MESLEKİ BECERİLERİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ (MESGEP) DEZAVANTAJLI BİREYLERİN EĞİTİM İHTİYAÇLARI ANALİZİ ARAŞTIRMA RAPORU İL RAPORLARI I
II
İÇINDEKILER ÖNSÖZ Prof. Dr. Nabi AVCI, Milli Eğitim Bakanı...IX ÖNSÖZ Doç. Dr. Ömer AÇIKGÖZ, MEB Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürü...XI 1. ADANA...1 1.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 1 1.2. NÜFUS... 1 1.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 2 1.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 4 1.5. HEDEF KİTLE... 6 1.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 6 1.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI... 7 2. ADIYAMAN...9 2.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 9 2.2. NÜFUS... 9 2.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 10 2.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 12 2.5. HEDEF KİTLE... 12 2.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 14 2.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI... 15 3. AĞRI...17 3.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 17 3.2. NÜFUS... 17 3.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 18 3.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 20 3.5. HEDEF KİTLE... 20 3.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 22 3.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI... 23 4. ANKARA...25 4.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 25 4.2. NÜFUS... 25 4.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 26 4.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 28 4.5. HEDEF KİTLE... 28 4.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 30 4.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI... 32 5. ANTALYA...33 5.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 33 5.2. NÜFUS... 33 5.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 34 5.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 36 5.5. HEDEF KİTLE... 36 5.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 38 5.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI... 40 6. ARDAHAN...41 6.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 41 6.2. NÜFUS... 41 6.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 42 6.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 44 6.5. HEDEF KİTLE... 44 6.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 46 6.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 48 7. AYDIN...49 7.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 49 III
7.2. NÜFUS... 49 7.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 50 7.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 52 7.5. HEDEF KİTLE... 52 7.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 54 7.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 56 8. BALIKESİR...57 8.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 57 8.2. NÜFUS... 57 8.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 58 8.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 60 8.5. HEDEF KİTLE... 60 8.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 62 8.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 64 9. BAYBURT...65 9.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 65 9.2. NÜFUS... 65 9.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 66 9.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 68 9.5. HEDEF KİTLE... 68 9.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 70 9.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 72 10. BİNGÖL...73 10.1 İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 73 10.2.NÜFUS... 73 10.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 74 10.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 76 10.5. HEDEF KİTLE... 76 10.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 78 10.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 80 11. BURSA...81 11.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 81 11.2. NÜFUS... 81 11.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 82 11.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 84 11.5. HEDEF KİTLE... 84 11.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 86 11.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 88 12. ÇANKIRI...89 12.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 89 12.2. NÜFUS... 89 12.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 90 12.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 92 12.5. HEDEF KİTLE... 92 12.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 94 12.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 96 13. DİYARBAKIR...97 13.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 97 13.2. NÜFUS... 97 13.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 98 13.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 100 13.5. HEDEF KİTLE... 100 13.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 102 13.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 104 IV
14. ELAZIĞ...105 14.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 105 14.2. NÜFUS... 105 14.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 106 14.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 108 14.5. HEDEF KİTLE... 108 14.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 110 14.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 112 15. ERZİNCAN...113 15.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 113 15.2. NÜFUS... 113 15.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 114 15.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 116 15.5. HEDEF KİTLE... 116 15.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 118 15.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 120 16. ERZURUM...121 16.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 121 16.2. NÜFUS... 121 16.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 122 16.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 124 16.5. HEDEF KİTLE... 124 16.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 126 16.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 128 17. GAZİANTEP...129 17.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 129 17.2. NÜFUS... 129 17.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 130 17.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 132 17.5. HEDEF KİTLE... 132 17.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 134 17.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 136 18. GİRESUN...137 18.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 137 18.2. NÜFUS... 137 18.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 138 18.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 140 18.5. HEDEF KİTLE... 140 18.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 142 18.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 144 19. HATAY...145 19.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 145 19.2. NÜFUS... 145 19.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 146 19.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 148 19.5. HEDEF KİTLE... 148 19.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 150 19.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 152 20. İSTANBUL...153 20.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 153 20.2. NÜFUS... 153 20.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 154 20.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 156 20.5. HEDEF KİTLE... 156 20.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 158 V
