1 BÖLÜM-4 İKLİMLENDİRME SİSTEMLERİNİN KONTROLÜ
SINIFLANDIRMA 2 MERKEZİ SİSTEMLER 1. Havalı sistemler 2. Sulu-havalı sistemler 3. Sulu sistemler BİREYSEL SİSTEMLER 1. Paket cihazlar (Pencere tipi, salon tipi, döşeme/konsol tipi, çatı tipi) 2. Split cihazlar (Duvar, döşeme, tavan, gizli tavan, salon, kanal, gizli kanal, vb. tipleri)
SULU SİSTEMLERDE DEBİ KONTROLÜ 3 Sulu sistemlerde debi kontrolü, üç yollu kontrol valfi ile serpantinden geçen suyun paralel bir devre yardımıyla kontrol edilmesidir. Bu yöntemin belirgin özelliği, üç yollu karıştırma valfinin serpantinin çıkış tarafına bağlanmasıdır. Böylece karışım suyu serpantinden geçmez. Bu sistemin bir avantajı üç yollu valfin değişik konumlarında sistem toplam basıncının değişmemesidir. Bundan dolayı bir basınç direk geçiş (by-pass) valfine gerek yoktur.
SULU SİSTEMLERDE DEBİ KONTROLÜ 4
SULU SİSTEMLERDE SICAKLIK KONTROLÜ 5 Su sıcaklığının kontrolü yönteminde de üç yollu karışım valfi kullanılır, ancak bu defa valf serpantinin girişine bağlanır. Bu düzenlemede, serpantinden geçen su miktarı daima sabit kalmaktadır. Fakat görüldüğü gibi üç yollu vana, soğuk suyu ve sıcak suyu, serpantindeki su sıcaklığı değişmeyecek şekilde orantılı olarak karıştırır. Bu tip bir kontrolü sağlamak için ayrı bir serpantin pompası kullanılır. Bu serpantin sıcaklık modülasyonu daha çok ısıtma sistemlerinde kullanılır, çünkü serpantinin tamamen basınçlı sıcak su ile dolu olması donma ihtimalini en aza indirir. Özellikle havalandırma sisteminin dış hava giriş kanalına yerleştirilen ön ısıtma serpantini için iyi bir çözümdür.
SULU SİSTEMLERDE SICAKLIK KONTROLÜ 6
SULU SİSTEMLERİN KONTROLÜ 7 Sulu sistemlerde şartlandırılacak her bir farklı ortamda fanlı serpantin cihazı (fan-coil unit) gibi bir terminal ünitesi bulunur. Hidronik (sulu) sistemlerde ısı taşıma maddesi su valf çeşitleriyle kontrol edilir. Genellikle terminal ünitelerde, oda sıcaklığına bağlı çalışan akış kontrol valfi kullanılır. Ortam sıcaklığı termostat ayarına ulaştığında valf kapanır ve su akışı kesilir.
Vanalar pahalı olduğundan daha basit ve ekonomik kontrol şekli fanın termostat kumandasıyla çalıştırılmasıdır. Termostat ısıtma veya soğutma için sinyal verdiğinde fan motoru devreye girer ve ısı geçişi hızlanır. İstenen ortam sıcaklığı oluştuğunda fan motoru termostat tarafından durdurulur. Bu sistemde su serpantinden (fan-coil) sürekli akmaktadır. 8
Tamamen sulu sistem 9
FAN-COIL ÜNİTELER Mahal içi tipi iklimlendirme ünitelerinin fiziksel 10 ve kapasite açısından küçük olanları genelde fan-coil ünite olarak adlandırılır. İç tip ünitelerden en büyük farklılıkları; kolay ve dekoratif monte edilebilmeleri yanısıra karışım veya taze hava damper kontrolünün olmayışıdır. Fan-coil üniteler apartman, ofis, hastane ve otel odaları gibi tek zonlu alanların ısıtılması ve/veya soğutulması için kullanılır. Tipik bir fan-coil ünite; fan, filtre, ısıtmasoğutma serpantini ve yoğuşma tavasından oluşur. Fan-coil üniteler; * Montaj tiplerine göre: tavan tip, döşeme tip * Kaset yapılarına göre: kasetli tip, gizli (kasetsiz) tip ve kanallı tip * Batarya yapılarına göre: 2 borulu, 4 borulu * Fan devirlerine göre: çok devirli, değişken debili * Akışkan tipine göre (ısıtma): sıcak su, kızgın su, buhar, elektrikli * Akışkan tipine göre (soğutma): soğutulmuş su, direk genleşmeli olarak katagorize edilebilirler
Fan-coil termostatı 11 Otomatik kontrol açısından fan-coil üniteler iki borulu ısıtma, iki borulu soğutma, iki borulu ısıtma/soğutma ve dört borulu ısıtma/soğutma olarak genellenebilir; iki konumlu (on-off) veya oransal olarak kontrol edilirler. Altta bulunan resimde tipik bir açma-kapama, yaz-kış seçim ve fan üç devir kontrol anahtarlı fan-coil termostatı (iki konum kontrollü) görülmektedir.
