,889,537 529,104 2,013,446 7,342,501 481,638 2013 24,871,759 515,871 2,063,538 7,744,135 561,026 24,807,963 573,616 2,063,538 7,773,808 569,534 2014 26,794,191 632,115 1,813,308 7,972,293 551,705 26,734,896 625,170 1,813,308 8,029,014 552,747 2015 26,807,722 683,892 1,632,445 8,731,184 602,907 26,574,839 617,263 1,632,445 8,787,442 604,533 2016 17,783,437 293,590 615,477 9,112,966 576,260 17,884,331 301,920 615,477 9,174,681 580,452 2016/2015 (%) -33.66% -57.07% -62.30% 4.37% -4.42% -32.70% -51.09% -62.30% 4.41% -3.98% 2016/2002 (%) 78.12% 5.73% 32.02% 196.95% 63.57% 82.72% 6.17% 32.02% 195.21% 73.20% 2002 7,973 3,554 13,314 27,879 13,739 11,574 3,521 13,314 38,520 15,209 2003 6,519 909 5,865 23,343 16,912 11,493 1,077 5,865 43,368 18,385 2004 13,475 1,545 5,819 45,018 20,208 14,185 1,750 5,819 51,886 21,694 2005 8,172 2,212 9,241 30,006 22,347 8,136 2,428 9,241 29,586 23,625 2006 8,612 2,002 12,034 27,809 22,783 8,553 2,397 12,034 27,108 23,783 2007 9,822 2,194 11,281 32,037 20,750 10,112 2,599 11,281 28,116 21,406 2008 10,252 1,831 12,082 30,078 17,405 13,907 2,267 12,082 25,573 18,184 2009 Samsun 8,639 1,329 15,007 25,825 12,504 9,101 1,666 15,007 24,930 12,491 2010 10,950 2,022 15,080 26,758 18,235 11,499 2,323 15,080 26,021 18,853 2011 14,748 1,675 15,678 35,984 20,108 16,086 1,860 15,678 36,202 19,895 2012 15,089 1,273 16,678 32,670 16,820 15,251 1,275 16,678 32,021 16,745 2013 12,114 1,057 17,310 26,986 13,511 12,014 1,100 17,310 26,245 13,684 2014 12,601 1,663 19,057 27,665 14,898 12,182 1,823 19,057 27,022 13,969 2015 12,962 1,897 19,088 26,716 15,284 12,522 1,951 19,088 25,666 14,016 2016 13,522 1,003 17,327 27,683 7,617 13,143 1,193 17,327 27,521 7,413 2016/2015 (%) 4.32% -47.13% -9.23% 3.62% -50.16% 4.96% -38.85% -9.23% 7.23% -47.11% 2016/2002 (%) 69.60% -71.78% 30.14% -0.70% -44.56% 13.56% -66.12% 30.14% -28.55% -51.26% 2002 Samsun 0.08% 1.28% 2.86% 0.91% 3.90% 0.12% 1.24% 2.86% 1.24% 4.54% 2016 Pay % 0.08% 0.34% 2.82% 0.30% 1.32% 0.07% 0.40% 2.82% 0.30% 1.28% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 334

SPOR İSTATİSTİKLERİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 335

SPORCU SAYILARI Samsun ilinde lisanslı sporcu sayısı 2015 yılında 64 Bin 811 kişi iken 2016 yılında 71 Bin 592 kişi olarak olmuş, Türkiye de lisanslı sporcu sayısı 2015 yılında 3 Milyon 479 Bin 502 kişi iken 2016 yılında 3 Milyon 826 Bin 414 kişi olmuştur. 2012-2016 döneminde lisanslı sporcu sayısı Türkiye de %81.9 oranında artarken Samsun ilinde %85.0 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre lisanslı sporcu sayısı Türkiye de %10.0 oranında artarken Samsun ilinde %10.5 oranında artmıştır. Samsun ilinin lisanslı sporcu sayısı payı 2012 yılında %1.84 iken 2016 yılında %1.87 olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinde faal sporcu sayısı 2015 yılında 7 Bin 257 kişi iken 2016 yılında 9 Bin 573 kişi olmuş, Türkiye de faal sporcu sayısı 2015 yılında 500 Bin 171 kişi iken 2016 yılında 479 Bin 131 kişi olmuştur. 2012-2016 döneminde faal sporcu sayısı Türkiye de %46.0 oranında artarken Samsun ilinde %7.1 oranında azalmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre faal sporcu sayısı Türkiye de %4.2 oranında azalırken Samsun ilinde %31.9 oranında artmıştır. Samsun ilinin faal sporcu sayısı payı 2012 yılında %3.14 iken 2016 yılında %2.00 olarak gerçekleşmiştir. Yıl Bölge LİSANSLI FAAL ERKEK KIZ TOPLAM ERKEK KIZ TOPLAM 2012 1,495,432 608,024 2,103,456 233,282 94,958 328,240 2013 1,805,145 790,805 2,595,950 309,627 159,387 469,014 2014 TÜRKİYE 2,090,395 947,666 3,038,061 348,778 165,055 513,833 2015 2,364,072 1,115,430 3,479,502 324,611 175,560 500,171 2016 2,580,434 1,245,980 3,826,414 307,850 171,281 479,131 2016/2015 Değişimi (%) 9.2% 11.7% 10.0% -5.2% -2.4% -4.2% 2016/2012 Değişimi (%) 72.6% 104.9% 81.9% 32.0% 80.4% 46.0% 2012 27,402 11,301 38,703 7,156 3,150 10,306 2013 33,816 14,432 48,248 5,564 2,130 7,694 2014 SAMSUN 40,105 17,735 57,840 7,001 2,970 9,971 2015 44,755 20,056 64,811 5,008 2,249 7,257 2016 49,055 22,537 71,592 6,200 3,373 9,573 2016/2015 Değişimi (%) 9.6% 12.4% 10.5% 23.8% 50.0% 31.9% 2016/2012 Değişimi (%) 79.0% 99.4% 85.0% -13.4% 7.1% -7.1% 2012 1.83% 1.86% 1.84% 3.07% 3.32% 3.14% 2013 1.87% 1.82% 1.86% 1.80% 1.34% 1.64% 2014 SAMSUN PAY % 1.92% 1.87% 1.90% 2.01% 1.80% 1.94% 2015 1.89% 1.80% 1.86% 1.54% 1.28% 1.45% 2016 1.90% 1.81% 1.87% 2.01% 1.97% 2.00% Kaynak: Samsun Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü, Yılsonu rakamları İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 336

İLLER İTİBARİYLE SPORCU SAYILARI (2016) 2016 yılında Samsun ilinde 71 Bin 592 adet lisanslı sporcu, 9 Bin 573 adet faal sprocu bulunmaktadır. Aynı yıl Türkiye de toplam lisanslı sporcu sayısı 3 Milyon 826 Bin 414 kişi, faal sporcu sayısı ise 479 Bin 131 kişidir. Samsun ili 2016 yılsonu itibariyle lisanslı sporcu sayısına göre 13 üncü sırada faal sporcu sayısına göre de 11 inci sırada yer almaktadır. LİSANSLI FAAL LİSANSLI FAAL Sn İller Erkek Kız Toplam Erkek Kız Toplam Sn İller Erkek Kız Toplam Erkek Kız Toplam Türkiye 2,580,434 1,245,980 3,826,414 307,850 171,281 479,131 1 İstanbul 334,507 146,885 481,392 48,827 28,190 77,017 41 Tokat 18,441 8,111 26,552 2,480 1,273 3,753 2 Ankara 164,237 71,909 236,146 26,457 14,445 40,902 42 Amasya 17,363 9,011 26,374 1,549 846 2,395 3 Bursa 122,350 57,190 179,540 13,376 6,739 20,115 43 Elazığ 19,317 6,476 25,793 1,994 718 2,712 4 İzmir 107,323 55,280 162,603 12,654 8,415 21,069 44 Rize 16,879 8,846 25,725 2,852 1,778 4,630 5 Kocaeli 93,559 60,146 153,705 8,294 4,783 13,077 45 Kırıkkale 17,630 7,925 25,555 1,214 854 2,068 6 Antalya 76,082 41,444 117,526 8,369 4,996 13,365 46 Edirne 15,515 9,604 25,119 1,828 1,081 2,909 7 Gaziantep 63,998 38,298 102,296 4,818 2,415 7,233 47 Sinop 16,358 8,448 24,806 2,105 1,411 3,516 8 Konya 62,429 31,979 94,408 8,413 5,079 13,492 48 Nevşehir 15,554 8,683 24,237 1,395 1,039 2,434 9 Adana 64,242 29,357 93,599 7,856 4,367 12,223 49 Kütahya 15,979 7,908 23,887 1,717 1,046 2,763 10 Kayseri 59,457 29,125 88,582 8,386 4,308 12,694 50 Isparta 15,146 8,351 23,497 1,536 983 2,519 11 Mersin 54,225 26,907 81,132 5,169 3,499 8,668 51 Ağrı 16,098 6,799 22,897 1,256 847 2,103 12 Hatay 49,364 25,212 74,576 4,257 1,851 6,108 52 Burdur 14,755 7,746 22,501 1,485 1,195 2,680 13 Samsun 49,055 22,537 71,592 6,200 3,373 9,573 53 Yozgat 15,215 7,151 22,366 1,491 960 2,451 Samsun % 1.90% 1.81% 1.87% 2.01% 1.97% 2.00% 54 Bolu 14,429 7,300 21,729 1,878 1,238 3,116 14 Manisa 43,812 23,704 67,516 7,326 4,558 11,884 55 Kastamonu 13,922 7,102 21,024 989 585 1,574 15 Eskişehir 39,891 23,683 63,574 4,765 3,196 7,961 56 Giresun 14,112 6,367 20,479 1,095 702 1,797 16 Denizli 37,790 23,618 61,408 2,776 1,896 4,672 57 Düzce 13,081 6,348 19,429 1,634 850 2,484 17 Muğla 35,394 18,622 54,016 4,597 2,623 7,220 58 Şırnak 13,329 6,045 19,374 1,800 867 2,667 18 K.maraş 38,119 12,372 50,491 4,898 2,269 7,167 59 Aksaray 12,974 6,391 19,365 1,237 938 2,175 19 Diyarbakır 33,270 16,534 49,804 3,550 1,673 5,223 60 Karabük 12,129 7,117 19,246 1,061 653 1,714 20 Aydın 31,652 17,710 49,362 3,635 2,827 6,462 61 Niğde 13,048 6,183 19,231 1,256 896 2,152 21 Malatya 33,412 15,236 48,648 3,884 1,595 5,479 62 Siirt 14,437 4,658 19,095 2,247 762 3,009 22 Erzurum 35,684 12,483 48,167 3,738 1,195 4,933 63 Karaman 11,533 7,550 19,083 1,153 807 1,960 23 Balıkesir 30,351 14,516 44,867 3,922 2,329 6,251 64 Erzincan 13,070 4,996 18,066 1,669 804 2,473 24 Ordu 29,260 14,504 43,764 3,534 1,768 5,302 65 Yalova 12,328 5,700 18,028 1,750 896 2,646 25 Osmaniye 29,406 12,002 41,408 2,945 1,469 4,414 66 Artvin 11,765 6,200 17,965 1,042 514 1,556 26 Sakarya 27,640 12,833 40,473 4,116 1,932 6,048 67 Bartın 12,864 4,400 17,264 1,594 877 2,471 27 Adıyaman 29,531 9,881 39,412 3,673 1,411 5,084 68 Kırklareli 9,890 6,474 16,364 1,269 1,110 2,379 28 Trabzon 26,508 12,195 38,703 3,702 1,738 5,440 69 Uşak 10,916 5,155 16,071 1,222 766 1,988 29 Tekirdağ 24,502 12,704 37,206 2,783 1,705 4,488 70 Muş 10,903 3,813 14,716 1,226 274 1,500 30 Sivas 25,277 10,940 36,217 2,133 938 3,071 71 Iğdır 10,312 4,373 14,685 1,174 482 1,656 31 Afyonk. 23,028 12,244 35,272 1,292 752 2,044 72 Bilecik 8,659 5,309 13,968 1,103 834 1,937 32 Bitlis 22,817 11,110 33,927 915 308 1,223 73 Çankırı 8,983 4,627 13,610 1,242 906 2,148 33 Van 25,298 7,423 32,721 4,382 1,119 5,501 74 Kilis 8,366 5,197 13,563 575 403 978 34 Çorum 23,058 9,034 32,092 2,798 1,632 4,430 75 Bingöl 9,797 3,414 13,211 1,193 519 1,712 35 Mardin 21,665 9,239 30,904 1,217 652 1,869 76 Hakkari 8,732 3,625 12,357 525 316 841 36 Şanlıurfa 21,912 8,583 30,495 2,154 559 2,713 77 Gümüşhane 8,506 3,611 12,117 1,140 419 1,559 37 Batman 20,017 9,218 29,235 2,104 970 3,074 78 Kars 8,181 3,208 11,389 878 439 1,317 38 Zonguldak 18,120 10,063 28,183 2,319 1,526 3,845 79 Tunceli 6,828 3,999 10,827 554 382 936 39 Kırşehir 16,458 10,665 27,123 2,808 2,173 4,981 80 Ardahan 6,060 2,912 8,972 943 616 1,559 40 Çanakkale 16,598 10,443 27,041 1,561 982 2,543 81 Bayburt 5,732 1,019 6,751 896 140 1,036 Kaynak: Samsun Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü, Yılsonu rakamları İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 337

SPOR KULÜBÜ Türkiye de 2016 yılı itibariyle 5 adedi askeri, 485 adedi ihtisas, Bin 61 adedi müessese, 917 adedi okul, 10 Bin 973 adedi spor olmak üzere toplam 13 Bin 441 adet spor kulübünün bulunmaktadır. 2016 yılında Samsun ilinde 15 adedi ihtisas, 26 adedi müessese, 37 adedi okul, 200 adedi spor olmak üzere toplam 278 adet spor kulübü bulunmaktadır. 2002 yılında %1.89 pay ile toplam 114 adet spor kulübüne sahip olan Samsun 2016 yılında toplam 278 adet spor kulübü ile %2.07 paya sahip olmuştur. 2002-2016 döneminde toplam spor kulübü sayısı Türkiye de %122.7 oranında artarken Samsun da %143.9 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam spor kulübü sayısı Türkiye de %1.9 oranında azalırken Samsun da %21.7 oranında azalmıştır. Yıl Bölge Askeri S.K. İhtisas S.K. Müessese S.K. Okul Spor Kulübü Toplam 2002 13 461 1,238-4,323 6,035 2003 12 501 1,229-4,380 6,122 2004 12 531 1,195 107 4,519 6,364 2005 12 565 1,136 401 4,728 6,842 2006 12 597 1,160 643 5,120 7,532 2007 13 615 1,181 1,148 5,636 8,593 2008 12 622 1,221 1,502 6,053 9,410 2009 TÜRKİYE 12 617 1,207 1,593 6,549 9,978 2010 11 603 1,214 1,456 7,214 10,498 2011 11 589 1,194 1,400 7,877 11,071 2012 11 568 1,174 1,383 8,559 11,695 2013 11 562 1,179 1,354 9,305 12,411 2014 11 541 1,172 1,293 10,194 13,211 2015 6 516 1,157 1,219 10,808 13,706 2016 5 485 1,061 917 10,973 13,441 2016/2015 Değişim (%) -16.7% -6.0% -8.3% -24.8% 1.5% -1.9% 2016/2002 Değişim (%) -61.5% 5.2% -14.3% 757.0% 153.8% 122.7% 2002 17 32-65 114 2003 17 32-67 116 2004 17 29 9 65 120 2005 20 32 10 73 135 2006 20 34 10 76 140 2007 22 33 8 87 150 2008 22 33 84 98 237 2009 SAMSUN 20 30 98 110 258 2010 23 30 80 117 250 2011 23 28 68 135 254 2012 23 28 60 153 264 2013 23 28 64 187 302 2014 23 33 82 202 340 2015 20 34 82 219 355 2016 15 26 37 200 278 2016/2015 Değişim (%) -25.0% -23.5% -54.9% -8.7% -21.7% 2016/2002 Değişim (%) -11.8% -18.8% 311.1% 207.7% 143.9% 2002 SAMSUN 3.69% 2.58% - 1.50% 1.89% 2016 PAY % 3.09% 2.45% 4.03% 1.82% 2.07% Kaynak: https://sgm.gsb.gov.tr/ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 338

KONUT&YAPI İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 339

KONUT SATIŞLARI Türkiye de toplam 1 Milyon 341 Bin 453 konutun satıldığı 2016 yılında Samsun ilinde toplam 22 Bin 225 konut satılmıştır. Samsun un konut satış adedi payı 2013 yılında %1.60 iken 2016 yılında %1.66 olarak gerçekleşmiştir. 2013-2016 döneminde toplam konut satışları Samsun da %19.89 oranında artarken Türkiye de %15.92 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre toplam konut satışları Samsun da %15.56 oranında artarken Türkiye de %4.04 oranında artmıştır. 2013 yılında Samsun da konut satışlarının %38.8 i ipotekli iken 2016 yılında bu rakam %31.9 olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında Türkiye de konut satışlarının %39.8 i ipotekli iken bu rakam 2016 yılında bu rakan %33.5 olarak gerçekleşmiştir. Yıl Bölge Adı Konut Satışları (Toplam) İpotekli Satışlar Diğer Satışlar İpotekli Satışlar Payı(%) Diğer Satışlar Payı(%) 2013 1,157,190 460,112 697,078 39.8% 60.2% 2014 1,165,381 389,689 775,692 33.4% 66.6% Türkiye 2015 1,289,320 434,388 854,932 33.7% 66.3% 2016 1,341,453 449,508 891,945 33.5% 66.5% 2016/2015 Değişim 4.04% 3.48% 4.33% 2016/2013 Değişim 15.92% -2.30% 27.95% 2013 18,538 7,188 11,350 38.8% 61.2% 2014 18,141 5,686 12,455 31.3% 68.7% Samsun 2015 19,233 6,137 13,096 31.9% 68.1% 2016 22,225 7,089 15,136 31.9% 68.1% 2016/2015 Değişim 15.56% 15.51% 15.58% 2016/2013 Değişim 19.89% -1.38% 33.36% 2013 1.60% 1.56% 1.63% 2014 Samsun 1.56% 1.46% 1.61% 2015 Pay % 1.49% 1.41% 1.53% 2016 1.66% 1.58% 1.70% Kaynak: TÜİK, Tüm yerleşim yerlerini kapsamaktadır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 340