20.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 160 21. İZMİR...161 21.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 161 21.2. NÜFUS... 161 21.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 162 21.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 164 21.5. HEDEF KİTLE... 164 21.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 166 21.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 168 22. KAHRAMANMARAŞ...169 22.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 169 22.2. NÜFUS... 169 22.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 170 22.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 172 22.5. HEDEF KİTLE... 172 22.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 174 22.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 176 23. KARABÜK...177 23.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 177 23.2. NÜFUS... 177 23.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 178 23.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 180 23.5. HEDEF KİTLE... 180 23.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 182 23.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 184 24. KARS...185 24.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 185 24.2. NÜFUS... 185 24.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 186 24.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 188 24.5. HEDEF KİTLE... 188 24.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 190 24.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 192 25. KOCAELİ...193 25.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 193 25.2. NÜFUS... 193 25.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 194 25.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 196 25.5. HEDEF KİTLE... 196 25.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 198 25.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 200 26. MALATYA...201 26.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 201 26.2. NÜFUS... 201 26.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 202 26.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 204 26.5. HEDEF KİTLE... 204 26.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 206 26.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 208 27. MARDİN...209 27.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 209 27.2. NÜFUS... 209 27.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 210 27.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 212 27.5. HEDEF KİTLE... 212 VI
27.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 214 27.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 216 28. MERSİN...217 28.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 217 28.2. NÜFUS... 217 28.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 218 28.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 220 28.5. HEDEF KİTLE... 220 28.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 222 28.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 224 29. MUŞ...225 29.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 225 29.2. NÜFUS... 225 29.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 226 29.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 228 29.5. HEDEF KİTLE... 228 29.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 230 29.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 232 30. SİİRT...233 30.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 233 30.2. NÜFUS... 233 30.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 234 30.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 236 30.5. HEDEF KİTLE... 236 30.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 238 30.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 240 31. SİVAS...241 31.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 241 31.2. NÜFUS... 241 31.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 242 31.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 244 31.5. HEDEF KİTLE... 246 31.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 246 31.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 248 32. ŞANLIURFA...249 32.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 249 32.2. NÜFUS... 249 32.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 250 32.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 252 32.5. HEDEF KİTLE... 252 32.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 254 32.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 256 33. TRABZON...257 33.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 257 33.2. NÜFUS... 257 33.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 258 33.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 260 33.5. HEDEF KİTLE... 260 33.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 262 33.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 264 34. TUNCELİ...265 34.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 265 34.2. NÜFUS... 265 34.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 266 VII
34.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 268 34.5. HEDEF KİTLE... 268 34.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 270 34.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 272 35. VAN...273 35.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ... 273 35.2. NÜFUS... 273 35.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM... 274 35.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI... 276 35.5. HEDEF KİTLE... 276 35.6. ARAŞTIRMA BULGULARI... 278 35.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK KURSLAR... 280 VIII