1-Fan kontrolu (iki konumlu) 12 Ülkemizde ekonomik yatırım ve kolay işletme açısından en yaygın olarak kullanılan fan-coil kontrolü olan bu yöntemde iki borulu ısıtma ve/veya soğutma serpantininden ısıtıcı-soğutucu akışkan, mevsimlere göre sabit debide dolaşır. Konfor ve kullanım zamanlarına bağlı olarak kullanıcı-işletmeci fanın hangi devirde (düşük-orta-hızlı) çalışacağına ve hangi mevsimde (yaz-kış) olduğuna karar verir ve gerekli ayarları termostat üzerinden manuel olarak gerçekleştirir. Bu uygulamanın en büyük dezavantajları, fan oda sıcaklığına bağlı olarak durdurulduğunda, ısıtma veya soğutma periyodunda fan-coil ünitenin bir konvektör veya radyatör gibi davranıp gereksiz yere mahalle ısı enerjisi vermeye devam etmesi ve yük enerji talebi olmadığı durumlarda bile ısıtıcı/soğutucu akışkanın kaynak ile yük arasında tam debi olarak sirküle ediyor olmasıdır.
13 2- İki borulu ısıtma veya soğutma kontrol vanalı (iki konumlu) Oda-mahal sıcaklığına bağlı olarak, fan-coil termostatı akışkan devresi üzerindeki iki yollu veya üç yollu elektrik senkron motorlu, termal, solenoid veya pnömatik tahrik üniteli vanaya kumanda eder. Bu sayede mahal veya odanın yük değişimlerine uygun olarak ısıtma/soğutma enerjisi kullanılır. Konfor ve kullanım zamanlarına bağlı olarak kullanıcı-işletmeci fanın hangi devirde (düşük-orta-hızlı) çalışacağına ve hangi mevsimde (yaz-kış) olduğuna karar verir ve gerekli ayarları termostat üzerinden manuel olarak gerçekleştirir. Bazı uygulamalarda yaz-kış kontrol modu çevrimi; termostat üzerindeki manuel seçici anahtar yerine, fan-coil giriş borusu üzerine takılan kelepçeli tip yaz-kış çevrim termostatı (kontrol noktası fabrikasyon 25-35 C arasında olan) sayesinde otomatik olarak sağlanmaktadır.
İki borulu ısıtma veya soğutma kontrol vanalı (iki konumlu) 14
3-Dört borulu ısıtma ve soğutma kontrol vanalı (iki konumlu) 15 Oda sıcaklığını ölçen oda termostatı, termostat üzerinden manuel olarak veya kelepçeli yaz-kış termostatı vasıtasıyla otomatik olarak seçilmiş kontrol moduna (ısıtma veya soğutma) bağlantılı olarak oda sıcaklığını istenilen ayar değerinde tutabilmek için iki yollu veya üç yollu elektrikli senkron motorlu, termal, solenoid veya pnömatik tahrik üniteli vanaya kumanda eder. Bazı tip iki konumlu fan-coil termostatları; oda sıcaklığındaki yük değişimlerinin büyüklüğüne bağlı olarak kendileri manuel veya kelepçeli tip yaz-kış termostatına ihtiyaç duymadan çıktı sinyallerinin konumunu değiştirirler. Konfor ve kullanım zamanlarına bağlı olarak kullanıcı-işletmeci fanın hangi devirde (düşük-orta-hızlı) çalışacağına karar verir ve termostat üzerinden gerekli ayarları manuel olarak gerçekleştirir.
Dört borulu ısıtma/soğutma kontrolü 16
4-Dört borulu ısıtma ve soğutma kontrol vanalı (oransal) 17 Oda sıcaklığına (yüke) bağlı olarak ısıtıcı-soğutucu akışkanın taşıdığı enerjinin en optimum ve sağlıklı olarak kontrol edilebilmesini sağlayan bu tür termostatlar genelde mikroişlemci teknolojisi ile üretilmektedirler. Bazı türleri, bina otomasyon sistemine bağlanabilmek için arayüzlere sahiptir. Oda-mahal sıcaklığını ölçen ve/veya fan-coil dönüş havası sıcaklığını ölçen sıcaklık hissedicisinden gelen bilgilere göre mahal sıcaklık ayar değeri mukayese edilir ve ısıtma ihtiyacı söz konusu ise oransal iki veya üç yollu ısıtma vanasına; soğutma söz konusu ise soğutma vanasına kumanda edilir. Mahalin ısı ihtiyacına göre ısıtma veya soğutma vanası olması gereken konuma (%0 ile %100 arasında) gelir. Konfor ve kullanım zamanına bağlı fan devirleri ile ilgili manuel bir kumanda söz konusu değil ise; ısıtma veya soğutma vanalrına eşlenik olarak kontrol edilir. Oda kontrol ünitesi veya termostatı üzerindeki zaman programlayıcı vasıtasıyla sistemin otomatik çalışması (durma-çalışma veya gece sıcaklık düşümü fonksiyonları) temin edilebilir.