İLLER İTİBARİYLE KONUT SATIŞLARI (2016) 2016 yılında Türkiye de 449 Bin 508 adedi ipotekli olmak üzere toplam 1 Milyon 341 Bin 453 adet konu satışı gerçekleşmiştir. 2016 yılında Samsun da 7 Bin 89 adedi ipotekli satış olmak üzere toplam 22 Bin 225 konut satılmıştır. 2016 yılında en fazla konut satışı İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Bursa, Kocaeli, Mersin, Tekirdağ illerinde en az konut satışı da Hakkari, Ardahan, Şırnak, Bayburt illerinden gerçekleşmiştir. Samsun 2016 yılında toplam konut satış adedine ve ipotekli konut satış adedine göre 17 nci sırada yer almıştır. 2016 yılında ipotekli konut satışlarının oranı Samsun ilinde %31.9 iken Türkiye de bu oran %33.5 olarak gerçekleşmiştir. Sn İller Konut Satışları (Toplam) İpotekli Satışlar Diğer Satışlar İpotekli Satış payı Sn İller Konut Satışları (Toplam) İpotekli Satışlar Diğer Satışlar İpotekli Satış payı 2016 Türkiye 1,341,453 449,508 891,945 33.5% 1 İstanbul 232,428 87,350 145,078 37.6% 41 Bolu 6,272 2,065 4,207 32.9% 2 Ankara 144,570 57,073 87,497 39.5% 42 Düzce 6,230 2,138 4,092 34.3% 3 Izmir 81,316 30,358 50,958 37.3% 43 Osmaniye 6,079 2,053 4,026 33.8% 4 Antalya 60,608 18,112 42,496 29.9% 44 Kırıkkale 5,972 1,710 4,262 28.6% 5 Bursa 52,436 19,477 32,959 37.1% 45 Adıyaman 5,919 1,933 3,986 32.7% 6 Kocaeli 35,257 12,961 22,296 36.8% 46 Giresun 5,782 1,821 3,961 31.5% 7 Mersin 34,904 11,918 22,986 34.1% 47 Usak 5,492 1,641 3,851 29.9% 8 Tekirdağ 34,126 13,160 20,966 38.6% 48 Kastamonu 5,477 1,780 3,697 32.5% 9 Aydin 32,290 9,586 22,704 29.7% 49 Tokat 5,334 2,127 3,207 39.9% 10 Konya 31,822 8,699 23,123 27.3% 50 Isparta 5,329 1,373 3,956 25.8% 11 Kayseri 30,675 8,742 21,933 28.5% 51 Niğde 5,275 1,556 3,719 29.5% 12 Adana 27,723 10,099 17,624 36.4% 52 Aksaray 5,182 1,458 3,724 28.1% 13 Balikesir 27,666 8,082 19,584 29.2% 53 Amasya 5,110 1,936 3,174 37.9% 14 Gaziantep 26,730 8,276 18,454 31.0% 54 Karabük 5,041 1,632 3,409 32.4% 15 Sakarya 23,152 6,444 16,708 27.8% 55 Yozgat 4,711 1,341 3,370 28.5% 16 Eskişehir 22,951 7,794 15,157 34.0% 56 Batman 4,633 920 3,713 19.9% 17 Samsun 22,225 7,089 15,136 31.9% 57 Kırşehir 4,169 1,140 3,029 27.3% Samsun Sıra 17 17 17 58 Bilecik 4,052 1,538 2,514 38.0% 18 Manisa 21,960 8,937 13,023 40.7% 59 Sinop 3,443 1,156 2,287 33.6% 19 Hatay 20,197 5,972 14,225 29.6% 60 Rize 3,434 1,185 2,249 34.5% 20 Sanliurfa 17,849 4,027 13,822 22.6% 61 Burdur 3,388 901 2,487 26.6% 21 Mugla 17,486 5,380 12,106 30.8% 62 Karaman 3,317 1,054 2,263 31.8% 22 Diyarbakır 17,108 5,381 11,727 31.5% 63 Bartin 3,186 1,187 1,999 37.3% 23 Denizli 14,977 6,115 8,862 40.8% 64 Çankırı 2,829 987 1,842 34.9% 24 Kahramanmaraş 14,684 4,333 10,351 29.5% 65 Nevşehir 2,815 735 2,080 26.1% 25 Van 14,281 1,009 13,272 7.1% 66 Bingöl 2,733 217 2,516 7.9% 26 Trabzon 13,523 3,084 10,439 22.8% 67 Kilis 2,538 431 2,107 17.0% 27 Çanakkale 13,189 3,975 9,214 30.1% 68 Erzincan 2,406 721 1,685 30.0% 28 Malatya 12,398 3,834 8,564 30.9% 69 Kars 2,303 816 1,487 35.4% 29 Elazığ 10,134 2,196 7,938 21.7% 70 Agri 2,195 420 1,775 19.1% 30 Sivas 9,807 2,857 6,950 29.1% 71 Siirt 2,194 520 1,674 23.7% 31 Ordu 9,436 3,293 6,143 34.9% 72 Artvin 1,825 844 981 46.2% 32 Yalova 9,115 1,434 7,681 15.7% 73 Bitlis 1,346 335 1,011 24.9% 33 Çorum 8,607 2,934 5,673 34.1% 74 Igdir 1,306 486 820 37.2% 34 Kütahya 8,578 2,486 6,092 29.0% 75 Mus 1,242 239 1,003 19.2% 35 Afyonkarahisar 8,297 2,314 5,983 27.9% 76 Tunceli 1,240 325 915 26.2% 36 Kırklareli 8,005 2,770 5,235 34.6% 77 Gümüşhane 1,020 246 774 24.1% 37 Edirne 7,949 2,640 5,309 33.2% 78 Bayburt 524 140 384 26.7% 38 Erzurum 7,299 2,191 5,108 30.0% 79 Şırnak 372 35 337 9.4% 39 Mardin 6,874 1,489 5,385 21.7% 80 Ardahan 273 97 176 35.5% 40 Zonguldak 6,703 2,388 4,315 35.6% 81 Hakkari 130 10 120 7.7% Kaynak: TÜİK, Sıralama toplam konut satış rakamına göredir. Veriler tüm yerleşim yerlerini kapsamaktadır. İpotekli satış, borçlanarak satın alınan konutun kredi teminatını oluşturmak için, yine aynı konutun teminat olarak gösterilmesidir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 341

YAPI KULLANMA İZİN BELGESİ Samsun da 2014 yılında yapı kullanma izni alınan bina sayısı 2 Bin 158 iken bu rakam 2016 yılında Bin 714 adet olarak gerçekleşmiştir. Samsun da 2014 yılında yapı kullanma izni alınan daire sayısı 14 Bin 715 iken bu rakam 2016 yılında 13 Bin 697 adet olarak gerçekleşmiştir. Samsun ilinin yapı kullanma izni alınan bina sayısı payı 2014 yılında %1.75 oranında iken 2016 yılında bu oran %1.55 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un yapı kullanma izni alınan daire sayısı payı 2014 yılında %1.92 oranında iken 2016 yılında bu oran %1.83 olarak gerçekleşmiştir. 2014-2016 döneminde yapı kullanma izni alınan bina sayısı Samsun ilinde %20.6 oranında azalırken, Türkiye de %10.5 oranında azalmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre yapı kullanma izni alınan bina sayısı Samsun ilinde %3.87 oranında azalırken, Türkiye de %1.38 oranında artmıştır. Yıllar İl Adı Bina Sayısı Yüzölçümü (m²) Değer (TL) Daire Sayısı Konut Kullanım Alanı(m²) Konut Dışı Kullanım Alanı(m²) Ortak Kullanım Alanı(m²) 2014 123,409 150,823,673 118,031,454,776 766,527 91,137,073 38,011,330 21,675,270 2015 108,893 141,441,757 118,183,103,337 724,331 83,577,057 34,205,810 23,658,890 2016 Türkiye 110,401 150,263,448 136,429,134,548 750,336 86,076,822 36,008,207 28,178,419 2016/2015 Değişim 1.38% 6.24% 15.44% 3.59% 2.99% 5.27% 19.10% 2016/2014 Değişim -10.5% -0.4% 15.6% -2.1% -5.6% -5.3% 30.0% 2014 2,158 3,246,066 2,690,780,572 14,715 1,910,268 863,189 472,609 2015 1,783 2,663,980 2,309,527,731 11,708 1,552,332 653,559 458,089 2016 Samsun 1,714 2,759,720 2,597,550,964 13,697 1,693,932 539,496 526,292 2016/2015 Değişim -3.87% 3.59% 12.47% 16.99% 9.12% -17.45% 14.89% 2016/2014 Değişim -20.6% -15.0% -3.5% -6.9% -11.3% -37.5% 11.4% 2014 1.75% 2.15% 2.28% 1.92% 2.10% 2.27% 2.18% Samsun 2015 1.64% 1.88% 1.95% 1.62% 1.86% 1.91% 1.94% Pay % 2016 1.55% 1.84% 1.90% 1.83% 1.97% 1.50% 1.87% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 342

İLLER İTİBARİYLE YAPI KULLANMA İZİN BELGESİ (2016) Türkiye de toplam 110 Bin 401 adet binaya yapı kullanma izin belgesinin alındığı 2016 yılında Samsun ilinde toplam Bin 714 adet binaya yapı kullanma izin belgesi alınmıştır. Türkiye de toplam 750 Bin 336 adet daire için yapı kullanma izin belgesinin alındığı 2016 yılında Samsun ilinde toplam 13 Bin 697 adet daire için yapı kullanma izin belgesi alınmıştır. 2016 yılında Samsun, yapı kullanma izin belgesi konusunda bina sayısına göre 19 uncu, yüzölçümüne göre 12 nci, değere göre 12'nci, daire sayısına göre 14 üncü, konut kullanım alanına göre 11 inci, konut dışı kullanım alanına göre 19 uncu, ortak kullanım alanına göre 8 inci sırada yer almıştır. Sn İller Bina Sayısı Yüzölçümü (m²) Değer Milyar TL Daire Sayısı Konut Kullanım Alanı (m²) Konut Dışı Kullanım Alanı(m²) Ortak Sn İller Kullanım Alanı (m²) Türkiye 110,401 150,263,448 136.43 750,336 86,076,822 36,008,207 28,178,419 Bina Yüzölçümü Değer Sayısı (m²) Milyar TL Daire Sayısı Konut Kullanım Alanı (m²) Konut Dışı Kullanım Alanı(m²) Ortak Kullanım Alanı (m²) 1 İstanbul 15,940 28,128,875 28.15 158,709 15,265,404 5,422,266 7,441,205 41 Kastamonu 442 756,625 0.61 4,221 434,560 201,621 120,444 2 Ankara 6,215 13,443,494 12.77 59,352 8,532,566 2,626,410 2,284,518 42 Nevşehir 652 751,155 0.66 3,349 393,918 194,272 162,965 3 İzmir 9,583 8,661,144 6.96 47,035 4,793,853 1,946,801 1,920,490 43 Tokat 577 748,349 0.61 3,630 480,823 140,097 127,429 4 Konya 3,701 6,354,362 4.89 24,390 3,472,783 1,780,934 1,100,645 44 Isparta 609 735,320 0.60 4,697 430,430 147,910 156,980 5 Antalya 5,094 6,345,326 4.88 33,777 3,290,347 2,280,983 773,996 45 Düzce 595 732,242 0.59 3,712 425,706 221,199 85,337 6 Bursa 4,815 6,111,136 5.63 25,057 3,192,008 1,647,773 1,271,355 46 Adıyaman 454 695,583 0.81 3,332 482,666 126,196 86,721 7 Kocaeli 3,768 3,885,911 3.04 18,524 2,089,962 1,289,275 506,674 47 Niğde 733 659,472 0.59 3,344 388,594 139,735 131,143 8 Mersin 2,440 3,242,989 2.77 16,318 2,185,331 566,330 491,328 48 Yozgat 537 656,394 0.59 3,013 367,131 196,692 92,571 9 Gaziantep 1,247 3,208,871 3.09 17,705 1,903,087 582,491 723,293 49 Kırşehir 437 646,886 0.59 2,807 386,531 149,413 110,942 10 Tekirdağ 2,452 2,934,874 2.66 17,580 1,809,626 632,994 492,254 50 Kırıkkale 340 646,429 0.58 2,957 351,292 192,229 102,908 11 Hatay 1,949 2,845,514 2.43 12,233 1,601,750 734,242 509,522 51 Edirne 631 635,849 0.57 3,194 342,846 192,833 100,170 12 Samsun 1,714 2,759,720 2.60 13,697 1,693,932 539,496 526,292 52 Osmaniye 467 632,382 0.54 2,985 373,722 155,978 102,682 Sıra 19 12 12 14 11 19 8 53 Giresun 643 605,566 0.48 2,935 382,629 163,761 59,176 13 Manisa 2,797 2,563,050 2.69 14,089 1,622,291 595,499 345,260 54 Zonguldak 314 577,486 0.53 2,515 303,704 170,321 103,461 14 Kayseri 1,242 2,561,118 2.58 11,271 1,544,455 556,069 460,594 55 Karabük 340 568,428 0.59 3,474 301,287 175,968 91,173 15 Balıkesir 2,972 2,498,437 2.52 14,114 1,494,256 536,329 467,852 56 Karaman 561 552,607 0.44 2,594 313,677 141,560 97,370 16 Denizli 2,701 2,494,662 2.06 11,853 1,354,342 749,970 390,350 57 Burdur 548 518,563 0.42 2,688 306,918 138,336 73,309 17 Adana 1,909 2,356,839 2.14 10,518 1,210,174 679,297 467,368 58 Çankırı 291 492,516 0.40 2,565 287,770 121,554 83,192 18 Sakarya 3,034 2,330,941 2.11 14,942 1,474,168 623,005 233,768 59 Amasya 396 483,075 0.40 2,911 352,988 77,834 52,253 19 Diyarbakır 559 2,235,593 2.12 6,536 1,138,832 658,487 438,274 60 Van 187 478,060 0.51 1,239 182,921 233,453 61,686 20 Aydın 2,938 2,189,642 2.10 11,874 1,221,697 547,449 420,496 61 Bilecik 340 467,010 0.40 2,902 322,416 90,571 54,023 21 Eskişehir 2,077 2,089,569 1.97 12,709 1,368,503 368,958 352,108 62 Batman 87 435,376 0.45 2,200 280,706 41,246 113,424 22 Malatya 706 2,050,026 1.50 8,400 1,230,163 316,581 503,282 63 Sinop 410 428,736 0.38 2,675 313,250 66,289 49,197 23 Şanlıurfa 869 1,715,473 1.60 7,474 856,828 378,665 479,980 64 Ağrı 156 397,875 0.28 1,319 210,024 136,434 51,417 24 Muğla 3,740 1,681,924 1.82 9,446 1,027,568 451,702 202,654 65 Erzincan 442 395,848 0.31 1,763 237,012 80,912 77,924 25 Trabzon 770 1,595,713 1.17 6,981 1,002,000 376,787 216,926 66 Bartın 334 353,678 0.36 2,645 260,228 47,461 45,989 26 Çanakkale 1,497 1,463,256 1.47 7,844 735,990 454,839 272,427 67 Kars 179 338,688 0.27 1,282 163,486 140,306 34,896 27 Mardin 418 1,377,155 1.37 5,367 746,824 371,041 259,290 68 Rize 80 326,616 0.27 1,431 185,216 91,634 49,766 28 K.maraş 813 1,321,508 1.26 6,380 842,157 385,368 93,983 69 Siirt 92 319,050 0.32 1,648 211,944 47,805 59,301 29 Sivas 766 1,270,968 1.16 5,677 748,491 315,724 206,753 70 Bitlis 122 294,702 0.27 663 95,478 182,583 16,641 30 Afyonk. 1,605 1,248,625 1.12 6,762 682,666 381,443 184,516 71 Artvin 97 268,619 0.22 1,241 150,463 76,456 41,700 31 Kütahya 1,144 1,035,249 0.97 6,142 653,086 250,976 131,187 72 Bingöl 147 266,009 0.23 1,091 154,971 92,328 18,710 32 Aksaray 735 1,001,907 0.91 4,339 607,944 209,601 184,362 73 Kilis 83 223,178 0.25 1,525 131,481 49,484 42,213 33 Çorum 643 991,230 0.81 4,519 563,434 286,044 141,752 74 Muş 140 196,566 0.18 878 124,415 62,559 9,592 34 Yalova 902 940,108 0.87 4,472 622,680 185,507 131,921 75 Iğdır 120 184,736 0.15 798 107,014 50,521 27,201 35 Ordu 743 932,479 0.59 5,133 633,938 206,242 92,299 76 Gümüşhane 139 155,355 0.11 716 77,918 51,706 25,731 36 Kırklareli 661 917,896 0.83 4,200 422,280 410,000 85,616 77 Tunceli 122 144,142 0.12 856 108,431 15,850 19,861 37 Elazığ 555 887,550 0.75 3,881 590,424 159,278 137,848 78 Şırnak 31 129,850 0.13 147 19,110 106,747 3,993 38 Erzurum 396 869,671 0.59 3,852 484,774 208,453 176,444 79 Bayburt 70 122,371 0.10 348 46,036 65,276 11,059 39 Bolu 462 796,512 0.64 3,808 366,455 250,979 179,078 80 Hakkari 45 57,450 0.05 228 30,289 22,328 4,833 Kaynak: TÜİK, Sıralama yüzölçümüne göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 343

YAPI RUHSATI Samsun da 2014 yılında yapı ruhsatı alınan bina sayısı Bin 712 adet iken bu rakam 2016 yılında %26.05 oranında artarak 2 Bin 158 adet olarak gerçekleşmiştir. Samsun da 2014 yılında yapı ruhsatı alınan daire sayısı 10 Bin 490 iken bu rakam 2016 yılında %74.72 oranında artarak 18 Bin 328 adet olarak gerçekleşmiştir. Samsun un yapı ruhsatı alınan bina sayısı payı 2014 yılında %1.24 oranında iken 2016 yılında bu oran %1.64 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un yapı ruhsatı alınan daire sayısı payı 2014 yılında %1.03 oranında iken 2016 yılında bu oran %1.86 olarak gerçekleşmiştir. Yıllar İl adı Bina sayısı Yüzölçümü (m 2 ) Değer(TL) Daire sayısı Konut kullanım alanı(m 2 ) Konut dışı kullanım alanı(m 2 ) Ortak kullanım alanı(m 2 ) 2014 137,632 217,664,482 173,429,278,082 1,014,678 122,374,421 58,658,591 36,631,470 2015 122,243 184,050,956 155,712,678,652 870,515 100,385,933 48,806,213 34,858,810 2016 Türkiye 131,848 202,321,341 184,172,950,675 986,119 112,766,794 48,232,510 41,322,037 2016/2015 Değişim 7.86% 9.93% 18.28% 13.28% 12.33% -1.18% 18.54% 2016/2014 Değişim -4.20% -7.05% 6.19% -2.81% -7.85% -17.77% 12.80% 2014 1,712 2,460,798 2,043,200,239 10,490 1,341,557 766,585 352,656 2015 1,561 2,377,897 2,068,785,216 11,505 1,337,571 638,123 402,203 2016 Samsun 2,158 3,674,895 3,424,046,115 18,328 2,101,878 899,046 673,971 2016/2015 Değişim 38.24% 54.54% 65.51% 59.30% 57.14% 40.89% 67.57% 2016/2014 Değişim 26.05% 49.34% 67.58% 74.72% 56.67% 17.28% 91.11% 2014 1.24% 1.13% 1.18% 1.03% 1.10% 1.31% 0.96% Samsun 2015 1.28% 1.29% 1.33% 1.32% 1.33% 1.31% 1.15% Pay % 2016 1.64% 1.82% 1.86% 1.86% 1.86% 1.86% 1.63% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 344

