Özgün Değer ve Yaygın Etki Hasan Seçen
Bilim Varolan anlayışlarımızdan yola çıkarak doğayı anlamak veya daha iyi anlamak için yaptığımız sistemli faaliyetlerin adıdır. 2
Bir bilimsel araştırmada Amerika yı yeniden keşfetmemeliyiz (ÖZGÜN DEĞER). Attığımız taş ürküttüğümüz kurbağaya değmelidir (YAYGIN ETKİ). 3
ÖZGÜN: Özgün ve Değer Yalnız kendine özgü bir nitelik taşıyan, orijinal Başkalarını örnek tutmayıp kendisi örneklik eser veren (yazar) ve bu yolda meydana getirilen (eser) DEĞER: Bir şeyin önemini belirlemeye yarayan soyut ölçü, bir şeyin değdiği karşılık, kıymet 4
Özgünlük Çözülmemiş bir problemi çözmek Bir soruya cevap vermek Yapılmamış bir gözlemi yapmak Önceye nazaran daha yüksek çözünürlükte bir sonuç elde etmek 5
Yöntem açısından özgünlük Bir probleme farklı bir yöntemle çözüm üretmek A new estimation method for regimeswitching autoregressive density functions A New Method for Radar High-Speed Maneuvering Weak Target Detection and Imaging >50,000 den fazla başlık. 6
En küçük araştırma birimi içeren bir proje En küçük bir araştırma birimi : Yeni bir hesap Yeni bir ölçüm Yeni bir gözlem içerebilir. (Ancak proje olarak desteklenme ihtimali çok zayıftır.) 7
Oktay Sinanoğlu demişti ki: «Neyi araştıracağını bilmek, araştırmanın kendisini yapmaktan daha önemlidir» XIV. Ulusal Kimya Kongresi, Dicle Üniversitesi, 10-15 Eylül 2000, Diyarbakır 8
Özgün bir araştırma için İşin başında çok iyi bir literatür taraması yapmak; Literatürde yapılanları çok iyi incelemek; Araştırma sorusunu çok titizlikle oluşturmak gerekir. «Kendinize güvenmenin en iyi yolu, hakkında gerçekten konuşmak istediğiniz konu hakkında, hemen hemen başarısızlıkla neticelenmesine hiçbir fırsat vermeyecek tarzda iyice hazırlanmaktır» L. Torpe 9
Alexander Hamilton «Benim deha sahibi biri olduğumu söylüyorlar. Benim dehamın bütün özü şu: Bir konu üzerinde durduğum vakit, derinden derine inceler, üzerinde bütün dikkatimle çalışırım. Artık gece ve gündüz bütün düşüncelerim hep o konu ile haşır neşir olur; bu konu üzerindeki düşünceler kafamı tamamen istila eder. Halk, bu gayretlerin neticesinde meydana çıkan ürüne, dehanın meyveleri diyor. Onlar, dehanın değil, düşünce ve emeğin meyvalarıdır» 10
İki farklı bakış: «When I was born, all beautiful girls had been married, and all simple problems had been solved...» Lev Landau «Nesiller devlerin omuzlarında oturmuş cüceler gibidir. Ancak, o omuzlar üzerinde eskilerin gördüklerinden daha fazlasını ve daha ileridekileri görebilirler» Nejat Muallimoğlu 11
Proje türleri/değerlendirme kriterleri Kriter No Araştırma Hızlı Destek COST EVRENA Başlangıç AR-GE Kariyer İkili İşbirliği Öncelikli Alanlar Ulusal Yeni Fikirler ve Ürünler Kriter1 Özgün Değer Özgün Değer Özgün Değer Özgün Değer Yenilikçi Yönü Kriter2 Yöntem Yöntem Yöntem Yöntem Yöntem Kriter3 Kriter4 Kriter5 Proje Yönetimi, Ekip ve Araştırma Olanakları Yaygın Etki Proje Yönetimi, Ekip ve Araştırma Olanakları Kariyer Geliştirme Potansiyeli ve Yaygın Etkisi Proje Yönetimi, Ekip ve Araştırma Olanakları Bilimsel İşbirliğinin Önemi ve Yaygın Etkisi Proje Yönetimi, Ekip ve Araştırma Olanakları Çağrı Programı Amaç ve Hedeflerine Katkısı Yaygın Etki Projenin Gerçekleşme Düzeyi, Proje Yönetimi, Ekip ve Araştırma Olanakları Ulusal Kazanım ve Yaygın Etki 12
TÜBİTAK-Özgün değer Proje önerisi, (Çağrı Programı Konusuyla ilişkili olarak) ne ölçüde mevcut bilim/teknolojideki eksiklikleri ve/veya problem(ler)i ortaya koymakta; bu eksikliklerin giderilmesi veya problemlerin çözümüne yönelik özgün ve yaratıcı/yenilikçi öneriler sunmakta ve/veya ilgili bilim/teknoloji alan(lar)ına metodolojik/kavramsal/kuramsal olarak özgün katkılarda bulunmaktadır? 13