18 Mahale ait pencere ve kapı gibi ısıl koşulları değiştirecek ekipmanların açık ve kapalı durumları kuru kontak olarak sisteme bağlanabilir ve bu durumlarda fan-coil ünitesinin durdurulması veya tekrar devreye girmesi programlanabilir. Keza bu tür fan-coil kontrol sistemi ile mevcut mahale-odaya ait aydınlatma sisteminde zamana bağlı olarak kontrol edilebilir.
19
20 5-Dört borulu, değişken debili oransal kontrol Fan-coil üfleme fanının, frekans dönüştürücü ünite ile %10-%100 devirde döndürülmesinin sağlandığı bu kontrol türünde; oda Fan-coil dönüş havası üzerindeki sıcaklık hissediciden gelen sinyallere ve mahal havası sıcaklık ayar değerine bağlı olarak fan-coil fanının devri, frekans dönüştürücü üniteye oransal olarak kumanda edilerek %10 ile %100 arasında değiştirilir. Sistem ısıtma veya soğutma modunda olmaya, oda mahal sıcaklık değerindeki değişimlerle karar verir. Isıtma modunda ısıtıcı solenoid vanası tam açık konumda olup; mahal ısı yükü fan üfleme debisi oransal ayarlanarak sağlanır. Bu durumda soğutma solenoid vanası tam kapalı, soğutma solenoid vanası tam açık konumdadır. Benzer şekilde mahal soğutma yükü fan üfleme debisi oransal olarak ayarlanarak sağlanır.
Dört borulu, değişken debili oransal kontrol 21
MEVSİMLİK GEÇİŞLER 22 Hem ısıtma için sıcak su, hem de soğutma için soğuk su kullanılan sistemlerde yılın geçiş zamanlarında (gece ısıtma, gündüz soğutma yapılan karasal iklimlerde) geçişi sağlamak için sıklıkla bir çift üç yollu vana kullanılmaktadır. Bu vanalar manuel veya otomatik kumandalı olabilir. Şayet otomatikse, kontrol panelindeki bir anahtar ile veya ana termostattaki bir seçici ile kontrol edilir. Bu sistemlerdeki boruların ya soğuk su borusu veya sıcak su borusu olduğunu, asla ikisinin karışımı olmadığını daima hatırlamak gerekir. Bir terminal ünitesinde gerektiğinde (üç borulu sistemlerde) sıcak su ve dönüş suyu, soğuk su ve dönüş suyu veya direk geçiş (bypass) ve besleme suyu karıştırılır, asla sıcak ve soğuk besleme su hatları karıştırılmaz.
Tamamen sulu sistemde mevsimlik geçişler 23
BASINÇ DÜZENLENMESİ 24 Sulu sistemlerde bütün terminallerdeki iki yollu vanalar kapalı olursa aşırı su basıncı oluşur ve muhtemelen pompa zarar görebilir. Bunu önlemek için sistemde basınca bağlı devreyi açan iki yollu emniyet vanası tesis edilir
DONMAYA KARŞI AKIŞ ANAHTARLARIYLA 25 KORUMA Akış anahtarlarının görevi; su soğutma gruplarında emniyetli su akışını sağlamaktır. Herhangi bir nedenle su sistemindeki akış kesildiğinde soğutma grubunda (chiller) kalan su donarak serpantini tahrip eder. Su akışı kesildiğinde pompalar çalışsa bile akış anahtarı kompresör devresini keserek sistemi tehlikeden korur. Bu anahtar sulu kondenserlerin su devresinde de kullanılır.