İLLER İTİBARİYLE YAPI RUHSATI (2016) Türkiye de toplam 131 Bin 848 adet binaya yapı ruhsatı alındığı 2016 yılında Samsun ilinde toplam 2 Bin 158 adet binaya yapı ruhsatı alınmıştır. Türkiye de toplam 986 Bin 119 adet daire için yapı ruhsatı alındığı 2016 yılında Samsun ilinde toplam 18 Bin 328 adet daire için yapı ruhsatı alınmıştır. 2016 yılında Samsun yapı ruhsatı konusunda bina sayısına göre 18 inci sırada, yüzölçümüne göre 11 inci sırada, değere göre 12'nci sırada, daire sayısına göre 13 üncü sırada, konut kullanım alanına göre 11 inci sırada, konut dışı kullanım alanına göre 13 üncü sırada, ortak kullanım alanına göre de 13 üncü sırada yer almıştır. Sn İller Bina Sayısı Yüzölçümü (m²) Değer Milyar TL Daire Sayısı Konut Kullanım Alanı (m²) Konut Dışı Kullanım Alanı(m²) Ortak Sn İller Kullanım Alanı (m²) Bina Yüzölçümü Değer Sayısı (m²) Milyar TL Daire Sayısı Konut Kullanım Alanı (m²) Konut Dışı Kullanım Alanı(m²) Ortak Kullanım Alanı (m²) 131,848 202,321,341 184.17 986,119 112,766,794 48,232,510 41,322,037 1 İstanbul 18,998 38,890,625 38.73 213,526 19,985,529 6,858,974 12,046,122 41 Aksaray 882 1,142,168 1.02 5,071 693,208 241,124 207,836 2 Ankara 5,656 17,728,983 16.76 67,514 10,059,532 3,858,764 3,810,687 42 Kırklareli 830 1,123,722 1.03 6,693 628,454 350,495 144,773 3 İzmir 9,890 9,155,641 7.53 50,367 5,128,603 2,239,190 1,787,848 43 Yalova 945 1,084,265 0.99 5,618 731,397 215,166 137,702 4 Bursa 6,363 8,810,720 8.21 38,967 4,971,207 2,199,658 1,639,855 44 Çorum 770 1,071,085 0.85 5,753 682,423 263,400 125,262 5 Konya 5,273 7,974,942 6.04 25,414 3,734,663 2,669,365 1,570,914 45 Kırıkkale 459 1,069,530 0.97 5,243 683,896 237,872 147,762 6 Antalya 5,695 6,664,393 5.18 37,712 3,638,342 1,983,241 1,042,810 46 Tokat 785 1,067,946 0.86 4,655 636,817 254,928 176,201 7 Kocaeli 5,309 6,034,613 4.78 32,533 3,829,922 1,185,632 1,019,059 47 Niğde 857 1,057,036 0.93 4,501 580,916 228,720 247,400 8 Mersin 3,308 5,300,410 4.69 25,946 3,404,648 931,776 963,986 48 Bolu 691 948,528 0.76 4,788 517,263 236,829 194,436 9 Adana 2,649 4,697,642 4.21 25,238 2,640,310 863,288 1,194,044 49 Isparta 703 936,527 0.77 5,931 488,440 234,938 213,149 10 Tekirdağ 3,281 4,255,059 3.88 23,892 2,514,624 978,015 762,420 50 Zonguldak 397 910,781 0.83 4,624 513,133 231,173 166,475 11 Samsun 2,158 3,674,895 3.42 18,328 2,101,878 899,046 673,971 51 Uşak 844 908,886 0.97 4,865 508,327 248,444 152,115 Sıra No 18 11 12 13 11 13 13 52 Yozgat 638 907,497 0.80 4,069 517,318 262,436 127,743 12 Gaziantep 1,968 3,579,911 3.40 17,500 1,922,523 882,783 774,605 53 Kastamonu 534 885,215 0.70 5,613 554,403 177,311 153,501 13 K.maraş 1,872 3,495,196 3.29 15,632 1,797,622 1,068,651 628,923 54 Nevşehir 619 834,648 0.72 3,103 440,217 212,903 181,528 14 Manisa 3,254 3,467,925 3.64 17,638 1,941,930 1,005,114 520,881 55 Amasya 495 774,575 0.64 4,053 486,649 181,926 106,000 15 Şanlıurfa 1,542 3,283,469 3.07 15,705 1,759,364 718,817 805,288 56 Karaman 523 767,984 0.62 3,842 405,846 189,575 172,563 16 Aydın 3,040 3,155,682 3.09 18,420 1,921,732 656,119 577,831 57 Kırşehir 454 692,782 0.63 2,973 414,731 165,693 112,358 17 Sakarya 3,782 3,073,883 2.83 19,389 1,982,324 711,889 379,670 58 Burdur 645 653,722 0.53 3,398 382,922 158,573 112,227 18 Denizli 2,792 3,060,233 2.54 14,932 1,596,635 884,045 579,553 59 Batman 182 635,060 0.63 3,358 381,399 91,399 162,262 19 Hatay 1,709 3,031,912 2.62 15,051 1,890,397 664,855 476,660 60 Çankırı 361 585,181 0.46 2,553 374,496 86,647 124,038 20 Balıkesir 3,313 2,832,608 2.92 15,055 1,560,547 906,959 365,102 61 Kars 269 577,797 0.46 2,057 284,906 211,577 81,314 21 Eskişehir 2,639 2,735,658 2.60 13,985 1,492,711 865,028 377,919 62 Rize 155 567,530 0.46 2,250 278,755 150,830 137,945 22 Kayseri 1,557 2,730,812 2.72 11,289 1,593,303 738,269 399,240 63 Erzincan 446 551,226 0.42 2,221 243,318 220,212 87,696 23 Sivas 1,127 2,316,663 2.11 11,306 1,450,433 376,730 489,500 64 Karabük 281 491,342 0.51 2,876 284,566 124,099 82,677 24 Diyarbakır 584 2,314,672 2.21 8,585 1,348,691 555,233 410,748 65 Edirne 500 483,962 0.44 2,594 259,697 146,202 78,063 25 Trabzon 1,095 2,248,378 1.65 9,544 1,336,559 450,693 461,126 66 Siirt 111 477,142 0.47 1,921 280,642 124,461 72,039 26 Erzurum 802 2,085,332 1.41 7,465 1,046,894 576,962 461,476 67 Bilecik 321 451,122 0.39 2,476 282,972 105,897 62,253 27 Muğla 4,170 1,976,078 2.15 10,873 1,177,917 541,526 256,635 68 Bitlis 185 434,821 0.40 1,757 284,243 118,098 32,480 28 Malatya 1,028 1,818,650 1.35 5,808 953,947 669,815 194,888 69 Sinop 280 425,799 0.39 2,122 252,223 131,616 41,960 29 Afyonk. 1,751 1,788,573 1.63 7,813 913,499 585,414 289,660 70 Ağrı 169 405,467 0.29 1,269 192,473 148,660 64,334 30 Kütahya 1,257 1,602,718 1.50 8,985 979,935 381,602 241,181 71 Kilis 44 388,064 0.43 773 83,352 274,749 29,963 31 Çanakkale 1,554 1,527,396 1.59 10,239 932,355 383,777 211,264 72 Iğdır 165 341,891 0.27 1,177 185,415 106,630 49,846 32 Van 494 1,396,805 1.45 4,116 542,675 633,517 220,613 73 Bartın 272 304,409 0.31 2,200 214,462 51,784 38,163 33 Mardin 444 1,362,451 1.34 5,818 781,860 326,693 253,898 74 Muş 131 248,006 0.21 677 108,450 135,587 3,969 34 Ordu 1,052 1,338,481 0.86 6,711 904,732 269,455 164,294 75 Bayburt 112 234,764 0.18 511 64,167 157,976 12,621 35 Giresun 511 1,270,736 1.04 5,026 717,781 338,475 214,480 76 Artvin 92 228,847 0.19 1,074 149,364 37,550 41,933 36 Bingöl 431 1,258,178 1.06 5,406 827,250 300,548 130,380 77 Gümüşhane 142 219,866 0.15 798 92,786 89,596 37,484 37 Adıyaman 670 1,251,552 1.45 5,245 740,325 321,947 189,280 78 Tunceli 132 216,178 0.18 1,133 141,635 37,350 37,193 38 Düzce 935 1,198,352 0.96 7,197 723,347 302,102 172,903 79 Şırnak 62 197,500 0.19 402 58,923 129,127 9,450 39 Osmaniye 661 1,190,619 1.03 5,331 760,664 248,426 181,529 80 Ardahan 88 172,344 0.12 621 81,688 77,036 13,620 40 Elazığ 592 1,183,409 0.99 4,851 692,733 297,848 192,828 81 Hakkari 71 81,871 0.07 154 20,559 53,680 7,632 Kaynak: TÜİK, sıralama yüzölçüme göre yapılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 345

TAMAMEN VEYA KISMEN BİTEN YENİ VE İLAVE YAPILARIN YÜZÖLÇÜMÜ Kullanma amacına göre tamamen veya kısmen biten yeni ve ilave yapıların yüzölçümü bakımından 2002 yılında toplam 411 Bin 677 m² alana sahip olan Samsun 2016 yılında toplam 2 Milyon 759 Bin 720 m² alana sahiptir. 2002-2016 döneminde kullanma amacına göre tamamen veya kısmen biten yeni ve ilave yapıların yüzölçümü toplamı Türkiye de %376.6 oranında artarken Samsun da %570.4 oranında artmış, ikamet amaçlı binaların yüzölçümü toplamı Türkiye de %415.3 oranında artarken Samsun da %791.3 oranında artmış, ikamet amaçlı olmayan binalar yüzölçümü toplamı Türkiye de %280.9 artarken Samsun da %191.5 oranında artmıştır. 2016 yılında Samsun, toplam bina yüzölçümüne göre 13 üncü sırada, toplam ikamet amaçlı bina yüzölçümüne göre 11 inci sırada, toplam ikamet amaçlı olmayan bina yüzölçümüne göre de 21 inci sırada yer almıştır. Yıl Bölge TOPLAM BİNA (m²) İkamet Amaçlı Binalar (m²) TOPLAM Bir Daireli Binalar İki Ve Daha Fazla Daireli Binalar Halka Açık İkamet Yerleri TOPLAM Otel Binaları İkamet Amaçlı Olmayan Binalar (m²) Ofis (İşyeri) Binaları Toptan Ve Perakende Ticaret Binaları Trafik Ve İletişim Binaları Sanayi Binaları Ve Depolar Kamu Eğlence Eğitim, Hastane veya Bakım Kuruluşları Binaları İkamet Amaçlı Olmayan Diğer Binalar 2002 31,676,425 22,545,078 2,748,234 19,686,333 110,511 9,131,347 550,063 956,669 2,503,278 124,111 3,919,079 893,467 184,680 2003 30,936,681 23,583,034 2,929,984 20,543,428 109,622 7,353,647 714,324 651,290 2,201,468 20,706 2,560,808 1,082,791 122,260 2004 31,028,172 23,433,186 2,467,773 20,827,198 138,215 7,594,986 689,495 739,860 1,826,962 20,947 3,387,522 763,642 166,558 2005 50,324,600 36,616,627 3,886,755 32,478,768 251,104 13,707,973 972,862 1,374,206 4,247,349 64,120 5,807,237 890,894 351,305 2006 57,207,320 42,808,464 3,721,305 38,776,662 310,497 14,398,856 928,768 2,219,454 3,582,127 50,278 5,440,646 1,462,997 714,586 2007 63,403,212 47,552,786 2,987,410 44,080,436 484,940 15,850,426 1,115,863 2,171,081 3,931,552 191,025 5,640,863 1,807,965 992,077 2008 70,957,036 52,461,398 3,235,585 48,695,229 530,584 18,495,638 1,686,684 2,087,271 5,750,947 231,769 5,211,994 2,332,842 1,194,131 2009 Türkiye 94,567,729 70,051,087 4,407,107 65,020,466 623,514 24,516,642 2,202,883 2,653,647 8,696,361 371,195 5,955,735 3,178,586 1,458,235 2010 85,281,468 63,679,179 4,024,993 58,933,388 720,798 21,602,289 1,670,489 2,512,220 6,420,483 225,134 5,675,847 3,827,682 1,270,434 2011 105,650,512 81,479,145 4,467,508 75,988,929 1,022,708 24,171,367 2,578,713 3,181,956 6,866,450 482,799 5,919,230 3,438,409 1,703,810 2012 106,950,602 80,720,618 4,101,335 75,570,761 1,048,522 26,229,984 2,193,638 3,852,077 6,925,959 459,220 6,436,585 3,645,152 2,717,353 2013 138,495,060 105,554,210 4,837,086 99,547,642 1,169,482 32,940,850 3,637,452 2,855,632 9,581,801 736,032 7,826,901 5,332,319 2,970,713 2014 151,465,262 115,368,254 4,753,675 109,097,995 1,516,584 36,097,008 4,504,521 4,009,078 9,922,748 661,637 7,038,556 6,134,232 3,826,236 2015 141,441,757 109,383,935 3,599,008 104,311,953 1,472,974 32,057,822 2,324,530 7,504,600 9,186,158 398,924 4,013,825 5,328,432 3,301,353 2016 150,957,896 116,180,306 3,998,115 110,763,079 1,419,112 34,777,590 3,055,378 6,009,640 8,672,173 469,057 6,258,413 6,635,282 3,677,647 2016/2015 % 6.7% 6.2% 11.1% 6.2% -3.7% 8.5% 31.4% -19.9% -5.6% 17.6% 55.9% 24.5% 11.4% 2016/2002 % 376.6% 415.3% 45.5% 462.6% 1184.1% 280.9% 455.5% 528.2% 246.4% 277.9% 59.7% 642.6% 1891.4% 2002 411,677 260,044 27,034 230,370 2,640 151,633 1,286 10,670 69,112-64,357 6,208-2003 286,856 218,069 25,060 188,863 4,146 68,787 1,972 1,022 15,132-22,640 28,021-2004 413,781 338,744 45,353 281,291 12,100 75,037 4,665 3,260 33,181-26,091 6,160 1,680 2005 600,004 516,928 37,524 478,071 1,333 83,076 430 6,283 43,323-24,927 5,272 2,841 2006 1,092,792 881,164 45,108 830,241 5,815 211,628 6,529 10,002 80,515-92,231 13,648 8,703 2007 1,471,201 1,214,338 35,805 1,159,818 18,715 256,863 8,940 52,491 86,928 1,642 53,913 44,347 8,602 2008 1,743,803 945,066 35,348 903,502 6,216 798,737 3,099 53,896 647,530 8,463 50,766 34,458 525 2009 Samsun 1,847,528 1,222,226 47,880 1,149,731 24,615 625,302 2,228 19,169 416,857 27,262 89,860 58,980 10,946 2010 1,829,222 1,320,746 43,438 1,269,429 7,879 508,476 21,828 12,041 117,689 925 167,366 119,439 69,188 2011 2,040,467 1,674,538 64,463 1,598,712 11,363 365,929 15,255 30,855 78,749 1,887 141,431 71,211 26,541 2012 2,242,161 1,777,350 49,712 1,701,685 25,953 464,811 20,811 52,235 204,360 2,502 101,898 59,972 23,033 2013 2,869,921 2,307,869 68,392 2,222,010 17,467 562,052 20,248 17,023 117,380 28,528 126,153 122,210 130,510 2014 3,244,646 2,569,678 56,318 2,446,549 66,811 674,968 43,795 39,139 179,283 10,381 138,845 177,458 86,067 2015 2,663,980 2,127,704 52,085 2,012,003 63,616 536,276 50,762 161,734 137,904 5,099 37,578 84,470 58,729 2016 2,759,720 2,317,670 47,522 2,265,909 4,239 442,050 12,657 72,655 102,957-60,355 117,320 76,106 2016/2015 % 3.6% 8.9% -8.8% 12.6% -93.3% -17.6% -75.1% -55.1% -25.3% - 60.6% 38.9% 29.6% 2016/2002 % 570.4% 791.3% 75.8% 883.6% 60.6% 191.5% 884.2% 580.9% 49.0% - -6.2% 1789.8% 4430.1% 2002 Samsun 1.30% 1.15% 0.98% 1.17% 2.39% 1.66% 0.23% 1.12% 2.76% 1.64% 0.69% 2016 Pay(%) 1.83% 1.99% 1.19% 2.05% 0.30% 1.27% 0.41% 1.21% 1.19% - 0.96% 1.77% 2.07% Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 346

YAŞAM ENDEKSLERİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 347

YAŞAM ENDEKSLERİ (2015) Samsun 2015 yılı yaşam endeksleri incelendiğinde 0.5746 Genel endeks değeri ile 33 üncü sırada, 0.7942 Konut endeks değeri ile 31 inci sırada, 0.5804 Çalışma Hayatı endeks değeri ile 41 inci sırada, 0.4495 Gelir ve servet endeks değeri ile 40 ıncı sırada, 0.6801 Sağlık endeks değeri ile 18 inci sırada, 0.6332 Eğitim endeks değeri ile 22 nci sırada, 0.6193 Çevre endeks değeri ile 38 inci sırada, 0.6271 Güvenlik endeks değeri ile 40 ıncı sırada, 0.4599 Sivil katılım endeks değeri ile 26 ncı sırada, 0.4848 Altyapı hizmetlerine erişim endeks değeri ile 30 uncu sırada, 0.4590 Sosyal yaşam endeks değeri ile 29 uncu sırada, 0.5334 Yaşam memnuniyeti endeks değeri ile 37 nci sırada bulunduğu görülmektedir. Endeksler SAMSUN Sırası Endeks Genel endeks 33 0.5746 Konut 31 0.7942 Çalışma hayatı 41 0.5804 Gelir ve servet 40 0.4495 Sağlık 18 0.6801 Eğitim 22 0.6332 Çevre 38 0.6193 Güvenlik 40 0.6271 Sivil katılım 26 0.4599 Altyapı hizmetlerine erişim 30 0.4848 Sosyal yaşam 29 0.4590 Yaşam memnuniyeti 37 0.5334 Kaynak: TÜİK İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 348