ÖNSÖZ Türkiye nin önemli sorun alanlarından olan işsizlik ve mesleksizliğin çözüm yolu, yaygın ve kaliteli mesleki eğitimden geçmektedir. Öte yandan hızla değişen teknolojik bilgi, üretim yöntemleri ve iş hayatındaki gelişmeler bir meslek sahibi olanları da bilgi ve becerilerini sürekli olarak yenilemeye, hatta meslek değiştirmeye zorlamaktadır. Dolayısıyla vasıfsız işgücüne bilgi ve beceri kazandıracak, bir meslek sahibi yapacak çalışmaların yanında; hayat boyu öğrenme yaklaşımıyla çalışanların mesleklerinde ilerlemeleri, bilimsel ve teknolojik gelişmelere uyum sağlamaları, mesleğini değiştirmek isteyenlerin ilgi ve isteklerine uygun programlarla yeni meslek edinmeleri gibi faaliyetler önem kazanmaktadır. Bu doğrultuda hayata geçirilen Mesleki Becerilerin Geliştirilmesi Projesi ; meslek sahibi olmayan genç işsizlere, dezavantajlı gruplara ve mesleğini değiştirmek isteyenlere ilgi ve istidatları göz önüne alınarak meslek edindirmeyi, var olan becerileri üst seviyelere çıkararak mesleki yeterlilikler kazandırmayı, mesleki ve teknik eğitim kurumlarındaki yönetici ve öğretmenlerin kalite standartlarını yükseltmeyi amaçlamaktadır. Gerçekleştirilmesi planlanan çalışmaların içinde engelliler, hükümlüler, göç edenler, dul ve yetimler, şiddet mağduru kadınlar gibi çok çeşitli özel politika gerektiren gruplara yaşamlarını kolaylaştıracak beceriler kazandırılacak olması ayrı bir öneme ve anlama sahiptir. Zira toplumların olduğu kadar, bireylerin refahı ve mutluluğu her bireyin ilgi ve yetenekleri yönünde eğitim almasına bağlıdır. Toplumun fertlerini ekonomik ve sosyal hayata katılmaktan alıkoyan engelleri kaldırarak dezavantajlı grupların hayatını değiştirmeyi ve geleceğe ümitle bakmalarını hedefleyen Mesleki Becerilerin Geliştirilmesi Projesi nin gerçekleştirilmesinde emeği geçen herkese teşekkür eder, projenin başarı ile tamamlanmasını temenni ederim. IX Prof. Dr. Nabî AVCI Millî Eğitim Bakanı
X
gerektiren bireylere sunulacak mesleki eğitim faaliyetlerini planlamak ve uygulanmasına katkı sağlamak amacını taşımaktadır. Söz konusu araştırma ile 35 pilot ildeki proje hedef kitlesinin sayısal olarak tespit edilmesi ve gruplandırılması, seçilen hedef kitlenin ilgi ve istidatlarının tespit edilmesi ve seçilen pilot illerde sektörün acil ihtiyaçlarının tespit edilmesi hedeflenmiştir. Hedef gruplar mesleki eğitim ihtiyaçları dikkate alınarak engelliler ve diğer dezavantaj grupları olmak üzere iki grupta toplanmıştır. Engelliler grubunda ortopedik, zihinsel, görme ve işitme engelliler yer alırken diğer dezavantajlılar grubu hükümlüler/eski hükümlüler, güvenlik sebebiyle göç edenler, muhtaç durumdaki dul/yetimler ve şiddet gördüğü için evinden ayrılmış kadınlardan oluşmaktadır. Söz konusu çalışmadan elde edilen bulgular; il düzeyinde özel politika gerektiren gruplar için düzenlenecek meslek kurslarının belirlenmesinde, müfredat geliştirmede, eğitim ortamlarının düzenlenmesinde ve öğretmenlerin hizmet içi eğitiminde kullanılacaktır. Proje kapsamında farklı grupların ihtiyaçlarına göre düzenlenecek eğitimler ile bireylere kazandırılacak mesleki beceriler yoluyla dezavantajlı bireylerin istihdam olanakları artırılarak, kendilerine yetebilen, üretken ve mutlu bireyler olmalarına katkı sağlanacaktır. Dezavantajlı durumda olan her bir bireyin hayatına yapılacak en ufak katkının hem söz konusu birey hem de toplumun geneli açısından doğurabileceği olumlu sonuçlardan hareketle, bu araştırmanın gerçekleştirilmesinde emeği geçen herkese içtenlikle teşekkür ederim. XI ÖNSÖZ Günümüzün bilgi temelli ekonomileri, iş gücünün geçmişle kıyaslanamayacak kadar yüksek bilgi ve becerilere sahip olmasının yanı sıra bu bilgi ve becerilerin gelişmeler doğrultusunda sürekli güncellenmesini gerektirmektedir. Bu bağlamda uluslararası niteliğe sahip ve küresel düzeyde rekabet edebilme amacında olan ülkemiz ekonomisi için kaliteli, sürekli ve erişilebilir mesleki ve teknik eğitim hayati öneme sahiptir. Mesleki eğitim, nitelikli iş gücü ihtiyacını karşılamasının yanı sıra sosyo-ekonomik düzeyin yükseltilmesi ve sosyal barışın sağlanması açısından da önemli bir işleve sahiptir. Bu noktadan hareketle başta özel politika gerektiren veya dezavantajlı gruplar olmak üzere toplumun tüm kesimlerinin hayat boyu öğrenme yaklaşımı içerisinde mesleki eğitim fırsatlarından eşit oranda yararlanarak toplumsal yaşama tam ve etkin katılımlarının sağlanması ve bu yolla sosyal refahın yaygınlaştırılması Mesleki Becerilerin Geliştirilmesi Projesi nin hareket noktasını oluşturmuştur. Bireylerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda mesleki becerilerinin geliştirilmesine katkı sağlayarak, devletimizin sosyal sorumluluk rolünü yerine getirmesine destek olmak amacıyla planlanan Mesleki Becerilerin Geliştirilmesi Projesi çalışmalarının başlangıç adımı olarak tasarlanan bu araştırma, özel politika Doç. Dr. Ömer AÇIKGÖZ MEB Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürü
XII
1. ADANA 1.1 İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ Temel gelişmişlik göstergeleri bakımından Adana nın genelde Türkiye ortalamasında değerlere sahip olduğu görülmektedir. Özellikle altyapı ve ulaşım endeksinde Türkiye ortalamasının üstünde seyreden Adana, eğitim altyapısı ve düzeyine ilişkin endekste ise Türkiye ortalamasının altında değerlere sahiptir. Adana, ekonomik etkinlik bileşenlerinden işgücü piyasası dışındaki tüm göstergelerde Türkiye ortalamasının üstünde performans sergilemektedir. Sahip olduğu iç dinamikleri dış ticaret kanallarıyla zenginleştiren Adana, tarım alanındaki ekonomik gücünü finansal piyasalara yansıtarak bölgenin iş ve finans merkezi olma niteliğini kazanmıştır. 2004-2008 döneminde Türkiye genelinde kişi başına gayri safi katma değer %64,5 artarken bu artış Adana nın içerisinde yer aldığı TR62 Bölgesinde %62 olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılı itibariyle Türkiye genelinde 12.020 TL olan kişi başına gayri safi katma değer TR62 Bölgesinde 9. 431 TL olup, bu miktar Türkiye ortalamasının %78,5 idir. 1.2. NÜFUS 2007-2011 döneminde Adana nın nüfusu %5,09 oranında artarak 2.108.805 e ulaşmıştır. Aynı dönemde Adana nın kent nüfus oranındaki hızlı artış dikkat çekmektedir. 2007 de %80,3 olan kent nüfus oranı 2011 de %88,4 e yükselerek Türkiye ortalamasının bir hayli üzerine çıkmıştır. Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımında Adana 0-14 yaş grubunda Türkiye ortalamasının üzerinde, 65+ yaş grubunda ise altındadır. Diğer yaş gruplarında anlamlı bir fark bulunmadığı söylenebilir. Bu durumun Adana nın özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesinden aldığı göçten kaynaklandığı düşünülmektedir. Adana da İkamet eden nüfusun %40 ı Adana dışındaki illerin nüfusuna kayıtlıdır. Şanlıurfa, Mardin, Diyarbakır, Mersin ve Adıyaman, Adana nın en yoğun göç aldığı illerdir. 2010-2011 döneminde Adana nın en yoğun biçimde göç verdiği iller ise sırasıyla, İstanbul, Mersin, Ankara, Şanlıurfa ve Antalya dır. Nüfusun bitirilen eğitim düzeyine göre dağılımında Adana nın Türkiye ortalamasına yakın değerlere sahip olduğu görülmektedir. Adana da okuma-yazma bilmeyenlerin Türkiye ortalamasının üzerine çıkması ve bu oranın kadınlarda %11 i geçmesi dikkat çekmektedir. 1