Taze Hava Hücresi 26 ŞEKİL 1/2 için GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI Damper konumlandırma Damper pozisyonu (Açık-Kapalı) 1 ad DO 1 ad Di
Karışım Hava Hücresi 27 ŞEKİL 1 için GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI Damper konumlandırma Damper pozisyonu (Açık-Kapalı) Karışım havası sıcaklığı izleme 1 ad AO 3 ad AI/DI 1 ad Al
Karışım Hava Hücresi (Entalpi Kontrolü) 28 ŞEKİL 1 İÇİN GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI Damper konumlandırma Damper pozisyonu (Açık-Kapalı) 3 ad AI/DI Dış hava sıcaklığı izleme Dış hava izafi nemi izleme Dönüş/oda havası sıcaklığı izleme 1 ad Al Dönüş/oda havası izafi nemi izleme 1 ad Al 1 ad AO 1 ad Al 1 ad Al
2/3 YOLLU VAN ALI ISITICI SERPANTİN 29 ŞEKiL 1/2 İÇİN GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI Vana konumlandırma 1 ad AO Vana pozisyonu (Açık-Kapalı) Donma kontrolü (Alarm) 1 ad Al 1 ad Di
2/3 YOLLU VANA VE SEKONDER POMPALI ISITICI SERPANTİN 30 ŞEKiL 1/2/3 İÇİN GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI Vana konumlandırma Vana pozisyonu (Açık-Kapalı) Pompa kumanda (Çalış-Dur) Pompa termik anza Pompa oto/manuel durumu Pompa çalşma durumu Donma kontrolü (Alarm) 1 ad AO 1 ad Al 1 ad DO 1 ad Di 1 ad Di 1 ad Di 1 ad Di
2/3 YOLLU VANALI SON ISITICI SERPANTİN 31 ŞEKİL 1/2 İÇİN GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI Vana konumlandırma Vana pozisyonu (Açık-Kapalı) Üfleme havası sıcaklık izleme 1 ad AO 1 ad Al 1 ad Al
2/3 YOLLU VANA VE SEKONDER POMPALI SON ISITICI SERPANTİN 32 ŞEKİL 1/2/3 için GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI Vana konumlandırma 1 ad AO Vana pozisyonu (Açık-Kapalı) 1 ad Al Pompa kumanda (Çalış-Dur) 1 ad DO Pompa termik arıza 1 ad Di Pompa oto/manuel durumu 1 ad Di Pompa çalışma durumu 1 ad Di Üfleme havası sıcaklık izleme 1 ad Al
2/3 YOLLU VANALI SOĞUTUCU SERPANTİN 33 ŞEKİL 1/2 için GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI Vana konumlandırma 1 ad AO Vana pozisyonu (Açık-Kapalı) 1 ad Al
DX SOĞUTUCU 34 ŞEKİL 1 için GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI DX Soğutucu kumanda(açık-kapalı) DX Soğutucu çalışma durumu DX Soğutucu yüksek basınç alarmı DX Soğutucu alçak basınç alarmı 1 ad DO 1 ad Di 1 ad Di 1 ad Di
MOTORSUZ(FUSIBLE LİNK) VE MOTORLU YANGIN DAMPERİ 35 ŞEKİL 1 için GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI Damper pozisyonu (Açık-Kapalı)1 ad Di ŞEKİL 2 için GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI Damper konumlandırma 1 ad DO Damper pozisyonu (Açık-Kapalı) 1 ad Di
FİLTRE HÜCRESİ 36 ŞEKİL 1 İÇİN GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI Filtre kirlilik bilgisi 1 ad. Di
ÜFLEME/BESLEME FANLARI 37 TEK KADEME FAN İÇİN Fan kumanda (Çalış-Dur) 1 ad DO Fan termik arıza 1 ad Di Fan oto/manüel durumu 1 ad Di Fan kayış durumu 1 ad Di (Aksiyel fanlar için çalışma durumu) ÇİFT KADEME FAN İÇİN Fan 1&2 devir kumanda (Çalış-Dur) Fan 1&2 devir termik arıza Fan oto/manuel durumu Fan kayış durumu (Aksiyel fanlar için çalışma durumu) 2 ad DO 2 ad Di 1 ad Di 1 ad Di
Frekans İnvertörlü Fanlar 38 ŞEKİL 1 İÇİN GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI Fan kumanda (Çalış-Dur) 1 ad DO Fan termik anza 1 ad Di Fan oto/manuel durumu 1 ad Di Fan kayış durumu 1 ad Di Frekans konverteri konumlandırma 1 ad AO
SERPANTİNLİ ÜÇ YOLLU VANALI ISI GERİ KAZANIM SİSTEMİ 39 ŞEKİL 1 İÇİN GEÇERLİ NOKTA TANIMLARI Vana konumlandırma Vana pozisyonu (Açık-Kapalı) Pompa kumanda (Çalış-Dur) Pompa termik arıza Pompa oto/manuel durumu Pompa çalşma durumu Hat sıcaklığı bilgisi 1 ad AO 1 ad Al 1 ad DO 1 ad Di 1 ad Di 1 ad Di 1 ad Al
Karışım Havalı Klima Santrali 40
Karışım Havalı Klima Santrali Nokta Analizi 41
Çalışma Örnekleri 42 Taze Hava Santrali (Üfleme) Taze Hava Santrali (Üfleme-Egzoz) Karışım Havalı Klima Santrali Karışım Havalı Klima Santrali (Entalpi Kontrolü)
Taze Hava Santrali 43 Amaç Taze hava santrali, FAN-COIL ile mahalin kışın ısıtılması ve yazın soğutulması durumunda taze hava ihtiyacını karşılamak, mahal içerisinde artı basıncı yaratmak veya asıl klima santrallarının şartlandırılmış taze hava ihtiyacını karşılamak için kullanılır. Mahale yaz, kış istenilen sabit sıcaklıkta hava üflenmesini sağlar.