SAMSUN KOSGEB İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 349

SAMSUN KOSGEB DESTEKLERİ Samsun Kosgeb tarafından destek verilen firma sayısı 2015 yılında 487 adet iken 2016 yılında %19.9 artışla 584 adet olmuştur. Samsun Kosgeb tarafından verilen toplam destek miktarı 2015 yılında 4 milyon 354 bin 787 TL iken 2016 yılında %98.7 artışla 8 milyon 655 bin 97 TL olarak gerçekleşmiştir. Firma başına ortalama destek miktarı 2015 yılında 8 Bin 942 TL iken 2016 yılında bu rakam %65.7 artışla 14 Bin 820 TL olarak gerçekleşmiştir. 2002-2016 döneminde Samsun Kosgeb tarafından desteklenen firma sayısı %461.5 oranında artmış, destek miktarı %1821.4 oranında artmış, firma başına destek miktarı %242.2 oranında artmıştır. Samsun Kosgeb tarafından 2016 Aralık-2017 Şubat döneminde başvuruları alınan krediler kapsamında 5 Bin 566 işletmeye 135 Milyon 222 Bin 275 Türk Lirası faizsiz kredi kullandırılmıştır. Yıllar Firma Sayısı Destek (TL) Firma Başına Destek (TL) 2000 51 46,774 917 2001 64 53,231 832 2002 104 450,451 4,331 2003 192 852,460 4,440 2004 282 3,057,580 10,842 2005 99 1,064,326 10,751 2006 79 637,648 8,071 2007 70 551,388 7,877 2008 67 366,551 5,471 2009 54 214,455 3,971 2010 168 755,919 4,500 2011 614 5,562,854 9,060 2012 687 9,755,736 14,200 2013 668 7,780,692 11,648 2014 546 4,337,876 7,945 2015 487 4,354,787 8,942 2016 584 8,655,097 14,820 2016/2015 Değişim 19.9% 98.7% 65.7% 2016/2002 Değişim 461.5% 1821.4% 242.2% Kaynak: Kosgeb Samsun Hizmet Müdürlüğü İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 350

İŞKUR İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 351

İŞKUR İŞE YERLEŞTİRME İşkur, Samsun da 2004 yılında toplam Bin 613 kişiyi açık işe yerleştirmişken 2016 yılında bu rakam 9 Bin 731 kişi olarak gerçekleşmiştir. İşkur, Türkiye de 2004 yılında 76 Bin 257 kişiyi açık işe yerleştirmişken 2016 yılında bu rakam 789 Bin 133 kişi olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında bir önceki yıla göre İşkur tarafından açık işe yerleştirme sayısı Türkiye de %11.3 oranında azalırken Samsun ilinde %20.4 oranında azalmıştır. Yıllar Bölge Kamu Özel Toplam Dağılım (%) Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Kamu Özel 2004 36,754 5,999 42,753 27,358 6,146 33,504 64,112 12,145 76,257 56.06% 43.94% 2005 28,474 4,279 32,753 40,468 8,464 48,932 68,942 12,743 81,685 40.10% 59.90% 2006 19,416 4,763 24,179 50,042 11,661 61,703 69,458 16,424 85,882 28.15% 71.85% 2007 13,321 3,946 17,267 74,654 19,454 94,108 87,975 23,400 111,375 15.50% 84.50% 2008 8,129 1,625 9,754 76,455 23,386 99,841 84,584 25,011 109,595 8.90% 91.10% 2009 21,383 7,053 28,436 67,442 22,400 89,842 88,825 29,453 118,278 24.04% 75.96% 2010 36,957 9,224 46,181 118,577 40,473 159,050 155,534 49,697 205,231 22.50% 77.50% Türkiye 2011 46,421 13,064 59,485 215,543 88,644 304,187 261,964 101,708 363,672 16.36% 83.64% 2012 105,519 32,129 137,648 285,460 133,479 418,939 390,979 165,608 556,587 24.73% 75.27% 2013 46,925 15,017 61,942 419,230 190,406 609,636 466,155 205,423 671,578 9.22% 90.78% 2014 9,322 1,098 10,420 469,517 221,498 691,015 478,839 222,596 701,435 1.49% 98.51% 2015 8,290 1,156 9,446 620,502 259,692 880,194 628,792 260,848 889,640 1.06% 98.94% 2016 3,853 713 4,566 538,331 246,236 784,567 542,184 246,949 789,133 0.58% 99.42% 2016/2015 % -53.5% -38.3% -51.7% -13.2% -5.2% -10.9% -13.8% -5.3% -11.3% 2004 791 230 1,021 411 181 592 1,202 411 1,613 63.30% 36.70% 2005 282 75 357 531 185 716 813 260 1,073 33.27% 66.73% 2006 1,101 261 1,362 590 139 729 1,691 400 2,091 65.14% 34.86% 2007 950 864 1,814 649 500 1,149 1,599 1,364 2,963 61.22% 38.78% 2008 98 21 119 809 286 1,095 907 307 1,214 9.80% 90.20% 2009 121 22 143 738 413 1,151 859 435 1,294 11.05% 88.95% 2010 Samsun 100 27 127 824 1,086 1,910 924 1,113 2,037 6.23% 93.77% 2011 401 263 664 2,077 2,226 4,303 2,478 2,489 4,967 13.37% 86.63% 2012 921 269 1,190 5,490 4,235 9,725 6,411 4,504 10,915 10.90% 89.10% 2013 170 20 190 4,649 3,574 8,223 4,819 3,594 8,413 2.26% 97.74% 2014 78 25 103 4,719 3,301 8,020 4,797 3,326 8,123 1.27% 98.73% 2015 55 15 70 6,981 5,168 12,149 7,036 5,183 12,219 0.57% 99.43% 2016 38 24 62 5,362 4,307 9,669 5,400 4,331 9,731 0.64% 99.36% 2016/2015 % -30.9% 60.0% -11.4% -23.2% -16.7% -20.4% -23.3% -16.4% -20.4% 2004 2.15% 3.83% 2.39% 1.50% 2.95% 1.77% 1.87% 3.38% 2.12% 2005 0.99% 1.75% 1.09% 1.31% 2.19% 1.46% 1.18% 2.04% 1.31% 2006 5.67% 5.48% 5.63% 1.18% 1.19% 1.18% 2.43% 2.44% 2.43% 2007 7.13% 21.90% 10.51% 0.87% 2.57% 1.22% 1.82% 5.83% 2.66% 2008 1.21% 1.29% 1.22% 1.06% 1.22% 1.10% 1.07% 1.23% 1.11% 2009 Samsun 0.57% 0.31% 0.50% 1.09% 1.84% 1.28% 0.97% 1.48% 1.09% 2010 Pay 0.27% 0.29% 0.28% 0.69% 2.68% 1.20% 0.59% 2.24% 0.99% 2011 % 0.86% 2.01% 1.12% 0.96% 2.51% 1.41% 0.95% 2.45% 1.37% 2012 0.87% 0.84% 0.86% 1.92% 3.17% 2.32% 1.64% 2.72% 1.96% 2013 0.36% 0.13% 0.31% 1.11% 1.88% 1.35% 1.03% 1.75% 1.25% 2014 0.84% 2.28% 0.99% 1.01% 1.49% 1.16% 1.00% 1.49% 1.16% 2015 0.66% 1.30% 0.74% 1.13% 1.99% 1.38% 1.12% 1.99% 1.37% 2016 0.99% 3.37% 1.36% 1.00% 1.75% 1.23% 1.00% 1.75% 1.23% Kaynak: www.iskur.gov.tr, Yıl İçinde Yapılan Yerleştirme İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 352

ORTA KARADENİZ KALKINMA AJANSI (OKA) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 353

ORTA KARADENİZ KALKINMA AJANSI MALİ DESTEK PROGRAMLARI (2017 Yılı Temmuz Ayı İtibariyle) DAHA ÖNCE BAŞVURUSU YAPILIP UYGULAMA SÜRECİ DEVAM EDEN PROGRAMLAR 2016 Yılı Turizmin Geliştirilmesine Yönelik Küçük Ölçekli Altyapı Yatırımlarına Mali Destek Programı : Programın amacı; TR83 Bölgesinin kalkınma potansiyelini harekete geçirerek yerel yönetimlerin güçlendirilmesine, kentsel dokuların korunması, geliştirilmesi ve restorasyonu ile turizme yönelik kentsel altyapının iyileştirilmesine katkı sağlamaktır. 27 proje ile sözleşme imzalanmış ve toplam 18 Milyon TL destek tahsis edilmiştir. 21 projede yüklenici ile sözleşme imzalanarak yapım aşamasına geçilmiştir. Bu döneme kadar sunulan 13 hakediş dosyası kapsamında 4,621,261.16 TL ödeme yapılmıştır. 6 projede ihale dosyası hazırlıkları devam etmektedir. 2014 Yılı Yenilenebilir Enerji Mali Destek Programı: 2015 yılında uygulaması başlanan program ile bölgemizin yenilenebilir enerji üretim kapasitesinin arttırılması hedeflenmektedir. Program kapsamında toplam 16 proje ile sözleşme imzalanarak 8.496.909,10 TL tahsis edilmiştir. 11 proje tamamlanmış olup toplam 6.030.656,21 TL ödeme yapılmıştır. 3 projede nihai ödeme için geçici kabul işlemlerinin tamamlanması beklenmektedir. 1 projede ise geçici kabul henüz yapılmış olup nihai rapor süreci devam etmektedir. 2014 Yılı KOBİ Programı: Bölgemizdeki KOBİ lerin rekabet güçlerinin ve yenilikçi üretim kapasitelerinin arttırılması amacıyla 2015 yılında uygulamasına başlanan program kapsamında toplam 74 proje ile sözleşme imzalanmış ve 16.180.231,31 TL destek tahsis edilmiştir. Tamamlanan 60 proje için yararlanıcılara 13.290.536,74 TL ödeme yapılmıştır. Nihai rapor onay süreci devam eden 2 projeye 523.124,30 TL ödeme yapılacaktır. 2016 Yılı Doğrudan Faaliyet Desteği Programı: 12 yararlanıcı ile sözleşme imzalanmıştır. Toplam 806.082 TL tahsis edilmiş olup, bu döneme kadar 175.203 TL ödeme yapılmıştır. 3 proje tamamlanmış olup, 9 projede faaliyetler ve nihai ödeme süreci devam etmektedir. GÜNCEL PROGRAMLAR Teknik Destek: Bölgedeki yerel aktörlerin bölgesel kalkınma açısından önem arz eden ancak kurumsal kapasite eksikliği nedeniyle hazırlık ve uygulama aşamalarında bir takım sorunlarla karşılaşılan çalışmalarına katkı sağlamak amacıyla verilen destek türüdür. Teknik destek kapsamında; yerel yönetimlerin bölge plan ve programlarını uygulayıcı veya yerel kalkınma kapasitesini artırıcı faaliyetlerinin desteklenmesi, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile bölgedeki sivil toplum kuruluşlarının yerel ve bölgesel kalkınmaya katkıda bulunabilecek çalışmalarına destek sağlanması gibi amaçlar güdülmektedir. Azami destek 15.000 TL olup toplam kaynak 400.000 TL dir. 2017 Yılı Teknik Destek Programı: 2017 Yılı Teknik Destek Programı Mayıs ayında açılmıştır. Mayıs-Haziran dönemi içerisinde 10 proje başvurusu olmuştur. Program, yıl boyu açık kalacaktır. Güdümlü Proje Desteği: Güdümlü projeler, doğrudan destek sağlamaya yönelik olarak; bölge planında öngörülen öncelikler doğrultusunda, konusu ve koşulları ajans öncülüğünde ve yönlendirmesinde belirlenen özel nitelikli model projelerdir. Genel olarak özel sektör işletmeciliğini güçlendirecek şekilde, üretim ve ihracat kapasitesinin geliştirilmesi, iyi uygulama örneklerinin oluşturulması, sektörel çeşitlenmenin ve ihtisaslaşmanın desteklenmesi, özel bilgi, beceri ve teknolojilerin geliştirilmesi, transferi veya yaygınlaştırılması, yeni finansman modellerinin geliştirilmesi, üniversite sanayi işbirliğinin desteklenmesi, yeni hizmet ve üretim organizasyonlarının geliştirilmesi, işbirliği ağları ve değer zinciri oluşturulması, kümelenmelerin desteklenmesi, yeni sanayi altyapısı ve organizasyon modellerinin geliştirilmesi ve bölgedeki sektörlerin ihtiyaç duyacağı alanlarda insan kaynaklarının geliştirilmesi hedeflenmektedir. 2017 yılı Mayıs ayında Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından sunulan, Ajans katkısı 4,9 milyon TL ve toplam proje bütçesi 7 milyon TL olan Kızılırmak Deltası Doğal Yaşam Eksenli Kalkınma Projesi, 2017 yılı ilk yarısının sonunda imzalanmış ve uygulanmaya başlamıştır. Kızılırmak Deltası nın koruma ve kullanma dengesi dikkate alınarak; doğal yapısının, ekolojik özelliklerinin ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve geliştirilmesi için gerekli tedbirlerin alınması, geliştirilmesine katkı sağlayacak faaliyetlerin yapılması ve desteklenmesi, su kuşları ile alandaki diğer canlıların ve doğal yaşam unsurlarının korunmasına ve sürekliliğinin sağlanmasına yönelik altyapı ve üstyapı çalışmaları yapılacaktır. Ayrıca, Kızılırmak Deltası Sulak Alanı ve Kuş Cennetinin UNESCO Dünya Miras Listesine girmesi için gerekli hazırlık faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. BÜYÜK AB PROJE BİLGİLERİ TR83 Bölgesi nin Rekabet Edebilirliğinin Artırılması Projesi-OKAREKAP: OKA nın başvuru sahibi olduğu, Orta Karadeniz Bölgesinin (TR83) Rekabet Edebilirliğinin Artırılması Proje bütçesi 8 milyon Euro olup toplam 4 adet ana bileşenden oluşmaktadır. İnşaat bileşeni yaklaşık 7.000 m² kapalı alan ve 1.800 m² çevre düzenlemesi olan 3 katlı Ajans hizmet binasının yapımını kapsamaktadır. Binanın geçici kabulü 15 Haziran 2017 tarihinde gerçekleştirilmiştir. 2017 yılı Şubat ayı içerisinde Teknik Yardım Bileşeni kapsamında Samsun da Uluslararası Akıllı Uzmanlaşma Stratejisi Konferansı gerçekleştirilmiştir. 2017 yılı sonunda tamamlanması hedeflenen teknik yardım faaliyetleri kapsamında Orta Karadeniz Bölgesi nin öncelikli sektörlerinde planlama, strateji oluşturma ve yatırım-tanıtım konularında etkinlikler gerçekleştirilmiş olacaktır. Samsun Lojistik Merkezi Projesi: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın Program Otoritesi olduğu Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı nda (BROP) sağlanan yeni bütçe imkânlarını etkili bir şekilde Samsun için kullanabilmek amacıyla 2011 yılında proje sunulmuş ve bu programda Türkiye nin en yüksek bütçeli tek majör(bütçesi 10 milyon Avro üstünde olan) projesi olarak başarılı olmuştur. Müzakereler sonunda bütçesi 43 milyon Avroya kadar çıkmıştır. Samsun Büyükşehir Belediyesi, Tekkeköy Belediyesi, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Samsun Ticaret Borsası, Samsun Merkez Organize Sanayi Bölgesi ve Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı birlikte bu projeyi geliştirmiştir. 2017 yılı sonunda projenin tamamlanması hedeflenmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 354