TÜBİTAK-Yaygın etki Proje başarıyla gerçekleştirildiği takdirde projeden nitelikli akademik yayın, patent/tescil, faydalı model, lisans, yeni şirket kurulması, araştırmacı yetiştirilmesi, yeni proje üretilmesi, farklı bilim/teknoloji alanlarında kullanılabilme v.b. gibi çıktı ve sonuçların elde edilebilme potansiyeli ne düzeydedir? 14
TÜBİTAK-Yaygın etki Proje çıktı ve sonuçlarının toplumsal sorunları çözme, ticarileştirilme, ilgili alanda ülkenin yurtdışına bağımlılığı azaltma ve/veya rekabet gücünü arttırma potansiyeli ne düzeydedir? Proje çıktı ve sonuçlarının, potansiyel kullanıcılara ulaştırılması ve yayılımına ilişkin sunulan plan ne düzeyde yeterli ve gerçekçidir? 15
Proje değerlendirme puanları Çok İyi (5) 5 İyi (4) 4 Orta (3) İyi değil (2) Yetersiz (1) 3 2 1 Proje önerisi ilgili kriteri tüm boyutlarıyla karşılamaktadır. Eksiklik hiç yok denecek kadar azdır. Kabul edilebilir seviyede küçük kusurlar bulunabilir. Proje önerisi ilgili kriteri iyi derecede karşılamaktadır. Bununla birlikte, önerinin halen iyileştirilme potansiyeli olan bazı noktaları bulunmaktadır. Proje önerisi, ilgili kriteri orta derecede karşılamaktadır. Öneride iyileştirmelere gerek bulunmaktadır. Proje önerisi ilgili kriteri yeterli derecede karşılamamaktadır. Öneride önemli eksiklikler bulunmaktadır. Proje önerisi ilgili kriteri karşılamamaktadır. Proje önerisinde ciddi eksiklikler/zayıflıklar söz konusudur. 16
Özgün Değer: ÇOK İYİ Yeni bir fikir, teknoloji, bilimsel yöntem veya kavramsal/kuramsal çerçeve geliştirilmesine yöneliktir. Uluslararası indekslere kayıtlı dergilerde veya kitaplarda yayımlanma potansiyeli bulunmaktadır. Patent alma potansiyeli bulunmaktadır. Hipotezler araştırma konusunu incelemek için çok iyi düşünülmüş, alternatifler göz önüne alınmıştır. Öneri mevcut bilim ve teknolojideki ve/veya halen kullanılmakta olan deneysel yöntemlerdeki veya örneklemlerdeki eksiklik ve hataları doğru olarak ortaya koymaktadır. Proje konusunun mevcut bilim ve teknolojideki yeri açıkça ortaya konulmuş ve gerekli literatür taramasıyla desteklenmiştir. 17
Özgün değer: İYİ Ürün, malzeme, teknoloji veya teoride mevcuda göre iyileştirme veya ilerleme sağlanmasına yöneliktir. Uluslararası hakemli dergilerde yayımlanabilme veya konferanslarda sunulabilme potansiyeli bulunmaktadır. Bilgi ve teknoloji transferi ile yerel, ulusal veya uluslararası bir soruna çözüm getirilmesine yöneliktir. 18
Özgün Değer: Yetersiz Yöntem, kuram ve bilgi olarak kayda değer bir yenilik getirmemektedir. Hakemli dergilerde yayımlanabilme veya konferanslarda sunulabilme potansiyeli zayıftır. Araştırmanın bilimsel tutarlılığı, bütünlüğü ve anlamı açıkça ortaya koyulmamıştır. Araştırmada net bir bilimsel/teknolojik soru ortaya atılmamıştır. İnceleme/veri toplama/durum saptama/rutin çalışma niteliğindedir. Gerekçede belirtilen yayın/kaynaklarda benzeri çalışmaların sonuçları vardır. Projenin bu duruma ne katkı/ilerleme sağlayacağı belirsizdir. Literatür taraması yapılmamış/ ham liste mahiyetinde olup, araştırmanın temel konusunun/amacının önemine işaret etmemektedir. 19
Yaygın Etki: ÇOK İYİ Evrensel veya yerel düzeyde olma özelliğine sahiptir. Farklı bilimsel ve teknolojik alanlarda kullanılabilme özelliğine sahiptir. Yeni projelerin üretilmesine temel oluşturabilme özelliğine sahiptir. Toplumun sorunlarına çözüm üretebilecek niteliktedir. Proje konusu, alanındaki BTYK, DPT veya TÜBİTAK tarafından belirlenen ülke öncelikleri arasındadır. Toplumun kullanılmayan kaynaklarının kullanılmasını sağlamaya yöneliktir. Uluslararası alanda Türkiye nin öncü konuma gelmesine katkı sağlayabilecek niteliktedir. Uluslararası, ulusal kaynaklardan veya endüstriden destek almıştır. Ülkenin sürdürülebilir kalkınmasına katkı sağlama potansiyeli vardır. 20