Taze Hava Santrali 44
Otomatik Kontrol Ekipmanları Taze Hava Santrali 1. Üfleme Havası Sıcaklık Hissedicisi 2. 2-3 yollu ısıtma ve soğutma bataryaları ve Oransal Servomotorları 3. Yay geri dönüşlü On/Off Damper Servomotoru 4. Serpantin donma koruması için donma termostatı 5. Filtre kirlendi, üfleme fanı akış bilgisi için fark basınç anahtarları. 45
Taze Hava Santrali 46 Çalışma Senaryosu 1. Üfleme fanı Termik arıza yok 2. Üfleme fanı Motor kontrol panosunda (MCC) pako Auto konumda 3. Donma termostatından don alarmı yok Yukarıdaki koşullar otomatik kontrol panelinden algılandıktan sonra zaman programına göre ya da bina yönetim sistemine ait olan bilgisayar, dokunmatik panel veya operatör el kumanda panelinden sistem kumanda verildikten sonra sistem otomatik kontrol senaryosuna göre çalışmaya başlayacaktır.
Taze Hava Santrali 47 Çalışma Senaryosu Sistem kumandası verildikten sonra taze hava damperi açılır ve hemen ardından üfleme fanı devreye girecektir. DDC ünite, üfleme havası sıcaklığını üfleme havası sıcaklık set değerini sağlayacak şekide ısıtıcı veya soğutucu vanaya oransal sinyal gönderecektir. Eğer üfleme havası sıcaklık değeri üfleme havası sıcaklık set değerinden düşük ise ısıtıcı vana açma yönünde hareket edecektir. Eğer üfleme havasında soğutma ihtiyacı varsa soğutucu batarya vanası açma yönünde hareket edecektir.
Taze Hava Santrali 48 Acil Durumlar Eğer donma alarmı geldiğinde, üfleme fanı durdurulur, taze hava girişideki yay geri dönüşlü damper motoru kapatılır ve ısıtıcı vana %100 açılarak serpantindeki suyun donması engellenir. Sistem çalışıyorken üfleme fanı kumanda verilmesine rağmen fan üzerindeki fark basınç anahtarından akış var bilgisi alınamıyorsa damperler kapatılır ve fan kumandası verilmez. Bu durum muhtemel bir kayış koptu alarmı anlamına gelmektedir. Sistem çalışıyorken termik arıza alarmı alınmışsa sistem kendini kapatır ve arıza giderilene kadar bina yönetim sistemi tarafından çalıştırılamaz.
Taze Hava Santrali (Egzoz Havalı) 49 Amaç Egzoz üniteli Taze hava santrali, mahalin kışın ısıtılması ve yazın soğutulması gibi durumunda taze hava ihtiyacını karşılamak, kullanılır. Mahale yaz, kış istenilen ortam sıcaklığında konfor şartlarını sağlar.
Taze Hava Santrali (Egzoz Havalı) 50
Otomatik Kontrol Ekipmanları Taze Hava Santrali (Egzoz Havalı) 1. Üfleme ve Dönüş Havası Sıcaklık Hissedicisi 2. 2-3 yollu ısıtma ve soğutma bataryaları ve Oransal Servomotorları 3. Yay geri dönüşlü On/Off Damper Servomotorları 4. Serpantin donma koruması için donma termostatı 5. Filtre kirlendi, üfleme fanı akış bilgileri için fark basınç anahtarları. 51
Çalışma Senaryosu Taze Hava Santrali (Egzoz Havalı) 52 1. Üfleme ve egzoz fanı Termik arıza yok 2. Üfleme ve egzos fanı Motor kontrol panosunda (MCC) pako Auto konumda 3. Donma termostatından don alarmı yok Yukarıdaki koşullar otomatik kontrol panelinden algılandıktan sonra zaman programına göre ya da bina yönetim sistemine ait olan bilgisayar, dokunmatik panel veya operatör el kumanda panelinden sistem kumanda verildikten sonra sistem otomatik kontrol senaryosuna göre çalışmaya başlayacaktır.