Çizelge 1: Nüfusun Bitirilen Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı (15 + yaş) Bitirilen Eğitim Düzeyi TÜRKİYE (%) Adana (%) Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Okuma-Yazma Bilmeyen 1,99 9,37 5,69 2,46 11,57 7,07 Okuma-Yazma Bilen Fakat Bir Okul Bitirmeyen 4,20 8,36 6,28 4,26 7,36 5,83 İlkokul Mezunu 24,18 30,95 27,57 22,48 28,26 25,40 İlköğretim ve Dengi Okul Mezunu 28,59 20,98 24,77 29,89 21,27 25,53 Lise veya Dengi Okul Mezunu 24,73 18,02 21,37 25,80 20,34 23,04 Yükseköğretim Mezunu 12,65 9,00 10,82 11,79 8,48 10,12 Bilinmeyen 3,67 3,33 3,50 3,32 2,72 3,02 Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul 1.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM İlköğretimdeki okullaşma Türkiye ortalamasına yakın değerlere sahip olan Adana da, okul öncesi eğitimdeki okullaşma oranı ise Türkiye ortalamasının bir hayli altında seyretmektedir. Çizelge 2: Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretimde Okullaşma Oranları (%) Yaş Okul Öncesi Eğitim İlköğretim Oran Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam 3-5 26,23 24,95 25,61 Brüt 109,32 108,42 108,88 4-5 37,77 35,74 36,78 Net 99,51 99,21 99,36 5 55,58 53,89 54,76 Kaynak: http://sgb.meb.gov.tr/www/milli-egitim-istatistikleri-orgun-egitim-2011-2012 Adana da 2010-2011 eğitim öğretim yılında ilköğretimden 37.659 kişi mezun olmuş, 31.916 kişi (%84,75) ortaöğretime yeni kayıt yaptırmıştır. Ortaöğretime yeni kayıt yaptıranların %60,3 ü genel, %39,7 si mesleki ve teknik okullara başlamıştır. Erkek ve kadınların ortaöğretime geçiş oranları birbirine çok yakındır. Çizelge 3: İlköğretimden Ortaöğretime Geçişler Eğitim Öğretim Yılı İlköğretimden Mezun Eğitim Öğretim Yılı Ortaöğretime Yeni Kayıt Ortaöğretime Geçiş Oranları (%) Ortaöğretimdeki Dağılım (%) Genel MTÖ Toplam Genel MTÖ Toplam Genel MTÖ 2010-2011 Erkek 19.826 2011-2012 9.365 7.532 16.897 47,24 37,99 85,23 55,42 44,58 Kadın 17.833 9.881 5.138 15.019 55,41 28,81 84,22 65,79 34,21 Toplam 37.659 19.246 12.670 31.916 51,11 33,64 84,75 60,30 39,70 Kaynak: http://sgb.meb.gov.tr/www/milli-egitim-istatistikleri-orgun-egitim-2011-2012 Ortaöğretimdeki okullaşma oranında Türkiye ortalamasına yakın değerlere sahip olan Adana da genel ortaöğretimdeki öğrenci sayısının ağırlığı dikkat çekmektedir. Çizelge 4 te görüldüğü gibi Adana da mesleki ve teknik ortaöğretime devam eden kadınların oranı Türkiye ortalamasından %10 kadar daha düşüktür. 2
Çizelge 4: Ortaöğretimde Okullaşma Oranları (%) Ortaöğretim (Toplam) Genel Ortaöğretim Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam TÜRKİYE Adana Brüt 95,68 89,26 92,56 52,08 51,67 51,88 43,60 37,59 40,68 Net 68,53 66,14 67,37 33,80 36,54 35,14 34,73 29,60 32,24 Brüt 94,54 88,16 91,44 54,22 60,55 57,30 40,32 27,61 34,14 Net 68,69 67,34 68,03 39,79 47,46 43,52 28,90 19,88 24,51 Kaynak: http://sgb.meb.gov.tr/www/milli-egitim-istatistikleri-orgun-egitim-2011-2012 TR62 Bölgesi nüfusunun %55,8 i Adana da yaşamaktadır. Bu bağlamda Çizelge 5 teki verilerden faydalanarak Adana daki işgücünün 776 bin kişi olduğu, bunların 693 bininin istihdam edildiği ve 83 bin kişinin işsiz olduğu söylenebilir. Çizelge 5: TR62 (Adana, Mersin) Bölgesinde İşgücüne İlişkin Temel Veriler (2011) Erkek Kadın Toplam Kurumsal Olmayan Çalışma Çağındaki Nüfus (Bin ) 1.310 1.364 2.675 İşgücü (Bin ) 962 428 1.390 İstihdam Edilenler (Bin ) 872 369 1.241 İşsiz (Bin ) 90 59 149 İşgücüne Katılma Oranı (%) 73,4 31,4 52,0 İşsizlik Oranı (%) 9,4 13,7 10,7 Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) 11,3 22,3 14,2 İstihdam Oranı (%) 66,5 27,1 46,3 İşgücüne Dahil Olmayan Nüfus (Bin ) 348 936 1.185 Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/isgucuapp/isgucu.zul İşgücüne ilişkin temel verilerin tamamında Adana, Türkiye ortalamasının üzerinde oranlara sahiptir. İşgücüne katılma ve istihdam oranlarının yüksekliğinin olumlu, işsizlik ve tarım dışı işsizlik oranlarının yüksekliğinin ise olumsuz bir durum olduğunu belirtmek gerekmektedir. Türkiye genelinde okuma-yazma bilmeyen ve lise altı eğitimli işgücünün toplam işgücü içerisindeki oranı %54 tür. Bu oran Adana da %64,5 e ulaşmaktadır. Adana, yükseköğretimli işgücünün oranı bakımından da Türkiye ortalamasının altındadır. TÜİK in 2011 yılı verilerine göre, Adana nın içerisinde bulunduğu TR62 Bölgesinde 15 ve daha yukarı yaş grubundaki çalışanların %46,6 sı SGK ya kayıtlıdır. Kayıtlılık oranı 25-34 yaş grubunda %56,7 ye yükselirken, 55 üstü yaş grubunda %20 nin altına düşmektedir. Çizelge 6: Çalışanların Statülere Göre Dağılımı Çalışma Statüsü 2008 2009 2010 2011 Zorunlu Sigortalı (4/A-İşçi) 181.747 192.294 211.936 241.981 Zorunlu Sigortalı (4/B-Esnaf) 50.597 36.713 38.365 42.619 Aktif Sigortalı (4/B-Tarım) 23.532 20.170 22.591 24.492 Aktif Sigortalı (4/C-Memur) 62.969 51.935 55.697 60.528 TOPLAM 318.845 301.112 328.589 369.620 Kaynak: http://sgk.gov.tr/ 3
Adana da SGK ya kayıtlı olarak çalışanların çalışma statüsüne göre dağılımı Çizelge 6 da verilmiştir. 2000-2011 döneminde işçi statüsünde çalışanların sayısında meydana gelen artış ile esnaf sayısındaki azalma dikkat çekmektedir. Ancak, 2010 dan itibaren esnaf sayısının da yükselmeye başladığının belirtilmesi gerekmektedir. Çizelge 7: Çalışan Sayısına Göre İşyeri Büyüklükleri (2011) Çalışan Sayısı 1-3 4-6 7-9 10-19 20-29 30-49 50-99 100+ Toplam 21.756 4.971 2.198 2.148 823 744 362 263 33.265 Kaynak: http://sgk.gov.tr/ 2011 yılı verilerine göre Adana daki işyeri sayısı 33.265 olup bunun 625 inde 50 ve daha fazla kişi çalışmaktadır. 1.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI Ekim 2012 verilerine göre, Adana da 479 işletmenin toplam 2.750 engelliyi istihdam etme zorunluluğu vardır. Bu kontenjanın doluluk oranı kamu işletmelerinde %93,24, özel işletmelerde %83,13, toplamda ise %84,44 tür. 325 engelli de kontenjan fazlası olarak kamu ve özel işletmelerde istihdam edilmektedir. Çizelge 8: Engelli Kontenjanları ve Çalışma Durumları (Ekim-2012) Konu Kamu Özel Toplam Engelli Çalıştırmakla Yükümlü İşyeri Sayısı 22 457 479 Çalıştırmakla Yükümlü Oldukları Engelli Sayısı 355 2.395 2.750 Çalışan Engelli Sayısı 331 1.991 2.322 Açık Engelli Kontenjanı 24 404 428 Kontenjan Fazlası Engelli Sayısı 83 242 325 Kaynak: http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/istatistikler.aspx#dltop Ekim 2012 verilerine göre, Adana da 22 kamu işletmesi toplam 223 eski hükümlüyü istihdam etmek zorundadır. Bu kontenjanın doluluk oranı %86,10 dur. 31 eski hükümlü de kontenjan fazlası olarak istihdam edilmektedir. Bu bağlamda istihdam edilen toplam eski hükümlü sayısı kontenjanın üzerine çıkmaktadır. Çizelge 9: Eski Hükümlü Kontenjanları ve Çalışma Durumları (Ekim-2012) Konu Kamu Eski Hükümlü Çalıştırmakla Yükümlü İşyeri Sayısı 22 Çalıştırmakla Yükümlü Oldukları Eski Hükümlü Sayısı 223 Çalışan Eski Hükümlü Sayısı 192 Açık Eski Hükümlü Kontenjanı 31 Kontenjan Fazlası Eski Hükümlü Sayısı 82 Kaynak: http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/istatistikler.aspx#dltop Adana da engelli kontenjanından iş aramak için İŞKUR a başvuranların sayısında 2007-2011 döneminde anlamlı bir değişiklik görülmediği halde işe yerleştirmeler iki katına yükselmiştir. Buna rağmen iş bekleyen engelli sayısının sözü edilen dönemde 2.196 dan 3.706 ya yükseldiğine dikkat çekmek gerekmektedir. 4