Yaygın Etki: ÇOK İYİ Yurtdışı bağımlılığı gideren yeni bir ürün veya model geliştirme potansiyeli vardır. Ülkenin bilimsel ve teknolojik araştırma gücüne, bilim insanı yetiştirilmesi ve yeni yetenekler kazanılmasına katkı sağlama potansiyeli oldukça yüksektir. Ülkenin risklerinin ve avantajlarının belirlenmesine yöneliktir. Sonuçların ticarileştirilme potansiyeli yüksektir. Proje disiplinler arası ve grup çalışmalarını içermektedir. Proje uygulayıcı kurum/kuruluşlarla işbirliği halinde hazırlanmıştır. 21
Yaygın etki: YETERSİZ Bilim ve teknolojiye katkı sağlama potansiyeli zayıftır. Proje konusu, alanındaki ülke öncelikleri arasında değildir. Tescil edilecek çıktılar elde etme potansiyeli oldukça zayıftır. Hakemli dergilerde yayımlanabilme veya konferanslarda sunulabilme potansiyeli oldukça zayıftır. 22
Özgün değere örnek «Antitüberküloz doğal ürünler olan X ve Y ile sentetik türevlerinin ilk toplam sentezleri projesi» Yüksek düzeyde antitüberküloz aktiviteli iki doğal ürünün literatürdeki ilk toplam sentezini hedeflemesi açısından; A den B ye geçerken seçici bir bromlama reaksiyonun ilk defa gerçekleştirilmesi açısından; Koruyucu grupların varlığında aril bromür yapısındaki bir bileşiğin bromometil grubuna dönüştürülmesinde uygulanan geleneksel metotların ne derece başarılı olduğunun test edilmesi açısından; İki aromatik halkanın birleştirilmesi (C D) adımında uygulanacak YYY reaksiyonuna elektron verici grupların (metil, izopropil, metoksi) gruplarının etkisinin anlaşılması açısından Özgün değer taşımaktadır. 23
Yaygın etkiye örnek (a) Sentezi hedeflenen bileşikler, antitüberküloz ilacı olmaya aday bileşiklerdir. (b ) Ara kademelerde sentezlenen ürünler, farmasötik kimya açısından çok önemli olabilmektedir. Böylece, molekülün biyolojik aktivite gösteren çekirdek (farmakofor) yapısını ortaya çıkarmak ve bunu bir ilaç olarak geliştirmek mümkün olmaktadır. (c) Dünyadaki doğal kaynaklar sınırlıdır. Bitkilerin önemli bir kısmı endemiktir. Doğal ürünler için geliştirilecek verimli ve uygulanabilir total sentezler, ekolojik dengeyi korumada önemli bir işleve sahiptir. 24
Yaygın etkiye örnek (d) Organik kimyanın bilgi teorisi çok adımlı sentezlerde uygulama alanı bulmakta ve basit moleküllerde işleyen reaksiyonların farklı fonksiyonel grupların bir arada bulunduğu karmaşık sistemlerde ne derece işlediğinin araştırılması ile organik kimyanın bilgi teorisi güçlenmektedir. (e) Kimyada sentez, bir bilim olduğu kadar bir sanattır. Çok adımlı bir sentez, çok iyi bir tasarımcılık (dizayn) gerektirir. Bununla birlikte bir çok durumda istenilen dönüşümler sağlanamaz ve böyle durumlarda molekülleri ve reaksiyonları yepyeni bir tarzda birbiri ile ilişkilendirmek gerekir. Böyle ilişkilendirmeler sonucunda da özgün reaksiyonlar ortaya çıkabilmekte bu da organik kimya biliminin gelişmesine yardımcı olmaktadır. 25
Yaygın etkiye örnek (f) Sentetik rotada her grubun nereye yerleştirildiği bilindiği için sentez tamamlandığında elde edilen bileşiğin fiziksel ve spektroskopik verileriyle doğadan izole edilen bileşiğe ait verilerin karşılaştırılmasıyla yapılar ya kesinlik kazanmakta veya yeniden gözden geçirilmektedir. (g) Projenin sentez kısımlarında yüksek lisans/doktora öğrencileri çalışacaklardır. Projenin çok adımlı sentezlerde deneyimli akademik araştırmacıların yetiştirilmesine katkısı olacaktır. 26
Araştırma konusu özgün bulunmadıysa Zorlamayınız Daha özgün bir proje düşününüz. Bakteri-Antibiyotik projesinin başına gelenler. 27
Başarılar. 28