Çalışma Senaryosu Taze Hava Santrali (Egzoz Havalı) 53 Sistem kumandası verildikten sonra taze hava damperi açılır ardından ardından üfleme fanı daha sonra egzoz damperi açılır ve son olarak egzoz fanı devreye girecektir. DDC ünite, dönüş havası sıcaklığını dönüş havası sıcaklık set değerini sağlayacak şekilde ısıtıcı veya soğutucu vanaya oransal sinyal gönderecektir. Üfleme kanalındaki sıcaklık hissedicisi, üflenilen havanın sıcaklık değerini limitlemek amacıyla kullanılacaktır. Eğer dönüş havası sıcaklık değeri dönüş havası sıcaklık set değerinden düşük ise ısıtıcı vana açma yönünde hareket edecektir. Eğer dönüş havasında soğutma ihtiyacı varsa soğutucu batarya vanası açma yönünde hareket edecektir.
Taze Hava Santrali Akış Şeması 54
Taze Hava Santrali (Egzoz Havalı) 55 Acil Durumlar Eğer donma alarmı geldiğinde, üfleme ve egozoz fanı durdurulur, taze hava ve egzoz girişideki yay geri dönüşlü damper motoru kapatılır ve ısıtıcı vana %100 açılarak serpantindeki suyun donması engellenir. Sistem çalışıyorken üfleme veya egzoz fanı kumanda verilmesine rağmen fan üzerindeki fark basınç anahtarından akış var bilgisi alınamıyorsa damperler kapatılır ve fan kumandası verilmez. Bu durum muhtemel bir kayış koptu alarmı anlamına gelmektedir. Sistem çalışıyorken termik arıza alarmı alınmışsa sistem kendini kapatır ve arıza giderilene kadar bina yönetim sistemi tarafından çalıştırılamaz.
Karışım Havalı Klima Santrali 56 Amaç Karışım havalı klima santrali, mahalin kışın ısıtılması ve yazın soğutulmasının yanı sıra taze hava ihtiyacını karşılamak amacıyla kullanılır. Mahale yaz, kış istenilen ortam sıcaklığında konfor şartlarını sağlar.
Karışım Havalı Klima Santrali 57
Otomatik Kontrol Ekipmanları Karışım Havalı Klima Santrali 58 1. Üfleme, Dönüş ve Dış Hava Sıcaklık Hissedicisi 2. 2-3 yollu ısıtma ve soğutma bataryaları kontrol vanası Servomotorları ve Oransal 3. Oransal Damper Servomotorları 4. Serpantin donma koruması için donma termostatı 5. Filtre kirlendi, fan akış bilgileri için fark basınç anahtarları.
Çalışma Senaryosu Karışım Havalı Klima Santrali 59 1. Üfleme ve egzoz fanı Termik arıza yok 2. Üfleme ve egzoz fanı Motor kontrol panosunda (MCC) pako Auto konumda 3. Donma termostatından don alarmı yok Yukarıdaki koşullar otomatik kontrol panelinden algılandıktan sonra zaman programına göre ya da bina yönetim sistemine ait olan bilgisayar, dokunmatik panel veya operatör el kumanda panelinden sistem kumanda verildikten sonra sistem otomatik kontrol senaryosuna göre çalışmaya başlayacaktır.
Çalışma Senaryosu Karışım Havalı Klima Santrali 60 Sistem kumandası verildikten sonra üfleme fanı ve dönüş fanı devreye girecektir. DDC ünite dış hava sıcaklığı ve dönüş sıcaklığını karşılaştırıp damper çalışma eğisini belirleyecektir. Dönüş havası sıcaklığını dönüş havası sıcaklık set değeri ile karşılaştırılır oluşan hata fonksiyonuna göre üfleme havası sıcaklık set değeri DDC ünite tarafından hesaplanır. Hesaplanan üfleme havası set değeri ile üfleme havası sıcaklık değeri karşılaştırılarak ısıtıcı veya soğutucu batarya vana motorları ve damper servomotoruna oransal kumanda verilir.
Karışım Havalı Klima Santrali 61 Eğer dönüş havası sıcaklık değeri dönüş havası sıcaklık set değerinden düşük ise ortamın ısıtılması gerekmektedir. Dönüş havası sıcaklık değeri ve dönüş havası sıcaklık set değerinden oluşan hata fonksiyonu ile üfleme havası sıcaklık set değeri hesaplanır ve üfleme kanalında bulunan sıcaklık sensörü ile hesaplanan üfleme set değeri damper ve ısıtıcı vana konumlandırılması ile sağlanır. Eğer dönüş havası sıcaklık değeri dönüş havası sıcaklık set değerinden yüksek ise ortamın soğutulması gerekmektedir. Dönüş havası sıcaklık değeri ve dönüş havası sıcaklık set değerinden oluşan hata fonksiyonu ile üfleme havası sıcaklık set değeri hesaplanır ve üfleme kanalında bulunan sıcaklık sensörü ile hesaplanan üfleme set değeri damper ve ısıtıcı vana konumlandırılması ile sağlanır.