2007 yılında engelli kontenjanından işe yerleşmek için İŞKUR a başvuranlar içerisinde kadınların oranı %33,54 tür. Bu oran 2011 yılında %42,74 e yükselmiştir. Engelli kadınların iş hayatına girme eğilimlerinin yükseldiğini göstermesi açısından bu veri önemlidir. Ancak, 2007 de iş bekleyen engelli kadınların %12,42 si işe yerleşirken 2011 de bu oranın %8,17 ye düştüğüne de dikkat çekmek gerekmektedir. Bu veriler engelli kadınların iş hayatına girişlerini kolaylaştırmak için işletmelerin hazır bulunuşluk düzeylerini yükseltmelerinin gereğine dikkat çekmektedir. Çizelge 10: Engelli Kontenjanından İŞKUR a Başvuran, İşe Yerleştirilen ve Kayıtlı İşgücü Yıllar Gösterge Erkek Kadın Toplam Başvuru 979 494 1.473 İşe Yerleştirme 371 59 430 2007 Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü 1.721 475 2.196 Başvuru 844 543 1387 İşe Yerleştirme 656 87 743 2009 Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü 2.797 941 3.738 Başvuru 789 589 1.378 İşe Yerleştirme 775 89 864 2011 Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü 2.617 1.089 3.706 Kaynak: http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/istatistikler.aspx#dltop Adana da 2007-2011 döneminde eski hükümlü kontenjanından işe yerleştirilmek üzere İŞKUR a başvuranların sayısı 278 den 44 e, işe yerleştirilenlerin sayısı ise 162 den 1 e düşmüştür. Aynı dönemde iş bekleyen eski hükümlü sayısında da azalma görülmektedir. Çizelge 11: Eski Hükümlü Kontenjanından İŞKUR a Başvuran, İşe Yerleştirilen ve Kayıtlı İşgücü Yıllar Gösterge Erkek Kadın Toplam Başvuru 276 2 278 2007 2009 2011 İşe Yerleştirme 158 4 162 Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü 673 5 678 Başvuru 82 2 84 İşe Yerleştirme 11 0 11 Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü 875 7 882 Başvuru 44 0 44 İşe Yerleştirme 1 0 1 Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü 416 2 418 Kaynak: http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/istatistikler.aspx#dltop 5
1.5. HEDEF KİTLE Araştırma kapsamındaki dezavantajlı bireylerden 15-44 yaş grubunda olup Adana nın il ve ilçe merkezinde yaşayanların tahmini sayıları aşağıdaki Çizelge de verilmiştir. Çizelge 12: Adana da Yaşayan Araştırma Kapsamındaki Dezavantajlı Bireylerin Tahmini Sayıları Dezavantaj Grubu Sayısı Dezavantaj Grubu Sayısı Ortopedik Engelliler 3.020 Eski Hükümlüler 19.400 Zihinsel Engelliler 4.590 Muhtaç Durumdaki Dul/Yetimler 1.750 Görme Engelliler 2.120 Güvenlik Sebebiyle Göç Edenler 6.320 İşitme Engelliler 1.620 Şiddet Gördüğü İçin Evden Ayrılmış Kadınlar 360 Engelliler Toplamı 11.350 Engelliler Dışındaki Dezavantajlı Gruplar Toplamı 27.830 GENEL TOPLAM : 39.180 1.6. ARAŞTIRMA BULGULARI Adana da 221 i engelli olmak üzere araştırma kapsamındaki dezavantajlı bireylerden toplam 531 ine anket uygulanmıştır. Görüşülen bireylerin tüm engel gruplarında çoğunluğunu erkekler oluşturmaktadır. Muhtaç durumdaki dul ve yetimlerde kadın sayısının yüksek oluşu yoksulluk karşısında daha kırılgan olduklarını göstermektedir. Görüşülenlerin yaş dağılımları açısından engellilerde dengeli bir dağılım olduğu görülmektedir. Engelliler dışındaki dezavantajlı kümelerde de ağırlığı ikinci ve üçüncü yaş kümesi oluşturmaktadır. Her iki kümede de eğitimde ağırlık lise altı öğrenim görenlerdedir. Yükseköğrenimli kişi sayısı ise engelliler grubunda daha yüksektir. Çizelge 13: Adana da Anket Uygulanan Dezavantajlı Bireylerin Dağılımı Gösterge Ortopedik Engelliler Zihinsel Engelliler Görme Engelliler İşitme Engelliler Engelliler (TOPLAM) Hükümlüler/Eski Hükümlüler Muhtaç Durumdaki Dul ve Yetimler Güvenlik Sebebiyle Göç Edenler Şiddet Gördüğü İçin Evden Ayrılan Kadınlar Engelli Dışındakiler (TOPLAM) GENEL TOPLAM % Cinsiyet Yaş Grubu Erkek 38 55 34 22 149 127 19 76 0 222 371 69,87 Kadın 24 26 11 11 72 1 66 17 4 88 160 30,13 15-24 15 40 16 10 81 19 24 16 2 61 142 26,74 25-34 25 19 21 12 77 67 34 40 1 142 219 41,24 35-44 22 22 8 11 63 42 27 37 1 107 170 32,02 Lise Altı 45 74 26 29 174 103 65 72 3 243 417 78,53 Eğitim Durumu Lise 15 5 13 4 37 19 16 18 1 54 91 17,14 Yükseköğretim 2 2 6 0 10 6 4 3 0 13 23 4,33 TOPLAM 62 81 45 33 221 128 85 93 4 310 531 Adana da anket uygulanan 126 işletmenin 41 inde dezavantajlı birey istihdam edilmiş olup istihdam edilen kişi sayısı 241 dir. 6
Çizelge 14: Adana da Anket Uygulanan İşletmelerin Çalışan Sayısına Göre Büyüklükleri AÇIKLAMA Çalışan Sayısına Göre İşletme Büyüklükleri 1-4 5-9 10-19 20-49 50-99 100-249 250+ Toplam Anket Uygulanan İşletme Sayısı 27 18 24 22 19 7 9 126 Dezavantajlı Birey Çalıştıran İşletme Sayısı 1 2 4 10 11 6 7 41 Dezavantajlı Çalışan Sayısı 3 3 4 16 29 30 156 241 1.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI Araştırma bulgularının sonuçları da göz önüne alınarak Adana da dezavantaj gruplarına göre açılabilecek meslek kursları aşağıdaki Çizelge de verilmiştir. Çizelge 15: Adana da Dezavantaj Gruplarına Göre Açılabilecek Meslek Kursları Engel/Dezavantaj Grupları Ortopedik Engelliler Zihinsel Engelliler Görme Engelliler İşitme Engelliler Hükümlü/Eski Hükümlüler Muhtaç Durumdaki Dul/Yetimler Güvenlik Sebebiyle Göç Etmiş ler Şiddet Gördüğü İçin Evden Ayrılmış Kadınlar Kurs Açılabilecek Alan/Meslek/Beceri Konuları Konfeksiyon İşçiliği, Tekstil İşçiliği, Bilgisayar Operatörlüğü, El Sanatları Servis Komiliği, Bulaşıkçılık/Meydancılık, Temizlik İşçiliği, El Sanatları Bilgisayar Operatörlüğü, Yabancı Dil, Çağrı Merkezi Operatörlüğü Bilgisayar Operatörlüğü, Aşçılık, Pastacılık, Pidecilik, Pizzacılık, Konfeksiyon İşçiliği, Tekstil, İplik, Yabancı Dil, El Sanatları Satış Elemanı, Bilgisayar Operatörlüğü, Kaynakçılık, Aşçılık, Pastacılık, Pidecilik, Kuaförlük, Betonarme Kalıpçılığı, Betonarme Demirciliği Aşçılık, Pastacılık, Pidecilik, Bilgisayar Operatörlüğü, Konfeksiyon İşçiliği, Tekstil İşçiliği, Temizlik Elemanı Bilgisayar Operatörlüğü, Aşçılık, Pastacılık, Pidecilik, Konfeksiyon İşçiliği, Tekstil İşçiliği, Tarım ve Hayvancılık, Bilgisayarlı Muhasebe, Sera İşçiliği El Sanatları, Kuaförlük, Sekreterlik, Büro Elemanı, Girişimcilik 7
8
2. ADIYAMAN 2.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ Temel gelişmişlik göstergeleri bakımından Adıyaman ın genelde Türkiye ortalamasının altında değerlere sahip olduğu görülmektedir. Özellikle sağlık ve eğitim endeksinde Türkiye ortalamasının altında seyreden Adıyaman, altyapı ve ulaşım alanına ilişkin endekste ise Türkiye ortalamasına yakın değerlere sahiptir. Adıyaman ekonomik etkinlik bileşenlerinden finansal piyasalar ve dış ticaret alanlarındaki göstergeler de olumsuz bir performans sergilemektedir. Sahip olduğu turizm potansiyeline rağmen, turizm endeksinde de Türkiye ortalamasının altında bir değere sahiptir. 2004-2008 döneminde Türkiye genelinde kişi başına gayri safi katma değer %64,5 artarken bu artış Adıyaman ın içerisinde yer aldığı TRC1 Bölgesinde %53,5 olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılı itibariyle Türkiye genelinde 12.020 TL olan kişi başına gayri safi katma değer TRC1 Bölgesinde 5.888 TL olup bu miktar Türkiye ortalamasının %49 udur. 2.2. NÜFUS 2007-2011 döneminde Adıyaman ın nüfusu %1,9 oranında artarak 593.931 e ulaşmıştır. 2007 de %56,47 olan Adıyaman ın kent nüfus oranı 2011 de %60,04 e yükselmiş olmakla beraber Türkiye ortalamasının çok altındadır. Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımında Adıyaman 0-14 ve 15-29 yaş grubunda Türkiye ortalamasının üzerinde, diğer yaş gruplarında ise altındadır. Adıyaman da iktisaden faal nüfus Türkiye ortalamasının %4 oranında altında yer almaktadır. Adıyaman da ikamet eden nüfusun %94,06 sı Adıyaman nüfusuna kayıtlıdır. 2010-2011 döneminde Adıyaman ın diğer illerden aldığı toplam göç 13.873 kişi olup nüfusunun %2,34 ü kadardır. İstanbul, Malatya ve Gaziantep göç alınan illerin ön sıralarında bulunmaktadır. Adıyaman ın, diğer illere verdiği göç 6.673 kişi olup, İstanbul, Ankara, Kocaeli göç verilen illerin ilk sıralarındadır. Adıyaman ili 2007 yılında Türkiye nüfusunun %0,83 ünü oluştururken, 2011 yılında söz konusu oran %0,79 a kadar düşmüştür. Adıyaman ın 0-14 9