TKDK TARIM VE KIRSAL KALKINMAYI DESTEKLEME KURUMU İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 355

TARIM VE KIRSAL KALKINMAYI DESTEKLEME KURUMU Kırsal kalkınma; tarım sektörünün sürdürülebilir gelişmesi ile kırsal kesimdeki insanımızın refah düzeyinin yükseltilmesine ve ülkemizin kalkınmasına büyük katkılar sağlayan önemli bir yapı taşıdır. TKDK, Avrupa Birliği (AB) kriterlerine uygun tarımsal üretimin yaygınlaşmasında kritik bir rol üstlenerek Türkiye nin birliğe üyelik sürecine katkı sunmaktadır. Kırsal dinamikleri hayata geçiren TKDK, bu alanda olumlu dönüşümün öncü aktörlerinden biri olmayı ve ülkemizin kırsal potansiyelini geliştirmeyi istikrarlı bir şekilde sürdürmektedir. TKDK, Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma bileşeni IPARD ın Türkiye elçisi olmuştur. AB den 2011 yılında alınan mali yetki ile fonlar küçük ve orta ölçekli işletmelerle buluşturulmuş, dört yıllık süreçte yaklaşık 11.000 proje desteklenerek ülke ekonomisine 6,1 Milyar TL yatırım kazandırılmış; Türkiye de 2000 li yıllarda başlatılan kırsal kalkınma hamlesi, AB ile entegrasyon süreciyle bir adım daha ileriye taşınmıştır. IPARD-I ve II Programları TKDK, Avrupa Birliği ile Türkiye Cumhuriyeti arasında yürütülen katılım müzakerelerinin, Tarım ve Kırsal Kalkınma başlıklı 11. faslı kapsamında, kırsal kalkınma için katılım öncesi süreçte tahsis edilen Kırsal Kalkınma - IPARD Programları fonlarını kullandırmaktadır. IPARD Programları, tarım sektörünün ve kırsal alanların sürdürülebilir adaptasyonuna katkıda bulunmayı amaçlamakta olup Avrupa Birliği nin Ortak Tarım Politikası, Kırsal Kalkınma Politikası ve ilgili politikalarının uygulanması için uyum hazırlıklarını ve politika geliştirilmesini desteklemektedir. TKDK, 2007 2013 dönemini kapsayan IPARD-I Programını 42 ilde başarılı bir şekilde uygulamıştır. 2014-2020 dönemini kapsayan IPARD-II Programı 27 Ocak 2015 tarihinde AB Komisyonu tarafından onaylanmıştır. Yeni program kapsamında destek oranları yükseltilmiş ve yeni yatırım alanları destek kapsamına alınmıştır. Et ve süt üretimine verilen hibe desteği üst sınırı %65 ten %70 e çıkarılmıştır. Arıcılık, bitkisel üretim, yöresel ürünlerin işlenmesi, kırsal turizm ve kültür balıkçılığına verilen destek oranı %50 den %65 e çıkarılmıştır. Et, süt, meyve-sebze ile su ürünlerin işlenmesi, depolanması ve paketlenmesine yönelik tesislerde ise hibe desteği %50 olarak devam etmektedir. Samsun İl Koordinatörlüğü Samsun İl Koordinatörlüğü Kurumun ilk kuruluşundan itibaren faaliyetine başlamış ve halen devam etmektedir. İl Koordinatörlüğü olarak IPARD-I Programı uygulama dönemi boyunca desteklenen tüm sektörlerde 1094 proje değerlendirilmiş ve 740 proje hibe almaya hak kazanmıştır. IPARD-II Programı uygulama dönemi ilk başvuru çağrısında 706 adet proje başvurusu alınmış ve bunların 104 tanesi ile sözleşme imzalanarak yatırımlarını tamamladıkları takdirde hibe desteği almaya hak kazanmışlardır. IPARD Programı Birinci Uygulama Dönemi Sektörler Desteklenen Proje Yatırım Tutarı Hibe Tutarı Süt Üreten Tarımsal İşletmeler 9 21.605.013,79 8.176.130,91 Et Üreten Tarımsal İşletmeler 78 112.481.268,22 54.951.529,62 Süt ve Süt Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması 3 7.838.679,90 3.406.387,92 Et ve Et Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması 1 6.781.604,90 2.976.955,99 Meyve ve Sebzelerin İşlenmesi ve Pazarlanması 2 4.119.013,77 1.684.532,28 Su Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması 2 8.031.251,76 2.829.773,13 Çiftlik Faaliyetlerinin Çeşitlendirilmesi ve Geliştirilmesi 634 51.468.749,32 24.152.794,25 Yerel Ürünler ve Mikro İşletmelerin Geliştirilmesi 4 2.163.806,19 828.588,56 Kırsal Turizm 6 10.084.800,45 3.058.623,08 Kültür Balıkçılığının Geliştirilmesi 1 571.235,00 267.177,93 TOPLAM 740 225.145.423,30 102.332.493,67 IPARD Programı İkinci Uygulama Dönemi Sektörler Başvuru Sayısı Yatırım Tutarı Hibe Tutarı Süt Üreten Tarımsal İşletmeler 3 2.934.965,00 1.825.835,01 Kırmızı Et Üreten Tarımsal İşletmeler 7 6.798.388,43 3.796.746,98 Bitkisel üretimin çeşitlendirilmesi ve bitkisel ürünlerin işlenmesi ve pazarlanması 81 3.656.447,12 2.375.649,25 Mantar Üretimi 1 742.389,51 482.065,68 Fide ve Fidan Üretimi 1 2.396.450,16 1.401.294,21 Bal ve Diğer Arıcılık Ürünleri Üretimi 5 556.552,00 321.296,30 Katma Değerli Ürünler (Çeltik Kurutma Tesisleri) 3 3.879.191,47 2.433.348,18 Kırsal turizm ve rekreasyon faaliyetleri 1 1.574.932,62 1.013.631,20 Yenilenebilir enerji yatırımları 2 2.936.550,16 1.611.882,71 TOPLAM 104 25.475.866,47 15.261.749,52 Kaynak:TKDK Samsun İl Koordinatörlüğü Samsun İl Koordinatörlüğü, Güzelyalı Mah. 3004. Sok. No: 7 Atakum - SAMSUN adresinde faaliyetlerini sürdürmektedir. Koordinatörlüğümüz bünyesinde 1 Koordinatör, 50 Uzman ve 6 destek personeli görev yapmaktadır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 356

AVRUPA BİRLİĞİ HİBELERİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 357

AVRUPA BİRLİĞİ HİBELERİ 31.7.2017 tarihi itibariyle Türkiye de 59 program başlığı altında toplam 3 Bin 484 hibe projesine 423 Milyon 885 Bin 506 Avro hibe verilmiştir. Samsun ili Avrupa Birliği hibe programları çerçevesinde gerçekleştirilen projeler bakımından hem proje sayısı bakımından hem de hibe tutarı bakımından önemli bir paya sahiptir. Samsun ili 31.7.2017 itibariyle 18 program başlığı altında toplam 138 adet hibe projesi hazırlayıp 15 Milyon 867 Bin 605 Avroluk hibe sözleşmesine imza atmıştır. AVRUPA BİRLİĞİ HİBE PROJE DESTEKLERİ (TÜRKİYE) HİBE PROJE Adet AB Katkısı( ) TR Katkısı( ) Hibe Tutarı( ) AKKM 510 64,294,978.95 20,620,844.32 84,915,823.27 SKE (Sürdürülebilir Kalkınma İçin Eğitim) 396 36,205,649.61 12,068,549.13 48,274,198.74 Doğu Anadolu Kalkınma 309 29,047,351.96 0.00 29,047,351.96 ISKUR_2002 245 23,967,487.22 7,989,162.67 31,956,649.89 Doğu Karadeniz Kalkınma 213 18,000,000.00 6,000,000.00 24,000,000.00 Kadın İstihdamının Desteklenmesi 135 20,829,781.54 3,675,843.81 24,505,625.38 Genç İstihdamının Desteklenmesi 128 20,662,469.60 3,646,318.09 24,308,787.69 Sivil Toplum Diyaloğu 119 19,294,805.56 0.00 19,294,805.56 ISKUR_2006 101 11,996,116.03 3,998,705.23 15,994,821.26 STK_2005 93 5,277,641.30 0.00 5,277,641.30 Özellikle Kız Çocuklarının Okullaşmasının Arttırılması 89 8,348,944.18 1,473,342.98 9,822,287.16 Van İlinde Yerinden Edilmiş Kişilerin Ekonomik ve Sosyal Entegrasyonu Hibe Programı 82 1,016,021.80 112,891.31 1,128,913.10 Okul Öncesi Eğitimin Güçlendirilmesi Hibe Programı 75 4,971,711.45 261,669.09 5,233,380.48 Sivil Toplum Diyaloğu-II-Mikro Hibe 57 276,576.84 0.00 276,576.84 Sivil Toplumun Desteklenmesi-2006 47 399,997.69 0.00 399,997.69 Hayat Boyu Öğrenmenin Desteklenmesi 45 4,247,254.00 749,515.43 4,996,769.34 Kayıtlı İstihdamın Teşviki 42 7,920,002.93 1,397,647.57 9,317,650.51 Karadeniz Havzasında Sınır Ötesi İşbirliği Programı (2007-2013) 39 6,158,164.41 685,347.81 6,843,512.22 Sivil Toplum Diyaloğu III - Siyasi Kriterler Hibe Programı 39 4,419,933.48 491,103.70 4,911,037.18 GAP SEL 37 11,799,999.87 3,199,999.96 14,999,999.83 Türkiye'nin Az Gelişmiş Bölgelerindeki Kadınların ve Kadın STK'larının Güçlendirilmesi. 36 2,951,901.74 0.00 2,951,901.74 Sivil Toplumun Güçlendirilmesi-2004 34 675,356.24 0.00 675,356.24 Demokratik Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi Hibe Programı 31 2,343,248.53 260,360.97 2,603,609.44 Sivil Toplum Örgütleri Arasında Diyaloğun Geliştirilmesi-II Hibe Programı 29 1,132,238.44 125,804.27 1,258,042.69 Bilgi Köprüleri 28 2,061,340.65 0.00 2,061,340.65 Sosyal Diyalog 26 1,672,732.67 0.00 1,672,732.67 VOC-Test Merkezleri Hibe Programı 26 6,618,993.68 0.00 6,618,993.68 Kültürel Haklar 25 1,462,633.38 0.00 1,462,633.38 Sürdürülebilir Kalkınma 23 912,015.89 0.00 912,015.89 Sivil Toplum Diyaloğu II-Balıkçılık ve Tarım Hibe Programı 23 2,796,219.82 0.00 2,796,219.82 Yerel Düzeyde Sivil Katılımın Güçlendirilmesi 23 190,595.00 8,980.92 199,575.90 Sivil Toplum Örgütleri Arasında Diyaloğun Geliştirilmesi 23 761,620.31 35,887.86 797,508.17 Özürlülerin Toplumsal Entegrasyonunun Geliştirilmesi Hibe Programı 23 1,704,040.26 227,577.10 1,931,617.36 Sivil Toplum Diyaloğu-Odalar 22 2,248,788.39 0.00 2,248,788.39 Sivil Toplumun Güçlendirilmesi-2006 21 499,836.23 0.00 499,836.23 AB-Türkiye Kültürlerarası Diyalog-Müzeler Hibe Programı 21 1,928,592.16 101,504.84 2,030,097.00 Sivil Toplum Diyaloğu- AB Türk Odaları Forumu-II: AB-Türkiye Odaları Ortaklık 21 2,520,000.00 0.00 2,520,000.00 Kadına Yönelik Şiddetle Mücadelede Yerel ve Ulusal STK'ların Kapasitesinin Güçlendirilmesi 20 2,969,935.47 0.00 2,969,935.47 Sivil Toplum Diyaloğu II-Kültür ve Sanat Hibe Programı 19 2,221,068.51 0.00 2,221,068.51 Sınır Ötesi İşbirliği Ortak Küçük Projeler_2006 17 620,666.90 0.00 620,666.90 AB-Türkiye Kültürlerarası Diyalog: Kültür ve Sanat 17 1,712,272.21 90,119.59 1,802,391.80 Sivil Toplum Diyaloğu III - Medya Hibe Programı 16 1,903,794.89 211,532.76 2,115,327.64 AB ve Türkiye Arasında Sivil Toplum Diyaloğu-IV - Çevre Hibe Programı 15 1,799,145.15 199,904.98 1,999,050.13 Sınır Ötesi İşbirliği Ortak Küçük Projeler_2004 13 462,646.11 0.00 462,646.11 Sınır Ötesi İşbirliği Ortak Küçük Projeler_2005 13 454,242.63 0.00 454,242.63 STK_2003 11 483,719.16 0.00 483,719.16 İstanbul 2010 11 1,443,617.53 75,979.87 1,519,597.40 Euro-Med Youth III Programme 10 317,071.85 0.00 317,071.85 AB ve Türkiye Arasında Sivil Toplum Diyaloğu-IV- Eğitim Hibe Programı 10 1,125,665.24 125,073.91 1,250,739.14 AB ve Türkiye Arasında Sivil Toplum Diyaloğu - IV - Tarım ve Balıkçılık Hibe Programı 10 1,184,813.06 131,645.87 1,316,458.93 Sınır Ötesi İşbirliği Ortak Küçük Projeler_2003 9 456,190.20 0.00 456,190.20 AB ve Türkiye arasında Sivil Toplum Diyaloğu-IV - İşletme ve Sanayi Politikası Hibe Programı 9 1,094,130.12 121,570.02 1,215,700.14 AB ve Türkiye Arasında Sivil Toplum Diyaloğu-IV- Adalet Özgürlük ve Güvenlik 9 1,149,948.94 127,772.12 1,277,721.05 AB ve Türkiye Arasında Sivil Toplum Diy.-IV -Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koord. 9 1,138,176.70 126,464.09 1,264,640.79 AB ve Türkiye Arasında Sivil Toplum Diyaloğu-IV- Enerji Hibe Programı 8 983,908.77 109,323.19 1,093,231.96 AB ve Türkiye arasında Sivil Toplum Diyaloğu-IV - Tüketicinin ve Sağlığın Korunması 8 965,702.12 107,300.24 1,073,002.36 Yolsuzluğun Önlenmesi ve Etiğin Teşviki Hibe Programı 7 448,371.35 49,819.05 498,190.39 Çalışma Hayatında Sosyal Diyaloğun Artırılması Hibe Programı 5 394,973.42 49,147.20 444,120.62 AB ve Türkiye Arasında Sivil Toplum Diy.-IV-İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi 2 255,325.55 28,369.50 283,695.05 TOPLAM 3,484 355,200,427.69 68,685,079.45 423,885,506.88 Kaynak: www.mfib.gov.tr, Hibe veritabanı, (31.7.2017) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 358

SAMSUN İLİ AVRUPA BİRLİĞİ HİBE PROJE DESTEKLERİ Samsun ili 31.7.2017 tarihi itibariyle 18 başlıkta 138 adet proje hazırlamış ve 15 Milyon 867 Bin 605 Avro hibe almıştır. Türkiye deki AB hibelerinin adet olarak %3.96 sını, tutar olarak da %3.74 ünü Samsun ili almıştır. Samsun da hazırlanan AB projelerinin hibe tutar payı incelendiğinde; 1 Milyon 774 Bin 729 Avroluk Kayıtlı İstihdamın Teşviki projesi ile %19.05 paya, 7 Milyon 796 Bin 559 Avroluk Sürdürülebilir Kalkınma İçin Eğitim (SKE) projesi ile %16.15 paya, 53 Bin 987 Avroluk Sivil toplumun güçlendirilmesi-2006 projesi ile %10.80 paya sahip olduğu görülecektir. Samsun da hazırlanan AB projelerinin adet payı incelendiğinde; 82 adet Sürdürülebilir Kalkınma İçin Eğitim (SKE) projesi ile %20.71 paya, 7 adet Kayıtlı İstihdamın Teşviki projesi ile %16.67 paya, 4 adet Karadeniz Havzasında Sınır Ötesi İşbirliği Programı (2007-2013) projesi ile %10.26 paya, 2 adet Sivil Toplumun Güçlendirilmesi-2006 projesi ile %9.52 sahip olduğu görülecektir. Proje başına hibe tutarı Samsun da 114,982 Avro iken Türkiye ortalaması 121,666 Avro olarak gerçekleşmiştir. Hibe Programı Proje AB Katkısı TR Katkısı Hibe TR Proje Samsun TR Proje Samsun Sayı ( ) ( ) Tutarı ( ) Sayısı Pay Tutarı ( ) Pay Kayıtlı İstihdamın Teşviki 7 1,508,519.97 266,209.42 1,774,729.38 42 16.67% 9,317,650.51 19.05% SKE (Sürdürülebilir Kalkınma İçin Eğitim) 82 5,847,419.76 1,949,139.79 7,796,559.55 396 20.71% 48,274,198.74 16.15% Sivil Toplumun Güçlendirilmesi-2006 2 53,987.53 0.00 53,987.53 21 9.52% 499,836.23 10.80% Karadeniz Havzasında Sınır Ötesi İşbirliği Programı (2007-2013) 4 540,090.55 60,083.74 600,174.29 39 10.26% 6,843,512.22 8.77% Genç İstihdamının Desteklenmesi 11 1,715,740.43 302,777.71 2,018,518.14 128 8.59% 24,308,787.69 8.30% Okul Öncesi Eğitimin Güçlendirilmesi Hibe Programı 5 344,504.99 18,131.85 362,636.84 75 6.67% 5,233,380.48 6.93% Kadın İstihdamının Desteklenmesi 10 1,346,057.47 237,539.55 1,583,597.03 135 7.41% 24,505,625.38 6.46% Sürdürülebilir Kalkınma 1 56,088.60 0.00 56,088.60 23 4.35% 912,015.89 6.15% Hayat Boyu Öğrenmenin Desteklenmesi 2 210,877.61 37,213.70 248,091.30 45 4.44% 4,996,769.34 4.97% Özellikle Kız Çocuklarının Okullaşmasının Arttırılması 4 341,224.86 60,216.14 401,441.00 89 4.49% 9,822,287.16 4.09% Kadına Yönelik Şiddetle Mücadelede Yerel ve Ulusal STK'ların Kapasitesinin Güçlendirilmesi 1 112,122.09 0.00 112,122.09 20 5.00% 2,969,935.47 3.78% Sivil Toplum Örgütleri Arasında Diyaloğun Geliştirilmesi-II Hibe Programı 1 38,940.88 4,326.76 43,267.64 29 3.45% 1,258,042.69 3.44% Demokratik Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi Hibe Programı 1 75,208.68 8,356.52 83,565.20 31 3.23% 2,603,609.44 3.21% ISKUR_2006 3 337,802.24 112,600.75 450,402.99 101 2.97% 15,994,821.26 2.82% Sivil Toplum Diyaloğu-II-Mikro Hibe 1 4,941.00 0.00 4,941.00 57 1.75% 276,576.84 1.79% STK_2005 1 67,094.10 0.00 67,094.10 93 1.08% 5,277,641.30 1.27% Sivil Toplum Diyaloğu 1 91,147.95 0.00 91,147.95 119 0.84% 19,294,805.56 0.47% ISKUR_2002 1 89,430.75 29,810.25 119,241.00 245 0.41% 31,956,649.89 0.37% TOPLAM 138 12,781,199.46 3,086,406.18 15,867,605.63 3,484 3.96% 423,885,506.88 3.74% Kaynak: www.mfib.gov.tr, Hibe veritabanı, (31.7.2017) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 359