Karışım Havalı Klima Santrali 62
Karışım Havalı Klima Santrali 63 Acil Durumlar Eğer donma alarmı geldiğinde, üfleme ve egozoz fanı durdurulur, taze hava ve egzoz girişideki damper motoru kapatılır ve ısıtıcı vana %100 açılarak serpantindeki suyun donması engellenir. Sistem çalışıyorken üfleme veya egzoz fanı kumanda verilmesine rağmen fan üzerindeki fark basınç anahtarından akış var bilgisi alınamıyorsa damperler kapatılır ve fan kumandası verilmez. Bu durum muhtemel bir kayış koptu alarmı anlamına gelmektedir. Sistem çalışıyorken termik arıza alarmı alınmışsa sistem kendini kapatır ve arıza giderilene kadar bina yönetim sistemi tarafından çalıştırılamaz.
Karışım Havalı Klima Santrali (Entalpi Kontrolü) 64 Amaç Karışım havalı klima santrali, mahalin kışın ısıtılması ve yazın soğutulmasının yanı sıra taze hava ihtiyacını karşılamak amacıyla kullanılır. Mahale yaz, kış istenilen ortam sıcaklığında konfor şartlarını sağlar.
Karışım Havalı Klima Santrali (Entalpi Kontrolü) 65
Otomatik Kontrol Ekipmanları Karışım Havalı Klima Santrali (Entalpi Kontrolü) 1. Üfleme, Dönüş ve Dış Hava Sıcaklık Hissedicisi 2. Dönüş ve Dış Hava Bağıl Nem Hissedicisi 3. 2-3 yollu ısıtma ve soğutma bataryaları ve Oransal Servomotorları 4. Oransal Damper Servomotorları 5. Serpantin donma koruması için donma termostatı 6. Filtre kirlendi, üfleme fanı akış bilgileri için fark basınç anahtarları. 66
Karışım Havalı Klima Santrali (Entalpi Kontrolü) 67 Çalışma Senaryosu 1. Üfleme ve egzoz fanı Termik arıza yok 2. Üfleme ve egzoz fanı Motor kontrol panosunda (MCC) pako Auto konumda 3. Donma termostatından don alarmı yok Yukarıdaki koşullar otomatik kontrol panelinden algılandıktan sonra zaman programına göre ya da bina yönetim sistemine ait olan bilgisayar, dokunmatik panel veya operatör el kumanda panelinden sistem kumanda verildikten sonra sistem otomatik kontrol senaryosuna göre çalışmaya başlayacaktır.
Karışım Havalı Klima Santrali (Entalpi Kontrolü) Çalışma Senaryosu 68 Sistem kumandası verildikten sonra üfleme fanı ve dönüş fanı devreye girecektir. DDC ünite dış hava entalpisi ve dönüş entalipsini karşılaştırıp damper çalışma eğisini belirleyecektir. Dönüş havası sıcaklığını dönüş havası sıcaklık set değeri ile karşılaştırılır oluşan hata fonksiyonuna göre üfleme havası sıcaklık set değeri DDC ünite tarafından hesaplanır. Hesaplanan üfleme havası set değeri ile üfleme havası sıcaklık değeri karşılaştırılarak ısıtıcı veya soğutucu batarya vana motorları ve damper servomotoruna oransal kumanda verilir.
Karışım Havalı Klima Santrali (Entalpi Kontrolü) 69 Eğer dönüş havası sıcaklık değeri dönüş havası sıcaklık set değerinden düşük ise ortamın ısıtılması gerekmektedir. Dönüş havası sıcaklık değeri ve dönüş havası sıcaklık set değerinden oluşan hata fonksiyonu ile üfleme havası sıcaklık set değeri hesaplanır ve üfleme kanalında bulunan sıcaklık sensörü ile hesaplanan üfleme set değeri damper ve ısıtıcı vana konumlandırılması ile sağlanır. Eğer dönüş havası sıcaklık değeri dönüş havası sıcaklık set değerinden yüksek ise ortamın soğutulması gerekmektedir. Dönüş havası sıcaklık değeri ve dönüş havası sıcaklık set değerinden oluşan hata fonksiyonu ile üfleme havası sıcaklık set değeri hesaplanır ve üfleme kanalında bulunan sıcaklık sensörü ile hesaplanan üfleme set değeri damper ve ısıtıcı vana konumlandırılması ile sağlanır.