yaş grubu nüfusunun %30 un üzerinde olduğu da göz önünde bulundurulduğunda bu ilin göç veren bir il olduğu söylenebilir. Okuma-yazma bilmeyen ve lise altı eğitimlilerin toplam nüfus içerisindeki oranı Türkiye genelinde %64,31, Adıyaman da ise %71,16 dır. Lise ve üstü eğitimlilerde kadınların dezavantajlı durumları dikkat çekmektedir. Türkiye genelinde lise ve üstü eğitim kurumunu bitirenlerin oranı %32,19, Adıyaman da ise %25,25 tir. Çizelge 1: Nüfusun Bitirilen Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı (15 + yaş) TÜRKİYE (%) Adıyaman (%) Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Okuma-Yazma Bilmeyen 1,99 9,37 5,69 5,08 19,35 12,25 Okuma-Yazma Bilen Fakat Bir Okul Bitirmeyen 4,20 8,36 6,28 5,14 8,43 6,79 İlkokul Mezunu 24,18 30,95 27,57 20,11 25,39 22,76 İlköğretim ve Dengi Okul Mezunu 28,59 20,98 24,77 33,59 25,17 29,36 Lise veya Dengi Okul Mezunu 24,73 18,02 21,37 23,41 14,05 18,71 Yükseköğretim Mezunu 12,65 9,00 10,82 8,80 4,31 6,54 Bilinmeyen 3,67 3,33 3,50 3,87 3,29 3,58 Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul 2.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM İlköğretimdeki okullaşma Türkiye ortalamasına yakın değerlere sahip olan Adıyaman da, okul öncesi eğitimdeki okullaşma oranı ise Türkiye ortalamasının altında seyretmektedir. Çizelge 2: Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretimde Okullaşma Oranları (%) Okul Öncesi Eğitim İlköğretim Yaş Oran Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam 3-5 27,46 27,59 27,53 Brüt 108,22 107,54 107,89 4-5 40,01 39,94 39,98 Net 98,77 98,63 98,71 5 62,11 62,27 62,18 Kaynak: http://sgb.meb.gov.tr/www/milli-egitim-istatistikleri-orgun-egitim-2011-2012 Adıyaman da 2010-2011 eğitim öğretim yılında ilköğretimden 12.605 kişi mezun olmuş, 10.181 kişi (%80,77) ortaöğretime yeni kayıt yaptırmıştır. Ortaöğretime yeni kayıt yaptıranların %53,32 si genel, %46,68 i mesleki ve teknik okullara başlamıştır. Erkek ve kadınların ortaöğretime geçiş oranları birbirine yakındır. Çizelge 3: İlköğretimden Ortaöğretime Geçişler Eğitim Öğretim Yılı İlköğretimden Mezun Eğitim Öğretim Yılı Ortaöğretime Yeni Kayıt Ortaöğretime Geçiş Oranları (%) Ortaöğretimdeki Dağılım (%) Genel MTÖ Toplam Genel MTÖ Toplam Genel MTÖ 2010-2011 Erkek 6.579 2011-2012 2.930 2.509 5.439 44,54 38,14 82,67 53,87 46,13 Kadın 6.026 2.499 2.243 4.742 41,47 37,22 78,69 52,70 47,30 Toplam 12.605 5.429 4.752 10.181 43,07 37,70 80,77 53,32 46,68 Kaynak: http://sgb.meb.gov.tr/www/milli-egitim-istatistikleri-orgun-egitim-2011-2012 10
Ortaöğretimdeki okullaşma oranında Türkiye ortalamasının altında değerlere sahip olan Adıyaman da genel ortaöğretimdeki öğrenci sayısının ağırlığı dikkat çekmektedir. Adıyaman da mesleki ve teknik ortaöğretime devam eden kadınların oranı Türkiye ortalamasından %6 kadar daha düşüktür. Çizelge 4: Ortaöğretimde Okullaşma Oranları (%) Ortaöğretim (Toplam) Genel Ortaöğretim Mesleki Ve Teknik Ortaöğretim Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam TÜRKİYE Adıyaman Brüt 95,68 89,26 92,56 52,08 51,67 51,88 43,60 37,59 40,68 Net 68,53 66,14 67,37 33,80 36,54 35,14 34,73 29,60 32,24 Brüt 97,57 83,75 90,82 65,70 52,18 59,10 31,86 31,57 31,72 Net 63,88 59,42 61,70 39,18 35,58 37,43 24,69 23,84 24,28 Kaynak: http://sgb.meb.gov.tr/www/milli-egitim-istatistikleri-orgun-egitim-2011-2012 TRC1 Bölgesi nüfusunun %24,03 ü Adıyaman da yaşamaktadır. Bu bağlamda Çizelge 5 teki verilerden faydalanarak Adıyaman daki işgücünün 163 bin kişi olduğu, bunların 139 bininin istihdam edildiği ve 23 bin kişinin işsiz olduğu söylenebilir. Çizelge 5: TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) Bölgesinde İşgücüne İlişkin Temel Veriler (2011) Erkek Kadın Toplam Kurumsal Olmayan Çalışma Çağındaki Nüfus (Bin ) 779 814 1.592 İşgücü (Bin ) 563 115 679 İstihdam Edilenler (Bin ) 480 101 581 İşsiz (Bin ) 84 14 98 İşgücüne Katılma Oranı (%) 72,3 14,2 42,6 İşsizlik Oranı (%) 14,8 12,3 14,4 Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) 16 17,9 16,2 İstihdam Oranı (%) 61,6 12,4 36,5 İşgücüne Dahil Olmayan Nüfus (Bin ) 215 698 914 Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/isgucuapp/isgucu.zul Çizelge 5 te görüldüğü üzere işgücüne ilişkin temel verilerin tamamında Adıyaman ilini de kapsayan TRC1 Bölgesi, Türkiye ortalamasının gerisinde değerlere sahiptir. Bunlar içerisinde en fazla dikkat çeken, işgücüne katılma ve istihdam oranlarındaki düşüklüktür. İşsizlik ve tarım dışı işsizlik oranlarının yüksekliğinin de olumsuz bir durum olduğunu belirtmek gerekmektedir. Türkiye genelinde okuma-yazma bilmeyen ve lise altı eğitimli işgücünün toplam işgücü içerisindeki oranı %54 tür. Bu oran Adıyaman ilinin bulunduğu TRC1 Bölgesinde %74,5 e ulaşmaktadır. Adıyaman, yükseköğretimli işgücünün oranı bakımından da Türkiye ortalamasının altındadır. TÜİK in 2011 yılı verilerine göre, Adıyaman ın içerisinde bulunduğu TRC1 Bölgesinde 15 ve daha yukarı yaş grubundaki çalışanların %46,8 i SGK ya kayıtlıdır. Kayıtlılık oranı 25-34 yaş grubunda %58,7 ye yükselirken, 55 üstü yaş grubunda %35 in altına düşmektedir. 11
Çizelge 6: Çalışanların Statülere Göre Dağılımı Çalışma Statüsü 2008 2009 2010 2011 Zorunlu Sigortalı (4/A-İşçi) 31.304 33.256 37.479 39.488 Zorunlu Sigortalı (4/B-Esnaf) 6.657 7.036 9.646 9.882 Aktif Sigortalı (4/B-Tarım) 8.701 7.028 8.702 9.816 Aktif Sigortalı (4/C-Memur) 9.118 15.306 15.531 17.850 TOPLAM 55.780 62.626 71.358 77.036 Kaynak: http://sgk.gov.tr/ Adıyaman da SGK ya kayıtlı olarak çalışanların çalışma statüsüne göre dağılımı Çizelge 6 da verilmiştir. 2008-2011 döneminde tüm statülerde çalışanların sayısında bir artış görülmektedir. Tarım sigortalı çalışanların sayısında 2009 yılında bir azalma görülse de ilerleyen yıllarda tekrar yükselişe geçtiği söylenebilir. Çizelge 7: Çalışan Sayısına Göre İşyeri Büyüklükleri (2011) 1-3 4-6 7-9 Çalışan Sayısı 10-19 20-29 30-49 50-99 100+ Toplam 2.787 533 207 682 150 124 62 45 4.590 Kaynak: http://sgk.gov.tr/ 2011 yılı verilerine göre Adıyaman daki işyeri sayısı 4.590 olup bunun 107 sinde 50 ve daha fazla kişi çalışmaktadır. 2.4. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN İSTİHDAMI Ekim 2012 verilerine göre, Adıyaman da 64 işletmenin toplam 396 engelliyi istihdam etme zorunluluğu vardır. Bu kontenjanın doluluk oranı kamu işletmelerinde %98,98 özel işletmelerde %82,55 toplamda ise %86,62 dir. Kontenjan fazlası olarak kamu ve özel işletmelerde 62 engelli istihdam edilmektedir. Çizelge 8: Engelli Kontenjanları ve Çalışma Durumları (Ekim-2012) Konu Kamu Özel Toplam Engelli Çalıştırmakla Yükümlü İşyeri Sayısı 10 54 64 Çalıştırmakla Yükümlü Oldukları Engelli Sayısı 98 298 396 Çalışan Engelli Sayısı 97 246 343 Açık Engelli Kontenjanı 1 52 53 Kontenjan Fazlası Engelli Sayısı 16 46 62 Kaynak: http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/istatistikler.aspx#dltop Ekim 2012 verilerine göre, Adıyaman da 10 kamu işletmesi toplam 62 eski hükümlüyü istihdam etmek zorundadır. Bu kontenjanın doluluk oranı %96,8 dir. Kontenjan fazlası olarak 21 eski hükümlü istihdam edilmektedir. 12