İLLER İTİBARİYLE AVRUPA BİRLİĞİ HİBELERİ Samsun 5.3.2015 tarihi itibariyle 15 milyon 867 bin ( ) avro tutarlı 138 adet AB Hibe proje sözleşmesi ile adet bazında %4.07 paya tutar bazında %3.85 paya sahip olup hem tutar hem de adet bazında 6 ncı sırada yer almaktadır. Adet bazında en fazla hibe Van da en az hibe Bartın da, tutar olarak en fazla hibe İstanbul da en az hibe Kilis te alınmıştır. Sn İller Sözleşme Hibe Sn İller Sözleşme Hibe Adedi Pay Tutarı ( ) Pay Adedi Pay Tutarı ( ) Pay Türkiye 3,392 412,168,956.32 1 Van 285 8.40% 21,285,241.16 5.16% 41 Gaziantep 26 0.77% 2,985,029.51 0.72% 2 İstanbul 233 6.87% 28,862,982.44 7.00% 42 Kocaeli 26 0.77% 2,973,211.54 0.72% 3 Ankara 222 6.54% 25,238,273.09 6.12% 43 Kars 25 0.74% 4,954,112.13 1.20% 4 Konya 179 5.28% 17,769,329.37 4.31% 44 Ağrı 24 0.71% 4,943,877.92 1.20% 5 Kayseri 149 4.39% 20,562,490.74 4.99% 45 Artvin 23 0.68% 2,609,344.93 0.63% 6 Samsun 138 4.07% 15,867,605.63 3.85% 46 Batman 23 0.68% 3,892,004.82 0.94% 7 Trabzon 121 3.57% 14,398,075.84 3.49% 47 Ardahan 20 0.59% 3,962,531.15 0.96% 8 Sivas 98 2.89% 12,456,226.94 3.02% 48 Adıyaman 20 0.59% 1,842,943.49 0.45% 9 Erzurum 80 2.36% 6,268,282.34 1.52% 49 Kahramanmaraş 20 0.59% 2,431,768.84 0.59% 10 Tokat 63 1.86% 10,153,195.96 2.46% 50 Tunceli 18 0.53% 3,998,685.11 0.97% 11 Bitlis 63 1.86% 5,531,460.61 1.34% 51 Eskişehir 16 0.47% 1,122,680.25 0.27% 12 Muş 62 1.83% 6,799,756.70 1.65% 52 Denizli 16 0.47% 1,480,831.91 0.36% 13 Kastamonu 61 1.80% 8,410,203.05 2.04% 53 Iğdır 15 0.44% 5,408,031.26 1.31% 14 Çorum 60 1.77% 8,138,577.59 1.97% 54 Balıkesir 15 0.44% 965,348.73 0.23% 15 Adana 56 1.65% 3,951,503.84 0.96% 55 Manisa 14 0.41% 1,408,688.84 0.34% 16 Rize 56 1.65% 6,469,917.56 1.57% 56 Aydın 14 0.41% 1,236,651.51 0.30% 17 Amasya 55 1.62% 6,532,467.09 1.58% 57 Tekirdağ 12 0.35% 1,737,794.38 0.42% 18 Elazığ 55 1.62% 10,329,212.95 2.51% 58 Uşak 12 0.35% 774,584.65 0.19% 19 Diyarbakır 54 1.59% 8,834,801.39 2.14% 59 Siirt 10 0.29% 3,178,419.31 0.77% 20 Hakkari 53 1.56% 5,110,337.08 1.24% 60 Muğla 9 0.27% 642,185.09 0.16% 21 Malatya 51 1.50% 8,672,535.84 2.10% 61 Zonguldak 9 0.27% 1,076,628.40 0.26% 22 Bursa 50 1.47% 4,531,410.14 1.10% 62 Sakarya 9 0.27% 1,138,462.93 0.28% 23 İzmir 48 1.42% 4,897,800.70 1.19% 63 Nevşehir 8 0.24% 671,051.51 0.16% 24 Ordu 47 1.39% 5,314,669.05 1.29% 64 Burdur 8 0.24% 1,086,993.35 0.26% 25 Karaman 44 1.30% 7,941,650.92 1.93% 65 Isparta 7 0.21% 724,863.13 0.18% 26 Bingöl 42 1.24% 7,677,220.55 1.86% 66 Yalova 7 0.21% 553,568.00 0.13% 27 Giresun 42 1.24% 4,176,373.64 1.01% 67 Kırşehir 7 0.21% 552,384.91 0.13% 28 Hatay 41 1.21% 7,563,452.82 1.84% 68 Düzce 7 0.21% 735,696.23 0.18% 29 Erzincan 37 1.09% 4,714,584.87 1.14% 69 Şırnak 6 0.18% 2,129,102.98 0.52% 30 Antalya 34 1.00% 3,997,974.19 0.97% 70 Niğde 6 0.18% 318,336.48 0.08% 31 Gümüşhane 34 1.00% 4,272,563.66 1.04% 71 Kütahya 6 0.18% 627,948.10 0.15% 32 Kırklareli 34 1.00% 1,484,851.70 0.36% 72 Çanakkale 6 0.18% 558,585.57 0.14% 33 Bayburt 33 0.97% 5,082,823.55 1.23% 73 Osmaniye 5 0.15% 578,014.16 0.14% 34 Yozgat 33 0.97% 5,905,026.35 1.43% 74 Bolu 5 0.15% 226,731.53 0.06% 35 Edirne 31 0.91% 1,748,785.12 0.42% 75 Aksaray 5 0.15% 202,856.82 0.05% 36 Şanlıurfa 30 0.88% 6,721,980.63 1.63% 76 Kırıkkale 4 0.12% 518,810.65 0.13% 37 Çankırı 29 0.85% 5,765,283.16 1.40% 77 Afyon 4 0.12% 239,568.12 0.06% 38 Sinop 29 0.85% 3,094,709.63 0.75% 78 Karabük 3 0.09% 180,697.52 0.04% 39 Mardin 29 0.85% 3,515,232.97 0.85% 79 Kilis 2 0.06% 41,719.50 0.01% 40 Mersin 27 0.80% 3,256,513.06 0.79% 80 Bartın 2 0.06% 118,024.44 0.03% Kaynak: www.mfib.gov.tr, Hibe veritabanı, (5.3.2015) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 360

İCRA İFLAS İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 361

İCRA İFLAS İSTATİSTİKLERİ Türkiye de 2016 yılı içinde İcra ve İflas Dairelerinde 1 Milyon 163 Bin 680 adet ilamlı, 7 Milyon 206 Bin 839 adet ilamsız, 603 adet iflas, 492 Bin 739 adet talimat dosyası açılmıştır. Aynı yıl Samsun ilinde 23 Bin 585 adet ilamlı, 206 Bin 277 adet ilamsız, 8 adet iflas, 10 Bin 179 adet talimat dosyası açılmıştır. Samsun ilinin 2016 yılı içinde açılan dosya bakımından; ilamlı dosya sayısı payı %2.03 oranında, ilamsız dosya sayısı payı %2.86 oranında, iflas dosyası sayısı payı %1.33 oranında, talimat dosya sayısı payı %2.07 oranında gerçekleşmiştir. 2012-2016 döneminde yıl içinde açılan ilamlı icra dosyası sayısı Türkiye de %99.2 oranında artarken Samsun ilinde %101.2 oranında artmış, yıl içinde açılan ilamsız icra dosyası sayısı Türkiye de %23.4 oranında artarken Samsun ilinde %121.8 oranında artmış, yıl içinde açılan iflas dosyası sayısı Türkiye de %35.5 oranında artarken Samsun ilinde %60.0 oranında artmıştır. 2016 yılında bir önceki yıla göre yıl içinde açılan ilamlı icra dosyası sayısı Türkiye de %29.67 oranında azalırken Samsun ilinde %43.05 oranında azalmış, yıl içinde açılan ilamsız icra dosyası sayısı Türkiye de %2.68 oranında artarken Samsun ilinde %21.83 oranında artmış, yıl içinde açılan iflas dosyası sayısı Türkiye de %5.60 oranında artarken Samsun ilinde değişmemiştir. Yıllar Bölge Yıl İçinde Açılan İlamlı İlamsız İflas Talimat 2012 584,208 5,840,414 445 580,155 2013 662,866 5,727,303 594 450,291 2014 1,129,415 6,574,188 533 443,177 2015 Türkiye 1,654,632 7,018,994 571 492,112 2016 1,163,680 7,206,839 603 492,739 2016/2015 Değişim (%) -29.67% 2.68% 5.60% 0.13% 2016/2012 Değişim (%) 99.2% 23.4% 35.5% -15.1% 2012 11,725 92,993 5 13,674 2013 13,888 84,710 5 8,491 2014 18,601 84,996 8 6,893 2015 Samsun 41,414 169,313 8 7,366 2016 23,585 206,277 8 10,179 2016/2015 Değişim (%) -43.05% 21.83% 0.00% 38.19% 2016/2012 Değişim (%) 101.2% 121.8% 60.0% -25.6% 2012 2.01% 1.59% 1.12% 2.36% 2013 2.10% 1.48% 0.84% 1.89% Samsun 2014 1.65% 1.29% 1.50% 1.56% Pay (%) 2015 2.50% 2.41% 1.40% 1.50% 2016 2.03% 2.86% 1.33% 2.07% Kaynak: http://www.adlisicil.adalet.gov.tr/ist_arsiv.html İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 362

İLLER İTİBARİYLE İLAMLI İCRA DOSYASI (2016) 2016 yılı içinde Türkiye de toplam 1 Milyon 163 Bin 680 adet ilamlı icra dosyası açılmıştır. Samsun ili 2016 yılında açılan 23 Bin 585 adet ilamlı icra dosyası ile 13 üncü sırada yer almıştır. İlk sırada 228 Bin 752 adet dosya ile İstanbul son sırada ise 134 dosya ile Bayburt ili yer almaktadır. Sn İller İlamlı Pay Sn İller İlamlı Pay Türkiye 1,163,680 1 İstanbul 228,752 19.66% 42 Kütahya 4,477 0.38% 2 Ankara 159,541 13.71% 43 Karaman 4,395 0.38% 3 İzmir 69,247 5.95% 44 Ordu 4,200 0.36% 4 Adana 68,948 5.92% 45 Ardahan 3,797 0.33% 5 Bursa 40,055 3.44% 46 Sinop 3,243 0.28% 6 Hatay 36,539 3.14% 47 Batman 3,111 0.27% 7 Kayseri 35,977 3.09% 48 Bolu 3,051 0.26% 8 Diyarbakır 28,521 2.45% 49 Yozgat 2,970 0.26% 9 Antalya 28,090 2.41% 50 Amasya 2,947 0.25% 10 Çorum 24,378 2.09% 51 Çanakkale 2,883 0.25% 11 Eskişehir 23,621 2.03% 52 Kırıkkale 2,873 0.25% 12 Konya 23,615 2.03% 53 Mardin 2,807 0.24% 13 Samsun 23,585 2.03% 54 Ağrı 2,681 0.23% 14 Mersin 23,463 2.02% 55 İsparta 2,483 0.21% 15 Aydın 21,263 1.83% 56 Aksaray 2,470 0.21% 16 Gaziantep 20,520 1.76% 57 Giresun 2,377 0.20% 17 Kocaeli 20,307 1.75% 58 Burdur 2,347 0.20% 18 Manisa 16,550 1.42% 59 Nevşehir 2,298 0.20% 19 Malatya 15,875 1.36% 60 Kastamonu 2,289 0.20% 20 Muğla 14,589 1.25% 61 Siirt 2,275 0.20% 21 Kars 14,129 1.21% 62 Kırklareli 2,118 0.18% 22 K.Maraş 9,359 0.80% 63 Bingöl 2,033 0.17% 23 Zonguldak 9,296 0.80% 64 Rize 1,806 0.16% 24 Denizli 9,069 0.78% 65 Niğde 1,664 0.14% 25 Tekirdağ 8,542 0.73% 66 Yalova 1,653 0.14% 26 Şanlıurfa 8,540 0.73% 67 Karabük 1,648 0.14% 27 Edirne 8,293 0.71% 68 Muş 1,501 0.13% 28 Balıkesir 8,054 0.69% 69 Kırşehir 1,485 0.13% 29 Adıyaman 7,777 0.67% 70 Hakkari 1,466 0.13% 30 Osmaniye 7,634 0.66% 71 Erzincan 1,293 0.11% 31 Sakarya 7,235 0.62% 72 Artvin 1,266 0.11% 32 Tokat 6,997 0.60% 73 Kilis 1,263 0.11% 33 Van 6,608 0.57% 74 Bitlis 1,215 0.10% 34 Trabzon 6,581 0.57% 75 Şırnak 1,206 0.10% 35 Uşak 5,992 0.51% 76 Çankırı 855 0.07% 36 Bilecik 5,944 0.51% 77 İğdır 813 0.07% 37 Erzurum 5,356 0.46% 78 Bartın 694 0.06% 38 Düzce 5,288 0.45% 79 Gümüşhane 419 0.04% 39 Elazığ 5,220 0.45% 80 Tunceli 402 0.03% 40 Sivas 4,840 0.42% 81 Bayburt 134 0.01% 41 Afyonkarahisar 4,582 0.39% Kaynak: http://www.adlisicil.adalet.gov.tr/ist_arsiv.html İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 363

İLLER İTİBARİYLE İLAMSIZ İCRA DOSYASI (2016) 2016 yılı içinde Türkiye de toplam 7 Milyon 206 Bin 839 adet ilamsız icra dosyası açılmıştır. Samsun ili 2016 yılında açılan 206 Bin 277 adet ilamsız icra dosyası ile 7 nci sırada yer almıştır. İlk sırada 2 Milyon 303 Bin 41 adet dosya ile İstanbul son sırada ise 918 dosya ile Tunceli ili yer almaktadır. Sn İller İlamsız Pay Sn İller İlamsız Pay Türkiye 7,206,839 1 İstanbul 2,303,041 31.96% 42 Bolu 25,226 0.35% 2 Ankara 650,667 9.03% 43 Ordu 24,435 0.34% 3 İzmir 511,822 7.10% 44 Adıyaman 23,034 0.32% 4 Bursa 261,513 3.63% 45 Batman 22,947 0.32% 5 Antalya 248,753 3.45% 46 Karaman 21,362 0.30% 6 Gaziantep 219,099 3.04% 47 İsparta 19,242 0.27% 7 Samsun 206,277 2.86% 48 Amasya 18,808 0.26% 8 Adana 184,468 2.56% 49 Yozgat 17,832 0.25% 9 Konya 163,116 2.26% 50 Elazığ 17,687 0.25% 10 Hatay 136,896 1.90% 51 Osmaniye 17,342 0.24% 11 Mersin 130,385 1.81% 52 Uşak 16,839 0.23% 12 Kocaeli 121,750 1.69% 53 Nevşehir 16,475 0.23% 13 Aydın 117,102 1.62% 54 Kars 16,319 0.23% 14 Eskişehir 106,862 1.48% 55 Niğde 14,837 0.21% 15 Kayseri 96,491 1.34% 56 Siirt 14,022 0.19% 16 Manisa 86,289 1.20% 57 Aksaray 13,409 0.19% 17 Diyarbakır 79,892 1.11% 58 Muş 12,117 0.17% 18 Malatya 79,351 1.10% 59 Erzincan 12,030 0.17% 19 Muğla 78,464 1.09% 60 Kırıkkale 11,873 0.16% 20 Erzurum 72,609 1.01% 61 Bilecik 11,463 0.16% 21 Tekirdağ 72,549 1.01% 62 Rize 10,141 0.14% 22 Şanlıurfa 71,093 0.99% 63 Yalova 9,333 0.13% 23 Balıkesir 67,944 0.94% 64 Burdur 8,804 0.12% 24 Denizli 61,858 0.86% 65 Giresun 8,204 0.11% 25 Edirne 57,441 0.80% 66 Karabük 8,004 0.11% 26 Sakarya 48,482 0.67% 67 Bitlis 7,671 0.11% 27 Trabzon 48,263 0.67% 68 Bingöl 6,512 0.09% 28 Van 45,455 0.63% 69 Bartın 5,760 0.08% 29 Sivas 44,571 0.62% 70 İğdır 5,706 0.08% 30 Kastamonu 44,260 0.61% 71 Kırşehir 5,447 0.08% 31 Afyonkarahisar 37,754 0.52% 72 Hakkari 5,198 0.07% 32 Çorum 36,282 0.50% 73 Sinop 4,968 0.07% 33 Zonguldak 35,140 0.49% 74 Çankırı 4,013 0.06% 34 K.Maraş 34,068 0.47% 75 Şımak 3,980 0.06% 35 Ağrı 29,983 0.42% 76 Artvin 3,747 0.05% 36 Kırklareli 28,967 0.40% 77 Ardahan 2,139 0.03% 37 Kütahya 28,519 0.40% 78 Kilis 1,822 0.03% 38 Düzce 27,995 0.39% 79 Bayburt 1,307 0.02% 39 Tokat 27,478 0.38% 80 Gümüşhane 1,274 0.02% 40 Çanakkale 26,332 0.37% 81 Tunceli 918 0.01% 41 Mardin 25,311 0.35% Kaynak: http://www.adlisicil.adalet.gov.tr/ist_arsiv.html İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 364

SUÇ İSTATİSTİKLERİ İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 365

SUÇ İSTATİSTİKLERİ (2015) Suç işlendiği il ve suç türüne göre ceza infaz kurumuna giren hükümlü sayılarına göre 2015 yılında Türkiye de toplam rakam 168 Bin 726 adet olup Samsun ilinde bu sayı 2 Bin 999 adet ve payı da %1.78 oranındadır. Samsun ilinde en fazla payı olan suç türleri sırasıyla, %4.42 oranı ile Orman suçları, %3.17 oranı ile Trafik suçları, %3.03 oranı ile Ateşli silahlar ve bıçaklar ile ilgili suçlar, %2.73 oranı ile Mala zarar verme, %2.65 oranı ile Tehdit, %2.55 oranı ile Hakaret, %2.51 oranı ile Cinsel suçlar, %2.38 oranı ile Görevi yaptırmamak için direnme, %2.33 oranı ile Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma, %2.24 oranı ile Yaralama, %2.23 oranı ile Öldürme, %1.75 oranı ile İcra İflas Kanunu'na muhalefet suçlarıdır. Suç Türü Türkiye Samsun Samsun Pay (%) Toplam 168,726 2,999 1.78% Orman suçları 317 14 4.42% Trafik suçları 2,584 82 3.17% Ateşli silahlar ve bıçaklar ile ilgili suçlar 4,226 128 3.03% Mala zarar verme 2,308 63 2.73% Tehdit 7,808 207 2.65% Hakaret 3,143 80 2.55% Cinsel suçlar 5,340 134 2.51% Görevi yaptırmamak için direnme 1,470 35 2.38% Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma 2,702 63 2.33% Yaralama 23,730 532 2.24% Öldürme 8,303 185 2.23% İcra İflas Kanunu'na muhalefet 13,024 228 1.75% Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanma, satın alma 3,532 56 1.59% Ailenin korunması tedbirine aykırılık 5,246 79 1.51% Hırsızlık 30,093 431 1.43% Diğer suçlar 18,665 256 1.37% Yağma (Gasp) 10,045 132 1.31% Sahtecilik 6,336 82 1.29% Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti 12,143 141 1.16% Kaçakçılık 3,168 31 0.98% Dolandırıcılık 3,780 36 0.95% Kaynak: TÜİK, Suç işlendiği il ve suç türüne göre ceza infaz kurumuna giren hükümlüler, 2015 İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 366

SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 367

SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI Samsun Ticaret ve Sanayi Odası 1901 Yılında kurulmuş Kamu Kurumu Niteliğinde Bir Meslek Kuruluşudur. Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Samsun un eski isimlerinden Canik Ticaret ve Sanayi Odası adıyla Mutasarrıf Hamdi Bey tarafından 1901 yılında kurulmuştur. 1905 yılında İskele Caddesi 13/15 numarada bulunan 2 katlı bir bina satın alınarak Üst Katı Ticaret ve Sanayi Odası olarak kullanılmıştır. 1931 yılında aynı binanın alt katında Ticaret ve Zahire Borsası kurulmuştur. 1936 tarihine kadar başkanlık yapan Nemli Zade Hamdi Bey ve Yelkenci Zade Şükrü Bey in hizmet sürelerini kesin olarak bilemiyoruz. 21.01.1936 yılında başkan olan Şahinzade Nuri Bey bu vazifeyi 23.12.1943 yılına kadar sürdürmüştür. 1943 yılında yaşanan zelzeleden sonra Başkan olan Süleyman Balkan tarafından zamanın Karadeniz Oteli olan 3 katlı ahşap bina satın alınarak Odamız oraya nakledilmiştir. 1970 yılında halen kullanılmakta olan Hançerli Mahallesi ndeki 8.5 katlı hizmet binamız ve iş hanımız yaptırılmıştır. Anayasamızın 135. Maddesine göre; Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlâkını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzelkişilikleridir. 5174 Sayılı Yasa ticaret ve sanayi odaları, ticaret odaları, sanayi odaları, deniz ticaret odaları, ticaret borsaları ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin kuruluş ve işleyişine ilişkin esasları düzenlemektedir. Odaların Görevleri 5174 Sayılı Yasanın 12. Maddesinde sıralanmıştır. Ayrıca Odaların düzenlemiş olduğu belgeler 26. Maddede belirtilmiştir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu (5174 Sayılı Yasa) 1.Maddesi Bu Kanunun amacı; ticaret ve sanayi odaları, ticaret odaları, sanayi odaları, deniz ticaret odaları, ticaret borsaları ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin kuruluş ve işleyişine ilişkin esasları düzenlemektir. demektedir. 5174 sayılı yasanın 9 uncu maddesine göre; Ticaret siciline kayıtlı tacirler ve Kanunun 5 inci maddesine göre sanayici ve deniz taciri sıfatını haiz tüm gerçek ve tüzel kişiler ile bunların şube ve fabrikaları bulundukları yerdeki odaya kayıt olmak zorundadır. ODAMIZIN İŞTİRAKLERİ Samsun Lojistik Merkez A.Ş. Samsun İhtisas Ve Fuar Kongre Merkezi A.Ş. Samsun Teknopark A.Ş. Samsun Bölgesel Ekonomik Kalkınma A.Ş. (SABEK A.Ş.) Samsun Ticaret Ve Sanayi Odası Eğitim Vakfı Gümrük Ve Turizm İşletmeleri A.Ş. Kobi Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. (KOBİ A.Ş.) Avrupa Birliği İş Geliştirme Merkezi (ABİGEM) BALO - Büyük Anadolu Lojistik Organizasyonlar ODAMIZIN TEMSİLCİLİKLERİ Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği (TOBB) Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA) MEYBEM - Mesleki Yeterlilik Ve Belgelendirme Merkezleri TOBB ETÜ- TOBB Ekonomi Ve Teknoloji Üniversitesi TEPAV- Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) Ekonomi Bakanlığı İhracat Bilgi Platformu (İBP) Türk Standartları Enstitüsü (TSE) Ulusal Fındık Konseyi Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK) Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Kadın Girişimciler Kurulu Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Genç Girişimciler Kurulu Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) Türk-Alman Ticaret Ve Sanayi Odası KGF (Kredi Garanti Fonu) İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 368

ODAMIZ VE BAZI KATKILARIMIZ 1.ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ Samsun Merkez Organize Sanayi Bölgesi Samsun Merkez Organize Sanayi Bölgesi; Bakanlar Kurulu'nun 15.5.1976 tarih ve 7/12207 sayılı kararına istinaden kurulmuştur. İlk Müteşebbis Teşekkül; 2.11.1981 tarihinde, Samsun Valisi nin Başkanlığında, Samsun İl Özel İdaresi, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Samsun Belediyesi kuruluşlarının iştiraki ile oluşmuştur. Daha sonra 14.8.1985 tarihinde Tekkeköy Belediyesi de Müteşebbis Teşekküle iştirak etmiştir. Organize Sanayi Bölgesi arsasının bulunduğu beldede Kutlukent Belediyesinin ayrı bir belediye olarak kurulması ve Fonlar Yönetmeliği'nin 31. maddesinin 5.4.1990 tarihinde değiştirilmesi sonucu 26.12.1990 tarihinde Müteşebbis Teşekkül yeniden oluşturularak; İl Vali'sinin başkanlığında, Samsun İl Özel İdaresi % 33, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası %34, Kutlukent Belediyesi nin %33 katılım payı oranlarındaki iştirakleri ile teşkil edilmiştir. 15 Nisan 2000 tarih ve 24021 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu gereği olarak Müteşebbis Heyet oluşumu bu kanuna uygun hale getirilmiş ve Kuruluş Protokolü 04.12.2000 tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca onaylanarak, Bakanlığın OSB Sicil Defterine 26 sicil numarasıyla kayıt edilmiştir. Buna göre Samsun- Merkez Organize Sanayi Bölgesi Müteşebbis Heyeti İl Valisi nin Başkanlığında Samsun İl Özel İdaresi, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Kutlukent Belediyesi kuruluşlarından teşkil edilmiştir. Ancak 22.03.2008 tarih ve 26824 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5747 sayılı kanuna göre Kutlukent Belediyesi tüzel kişiliği, 29 Mart 2009 tarihinde yapılan Mahalli seçimler ile sona erdiğinden Müteşebbis Heyete Tekkeköy Belediyesi dahil olarak yeni Müteşebbis Heyet İl Valisi nin Başkanlığında Samsun İl Özel İdaresi, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Tekkeköy Belediyesi kuruluşlarından teşkil edilmiştir. Kavak Organize Sanayi Bölgesi Samsun-Kavak Organize Sanayi Bölgesi, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı'nın 5.4.1993 tarih ve 1620 sayılı yazısı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın 1993 yılı yatırım programına dâhil edilmiştir. Müteşebbis Teşekkül 8.7.1993 tarihinde İl Vali'sinin Başkanlığında Samsun Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Kavak Belediyesi kuruluşlarının iştiraki ile oluşmuştur. 15 Nisan 2000 tarih ve 24021 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu nun gereği olarak Müteşebbis Heyet oluşumu bu kanuna uygun hale getirilmiş ve Kuruluş Protokolü 04.12.2000 tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca onaylanarak Bakanlığın OSB Sicil Defterine 27 sicil numarası ile kayıt edilmiştir. Buna göre Samsun-Kavak Organize Sanayi Bölgesi Müteşebbis Heyeti ; İl Valisinin Başkanlığında Samsun Yatarım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı, Samsun Ticaret Ve Sanayi Odası, Kavak Belediyesi Kuruluşlarından teşkil edilmiştir. Samsun Gıda İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Samsun-Gıda Organize Sanayi Bölgesi, kuruluş protokolü, Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca 13.04.2007 tarihinde onaylanmış ve Müteşebbis Heyet kurularak tüzel kişilik Bakanlık sicil defterine 252 no ile işlenerek tescil edilmiştir. Müteşebbis Heyet İl Valisi nin Başkanlığında, Samsun Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı %30, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası %21, Samsun Büyükşehir Belediyesi %21, Samsun Ticaret Borsası %21, Tekkeköy Belediyesi %7 katılım payı ile kurulmuştur. 2.SAMSUN FUAR VE KONGRE MERKEZİ Geçmişinde fuarcılık geleneği olan Samsun için Odamızca hazırlanan Samsun Fuar ve Kongre Merkezi Projesi, Samsun İli Tekkeköy İlçesinde 50.000 m2 lik bir alanda 2014 yılında faaliyete geçmiştir. Etaplar halinde ihtiyaca göre büyüyebilecek nitelikte tasarlanan projenin 1.Etap kapsamında her biri 4040 m2 lik 2 adet fuar salonu ile içerisinde idari birimlerin ve toplantı salonların bulunduğu 2 katlı ana bina olmak üzere toplam 15.516 m2 lik Samsun Fuar ve Kongre Merkezinin inşatı 2013 yılında tamamlanmıştır. Projenin toplam maliyeti 17.000.000.-TL dir. 7 Milyon TL Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı tarafından hibe alarak Türkiye nin ilk Güdümlü projesi olmuştur. Proje Ortakları; %30 pay ile Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, %63 pay ile Samsun Büyükşehir Belediyesi, %5 pay ile Samsun Ticaret Borsası ve %2 pay ile Ondokuz Mayıs Üniversitesi Vakfıdır. Samsun Fuar ve Kongre Merkezi 2014 yılında yapılan ihale ile TÜYAP Fuarcılığa 10 yıllığına işletilmesi için kiralanmıştır. İlk fuar organizasyonu Samsun Oto Show Fuarı ile 18 Kasım 2014 tarihinde gerçekleştirildi. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 369

3.SAMSUN TEKNOPARK A.Ş. Odamızın öncülüğünde Samsun Valiliği, Samsun Büyükşehir Belediyesi ve Ondokuz Mayıs Üniversitesi işbirliği ile geliştirilen Samsun Teknopark projesi ar-ge çalışmalarına hız vererek inovasyon çalışmalarının artırılmasını amaçlamaktadır. Samsun a Teknopark kazandırma süreci 4 Eylül 2009 tarihinde Resmi Gazete de ilan edilmesiyle başladı. 2 Mart 2010 Teknopark A.Ş. Kuruluş Protokolü imzalandı. Kuruluşu resmi olarak 1 Nisan 2009 da gerçekleşen Samsun Teknopark için kurucu şirket oluşturma süreci Samsun Teknoloji Geliştirme Bölgesi Yönetici A.Ş. 10 Haziran 2010 tarihinde tamamlanmıştır. 4 Mayıs 2012 tarihinde Samsun Teknopark A.Ş. nin Temel Atma Töreni gerçekleştirilmiştir. 80.000 m2 arazi üzerinde kurulan Samsun Teknoparkın yaklaşık 5.500 m2 lik inşaatı 2014 yılı ikinci çeyreğinde tamamlanmıştır. 1500 m2 lik kiralanabilir alanda halen 37 firma faaliyet göstermekte olup 103 kişi istihdam edilmektedir Samsun Teknoloji Geliştirme Bölgesi Yönetici A.Ş. Kamu kurumları, odalar ve özel şirketlerin ortak olduğu çok ortaklı bir yapıdadır. Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nın hisse oranı %10 olup en büyük pay Ondokuz Mayıs Üniversitesine aittir. Odamız Samsun Teknoloji Geliştirme Bölgesi Yönetici A.Ş. Yönetim Kurulu nda temsil edilmektedir. 4.SAMSUN LOJİSTİK MERKEZ A.Ş. Türkiye de yalnızca dört ilde Karadeniz de ise sadece Samsun da dört ulaşım aksı bulunmaktadır. Kentimizin lojistik imkânlarının değeri göz önüne alınarak Odamız tarafından 27 Mayıs 2010 tarihinde uluslararası düzeyde bir Lojistik Kongresi gerçekleştirilmiş ve bunun sonucunda Samsun Lojistik Kongresi ve Sonuç Bildirgesi hazırlanmıştır. Sonuç Bildirgesinde Samsun ve TR83 Bölgesini kapsayacak şekilde Lojistik Master Planın hazırlanması gerekliliği vurgulanmıştır. Lojistik Kongresi Sonuç Bildirgesine istinaden Samsun un lojistik üs olması hedefi ile bölge hedeflerine yönelik çalışmalarla uyum içinde Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı ndan Doğrudan Finansman Desteği kapsamında alınan 70.000 TL fonla Odamızca TR 83 Bölgesi Lojistik Master Plan hazırlanmıştır. Lojistik Master Plan 1.12.2010 tarihinde tamamlanmıştır. Odamız tarafından hazırlatılan TR-83 Lojistik Master Plan doğrultusunda Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın Program Otoritesi olduğu Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı nda (BROP) kapsamında Samsun Valiliği koordinasyonunda, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Samsun Büyükşehir Belediyesi, Samsun Ticaret Borsası, Merkez Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü ve Tekkeköy Belediyesinin katılımıyla Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı tarafından, Samsun Lojistik Köy Projesi hazırlanmıştır. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın Program Otoritesi olduğu Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı kapsamında yürütülen yaklaşık 45 milyon Euro bütçeli Türkiye nin en önemli projelerinden birisi olan Samsun Lojistik Köy Proje nin başvurusu 6 Ekim 2011 tarihinde yapılmış, sözleşmesi 11 Mart 2015 tarihinde imzalanmıştır. Samsun un Türkiye nin ithalat ve ihracat trafiğini büyük ölçüde üstlenebilmesi ve potansiyelini açığa çıkarabilmesi ana hedefiyle geliştirilen Samsun Lojistik Köy Projesiyle; TR 83 Bölgesinde yer alan firmalara lojistik depo imkânlarını sağlayarak, bölgesel rekabet edilebilirliği geliştirmeyi amaçlamaktadır. Samsun şehir merkezinin yaklaşık 15 km doğusunda, Tekkeköy ilçesi yakınında kurulacak olan Lojistik Köy Samsunport Limanı na (ana giriş) 20 km, Çarşamba Havaalanı na ise 10 km uzaklıktadır. Samsun - Ordu karayolu, Lojistik Köy ün 1.8 km kuzeyinden geçmektedir. Samsun-Ordu Karayolu doğu-batı yönünde ana bağlantı yolu olup, aynı zamanda Samsun u Ankara ya bağlayan anayoldur. Samsun - Çarşamba demiryolu hattı Lojistik Köy ün tam olarak yanından geçmektedir. Türkiye nin önemli ticaret üslerinden birine dönüştürülecek bu lojistik merkezde; kapalı depolama alanları, idari bina ve sosyal tesisler, gümrük müdürlüğü, konteyner stok alanı, tır ve kamyon park alanı, demiryolu tesisi, acente ofisleri, servis ve bakım istasyonları, nakliye komisyoncuları için ofis alanları, akaryakıt ve itfaiye istasyonları kurulacak. Bunun yanı sıra merkez içinde banka şubeleri, restoran, kafe, market, telefon merkezi, PTT, büfe, sigorta ofisi, berber, kargo ofisi ve kırtasiye gibi sosyal tesisler inşa edilecek. Merkez bu yapısıyla adeta küçük bir yerleşim birimi haline getirilecek. Lojistik Merkezin içine Demiryolu bağlanıtısı sağlanacak. Kurulacak depoların yükleme yapabilmesini kolaylaştırmak üzere rampa ve manevra alanları tasarlanacaktır. Samsun Lojistik Köy Projesi başvuru sürecinde lojistik köyün yönetiminin proje ortakları tarafından kurulacak bir şirket tarafından yönetileceği Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'na ve AB Delegasyonuna taahhüt edildiğinden, 30 Ekim 2015 tarihinde Samsun Ulusal ve Uluslararası Lojistik Merkezi İşletmeciliği Anonim Şirketi kurulmuştur. Samsun Ulusal ve Uluslararası Lojistik Merkezi İşletmeciliği Anonim Şirketi ortakları ve hisse payları; Samsun Büyükşehir Belediyesi %40, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası %25, Samsun Ticaret Borsası %15, Tekkeköy Belediyesi %10, Samsun Merkez Organize Sanayi Bölgesi hisse oranı %10 dur. Samsun Lojistik Merkezin 2017 yılında tamamlanması planlanmaktadır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 370

5.AVRUPA İŞLETMELER AĞI (ENTERPRISE EUROPE NETWORK) Avrupa İşletmeler Ağı Karadeniz-Türkiye (B-SEEN) projesi Samsun TSO koordinatörlüğünde 25 Kasım 2008 tarihinde TBMM tarafından onaylanmış Rekabet Edebilirlik ve Yenilikçilik Programı kapsamında 2008-2015 yılları arasında yürütülmüş, 2015-2020 dönemi için de İşletmelerin ve KOBİ lerin Rekabet Edebilirliği Programı (COSME) (2014-2020) kapsamında yürütülmektedir. Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nın koordinatörlüğünde 4 ortak (KOSGEB Samsun Müdürlüğü, KOSGEB Trabzon Müdürlüğü, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası) ile faaliyet gösteren konsorsiyum, network amaçları dahilinde hedefler belirlemiş olup bu hedefler doğrultusunda faaliyet göstermektedir. Networkün amaçları doğrultusunda Samsun TSO nun işlevi işletmelere iş ve ihracatlarını, teknoloji ve bilgi düzeylerini geliştirmeleri için kendi ülkeleri dışında ortaklar bulmaları temel hedef olarak belirlenmiştir. Faaliyet alanına giren konularda eğitim, seminer, konferans, kongre, ülke günleri, ikili iş görüşmeleri, yurtiçi ve yurtdışı fuar gezileri düzenleyen Avrupa İşletmeler Ağı Karadeniz Konsorsiyumu yıl içinde gerçekleştirdiği etkinlikler ile pek çok KOBİ ye ulaşmaktadır. Ayrıca tüm üyelerimizin ve işadamlarının uluslararası arenada iş yapmalarını ve mevcut fırsat ve tehditlerden haberdar olmalarını sağlamak amacıyla iş dünyasını ilgilendiren pek çok konuda basılı yayınlar yapılmıştır. Ayrıca, KOBİ lerin 7. Çerçeve Programına katılımlarını teşvik eden hizmetler sunmak, Networkün tanınmasını ve yerel farkındalığını artırmak, AB politikalarını tanıtarak KOBİ lerin AB programlarına katılımını sağlamak, hizmetleri dengeli bir biçimde entegre bir halde sunmak, müşterileri en uygun hizmet sağlayıcıya yönlendirmek, hizmet kalitesinin sürekli artırılmasını sağlamak ve KOBİ lerden geribildirim alarak topluluk politikasına katılımlarını sağlamak konusunda da önemli faaliyetler gerçekleştirmiştir. 6.UR-GE PROJELERİ Samsun Gıda Sektörünün İhracat Kapasitesinin Artırılması Projesi T.C. Ekonomi Bakanlığı nın 2010/8 sayılı Tebliği ile hazırlanan proje ve kümelenme yaklaşımını esas alan yerel dinamiklerin harekete geçirilmesine olanak sağlayarak, işbirliği kuruluşlarının önderliğinde ihracat seferberliğini öngören Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi (UR-GE) Programı kapsamında Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Samsun Gıda Sektörünün İhracat Kapasitesinin Artırılması Projesi ni hazırlamıştır. Projenin amacı proje kapsamında gerçekleştirilecek faaliyetlere katılacak Samsun gıda sektöründe faaliyet gösteren firmaların çeşitli analizlerle tespit edilen eğitim ve danışmanlık ihtiyaçlarının karşılanmasına katkıda bulunmak, bu firmaların uluslararası potansiyel pazarlarla gerçekleştirecekleri yurtdışı pazarlama ve alım heyetleri programlarına katılmalarını sağlayarak ihracat ve uluslararası rekabet kapasitelerinin artırılmasına destek olmaktır. İnşaat Ve Yapı Malzemeleri Sektörünün İhracat Kapasitesinin Artırılması Projesi 2010/8 sayılı Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ kapsamında yürütülen Samsun İnşaat ve Yapı Malzemeleri Sektörünün İhracat Kapasitesinin Arttırılması Projesi, 15 Temmuz 2015 tarihinde destek kapsamına alınarak başlatılmıştır. Projeye 23 firma katılım göstermiştir. Yaklaşık 3 yıl sürmesi planlanan projenin bütçesi 1.026.000 USD tutarında olup %75 devlet desteği ile gerçekleştirilmektedir. Projenin genel amacı, inşaat ve yapı malzemeleri sektöründe faaliyet gösteren firmaların, STSO önderliğinde ortak vizyon anlayışı ile yurtdışı pazarlara açılmalarını sağlamak, dış pazarlarda rekabet etme güçlerini arttırmak ve ihracat odaklı büyümelerine yardım sağlamaktır. 7.KAYITLI İSTİHDAM İÇİN ORTAK FAYDA; DİYALOG VE İŞBİRLİĞİ PROJESİ Kayıtlı İstihdam İçin Ortak Fayda; Diyalog ve İşbirliği Projesi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, AB ve Mali Yardımlar Dairesinin sözleşme makamı olduğu, Kayıtlı İstihdam İçin Ortak Fayda Diyalog ve İşbirliği Projesi Kayıtlı İstihdamın Teşviki II Hibe Programı kapsamında Samsun Ticaret ve Sanayi Odası tarafından yürütülmektedir. Proje kapsamında Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı Proje Ortağı, Samsun İŞKUR iştirakçidir. Proje Bütçesi 236.460 Euro olup proje uygulama süresi 12 aydır. Projenin genel amacı; sosyal paydaşlar arasında sağlıklı diyalog ve işbirliği mekanizmalarını geliştirerek, kalkınmanın birincil şartı olan ekonominin ve istihdamın kayıtlı olan kesimini güçlendirmek, kayıt dışı kesimi küçültmektir. Proje TR83 Bölgesi illerini kapsamaktadır. Faaliyetler ağırlıklı olarak Samsun ve Çorum illerinde gerçekleştirilecektir. Masa başı ve Saha Araştırmaları, Farkındalık Artırma Faaliyetleri, Eğitim ve Bilinçlendirme Faaliyetleri, Kayıtlı istihdamla ilgili çalıştaylar, istihdam buluşmaları organizasyonları gibi temel faaliyetler uygulanacaktır. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 371