Karışım Havalı Klima Santrali (Entalpi Kontrolü) 70
POZİTİF BASINCIN SAĞLANMASI 71 Şartlandırılan ortamda uygun bir pozitif basıncın sağlandığından emin olmak için sisteme modülasyonlu basınç kontrolü ilave edilir. Bu hissedici dönüş hava kanalına takılır. Arzu edilen statik ayar basıncından olan sapmalar egzoz hava damperinin açılıp kapanmasıyla düzeltilir. Bazı değişken debili iklimlendirme sistemleri şekildeki gibi besleme fanının girişinde ani akıntıya karşı bir statik basınç kontrolüne sahiptir. Kontrol cihazı, besleme kanalındaki statik basıncı, rüzgardan veya kapıların ani açılıp kapanmasından etkilenmeyen ortamın bir noktasındaki statik basınç ile karşılaştırır. Şayet basınç farkı çok fazla ise ki bu durum birçok ızgara damperinin kapanmasıyla oluşur, kontrol damper kanatlarını basınç farkını en aza indirmek için kapalı konuma doğru hareket ettirir. Bu işlem hafif yüklerde besleme fanının harcadığı enerjiyi azaltır, böylelikle işletme maliyeti azalır.
İç mekanlarda pozitif basıncın sağlanması 72
ÇOK BÖLGELİ (ZONLU) KONTROL 73 Binanın farklı kısımlarındaki değişen ısı yüklerinin dengelenmesine yardımcı olmak için sistem tek bölgeli kontrolden çok bölgeli kontrole dönüştürülebilir. Çok bölgeli sistemler genellikle çift kanallı olup kanalın birisi sıcak, diğeri ise soğuk hava kanalıdır. Her bağımsız bölgede konulan bir karışım kutusu ile istenen şartlarda farklı ortam havası elde edilebilir. Bu işlem bir oransal termostatla kontrol edilen damperler yardımıyla yapılabilir. Şekil tipik çok bölgeli sistem için kısmi kontrol planını göstermektedir. Görüldüğü gibi sıcak kanal kontrolü giriş sinyalini dış hava (DH) hissedicisi ve sıcak kanal hissedicisinden alır, kontrol ayarı aşağıya veya yukarıya doğru ayarlanabilir. Çizimde gösterilmese de sıcak kanal kontrolü yük seçiciden gelen önemli sinyali soğuk ortamlardaki ısıtma ihtiyacını sıcak kanal kontrolünü tekrar ayarlayarak düzenler ve sıcak bölgelerdeki soğutma ihtiyacını ise soğuk kanal kontrolünü değiştirerek karşılar.
Çift kanal yardımıyla bağımsız bölüm (zon) kontrolü 74
Karmaşık bir klima santralinin kontrol devresi 75
YAZ / KIŞ ORTAK ÇALIŞMA 76 16 numaralı sıcaklık kontrol paneli 4 numaralı sıcaklık duyan elemanından aldığı uyarılara göre 1 veya 2 numaralı damper motorlarını konumlandırarak karışım havası sıcaklığını istenilen değerde tutmaya çalışır. Ön ısıtıcının çıkışındaki hava sıcaklığı donma noktasına düşmesi halinde 5 numaralı donma termostatı vantilatörü durdurarak dış hava ve egzost havası damperlerini kapatarak dönüş havası damperini açık hale getirir. 18 numaralı nem kontrol paneli 14 numaralı nem duyar elemanından aldığı uyarılara göre nemlendiricinin 7 numaralı motorun vanasını konumlandırarak mahal nem oranını istenilen değerde tutmaya çalışır. Dış hava damperi panel üzerindeki potansiyometrenin belirlediği değerden fazla kapamaz.
KIŞ ÇALIŞMASI: 17 numaralı sıcaklık kontrol paneli 8 sıcaklık duyar elemanından aldığı uyarımlara göre ön ısıtıcının 6 numaralı motorlu vanasını konumlandırarak mahal sıcaklığını istenilen değerde tutmaya çalışır. 20 numaralı sıcaklık kontrol paneli 12 numaralı sıcaklık duyar elemanından aldığı verilere göre son ısıtıcının 10 numaralı motorlu vanasını konumlandırarak mahal sıcaklığını istenilen değerde tutmaya çalışır. Üfleme havası sıcaklığı belirlenen değerin altına düşmesi halinde 20 numaralı kontrol sıcaklık paneli 11 numaralı duyar elemandan aldığı uyarımlara göre son ısıtıcının 10 numaralı motorlu vanası açma yönünde konumlandırır. Bu işlem mahal sıcaklığına bağlı değildir. 77