Çizelge 9: Eski Hükümlü Kontenjanları ve Çalışma Durumları (Ekim-2012) Konu Kamu Eski Hükümlü Çalıştırmakla Yükümlü İşyeri Sayısı 10 Çalıştırmakla Yükümlü Oldukları Eski Hükümlü Sayısı 62 Çalışan Eski Hükümlü Sayısı 60 Açık Eski Hükümlü Kontenjanı 2 Kontenjan Fazlası Eski Hükümlü Sayısı 21 Kaynak: http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/istatistikler.aspx#dltop Adıyaman da engelli kontenjanından iş aramak için İŞKUR a başvuranların sayısında 2007-2011 döneminde üç katı artış görülürken, işe yerleştirmelerde de altı katı kadar bir artış olduğu söylenebilir. Bunun yanı sıra iş bekleyen engelli sayısının sözü edilen dönemde 563 ten 912 ye yükseldiğine dikkat çekmek gerekmektedir. 2007 yılında engelli kontenjanından işe yerleşmek için İŞKUR a başvuranlar içerisinde kadınların oranı %17,28 dir. Bu oran 2011 yılında %51,15 e yükselmiştir. Engelli kadınların iş hayatına girme eğilimlerinin yükseldiğini göstermesi açısından bu veri önemlidir. 2007 de iş bekleyen engelli kadınların %2,60 ı işe yerleşirken, 2011 de bu oranın %12,73 e yükseldiği dikkat çekmektedir. Çizelge 10: Engelli Kontenjanından İŞKUR a Başvuran, İşe Yerleştirilen ve Kayıtlı İşgücü Yıllar Gösterge Erkek Kadın Toplam Başvuru 158 33 191 2007 2009 2011 İşe Yerleştirme 25 2 27 Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü 486 77 563 Başvuru 236 183 419 İşe Yerleştirme 113 10 123 Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü 813 258 1.071 Başvuru 298 312 610 İşe Yerleştirme 15 181 166 Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü 510 1.422 912 Kaynak: http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/istatistikler.aspx#dltop Adıyaman da 2007-2011 döneminde eski hükümlü kontenjanından işe yerleştirilmek üzere İŞKUR a başvuranların sayısı 72 den 10 a, işe yerleştirilenlerin sayısı ise 13 ten 3 e düşmüştür. Aynı dönemde iş bekleyen eski hükümlü sayısında da azalma görülmektedir. 13
Çizelge 11: Eski Hükümlü Kontenjanından İŞKUR a Başvuran, İşe Yerleştirilen ve Kayıtlı İşgücü Yıllar Gösterge Erkek Kadın Toplam Başvuru 72 0 72 2007 2009 2011 İşe Yerleştirme 13 0 13 Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü 193 1 194 Başvuru 19 1 20 İşe Yerleştirme 2 0 2 Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü 245 0 245 Başvuru 10 0 10 İşe Yerleştirme 3 0 3 Kayıtlı (Aktif İş Arayan) İşgücü 121 0 121 Kaynak: http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/istatistikler.aspx#dltop 2.5. HEDEF KİTLE Araştırma kapsamındaki dezavantajlı bireylerden 15-44 yaş grubunda olup Adıyaman ın il ve ilçe merkezinde yaşayanların tahmini sayıları aşağıdaki Çizelge de verilmiştir. Çizelge 12: Adıyaman da Yaşayan Araştırma Kapsamındaki Dezavantajlı Bireylerin Tahmini Sayıları Dezavantaj grubu Sayısı Dezavantaj grubu Sayısı Ortopedik Engelliler 250 Eski Hükümlüler 2.350 Zihinsel Engelliler 380 Muhtaç Durumdaki Dul/Yetimler 140 Görme Engelliler 180 Şiddet Gördüğü İçin Evden Ayrılmış Kadınlar İşitme Engelliler 140 Engelliler Dışındaki Dezavantajlı Gruplar Toplamı 2.490 Engelliler Toplamı 950 GENEL TOPLAM 3.440 2.6. ARAŞTIRMA BULGULARI Adıyaman da 88 i engelli olmak üzere araştırma kapsamındaki dezavantajlı bireylerden toplam 198 ine anket uygulanmıştır. Görüşülen bireylerin tüm engel gruplarında çoğunluğunu erkekler oluşturmaktadır. Muhtaç durumdaki dul ve yetimlerde kadın sayısının yüksek oluşu yoksulluk karşısında daha kırılgan olduklarını göstermektedir. Görüşülenlerin yaş dağılımları açısından engellilerde birinci yaş grubu ağırlıktadır. Engelliler dışındaki dezavantajlı kümelerde de ağırlığı ikinci ve üçüncü yaş kümesi oluşturmaktadır. Her iki kümede de eğitimde ağırlık lise altı öğrenim görenlerdedir. Yükseköğrenimli kişi sayısı ise engelliler dışındaki dezavantajlı gruplarda daha yüksektir. 14
Çizelge 13: Adıyaman da Anket Uygulanan Dezavantajlı Bireylerin Dağılımı Gösterge Ortopedik Engelliler Zihinsel Engelliler Görme Engelliler İşitme Engelliler Engelliler (TOPLAM) Hükümlüler/Eski Hükümlüler Muhtaç D urumdaki Dul ve Yetimler Güvenlik Sebebiyle Göç Edenler Şiddet Gördüğü için Evden Ayrılan Kadınlar Engelli Dışındakiler (TOPLAM) GENEL TOPLAM % Cinsiyet Yaş Grubu Erkek 22 20 9 13 64 79 12 5 0 96 160 80,81 Kadın 0 13 9 2 24 13 1 0 0 14 38 19,19 15-24 18 28 6 10 62 16 12 2 0 30 92 46,46 25-34 2 4 9 2 17 41 1 2 0 44 61 30,81 35-44 2 1 3 3 9 35 0 1 0 36 45 22,73 Lise Altı 3 33 16 6 58 71 10 5 0 86 144 72,73 Eğitim Durumu Lise 18 0 2 9 29 20 2 0 0 22 51 25,76 Yükseköğretim 1 0 0 0 1 1 1 0 0 2 3 1,52 TOPLAM 22 33 18 15 88 92 13 5 0 110 198 Adıyaman da anket uygulanan 132 işletmenin 21 inde dezavantajlı birey istihdam edilmiş olup istihdam edilen kişi sayısı 28 dir. Çizelge 14: Adıyaman da Anket Uygulanan işletmelerin Çalışan Sayısına Göre Büyüklükleri AÇIKLAMA Çalışan Sayısına Göre İşletme Büyüklükleri 1-4 5-9 10-19 20-49 50-99 100-249 250+ Toplam Anket Uygulanan İşletme Sayısı 58 4 40 16 10 4 0 132 Dezavantajlı Birey Çalıştıran İşletme Sayısı 7 0 2 4 5 3 0 21 Dezavantaj Çalışan Sayısı 8 0 3 8 6 3 0 28 15
2.7. DEZAVANTAJ GRUPLARINA GÖRE AÇILABİLECEK MESLEK KURSLARI Araştırma bulgularının sonuçları da göz önüne alınarak Adıyaman da dezavantaj gruplarına göre açılabilecek meslek kursları aşağıdaki Çizelge de verilmiştir. Çizelge 15: Adıyaman da Dezavantaj Gruplarına Göre Açılabilecek Meslek Kursları Engel/Dezavantaj Grupları Ortopedik Engelliler Zihinsel Engelliler Görme Engelliler İşitme Engelliler Hükümlü/Eski Hükümlüler Muhtaç Durumdaki Dul/Yetimler Şiddet Gördüğü İçin Evden Ayrılmış Kadınlar Kurs Açılabilecek Alan/Meslek/Beceri Konuları Bilgisayar Operatörlüğü, El Sanatları, Gıda Üretim İşçiliği, Yabancı Dil Gıda Ambalaj, Konfeksiyon İşçiliği (Meydancı) Bilgisayar Operatörlüğü, Masörlük, Yabancı Dil, El Sanatları Mobilyacılık, Bilgisayar Operatörlüğü, El Sanatları, Tiyatro Tarım Ve Hayvancılık, Gıda Üretim İşçiliği, Tekstil İşçiliği, Satış Elemanı, El Sanatları, Girişimcilik El Sanatları, Konfeksiyon İşçiliği, Tekstil İşçiliği, Gıda Üretim İşçiliği, Kuaförlük, Aşçılık, Pastacılık Tarım Ve Hayvancılık, Gıda Üretim İşçiliği, Tekstil İşçiliği, Konfeksiyon İşçiliği, El Sanatları, Aşçılık, Pastacılık 16