8.AVRUPA BİRLİĞİ BİLGİ MERKEZİ (SAMSUN EU INFO CENTER) 1997 den bu yana Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu ve Samsun Ticaret ve Sanayi Odası arasında imzalanan işbirliği protokolü ile faaliyetlerine devam eden Samsun AB Bilgi Merkezi (2010 yılına kadar AB Bilgi Bürosu) Türkiye de bulunan ve 20 merkezden oluşan AB Bilgi Merkezleri Ağı nın bir parçasıdır. 16 yılı aşkın süredir kamuoyunun ve üyelerin AB ile ilgili konulardaki bilgi ihtiyacını karşılamak ve Avrupa Birliği konusunda objektif bilgiyi halka ulaştırmak amacı ile konferans, seminer, panel gibi etkinliklerin yanı sıra kültürel ve sosyal aktiviteler, bilgi ve öykü yarışmaları, sergiler düzenlemekte, Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu tarafından basılan yayınları çeşitli etkinlik platformlarında, fuarlarda ve bilgi talepleri doğrultusunda kamuoyuyla paylaşmakta ve ağ kapsamında ya da dışında düzenlenen toplantı ve benzeri etkinliklere katılmaktadır. Her yıl yapılan operasyonel plan kapsamında bu faaliyetler öngörülen bütçe kapsamında belirlenmekte ve yıllık kontrat süresince gerçekleştirilmektedir. 9.SAMSUN AKREDİTE METAL METROLOJİ VE KALİBRASYON LABORATUVARI Samsun Metal Metroloji ve Kalibrasyon Laboratuvarı Projesi Operasyonel Anlaşması, Proje Sahibi Kuruluş olan Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nın ev sahipliğinde 1 Şubat 2012 tarihinde imzalanmıştır. Yaklaşık 7.5 Milyon Euro luk bütçeye sahip bu dev proje, program otoritesinin Avrupa Birliği/Bilim,Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı olduğu IPA Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı çerçevesinde sıralanan tedbirlerden Ar-Ge, İnovasyon, Teknoloji ve Bilgi-iletişim Teknolojileri Ortamı Altyapısının Geliştirilmesi başlığını baz alarak hazırlanmış bir proje olup ilgili sektörlerde her türlü ölçüm, ayar ve kalibrasyon ile periyodik kontrol ihtiyacını karşılamaya yönelik oluşturulmuştur. Samsun Merkez OSB Sosyal Tesisler Alanı nda 4600 m2 lik bir arazi üzerine kurulması planlanan laboratuvar ile bölgede, araştırma kurum ve kuruluşları ile metal üretimi yapan KOBİ lerin işbirliği sağlanarak, metal sanayinin uluslararası rekabet edebilir ve ihracata yönelik bir yapıya kavuşturulması maksadıyla bilgi üretilecektir. Üründe ve üretim yöntemlerindeki yenilikler takip edilerek ürün kalitesi ve standardı yükseltilecek, verimlilik arttırılacak, üretim maliyetleri düşürülecek, KOBİ lerin yeni ve ileri teknolojilerle üretim yapması sağlanarak, bu ürünün kalitesinin AB ve Dünya standartlarında olduğu belgelenecektir. Bu kapsamda bölgede metal sektöründe faaliyet gösteren çok sayıda üretici ve ihracatçı KOBİ ye 1000 e yakın analiz ve ar-ge destek hizmeti ve/veya eğitim verilerek, firmalarımız ve ilgili kuruluşlar, yüksek kaliteli ürün üretmelerini daha az maliyetle, daha kısa bir sürede sağlayacak özellikle ihracat odaklı olmak üzere çeşitli laboratuvar test, analiz ve arge hizmetlerini temin edebileceklerdir. Böylelikle bölgenin ekonomik gücünün AB standartlarına ulaştırılması ve sosyoekonomik gelişme farkının azaltılmasına imkan sağlanmış olacak ve üretim, ihracat operasyonlarının kolaylaşması ile satış, istihdam ve ar-ge olanaklarının artması sonucu firmalarımızın rekabet edebilirlik düzeyleri yükselecektir. 10.SAMSUN TSO ELEKTRONİK ARŞİV PROJESİ Samsun TSO üye firmalarının tüm kayıtlarının elektronik ortama aktarılması ve hizmetlerin elektronik ortamdan sağlanması amacıyla 2006-2007 yıllarında 75.000 Euro bütçe ile Samsun, Kastamonu ve Erzurum Düzey II Bölgeleri Kalkınma Programı Yerel Kalkınma Girişimleri Hibe Programı için hazırlanmış ve gerçekleştirilmiştir. Proje ile Samsun TSO üye firmalara ait dosyalardaki tüm belgelerin elektronik ortama aktarılıp arşivlenmesi ve odanın hizmet kapasitesinin arttırılması hedeflenmiştir. 11.7X24 GÜVENLİ ELEKTRONİK İMZALI BELGE HİZMETİ PROJESİ Teknolojik imkânlar çerçevesinde üyelerimize daha verimli bir hizmet vermek için, geliştirilen 7x24 Güvenli Elektronik İmzalı Belge Hizmeti Projesi Türkiye de elektronik uygulama bağlamda bir ilktir. Yazılım 2-8 Şubat 2015 tarihleri arasında Odamız Bilgi İşlem Müdürlüğü ve MEDOC Yazılım ortak çalışmasıyla tamamlandı ve 11 Şubat 2015 tarihinde kullanıma açıldı. Elektronik belge hizmeti Türkiye de birkaç Oda tarafından sadece mesai saatleri içerisinde verilebilmektedir. Uygulamayı farklı ve benzersiz kılan geliştirilen yazılım ile mesai saatleri dışında da yani 7 gün 24 saat elektronik belge hizmeti verilebilmesidir. Üyelerimizin çeşitli kurumlarda kullanmak zorunda olduğu belgelere ilişkin olarak ilk etapta Oda Sicil Müdürlüğü ndeki hizmetlerimizi bu kapsama alınmıştır. Oda Sicil Kayıt Sureti, İhale, Ortaklık, Ticari İkametgah gibi üyelerimizin ihtiyacı olduğu anda mesai saatleri dışında da elektronik ortamda ve en önemlisi belgenin orijinalliğini internet bağlantısıyla rahatlıkla sorgulayabilecekleri şekilde temin edilebilmektedir. İşlemlerin anında muhasebeleştirilebilmesi, 7x24 olması, kendi otomatik imza kodunu içermesi, sistemin mevcut yazılımlarla entegrasyonu, karekod uygulaması içermesi, belgenin doğruluğunun internet üzerinden sorgulanabilmesi bakımından örnek bir projedir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 372

SAMSUN KAÇINCI SIRADA? İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 373

SAMSUN KAÇINCI SIRADA? Aşağıdaki tabloda Samsun ilinin seçilmiş 75 adet sosyoekonomik göstergede kaçıncı sırada olduğu listelenmiştir. Sn Kriter Değer Birim Yıl Sırası Grup 1 Takipteki Alacakların toplam nakdi krediye oranı 5.74 Yüzde 2016 8 2 Takipteki Alacaklar 831 Milyon TL 2016 12 3 Tüketici Kredisi 4.47 Milyar TL 2016 17 4 Nakdi Krediler 13.64 Milyar TL 2016 18 Bankacılık 5 Toplam Mevduat 8.99 Milyar TL 2016 19 6 Toplam Nakdi Kredilerin Tasarruf Mevduatına Oranı 206.62 Yüzde 2016 45 7 Karşılıksız İşlemi Yapılan Çek Adedi 11,797 Adet 2016 12 8 Karşılıksız İşlemi Yapılan Çek Tutarı 307.25 Milyon TL 2016 16 Çek 9 Ölüm 8,427 Kişi 2016 11 10 Evlilik 9,430 Çift 2016 16 11 İntihar 54 Kişi 2016 16 Demografi 12 Doğum 16,921 Kişi 2016 19 13 Boşanma 1,794 Çift 2016 19 14 İthalat 581 Milyon $ 2016 21 15 İhracat 359 Milyon $ 2016 26 Dış Ticaret 16 Ortaokul Derslik Sayısı 3,392 Adet 2016 13 17 Okul Öncesi Eğitim 1,210 Adet 2016 14 18 Genel Ortaöğretim Derslik Sayısı 1,504 Adet 2016 15 Eğitim 19 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Derslik Sayısı 1,622 Adet 2016 16 20 İlkokul Derslik Sayısı 3,838 Adet 2016 17 21 Ticarethane Elektrik Tüketimi 595,676 MWh 2015 13 22 Sanayi Elektrik Tüketimi 1,177,464 MWh 2015 23 Enerji 23 Toplam Elektrik Tüketimi 2,767,184 MWh 2015 24 24 Kapanan Şirket Sayısı 85 Adet 2016 19 25 Açılan Şirket Sayısı 490 Adet 2016 22 Firma 26 İş Kayıtlarına Göre Toplam Girişim Sayısı 54,609 Adet 2016 18 Girişim 27 Net Göç Hızı 0.39 Binde 2016 39 Göç 28 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla Hizmetler 13.38 Milyar TL 2014 14 29 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla Tarım 2.98 Milyar TL 2014 15 30 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla 24.34 Milyar TL 2014 16 GSYH 31 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla Sanayi 5.16 Milyar TL 2014 20 32 İşsizlik Oranı 6.60 Yüzde 2013 26 İşsizlik 33 Kamu Yatırımı 408.02 Milyon TL 2016 23 Kamu Yatırımı 34 Toplam Konut Satış Adedi 22,225 Adet 2016 17 Konut 35 Tiyatro Gösterisi Sayısı 266 Adet 2016 14 Kültür 36 Nüfus 1,295,927 Kişi 2016 16 37 Yıllık nüfus artış hızı ( ) 12.50 Binde 2016 45 Nüfus 38 Genç Nüfusu (15-24 yaş) 15.9% Yüzde 2016 50 39 Uzman Hekim 1,435 Adet 2015 9 40 Toplam Hastane Yatak Sayısı 4,364 Adet 2015 11 Sağlık 41 Kapasite Raporu 578 Adet 2016 24 Sanayi 42 Protestolu Senet Sayısı 14,657 Adet 2016 11 43 Protestolu Senet Tutarı 169.45 Milyon TL 2016 12 Senet 44 Faydalı Model Başvurusu 31 Adet 2016 19 45 Marka Başvurusu 611 Adet 2016 20 46 Patent Başvurusu 22 Adet 2016 25 Sınai Mülkiyet 47 Endüstriyel Tasarım 61 Adet 2016 29 48 Toplam Sosyal Güvenlik kapsamı dışında kalan nüfus 46,062 Kişi 2016 7 49 4/b Aktif Tarım Sigortalısı 20,290 Kişi 2016 8 50 Sosyal Güvenlik Kapsamında Aylık Alan Kişi Sayısı 234,424 Kişi 2016 11 51 4/c Kapsamı Aktif Sigortalı (Memur) 53,012 Kişi 2016 12 Sosyal Güvenlik 52 Sosyal Güvenlik Kapsamında Aktif Çalışan kişi sayısı 294,744 Kişi 2016 17 53 4/b Aktif Esnaf Sigortalı sayısı 30,972 Adet 2016 18 54 4/A Kapsamı Sigortalı Sayısı 160,683 Kişi 2016 19 55 Faal Sporcu Sayısı 9,573 Kişi 2016 11 56 Lisanslı Sporcu Sayısı 71,592 Kişi 2016 13 Spor 57 Toplam örtü altı sebze ve meyve üretimi 130,868 Ton 2016 6 58 İşlenen Tarım Alanı Sebze 28,908 Hektar 2016 9 59 Bitkisel Üretim Değeri 2.87 Milyar TL 2016 10 60 Canlı Hayvanlar Değeri 1.34 Milyar TL 2016 23 Tarım ve Hayvancılık 61 Hayvansal Ürünler Değeri 0.39 Milyar TL 2016 25 62 Toplam İşlenen Tarım Alanı 280,788 Hektar 2016 28 63 Minibüs Sayısı 12,925 Adet 2016 6 64 Traktör Sayısı 49,520 Adet 2016 8 65 Trafik Kazası 3,668 Adet 2016 16 Ulaştırma 66 Otomobil Sayısı 151,282 Adet 2016 19 67 Brüt Vergi Tahsilatı 2.92 Milyar TL 2016 15 68 Gelir Vergisi Faal Mükellef Sayısı 25,796 Adet 2016 16 69 Brüt Vergi Tahakkuku 3.77 Milyar TL 2016 16 Vergi 70 Kurumlar Vergisi Faal Mükellef Sayısı 6,060 Adet 2016 20 71 Yatırım Teşvik Belgesi Sabit Yatırım Tutarı 341.00 Milyon TL 2016 37 72 Yatırım Teşvik Belgesi Sayısı 41 Adet 2016 41 Yatırım Teşvik 73 Profesör Sayısı 387 Adet 2016 12 74 Toplam Öğretim Elemanı 2,190 Adet 2016 13 Yüksek Öğretim 75 Yükseköğretim kurumlarında okuyan öğrenci sayısı 45,928 Kişi 2016 23 Kaynak: Samsun İktisadi Rapor 2017 İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 374

Aşağıdaki grafikte Samsun ilinin seçilmiş 75 adet sosyoekonomik göstergede kaçıncı sırada olduğu gösterilmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 375

SAMSUN KİŞİ BAŞINA KAÇINCI SIRADA? Aşağıdaki tabloda seçilmiş 38 farklı gösterge ile Samsun ilinin kişi başına kaçıncı sırada olduğu listelenmiştir. Sn Kriter Değer Birim Yıl Sırası Grup 1 Kişi Başına Takipteki Alacak 641 TL 2016 11 2 Kişi Başına Gayri Nakdi Kredi 1,904 TL 2016 26 3 Kişi Başına Tüketici Kredisi 3,449 TL 2016 34 4 Kişi Başına Toplam Nakdi Krediler 11,166 TL 2016 38 Bankacılık 5 Kişi Başına Tasarruf Mevduatı 5,404 TL 2016 39 6 Kişi Başına Nakdi Kredi 10,525 TL 2016 40 7 Kişi Başına Toplam Mevduat 6,937 TL 2016 43 8 Karşılıksız Çek adedi başına düşen nüfus 110 Kişi 2016 21 9 Kişi Başına Karşılıksız Çek Tutarı 237 TL 2016 25 Çek 10 Kişi Başına İthalat 448 $ 2016 30 11 Kişi Başına ihracat 277 $ 2016 49 Dış Ticaret 14 Kişi Başına Mesken Elektrik Tüketimi 594 KWh 2015 28 12 Kişi Başına Sanayi Elektrik Tüketimi 920 KWh 2015 40 Enerji 13 Kişi Başına Toplam Elektrik Tüketimi 2,162 KWh 2015 42 15 Esnaf Sayısının Nüfusa Oranı 2.73 Yüzde 2016 27 Esnaf 16 Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi 2011 33 Gelişmişlik 17 Girişim Sayısının Nüfusa Oranı 4.21 Yüzde 2016 32 Girişim 18 Kişi Başına Gayrı Safi Yurtiçi Hasıla 8,790 $ 2014 38 GSYH 19 Kişi Başına Kamu Yatırımı 315 TL 2016 69 Kamu Yatırımı 20 Bin Kişi Başına Halk Kütüphanesi Yararlanma Sayısı 399 Adet 2015 43 Kültür 21 Nüfus Yoğunluğu 143 Kişi/Km² 2016 16 Nüfus 22 Yüzbin Kişi Başına Hastane Yatak Sayısı 341 Adet 2015 13 Sağlık 23 Protesto Edilen Senet Adedi Başına Düşen Nüfus 88 Kişi 2016 15 24 Nüfus Başına Düşen Protesto Edilen Senet Tutarı 131 TL 2016 19 Senet 25 Sosyal Güvenlik Kapsamı Emeklilerin İl Nüfusuna Oranı 18.09 Yüzde 2016 27 26 Sosyal Güvenlik Kapsamı Bakmakla Yükümlü Tutulanların Oranı 44.74 Yüzde 2016 29 27 Sosyal Güvenlik Kapsamının İl Nüfusuna Oranı 85.57 Yüzde 2016 40 Sosyal Güvenlik 28 Sosyal Güvenlik Kapsamı Aktif Çalışanların İl Nüfusuna Oranı 22.74 Yüzde 2016 44 29 Kişi Başı Bitkisel Üretim Değeri 2,216 TL 2016 30 30 Kişi Başı Canlı Hayvanlar Değeri 1,031 TL 2016 56 Tarım 31 Kişi Başı Hayvansal Ürünler Değeri 299 TL 2016 56 33 Bir Milyon Nüfusta Trafik Kaza Sayısı 2,830 Adet 2016 32 35 Bir Milyon Nüfusta Trafik Kazalarında Ölü Sayısı 117 Kişi 2016 36 34 Bir Milyon Araç Başına Ölü Sayısı 474 Kişi 2016 42 Ulaştırma 32 Bin Kişi Başına özel otomobil sayısı 117 Adet 2016 47 36 Kişi Başına Brüt Vergi Tahsilatı 2,255 TL 2016 23 37 Kişi Başına Brüt Vergi Tahakkuku 2,912 TL 2016 29 Vergi 38 Kişi Başına Yatırım Teşvik Belgesi Sabit Yatırım Tutarı 263 TL 2016 62 Yatırım Teşvik Kaynak: Samsun İktisadi Rapor 2017 İKTİSADİ RAPOR 2017, SAMSUN 376