3. AĞRI 3.1. İLİN GENEL GÖRÜNÜMÜ Temel gelişmişlik göstergeleri bakımından Ağrı nın Türkiye ortalamasının altında değerlere sahip olduğu görülmektedir. Özellikle eğitim ve sosyal yaşam alanında olumsuz göstergelere sahip olan Ağrı, ulaşım ve altyapıda Türkiye ortalamasının altında değerlere sahiptir. Ağrı, tarım alanındaki potansiyeli ile öne çıkmaktadır. Tarımın gücünü ekonomik etkinlik kaynağı olarak kullanırken, hayvancılık alanında da yüksek performans göstermektedir. 2004-2008 döneminde Türkiye genelinde kişi başına gayri safi katma değer %64,5 artarken bu artış Ağrı nın içerisinde yer aldığı TRA2 Bölgesinde %57,3 olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılı itibariyle Türkiye genelinde 12.020 TL olan kişi başına gayri safi katma değer TRA2 Bölgesinde 4.613 TL olup bu miktar Türkiye ortalamasının %38,4 üdür. 3.2. NÜFUS 2007-2011 döneminde Ağrı nın nüfusu %4,6 oranında artarak 555.479 a ulaşmıştır. Aynı dönemde Ağrı nın kent nüfus oranındaki azalış dikkat çekmektedir. 2007 de %53,19 olan kent nüfus oranı 2011 de %52,37 ye düşerek Türkiye ortalamasının bir hayli altında yer almaktadır. Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımında Ağrı 0-14 ve 15-29 yaş grubunda Türkiye ortalamasının üzerindeyken, diğer yaş gruplarında altındadır. Ağrı nın iktisaden faal nüfusunun Türkiye ortalamasından %10 civarında düşük olması dikkat çekmektedir. Türkiye genelinde %25 olan 0-14 yaş grubunun toplam nüfus içerisindeki oranının Ağrı da %40 a yaklaşması dikkat çekmektedir. Bu veriler doğurganlık oranının yüksekliğine işaret etmektedir. Ağrı da İkamet eden nüfusun %91,64 ü Ağrı nüfusuna kayıtlıdır. 2010-2011 döneminde Ağrı nın diğer illerden aldığı toplam göç 15.508 kişi olup nüfusunun %2,79 u kadardır. İstanbul, İzmir ve Van göç alınan illerin ön sıralarında bulunmaktadır. Aynı dönemde Ağrı nın, diğer illere verdiği göç 25.182 dir. İstanbul, Ankara, İzmir göç verilen illerin ilk sıralarındadır. Ağrı ili 2007 yılında Türkiye nüfusunun %0,75 ini oluştururken, 2011 yılında söz konusu oran %0,74 e düşmüştür. Ağrı nın 0-14 yaş nüfusunun %40 kadar olduğu göz önünde bulundurulduğunda bu ilin net göç veren bir il olduğu söylenebilir. 17
Nüfusun bitirilen eğitim düzeyine göre dağılımında, okuma-yazma bilmeyen ve okuma-yazma bilen fakat bir okul bitirmeyenlerde kadınların oranı Türkiye genelinde %11,9 iken, Ağrı da ise bu oranın %31,9 olması dikkat çekmektedir. Aynı şekilde, Ağrı ilkokul ve üzeri eğitimlerde de Türkiye ortalamasının oldukça altındadır. Çizelge 1: Nüfusun Bitirilen Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı (15 + yaş) TÜRKİYE (%) Ağrı (%) Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Okuma-Yazma Bilmeyen 1,99 9,37 5,69 4,59 23,00 13,22 Okuma-Yazma Bilen Fakat Bir Okul Bitirmeyen 4,20 8,36 6,28 14,05 23,91 18,67 İlkokul Mezunu 24,18 30,95 27,57 21,19 19,50 20,40 İlköğretim ve Dengi Okul Mezunu 28,59 20,98 24,77 29,12 14,74 22,38 Lise veya Dengi Okul Mezunu 24,73 18,02 21,37 16,96 6,62 12,12 Yükseköğretim Mezunu 12,65 9,00 10,82 5,88 3,10 4,58 Bilinmeyen 3,67 3,33 3,50 8,20 9,12 8,63 Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul 3.3. EĞİTİM VE İSTİHDAM İlköğretimdeki okullaşma Türkiye ortalamasına yakın değerlere sahip olan Ağrı nın, okul öncesi eğitimdeki okullaşma oranının ise Türkiye ortalamasının yarısı kadar olması oldukça dikkat çekmektedir. Çizelge 2: Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretimde Okullaşma Oranları (%) Yaş Okul Öncesi Eğitim İlköğretim Oran Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam 3-5 15,41 15,18 15,30 Brüt 110,72 112,78 111,72 4-5 22,34 21,74 22,05 Net 98,08 99,11 98,58 5 34,69 33,51 34,11 Kaynak: http://sgb.meb.gov.tr/www/milli-egitim-istatistikleri-orgun-egitim-2011-2012 Ağrı da 2010-2011 eğitim öğretim yılında ilköğretimden 9.460 kişi mezun olmuş, 6.234 kişi (%65,90) ortaöğretime yeni kayıt yaptırmıştır. Ortaöğretime yeni kayıt yaptıranların %51,76 sı genel, %48,24 ü mesleki ve teknik okullara başlamıştır. Erkek ve kadınların ortaöğretime geçiş oranları birbirine yakındır. Ancak, ilköğretimden mezun olanların cinsiyetlere göre dağılımında erkek ve kız sayıları arasındaki farkın büyüklüğü dikkat çekmektedir. Bu fark kızların okullaşmasındaki sorunlara işaret etmektedir. Ancak, 2011-2012 eğitim öğretim yılı ilköğretimdeki okullaşma oranının yüksekliği ile birlikte değerlendirildiğinde, söz konusu farkın kısa sürede kapanacağı veya kız öğrencilerin anlamlı bir bölümünün okula kayıtlı olmakla beraber devam etmedikleri sonucu çıkartılabilir. 18
Çizelge 3: İlköğretimden Ortaöğretime Geçişler Eğitim Öğretim Yılı İlköğretimden Mezun Eğitim Öğretim Yılı Ortaöğretime Yeni Kayıt Ortaöğretime Geçiş Oranları (%) Ortaöğretimdeki Dağılım (%) Genel MTÖ Toplam Genel MTÖ Toplam Genel MTÖ 2010-2011 Erkek 5.653 2011-2012 1.984 1.692 3.676 35,10 29,93 65,03 53,97 46,03 Kadın 3.807 1.243 1.315 2.558 32,65 34,54 67,19 48,59 51,41 Toplam 9.460 3.227 3.007 6.234 34,11 31,79 65,90 51,76 48,24 Kaynak: http://sgb.meb.gov.tr/www/milli-egitim-istatistikleri-orgun-egitim-2011-2012 Ağrı nın ortaöğretimdeki okullaşma oranı Türkiye ortalamasının bir hayli altındadır. Mesleki ve teknik ortaöğretimdeki okullaşmada da Ağrı nın dezavantajlı durumu aşağıdaki Çizelge de açıkça görülmektedir. Çizelge 4: Ortaöğretimde Okullaşma Oranları (%) TÜRKİYE Ağrı Mesleki ve Teknik Ortaöğretim (Toplam) Genel Ortaöğretim Ortaöğretim Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Brüt 95,68 89,26 92,56 52,08 51,67 51,88 43,60 37,59 40,68 Net 68,53 66,14 67,37 33,80 36,54 35,14 34,73 29,60 32,24 Brüt 54,58 39,95 47,64 35,19 22,62 29,23 19,39 17,33 18,41 Net 37,03 26,70 32,13 22,69 14,87 18,98 14,34 11,83 13,15 Kaynak: http://sgb.meb.gov.tr/www/milli-egitim-istatistikleri-orgun-egitim-2011-2012 TRA1 Bölgesi nüfusunun %47,99 u Ağrı da yaşamaktadır. Bu bağlamda Çizelge 5 teki verilerden faydalanarak Ağrı daki işgücünün 183 bin kişi olduğu, bunların 165 bininin istihdam edildiği ve 18 bin kişinin işsiz olduğu söylenebilir. Çizelge 5: TRA1 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) Bölgesinde İşgücüne İlişkin Temel Veriler (2011) Erkek Kadın Toplam Kurumsal Olmayan Çalışma Çağındaki Nüfus (Bin ) 354 350 704 İşgücü (Bin ) 272 111 383 İstihdam Edilenler (Bin ) 237 107 344 İşsiz (Bin ) 35 4 39 İşgücüne Katılma Oranı (%) 76,9 31,6 54,4 İşsizlik Oranı (%) 12,9 3,5 10,2 Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) 19,8 20 19,8 İstihdam Oranı (%) 66,9 30,5 48,8 İşgücüne Dahil Olmayan Nüfus (Bin ) 82 239 321 Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/isgucuapp/isgucu.zul Çizelge 5 te görüldüğü üzere işgücüne ilişkin temel verileri incelendiğinde Ağrı ilini de kapsayan TRA2 Bölgesi, işgücüne katılım oranında Türkiye değerlerinin üzerinde olmasına rağmen işsizlik oranında Türkiye ortalamasından daha yüksektir. İşsizlik ve tarım dışı işsizlik oranlarının yüksekliğinin de olumsuz bir durum olduğunu belirtmek gerekmektedir. 19